Φράντισεκ Kούπκα, πρωτοπόρος της αφαίρεσης. František Kupka: Pionnier de l'abstraction

František Kupka, Le Bibliomane I, 1897, Prague, Collection du Château. Το έργο του είναι ένα από τα πιο ριζοσπαστικά και φιλόδοξα του 20ου αιώνα καθώς θεωρείται ως ένας από τους πρωτεργάτες της αφηρημένης και της ανεικονικής τέχνης στην Ευρώπη του 20ού αιώνα.

Ο Φράντισεκ Κούπκα (František Kupka, 23 Σεπτεμβρίου 1871 – 24 Ιουνίου 1957) ήταν Τσέχος ζωγράφος και γραφίστας, ένας από τους πρωτεργάτες της αφηρημένης και της ανεικονικής τέχνης στην Ευρώπη κατά τον 20ό αιώνα.

Tango, 1909

Ο Κούπκα γεννήθηκε στο Οπότσνο (Opočno) της Βοημίας το 1871 και σπούδασε από το 1889 ως το 1892 στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Πράγας. Επίσης, παρακολούθησε μαθήματα στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, όπου επικεντρώθηκε σε θέματα με συμβολικό και αλληγορικό περιεχόμενο, επηρεασμένος με την ενασχόλησή του κατά την περίοδο αυτή με τη θεοσοφία και την ανατολική φιλοσοφία. Την άνοιξη του 1894, ο Κούπκα εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου φοίτησε στην Σχολή Καλών Τεχνών (Ecole des Beaux-Arts), κοντά στον Ζαν-Πιερ Λωράν (Jean-Pierre Laurens). Πέθανε στο Πυτώ (Puteaux) της Γαλλίας στις 24 Ιουνίου 1957, σε ηλικία 86 ετών.

The Gallien girl, 1910

Ο Κούπκα είναι από τους πρώτους εκπροσώπους της αφηρημένης τέχνης και πρωτοπόρος στο κίνημα του Ορφισμού (Orphism). Το 1906 εγκαταστάθηκε στο Πυτώ (Puteaux), ένα προάστιο του Παρισιού και τον ίδιο χρόνο παρουσίασε το έργο του για πρώτη φορά στο Φθινοπωρινό Σαλόν (Salon d'Automne). Στο διάστημα 1908 – 1911 πειραματίστηκε στην τεχνική του «πουαντιγισμού», που είχε εγκαινιάσει ο Γάλλος ζωγράφος Ζωρζ Σερά, οι θεωρίες του οποίου για τις χρωματικές αντιθέσεις επηρέασαν αναμφισβήτητα την περαιτέρω πορεία του Κούπκα. Το έργο του έπαιρνε συνεχώς αφηρημένη μορφή, αντανακλώντας τις θεωρίες του για τη σχέση μεταξύ μουσικής και ζωγραφικής.

Guillaume Apollinaire (1880-1918) in 1914. Photo taken by photo booth machine in Paris on August 1, 1914.

Η τέχνη του αυτή χαρακτηρίστηκε ως Ορφισμός, μια «τέχνη μουσικής λυρικότητας του χρώματος», από τον ποιητή Γκιγιώμ Απολιναίρ (Guillaume Apollinaire) το 1912.

Disks of Newton, Study for Fugue in Two Colors, c.1911

Στη σειρά των πινάκων του με τον τίτλο «Δίσκοι του Νεύτωνα» (1912), όπως και ο Ρομπέρ Ντελωναί (Robert Delaunay) στο παρόμοιο έργο του «Δίσκοι» (1912), συγκεκριμενοποιεί το πιστεύω του, ότι το χρώμα, όπως και η μουσική, έχει τη δυνατότητα να προκαλεί έντονες συγκινήσεις.

Μετά το 1931, ο Κούπκα συνδέθηκε με την ομάδα «Αφαίρεση – Δημιουργία» (Abstraction-Création), μια σχολή αφηρημένης τέχνης, που σχηματίστηκε στο Παρίσι το 1931 και επιχειρούσε τη συγχώνευση ορισμένων τεχνικών της ζωγραφικής και της γλυπτικής.

Φράντισεκ Κούπκα, "Μεγάλο γυμνό" (περ. 1909, Μουσείο Γκουγκενχάιμ, Νέα Υόρκη).

Ανάμεσα στα πιο γνωστά έργα του Φράντισεκ Κούπκα περιλαμβάνονται «Μεγάλο γυμνό» (περ. 1909, Μουσείο Γκουγκενχάιμ, Νέα Υόρκη), «Φούγκα σε κόκκινο και μπλε» (1912, Εθνική Πινακοθήκη, Πράγα) και «Ανάμνηση από ένα καθεδρικό ναό» (1912 -1913, Μουσείο Κάμπα, Πράγα).