Ρώμη - «Αιώνια Πόλη». Rome - "Eternal City"

Ο Πικάσο τη χαρακτήρισε «μητρόπολη με τις τρεις αιωνιότητες – της ηλιοφάνειας, της ουράνιας αύρας και της μουσικής των αιθέρων». Ο μύθος και η ιστορία είναι αλληλένδετα στη Ρώμη, μια πρωτεύουσα διχασμένη ανάμεσα στο παρόν, το πρόσφατο παρελθόν και τα τρεις χιλιάδες χρόνια ιστορίας που είναι πανταχού παρόντα.

Όταν ιδρύθηκε η Ρώμη ήταν ένα χωριό με καλύβες. Έκτοτε παρέλασαν από εκεί ετρούσκοι βασιλείς, ρωμαίοι αυτοκράτορες και στρατηγοί, χριστιανοί μάρτυρες και μονομάχοι, καθολικοί πάπες και ιερείς, φασίστες δικτάτορες και μετρ της υψηλής ραπτικής, αφήνοντας ο καθένας το δικό του στίγμα στην αιωνιότητα.

Τον 1ο π.Χ. αιώνα εξελίχθηκε σε ηγετική δύναμη μιας απέραντης αυτοκρατορίας που κυβερνούσε την Ισπανία, τη Βόρεια Αφρική και την Ελλάδα μέχρι που ήρθε η κατάρρευση της δημοκρατίας. Για ένα διάστημα κυβέρνησε ο Ιούλιος Καίσαρας, ως δικτάτορας. Ο ανιψιός του Οκταβιανός έγινε ο πρώτος αυτοκράτορας της Ρώμης με τον τίτλο «Αύγουστος» και κυβέρνησε 27 χρόνια. Το Μεσαίωνα άρχισε η παρακμή και η πόλη ανέκαμψε στα μέσα του 15ου αιώνα, όταν για περισσότερα από 200 χρόνια εργάσθηκαν κοντά της οι σημαντικότεροι καλλιτέχνες της Αναγέννησης και του Μπαρόκ.

Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς από την πλούσια ιστορία της. Το θρύλο της λύκαινας, τον Κικέρωνα, τον στρατηγό Σκιπίωνα, τον ποιητή Βιργίλιο, τους αγώνες στην αρένα, τα έκτροπα του Νέρωνα…

Οι τίτλοι που τη συνόδευαν στην πορεία της εξέφραζαν και το μεγαλειώδες ύφος της. Την είπαν Κεφαλή του Κόσμου (κάπουτ μούντι), Αιώνια Πόλη, πανάρχαια, επιβλητική, μουσειακή, Ρώμη των Αυτοκρατόρων και των Λεγεώνων, των Μονομάχων και των Θριάμβων, του Πάπα και του Βατικανού, της Πιέτα και της Καπέλα Σιξτίνα και Επτάλοφη (από τους 7 λόφους της: Παλατίνος, Καπιτωλίνος, Αβεντίνος, Καίλιος, Εσκυλίνος, Ουιμινάλιος, Κυρινάλιος).

Μαζί με την Αθήνα αποτελούν το τεράστιο πολιτιστικό δίδυμο του διαιώνιου ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, που σηματοδότησε την πορεία του παγκόσμιου γίγνεσθαι. Στην ομορφιά της πόλης συμβάλλει ο ποταμός Τίβερης, που διασχίζει το ιστορικό κέντρο ενώ αψιδωτές γέφυρες ενώνουν τα δύο μέρη. Τα αμέτρητα μνημεία της πόλης, ο μεσαιωνικός χαρακτήρας της, το αναγεννησιακό μπαρόκ και η σύγχρονη αρχιτεκτονική συνθέτουν μια πόλη-κόσμημα, ελκυστική για τον οποιοδήποτε επισκέπτη. Αμέτρητες οι πλατείες με υδάτινους πίδακες, ενώ όπου κι αν γυρίσεις το βλέμμα υπάρχουν αρχαία αγάλματα.

Η Ρώμη, μεγαλύτερη πόλη της Ιταλίας, έχει πληθυσμό περίπου τρία εκατομμύρια κατοίκους και καλύπτει μια περιοχή 1.500 τετρ. χλμ. Είναι ταυτοχρόνως το πολιτικό, διοικητικό, ιστορικό και καλλιτεχνικό κέντρο της χώρας, έδρα του κράτους του Βατικανού και παγκόσμιο κέντρο του καθολικισμού. Πρωτεύουσα του σύγχρονου ιταλικού κράτους από το 1870, απέχει από τη θάλασσα 28 χιλιόμ. Διαθέτει άρτιο σιδηροδρομικό και οδικό δίκτυο. Βρίσκεται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με τη Ν. Υόρκη.

Η ιταλική πρωτεύουσα δεν είναι σαν κάποια άλλη, απλώς ωραία, άνετη η και εκκεντρική μεγαλούπολη. Είναι το «σταυροδρόμι των ηδονιστών» του Φλόμπερ, είναι η «μητρόπολη με τις τρεις αιωνιότητες – της ηλιοφάνειας, της ουράνιας αύρας και της μουσικής των αιθέρων», όπως τη χαρακτήρισε ο Πικάσο. 

Δέχεται κάθε χρόνο είκοσι εκατομμύρια επισκέπτες από κάθε γωνιά της γης για να τους βάζει σε διλήμματα του τύπου: Βόλτα στα αξιοθέατα η ακατάπαυστο σόπιγκ; Βαλεντίνο η Αρμάνι; Πιάτσα ντι Σπάνια η Φοντάντα ντι Τρέβι;, Καπουτσίνο η εσπρέσσο;

Ρώτησαν τον Κάρι Γκράντ, τον μεγάλο αστέρα του Χόλιγουντ, γιατί κάποτε ζήτησε να μείνει στη Ρώμη και απάντησε πως είναι η μοναδική πόλη που «έχει όμορφες γυναίκες και τη νύχτα και την ημέρα».

Η πόλη βήμα προς βήμα

Ξεκινήστε από το λόφο του Καπιτώλιου (καμπιντόλιο στα ιταλικά) και τα ομώνυμα μουσεία με τις περίφημες συλλογές.

Ευθεία μπροστά σας, σε μήκος ενός χιλιομέτρου, η Ρωμαϊκή Αγορά, εμπορικό, θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο της αρχαίας Ρώμης. Από το ναό του Κρόνου σώζονται ιωνικά κιονόκρανα και από το ναό του Κάστορα και του Πολυδεύκη απέμειναν τρεις λεπτοί κορινθιακοί κίονες.

Αμέσως μετά θα δείτε το μεγαλύτερο σωζόμενο αρχαίο ρωμαϊκό κτίσμα του κόσμου, το Κολοσσαίο. Η ονομασία του (από τον 8ο αιώνα) προέρχεται από τον επιχρυσωμένο Κολοσσό του Νέρωνα, γιγαντιαίο άγαλμα του αυτοκράτορα που παριστάνονταν σαν θεός ήλιος και ορθωνόταν δίπλα στο αμφιθέατρο. Οι διαστάσεις του σε εκμηδενίζουν. Έχει 57μ. ύψος και 527μ. περίμετρο, με 80 αψιδωτές εισόδους και 55.000 χωρητικότητα. Το ίδρυσε ο αυτοκράτορας Βεσπασιανός και το ολοκλήρωσε ο γιος του Τίτος . Χτίστηκε σε οκτώ χρόνια (72-80 μ.Χ.) και έγινε σύμβολο δύναμης και αγριότητας. Εκεί οι μονομάχοι έλεγαν το περίφημο αντίο: «Χαίρε αυτοκράτορα, οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν».

Γνωστό στους Ρωμαίους και ως Αμφιθέατρο του Φλάβιο είναι σήμα κατατεθέν της πόλης. Το διασημότερο σύμβολο υπήρξε στην αρχαιότητα δεξαμενή ναυτικών μονομαχιών, αλλά και χώρος όπου μαρτύρησαν χιλιάδες οπαδοί μιας νέας, τότε, θρησκείας, της χριστιανικής. Για την τύχη των μονομάχων που τραυματίζονταν σοβαρά αποφάσιζε το πλήθος. Αν ο αυτοκράτορας σήκωνε τον αντίχειρα σήμαινε πως ο τραυματισμένος μπορούσε να ζήσει, διαφορετικά έπρεπε να παλέψει με τα άγρια ζώα μέχρι θανάτου. Εκτός από τους ανθρώπους σκοτώνονταν και ζώα. Τα πιο πολλά σκοτώθηκαν στους αγώνες που έγιναν το 248 για τα 1.000 χρόνια από την ίδρυση της Ρώμης. Εκεί ο ρωμαϊκός όχλος απέσπασε το χλευαστικό σχόλιο «Δεν χρειάζονται παρά άρτο και θεάματα».

Απέναντι από το Κολοσσαίο, στη βόρεια πλευρά, θα δείτε την Αψίδα του Κωνσταντίνου, αφιέρωμα στη νίκη που πέτυχε ο Κωνσταντίνος επί του Τραϊανού. 

Ακριβώς δίπλα, βρίσκεται ο Παλατινός Λόφος. Ήταν ο τόπος ίδρυσης της πόλης και το μέρος όπου ανατράφηκαν ο Ρωμύλος και ο Ρώμος. 

Λίγο μακρύτερα ο πιο παράξενος τρούλος της πόλης, το Πάνθεον. Είναι αρχαίος ρωμαϊκός ναός πού στέκει μεγαλόπρεπος στην καρδιά της Ρώμης εδώ και 2.000 περίπου χρόνια. Όλοι συμφωνούν πως είναι μαζί με το Κολοσσαίο το πιο εντυπωσιακό της πόλης. 

Ήταν αφιερωμένο σε όλους τους Θεούς. Ωστόσο μερικοί το θεωρούν σαν το ναό των Αγρίππα (27 π.Χ.). Στο Πάνθεον είναι θαμμένοι Ιταλοί βασιλείς και ο καλλιτέχνης Ραφαήλ. Πλάϊ στις Θέρμες του ήταν ορθογώνιος ναός αφιερωμένος στη θεότητα του ιουλιανού γένους. 

Το Φόρουμ του Τραϊανού, χτισμένο το 111-114 από τον αυτοκρατορικό αρχιτέκτονα Απολλόδωρο της Δαμασκού, είναι το μεγαλύτερο και πολυτελέστερο αυτοκρατορικό φόρουμ. Αν και ακρωτηριασμένο, δείχνει ακόμη, μαζί με τη γειτονική αγορά τη ρωμαϊκή τεχνική και δύναμη που έφτασαν εκείνη την εποχή στο απόγειό τους. 

Η Πιάτσα Ναβόνα είναι τοπίο από τα χαρακτηριστικότερα της Ρώμης των παπών. Πάντοτε προσήλκυε τα πλήθη αυτή η μπαρόκ οβάλ πλατεία. Τεχνητή δεξαμενή μέχρι το 500, ήταν το μέρος όπου γινόντουσαν λαμπρές εκδηλώσεις, από υπαίθριους αγώνες μέχρι ναυτικές εορτές (άγκονες). 

Στο κέντρο της πλατείας, από τα τρία σιντριβάνια, ξεχωρίζει η Κρήνη των τεσσάρων Ποταμών (Φοντάνα ντέι Κουάτρο Φιούμι), ένα τολμηρό έργο του Μπερνίνι (1651) που έγινε με έσοδα από σκληρούς φόρους που μπήκαν στο ψωμί και άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Πάνω σ ένα σπήλαιο σε βράχο όπου προβάλλουν ένας λέοντας κι ένας θαλάσσιος ίππος, ο καλλιτέχνης τοποθέτησε έναν οβελίσκο, ρωμαϊκό έργο της εποχής του Δομιτιανού, εμπνευσμένο από την αιγυπτιακή τέχνη. Τα μεγάλα αλληγορικά αγάλματα Δούναβις, Γάγγης, Νείλος και Ρίο ντε λα Πλάτα, συμβολίζουν αντίστοιχα την Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική και την Αμερική. Η μορφή που συμβολίζει τον Νείλο είναι καλυμμένη και σύμφωνα με την παράδοση παραπέμπει στην αποδοκιμασία και αηδία του Μπερίνι για τη γειτονική Αγία Αγνή που έχει σχεδιάσει ο ανταγωνιστής του Μπορομίνι. Για την αποκατάσταση της αλήθειας να πούμε ότι πρόκειται περί φήμης κακής, αφού ο Μπερνίνι αποπεράτωσε το σιντριβάνι δύο χρόνια προτού ο άσπονδος φίλος του αρχίσει να δουλεύει την πρόσοψη.

Τα βράδια στην πλατεία γίνεται ένα μικρό πανηγύρι από τους πλανόδιους ζογκλέρ και μουσικούς. Αν σας έμειναν αντοχές χαθείτε στα δρομάκια με τα καλοδιατηρημένα κτίρια, διαφορετικά χαλαρώστε δοκιμάζοντας ένα παγωτό η μια πίτσα σ ένα από τα πολλά στέκια της περιοχής. 

Πολλές οι εκκλησίες και σ αυτή την περιοχή, όμως πρέπει να επισκεφθείτε τη Σαν Λοίτζι ντε Φραντέζι, γιατί διάσημοι Γάλλοι αναπαύονται εδώ και για τα τρία έργα του Καραβάτζιο, που κοσμούν το παρεκκλήσιο του Αγίου Ματθαίου.

Γνωστότερη απ όλες τις κρήνες της πόλης είναι η Φοντάνα ντι Τρέβι με το πιο εντυπωσιακό μαρμάρινο σύμπλεγμα. Στηριγμένη στον τοίχο του ανακτόρου Πόλι, τροφοδοτείται (όπως οι κρήνες των πλατειών ντι Σπάνια, Ναβόνα και Φαρνέζε) από το «Άκουα Βέρτζινε», το παρθένο νερό που δέσμευσε ο Αγρίππας για τις Θέρμες του (19 π.Χ.). Η κατασκευή της ανατέθηκε το 1732 στον Νίκολας Σάλβι από τον πάπα Κλήμεντα Β’ σε αντικατάσταση μιας μικρής δεξαμενής της εποχής του Νικολάου Ε΄ και αποπερατώθηκε το 1926. Στο κέντρο δύο τρίτωνες σύρουν το φτερωτό άρμα του θριαμβευτή Ποσειδώνα. Θαλάσσια άλογα στηρίζουν το κοχύλι, πάνω στο οποίο στέκεται περήφανο το άγαλμα του Ωκεανού. 

Εύκολα θα ξεφορτωθείτε τα ψιλά σας στον πυθμένα της κάνοντας την καλύτερη ευχή και έτσι θα εξασφαλίσετε την επιστροφή σας στη Ρώμη. Κάθε εβδομάδα υπάλληλοι του Δήμου καθαρίζουν το συντριβάνι, αλλά ο κόπος τους δεν πάει χαμένος γιατί …ψαρεύουν πάνω από 100.000 ευρώ ετησίως.

Κυκλοφοριακό ως δια μαγείας δεν υπάρχει στη Ρώμη. Ίσως είναι η μόνη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που προσφέρεται σε οδηγούς και πεζούς. Τα κατάφερε με την απόφαση που πήρε το 2000 η τοπική αυτοδιοίκηση: Απαγορεύτηκε η στάθμευση των τουριστικών λεωφορείων στο ιστορικό κέντρο. Επιπλέον εισπράττεται τέλος εισόδου από όλα τα λεωφορεία που εισέρχονται στην πόλη και οι τουρίστες αναγκάζονται να περπατήσουν περισσότερο. 

Χαλάλι όμως διότι η οπτική απόλαυση των μνημείων και η ομορφιά της πόλης σε κάνει να ξεχάσεις τον ποδαρόδρομο. Είναι ν' απορείς πόσο καλοδιατηρημένα είναι όλα τα μνημεία κι ας πέρασε αυτή η πόλη από χίλια κατακτητικά κύματα, από τον Κάρολο τον Ε΄ μέχρι τον Ναπολέοντα και τους Γερμανούς.

Αν σας έμειναν κουράγια ανηφορίστε προς τα σκαλιά της Πιάτσας ντι Σπάνια. Είναι από τις πιο κομψές πλατείες του πλανήτη. Πήρε το όνομά της από το Παλάτσιο Σπάνια, που χτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα, για να κατοικήσει ο Ισπανός πρεσβευτής. Σύμβολο της πλατείας είναι η μεγάλη σκάλα (Σκαλινάτα) που τα πολλά σκαλοπάτια της δίνουν ένα αξιοθαύμαστο σκηνογραφικό αποτέλεσμα.

Στο ψηλότερο σημείο της δεσπόζει ο ναός της Τρινιτά ντει Μόντι, στην πρόσοψη του οποίου είναι τοποθετημένος ο Σαλουστιανός οβελίσκος, με τον χριστιανικό σταυρό στην κορυφή του. 

Από την Πιάτσα ντι Σπάνια αρχίζει ο πιο ακριβός δρόμος της Ρώμης . Μιλάμε για τη Βία ντι Κοντότι. Στενός, αλλά διάσημος δρόμος, παγκοσμίως, για τις κομψές μπουτίκ όλων των μεγάλων, Ιταλών και μη, μόδιστρων.

Στεκόμαστε στη βιτρίνα του Cartier. Οι πωλητές εφοδιασμένοι με συστήματα ενδοεπικοινωνίας στέκονται μπροστά στην είσοδο ακίνητοι και ανέκφραστοι σαν τσολιάδες στον Άγνωστο Στρατιώτη. 

Αλλά το πραγματικό αξιοθέατο είναι οι ουρές των Γιαπωνέζων, που στέκονται με τη χαρακτηριστική υπομονή της φυλής τους, έξω από το κατάστημα του Louis Vuitton και άλλες βιτρίνες ασύλληπτης καλαισθησίας.

« Η Ρώμη μου θυμίζει έναν άνθρωπο που εξασφαλίζει τα προς το ζην εκθέτοντας στους επισκέπτες τα λείψανα της γιαγιάς του», είπε με δηκτικό χιούμορ ο Ιρλανδός συγγραφέας Τζέϊμς Τζόϊς για την ιταλική πρωτεύουσα. Σήμερα η «γιαγιά» έγινε ηλικίας 2.757 ετών. Σύμφωνα με το μύθο, την ίδρυσε πάνω σε επτά λόφους, την 21η Απριλίου 753 π.Χ. ο Ρωμύλος, αφού πρώτα ξέκανε τον δίδυμο αδελφό του Ρώμο.

Τεράστιο το βάρος της κληρονομιάς για την αιώνια κυρία. Η παρακμή τον τελευταίο αιώνα είναι εμφανής. Η πόλη πλέον δεν παράγει. Μόνο συντηρεί -γιατί σέβεται το παρελθόν της. Ο Μικελάντζελο δεν σμιλεύει πια. Οι αυτοκράτορες κοιμούνται τον αιώνιο ύπνο στα μαυσωλεία τους. Το αλάθητο του Πάπα δεν υπάρχει- απόδειξη οι πρόσφατες συγνώμες του. Αν όμως θέλετε να νιώσετε την ακατανίκητη έλξη που ασκεί το αρχαίο και αλλοτινό, ταξιδέψτε στην «Αιώνια πόλη». Οι ντόπιοι που αναπνέουν και κινούνται καθημερινά στο κλίμα συντριπτικών προγονικών επιτευγμάτων κάτι ξέρουν. Γι αυτό συνηθίζουν να λένε πως «για να νιώσετε τη Ρώμη δε φτάνει ούτε μια ζωή».

Κείμενο: Χρήστος Μυστιλιάδης

Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής