Η Νύχτα των Κρυστάλλων, The "Reich Crystal Night" (Reichskristallnacht)

A synagogue burns in Nazi Germany on Kristallnacht

Η σημερινή Παγκόσμια μέρα κατά του Φασισμού και του Αντισημιτισμού αποτελεί ημέρα μνήμης της «Νύχτας των Κρυστάλλων». Σαν σήμερα, πριν από 73 χρόνια, έγινε ένα μαζικό πογκρόμ κατά των Εβραίων τη νύχτα της 9ης προς τη 10η Νοεμβρίου 1938.

Η νύχτα εκείνη αποτέλεσε την απαρχή των συστηματικών ενεργειών εξολόθρευσης των Εβραίων σε όλη την Ευρώπη, γνωστής ως «Ολοκαύτωμα». Μετά την εκλογή του κόμματος των Ναζί τον Ιανουάριο του 1933, εισήχθησαν αντισημιτικές πολιτικές υπό το καθεστώς του Χίτλερ. Στην Γερμανία ζούσαν περίπου 500.000 Εβραίοι οι οποίοι μετατράπηκαν από το καθεστώς σε αποδιοπομπαίους τράγους για όλα τα δεινά που αντιμετώπιζε η Γερμανία˙ την ήττα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, της άρχισαν να κατηγορούνται ως οι υπαίτιοι για την ήττα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον υπερπληθωρισμό (1921-1923) και την Μεγάλη Ύφεση του '30. Έτσι, στις αρχές του 1933, η γερμανική κυβέρνηση, έθεσε σε ισχύ μία σειρά αντισημιτικών νόμων σαν αυτόν που απέκλειε τους Εβραίους από τις δημοσιές υπηρεσίες.

Το 1935, μπαίνουν σε εφαρμογή οι «νόμοι της Νυρεμβέργης» με τους οποίους οι Εβραίοι στερούνται την υπηκοότητα τους αλλά και το δικαίωμα τους να παντρεύονται Γερμανούς. Αυτά τα μέτρα οδήγησαν χιλιάδες Εβραίους από τη Γερμάνια και την Αυστρία, να αναζητήσουν καταφύγιο σε άλλες χώρες χωρίς όμως να γίνονται δεκτοί. Ως το 1938, τα μέτρα κατά των Εβραίων συστηματοποιούνταν με τέτοια μεθοδικότητα που κάποιοι ιστορικοί πιστεύουν ότι οι Ναζί προσπαθούσαν να προκαλέσουν την αφορμή που θα σηματοδοτούσε την προγραμματισμένη εξόντωση των Εβραίων.

Herschel Greenspan

Τον Αύγουστο του 1938, οι γερμανικές αρχές ανακοίνωσαν την ακύρωση και την πλήρη ανάκληση των αδειών παραμονής για τους αλλοδαπούς. Αυτό περιελάμβανε και τους Εβραίους που είχαν γεννηθεί στην Γερμανία και είχαν άλλη καταγωγή. Συγκεκριμένα, ως τις 28 Οκτωβρίου του 1938, πάνω από 12.000 Εβραίοι που είχαν γεννηθεί στην Πολωνία απελάθηκαν μέσα σε μία νύχτα με διαταγές του Χίτλερ. Μόνο τετρακόσιοι έλαβαν άδεια εισόδου στην Πολωνία και οι υπόλοιποι 8.000 έμειναν στα σύνορα. Όσοι προσπάθησαν να γυρίσουν πίσω λόγω των συνθηκών που αντιμετώπιζαν, εκτελέσθηκαν. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, δόθηκε η αναμενόμενη αφορμή. Ο 17 χρονος Εβραίος Χέρσελ Γκρίνσπαν του οποίου η οικογένεια είχε εκδιωχθεί από την Γερμανία, την 7η Νοεμβρίου μπήκε στη Γερμανική πρεσβεία στο Παρίσι και πυροβόλησε έναν χαμηλόβαθμο διπλωμάτη, στο όνομα 12.000 κατατρεγμένων Εβραίων. Ο Γερμανός διπλωμάτης υπέκυψε στα τραύματά του δυο μέρες αργότερα.

Η απάντηση δεν αργεί. Στις 8 Νοεμβρίου ανακοινώνονται τα πρώτα τιμωρητικά μέτρα. Με στόχο να καταστραφεί κάθε ενωτικός δεσμός μεταξύ των Εβραίων, απαγορεύεται η κυκλοφορία όλων των εφημερίδων τους, η φοίτηση Εβραιόπουλων σε γερμανικά σχολεία και κάθε πολιτιστική εκδήλωση. Το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου του 1938, ο Ράινχαρντ Χάιντριχ, έστειλε ένα μυστικό τηλεγράφημα στην αστυνομία με οδηγίες για τις ταραχές. Ανάμεσα στις οδηγίες περιλαμβανόταν η κράτηση νέων και δυνατών Εβραίων για την ενδεχόμενη αποστολή τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ακολούθησε πογκρόμ κατά το οποίο προκλήθηκαν ζημιές και θύματα.

Pedestrians walk past a burnt-out Jewish shop in Berlin in 1938, the day after the Kristallnacht rampage

Το όνομά της- Kristallnacht (Crystal Night)- η νύχτα αυτή το πήρε από τα σπασμένα τζάμια πάνω από 7.000 καταστημάτων που ανήκαν σε Εβραίους. Σε αριθμούς, καταστράφηκαν 1.574 συναγωγές (σχεδόν όλες όσες υπήρχαν στη Γερμανία) και πολλά εβραϊκά κοιμητήρια. Κάποιοι Εβραίοι ξυλοκοπήθηκαν έως θανάτου, ενώ άλλοι εξαναγκάζονταν να παρακολουθούν. Περισσότεροι από 30.000 Εβραίοι συνελήφθησαν και στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά κύριο λόγο στο Νταχάου, στο Μπούχενβαλντ και στο Ζάξενχαουζεν. Οι περισσότεροι αφέθηκαν ελεύθεροι κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών μηνών, υπό τον όρο ότι θα εγκατέλειπαν τη Γερμανία. Ο ακριβής αριθμός των Γερμανών Εβραίων που θανατώθηκαν δεν έχει προσδιοριστεί, αλλά υπολογίζεται ότι κυμαίνεται μεταξύ 36 και 200 περίπου ατόμων για τις δύο ημέρες που διήρκεσαν οι αναταραχές.

Η νύχτα των κρυστάλλων και η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ

Το ίδιο συνέβη και στην Αυστρία, περισσότερες από τις 94 συναγωγές και τόποι προσευχής της Βιέννης υπέστησαν μερική ή ολική καταστροφή. Η τιμωρία δεν τελειώνει στο πογκρόμ αλλά συνεχίζει με την καταβολή συλλογικού προστίμου ενός δισεκατομμυρίου μάρκων προς τη ναζιστική κυβέρνηση για το θάνατο του Φομ Ρατ και έξι εκατομμυρίων μάρκων των ασφαλιστικών πληρωμών που θα έπαιρνε η εβραϊκή κοινότητα εξαιτίας των καταστροφών στις περιουσίες τους. Στις 12 Νοεμβρίου συναντήθηκαν ο ανώτερος αξιωματούχος των Ναζί Χέρμαν Γκέρινγκ με τα άλλα μέλη της ηγεσίας των Ναζί για τον σχεδιασμό των υπόλοιπων βημάτων προς τη μελανότερη περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας.