Ρομποτικός εγκέφαλος αντλεί γνώση από το Διαδίκτυο. 'Robo Brain' mines the Internet to teach robots

O Robo Brain, που δημιούργησαν οι αμερικανοί επιστήμονες, θα προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες και γνώσεις στα ρομπότ όλου του πλανήτη. Experimental robots have been trained, using video simulations, to operate many appliances. By consulting Robo Brain, a robot with no training can acquire this knowledge. Image credit: Getty/Petrovich9

Έναν ευφυή ρομποτικό «εγκέφαλο», ο οποίος αντλεί γνώσεις και βελτιώνει τις δεξιότητές του σερφάροντας στο Διαδίκτυο ανέπτυξαν αμερικανοί επιστήμονες.

Ο Robo Brain, όπως ονομάζεται, αποτελεί προϊόν της συνεργασίας ερευνητών από τα πανεπιστήμια Κορνέλ, Μπράουν, Στάνφορντ και το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας. Το πρότζεκτ έχει την οικονομική υποστήριξη μεγάλων τεχνολογικών κολοσσών όπως π.χ. της Google, της Microsoft και της Qualcomm.

Στόχος των ερευνητών είναι η δημιουργία ενός «έξυπνου» συστήματος που να επιτρέπει την διαρκή ενημέρωση των απανταχού ρομπότ για την καλύτερη διάδρασή τους με το περιβάλλον και τους ανθρώπους, οδηγώντας έτσι σε καλύτερη και αποδοτικότερη επικοινωνία μεταξύ ανθρώπου και μηχανής.

Σχεδιασμένος ώστε να «μαθαίνει» διαδικτυακά, ο Robo Brain συλλέγει πολύτιμες πληροφορίες από εκατομμύρια ιστοσελίδες που επισκέπτεται, τις οποίες στη συνέχεια προσφέρει στα απανταχού ανθρωποειδή, βοηθώντας τα με τον τρόπο αυτόν για την καλύτερη εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων.

Ένα παρόμοιο πρόγραμμα βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και στην Ευρώπη, το οποίο υλοποιήθηκε με την πολύτιμη οικονομική ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το RoboEarth, το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια διαδικτυακή «εγκυκλοπαίδεια» ή αλλιώς ένας «παγκόσμιος ιστός» για ρομπότ, παρουσιάστηκε επισήμως από ερευνητές του Πανεπιστημίου Τεχνολογίας της Αιντχόφεν, στην Ολλανδία, τον περασμένο Ιανουάριο.

Ο Robo Brain «κουρδίζεται»

Το σύμβολο του Robo Brain.

Σύμφωνα με τους αμερικανούς επιστήμονες, o ρομποτικός τους εγκέφαλος στην παρούσα φάση «σαρώνει» και επεξεργάζεται περί το ένα δισεκατομμύριο φωτογραφίες, 120.000 βιντεάκια YouTube και 100 εκατομμύρια εγχειρίδια γύρω από κατασκευές ή την λειτουργία ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών.

Μέχρι στιγμής, όπως περιγράφει η επίσημη ιστοσελίδα του, o Robo Brain αναγνωρίζει καρέκλες και κατανοεί πώς χρησιμοποιείται ένας φούρνος μικροκυμάτων ή μια ομπρέλα. Οι ερευνητές θεωρούν ότι δεν είναι ακόμα ικανός να αναγνωρίζει πολλά αντικείμενα, ωστόσο καταλαβαίνει πώς χρησιμοποιούνται, ενώ κατανοεί και πιο περίπλοκες έννοιες όπως π.χ. η ανθρώπινη γλώσσα και συμπεριφορά.

From images and videos, Robo Brain can learn the relationships between humans and everyday objects.

Για παράδειγμα, καταλαβαίνει όταν κάποιος παρακολουθεί τηλεόραση και ξέρει πότε δεν πρέπει να μπλέκεται στα… πόδια του.

«Αν ένα ρομπότ αντιμετωπίσει μια κατάσταση που δεν έχει ξανασυναντήσει, τότε μπορεί να ζητήσει οδηγίες από τον Robo Brain μέσω της τεχνολογίας του cloud» εξηγεί ο ερευνητής Ασουτός Σαζένα από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ.

Οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα ρομπότ θα μπορούσαν να μπουν στα νοικοκυριά σε περίπου 10 χρόνια. Ήδη ρομποτικές σκούπες και μηχανές κουρέματος του γκαζόν προσφέρουν σημαντική «χείρα βοηθείας» σε όσους διαθέτουν την τσέπη για να τα αποκτήσουν, καθώς για την ώρα το κόστος των εμπορικά διαθέσιμων ρομπότ είναι τσουχτερό.

Τέλος οι αμερικανοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα έξυπνα συστήματα ενημέρωσης και καθοδήγησης των ανθρωποειδών θα μπορούσαν να χαρίσουν πολύτιμες γνώσεις σε ρομποτικούς «νοσοκόμους», ως προς την φροντίδα ηλικιωμένων ατόμων ή ασθενών.

Η γιόγκα «γυμνάζει» το μυαλό. Yoga boosts brain power in the elderly

Συνεδρίες Χάθα γιόγκα τρεις φορές την εβδομάδα βελτιώνουν σημαντικά τη γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου σε ηλικιωμένους, σύμφωνα με νέα αμερικανική μελέτη. Researchers found that eight weeks of hatha yoga classes can improve older adults’ cognitive skills. Credit: Neha Gothe

Τις νοητικές επιδόσεις των ηλικιωμένων φαίνεται ότι τονώνει η ήπια γιόγκα, και συγκεκριμένα η λεγόμενη Χάθα (Hatha) γιόγκα. Αμερικανοί επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Ιλινόι διαπίστωσαν ότι συνεδρίες μόλις τρεις φορές την εβδομάδα της εν λόγω σωματικής άσκησης είναι αρκετές για την ενίσχυση της γνωστικής λειτουργίας του εγκεφάλου.

Η Χάθα γιόγκα θεωρείται η βάση όλων των συστημάτων γιόγκα και λόγω του ήπιου χαρακτήρα της ενδείκνυται για άτομα προχωρημένης ηλικίας ή άτομα που έχουν υποστεί τραυματισμούς. Αποτελείται από παραδοσιακές ασάνες - μία σειρά από δυναμικές και στατικές σωματικές στάσεις εμπνευσμένες από τις φυσικές κινήσεις των ζώων και τη σοφία της φύσης -, αναπνοές, τεχνικές χαλάρωσης, διαλογισμού και αποτοξίνωσης. Οι ασκήσεις της πραγματοποιούνται με ήπια ένταση, αργά και σταδιακά, με στόχο τον απόλυτο έλεγχο των κινήσεων του ασκουμένου. 

Καλύτερες επιδόσεις χωρίς στρες

The researchers say skills 'that are relevant to everyday life were dramatically improved.'

Στο πείραμα των επιστημόνων διάρκειας οκτώ εβδομάδων έλαβαν μέρος συνολικά 108 ενήλικοι ηλικίας 55-79 ετών, από τους οποίους οι 61 έκαναν μαθήματα Χάθα γιόγκα. Οι υπόλοιποι εθελοντές ακολουθούσαν διαφορετικό πρόγραμμα σωματικής άσκησης, το οποίο περιελάμβανε εκτάσεις (stretching) και ασκήσεις για τόνωση.

Μετά το πέρας των οκτώ εβδομάδων οι εθελοντές υποβλήθηκαν σε ένα τεστ νοητικών επιδόσεων. Φάνηκε λοιπόν ότι η ομάδα της γιόγκα συγκέντρωνε υψηλότερο σκορ (σε ταχύτητα και ακρίβεια) σε ερωτήσεις που αφορούσαν τη μνήμη, τη νοητική ευελιξία και την εναλλαγή δραστηριοτήτων συγκριτικά με το σκορ που είχε συγκεντρώσει πριν από την έναρξη του ειδικού προγράμματος Χάθα γιόγκα.

A second stretching-and-toning group saw no significant change in cognitive performance over time.

Η ομάδα του stretching πάλι δεν εμφάνιζε σημαντικές βελτιώσεις ως προς τις γνωστικές επιδόσεις των μελών της.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η ξεκάθαρη διαφοροποίηση μεταξύ των δύο ομάδων δεν σχετιζόταν με την ηλικία, το φύλο, το κοινωνικό status ή κάποιον άλλον δημογραφικό παράγοντα.

«Η Χάθα γιόγκα αποτελεί μια αρχαία πνευματική πρακτική, η οποία βασίζεται στον διαλογισμό, εστιάζει στην αναπνοή ενόσω ο ασκούμενος περνάει από μια σειρά σωματικών στάσεων» εξηγεί η επικεφαλής της μελέτης δρ Νέχα Γκότε. «Η συγκεκριμένη μορφή γιόγκα απαιτεί συγκεντρωμένη προσπάθεια για την επιτυχή κίνηση από τη μία στάση στην επόμενη, γεγονός που σημαίνει καλό και σταθερό έλεγχο σε σώμα και αναπνοή».

Σωματική και ψυχική ισορροπία

Η Χάθα γιόγκα διώχνει το στρες, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της γνωστικής λειτουργίας του εγκεφάλου, υποστηρίζουν οι επιστήμονες. Practicing hatha yoga three times a week for eight weeks improved sedentary older adults' performance on cognitive tasks that are relevant to everyday life, researchers report. The findings involved 108 adults between the ages of 55 and 79 years of age, 61 of whom attended hatha yoga classes. The others met for the same number and length of sessions and engaged in stretching and toning exercises instead of yoga.

«Η διαδικασία της συγκέντρωσης και της ισορροπίας ανάμεσα στο σώμα, στο μυαλό και στην αναπνοή ενδεχομένως να βοηθάει σε καταστάσεις πέραν του μαθήματος της γιόγκα, έχοντας ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της προσοχής σε γεγονότα και καταστάσεις. Οι εθελοντές που ανήκαν στην ομάδα της γιόγκα εμφάνιζαν σημαντική βελτίωση ως προς τη λειτουργική μνήμη τους, η οποία σχετίζεται με την επεξεργασία πληροφοριών» περιγράφει.

«Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι η γιόγκα καταπολεμά αποτελεσματικά το στρες, έχοντας άμεση θετική επίδραση στην ψυχολογική κατάσταση του ασκουμένου. Είναι σαν να έχει μια δράση αποσιώπησης στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα - είναι τμήμα του αυτόνομου νευρικού συστήματος και προετοιμάζει τον οργανισμό για αντίδραση σε διάφορες καταστάσεις, π.χ. ευθύνεται για τη σύσπαση των αγγείων, τη διαστολή της ίριδας κ.ά. - και στη γενικότερη αντίδραση του οργανισμού στο στρες. Γνωρίζοντας ότι το στρες και το άγχος επηρεάζουν τις γνωστικές μας επιδόσεις, φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι ενδεχομένως η γιόγκα να βελτίωσε τις επιδόσεις των εθελοντών μέσα από την καταπολέμηση του στρες» λέει η δρ Γκότε.

Μέσα από δημοσίευσή τους στο επιστημονικό έντυπο «The Journals of Gerontology Series A: Biological Sciences and Medical Sciences» οι επιστήμονες ωστόσο υπογραμμίζουν ότι τα ευρήματά τους χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης.

«Απαιτείται περαιτέρω μελέτη για την επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων και για την αποκάλυψη των εγκεφαλικών μηχανισμών που κρύβονται πίσω από αυτά» καταλήγουν.

Άγριοι και δολοφόνοι. Savages and murderers

Η μάχη της Μιλβίας γέφυρας, 28 Οκτωβρίου 312 μ.Χ. The Battle of the Milvian Bridge by Giulio Romano, 1520-24. 

Είναι συνήθως αυτοκράτορες, επίσκοποι ή πατριάρχες και γυναίκες σύζυγοι ή μητέρες αυτοκρατόρων που εξαγόρασαν την αγιοποίησή τους με «υπηρεσίες», όπως δωρεές, ανέγερση εκκλησιών, ευνοϊκούς νόμους.

Anthony van Dyck, Saint Ambrose and Emperor Theodosius, 1620. In April 390, Butheric, a Gothic magister militum in command of Illyricum (which included Thessalonica), had a popular charioteer arrested for a homosexual offence (he tried to rape a male cupbearer). The populace demanded the charioteer's release and, as Butheric refused, a general revolt ensued which cost Butheric and several other Roman authorities their lives. As soon as Theodosius heard of the uprising, he was enraged and ordered an immediate retaliation. The army units sent to Thessalonica acted as if they had captured a hostile city and massacred several thousands of its inhabitants. Church historian Theodoretus puts the figure at about 7,000, saying: “The anger of the Emperor rose to the highest pitch, and he gratified his vindictive desire for vengeance by unsheathing the sword most unjustly and tyrannically against all, slaying the innocent and guilty alike. It is said seven thousand perished without any forms of law, and without even having judicial sentence passed upon them; but that, like ears of wheat in the time of harvest, they were alike cut down.” Although the Emperor changed his mind rather quickly and sent another messenger to cancel his previous order and to prevent the troops from massacring the inhabitants of the city, this revocation came too late. Ambrose, the bishop of Milan, after hearing about the massacre, left Milan (which was the residence of Theodosius at that time) and refused to celebrate a mass in Emperor's presence, until Theodosius repented.

Η χριστιανική θρησκεία διαθέτει εκατοντάδες άγιους, μάρτυρες-ήρωες, ή ενάρετους φιλάνθρωπους με σπουδαίο έργο που αγιοποιήθηκαν μέσα από το λαό. Ωστόσο πίσω από τα εικονίσματα κρύβονται μερικές φορές δολοφόνοι και εγκληματίες κατά συρροήν που όμως... μετανόησαν ή έγιναν «χορηγοί» της Εκκλησίας που τους αγιοποίησε.

Το όραμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Λεπτομέρεια από τοιχογραφία του Ραφαήλ στο Βατικανό.

Οι «άγιοι-δολοφόνοι» είναι συνήθως αυτοκράτορες, επίσκοποι ή πατριάρχες και γυναίκες σύζυγοι ή μητέρες αυτοκρατόρων που εξαγόρασαν την αγιοποίησή τους με «υπηρεσίες» όπως δωρεές, ανέγερση εκκλησιών, ευνοϊκούς νόμους. Ο Μέγας Κωνσταντίνος είναι ένας κατά συρροήν δολοφόνος αφού σκότωσε γαμπρό, γιο, εγγονό και τη σύζυγό του μαζί με χιλιάδες θύματα στους πολέμους του.

Στον ανασκαφικό χώρο της Μοναστηριού στην Θεσσαλονίκη ανακαλύφθηκε τμήμα του ομαδικού τάφου των 17.000 δολοφονημένων από τον Θεοδόσιο Α’. Πρόκειται περί κοινοταφίου και όχι περί κανονικών ταφών δεδομένης της πλήρους απουσίας κτερισμάτων. «Τους θέρισαν όλους! Σαν καλαμιές στον θερισμό. Μέσα σε λίγες ώρες έσφαξαν 15.000 άνδρες. γυναίκες, παιδιά γέροντες....» γράφει ο Θεοδώρητος Κύρου στην "Εκκλησιαστική Ιστορία". Η επίσημη δικαιολογία για την σφαγή της Θεσσαλονίκης είναι "αντίποινα" για τον θάνατο του Γότθου μισθοφόρου Βουδερίχου που ήταν ευνοούμενος του Αυτοκράτορα Θεοδοσίου. 15.000 νεκροί Έλληνες για έναν Γότθο Μισθοφόρο.

Ο Μέγας Θεοδόσιος βαρύνεται ανάμεσα σε άλλα και με τη Σφαγή του Ιππόδρομου στη Θεσσαλονίκη το 590 μ.Χ. με επτά έως δεκαπέντε χιλιάδες θύματα, όταν μεταξύ των άλλων απαγόρευσε την ομοφυλοφιλία.

On the streets of Alexandria, Egypt, a mob led by Peter the Lector brutally murdered Hypatia, one of the last great thinkers of ancient Alexandria. (Mary Evans Picture Library / Alamy).

Πολλές αγίες, όπως η Ειρήνη η Αθηναία, έχουν σκοτώσει ακόμα και τα παιδιά τους, αλλά έγιναν εικονίσματα. Ο Ιουστινιανός και η Θεοδώρα με μια άλλη σφαγή τριάντα πέντε χιλιάδων στη Στάση του Νίκα είναι επίσης άγιοι. Ακόμα και ο Κύριλλος, ο ηθικός αυτουργός της δολοφονίας της Υπατίας που κομμάτιασαν και έκαψαν «χριστιανοί παρακρατικοί» στην Αλεξάνδρεια.

Άλλοι είναι άγιοι με το σπαθί τους, όπως ο Νικηφόρος Φωκάς που έσφαζε αλλά στο όνομα του Κυρίου. Φυσικά υπάρχουν και... καλοί άγιοι, όπως είναι οι χιλιάδες μάρτυρες, αλλά όπως στη Γη έτσι και στον Παράδεισο δεν υπάρχει δικαιοσύνη. Η αγιοποίηση εγκληματιών πολέμου και «βασανιστών» την εποχή του χριστιανικού «Ιερού Πολέμου» δεν γίνεται δεκτή πάντα από το πλήθος που ξεχωρίζει τους καλούς και τους... κακούς αγίους. Μάλλον κανένας δεν ασχολείται με τον Άγιο Πορφύριο ή τον Άγιο Μεθόδιο και δεκάδες άλλους αγίους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που δεν θα διστάσουν πολλές φορές να ξεθάψουν τα κόκαλα των αντιπάλων τους για να τα αναθεματίσουν, να τα μαστιγώσουν και να τα κάψουν.

Η αναγνώριση των αγίων στην αρχή είχε τοπικό χαρακτήρα. Αρκούσε η αναγραφή των αγίων στα μαρτυρολόγια - αγιολόγια, μηνολόγια. Άλλες φορές γινόταν με συνοδική πράξη της Εκκλησίας. Οι προϋποθέσεις κατά τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Νεκτάριο ήταν «Ορθοδοξία άμωμος, αρετή και πίστις μέχρις αίματος και η παρά Θεού επίδειξις σημείων υπερφυών τε και θαυμάτων».

Η «αγιοποίηση» από τη ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία του εκτελεσθέντος από τους μπολσεβίκους τσάρου Νικολάου Β' της δυναστείας των Ρομανόφ δημιούργησε πολλά ερωτήματα. Η αγιοποίηση του Αγίου Νεκταρίου, σαράντα χρόνια μετά το θάνατό του το 1961, προκάλεσε σχόλια και αντιδράσεις. Ποιος αποφασίζει για το ποιος είναι άγιος;

Πολύ συχνά η αγιοποίηση συνδέεται και με άλλα θέματα, όπως το παγκάρι, καθώς η αξία του αγίου είναι ανεβασμένη. Ο περίφημος μητροπολίτης Αττικής Παντελεήμων -που βρέθηκε πάμπλουτος στη φυλακή- ενεπλάκη σε διαμάχη με τις μοναχές του γυναικείου μοναστηριού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στη Νέα Μάκρη. Το θέμα δεν ήταν η διαχείριση των λειψάνων του θαυματουργού Οσίου Εφραίμ. Ήταν τα έσοδα από τον οβολό των πιστών που προσέρχονται αθρόως καθημερινά στο μοναστήρι προκειμένου να προσκυνήσουν τα λείψανα που αποκαλύφθηκαν έπειτα από όραμα που είδε η άλλοτε ηγουμένη του μοναστηριού.

Η ανακομιδή των λειψάνων είναι απαραίτητη όπως και η πράξη ανακήρυξης ή μια ιδιαίτερη ακολουθία. Αλλά δεν είναι πάντα άγιοι όσοι εμφανίζονται ως άγιοι. Ανάλογα με τον τίτλο τους, άγιος, όσιος, οσιομάρτυς, μέγας, ισαπόστολος, οι χιλιάδες άγιοι ακολουθούν μια διαβάθμιση ανάλογα με τα... αστέρια τους. Αλλά οι πραγματικοί άγιοι -όπως λέει και το σχετικό άσμα- δεν παριστάνουν τον άγιο. Είναι ακόμα και χωρίς φωτοστέφανο.

Μέγας Κωνσταντίνος και Αγία Ελένη

«Η μεταστροφή του Κωνσταντίνου» του Rubens. Constantine's conversion, as imagined by Rubens.

Ο Φλάβιος Βαλέριος Κωνσταντίνος, ο Ιλλυριός είναι ο κτίστης της Κωνσταντινούπολης - Νέας Ρώμης. Όταν θέσπισε ως αργία την Κυριακή την αφιέρωσε στον Ήλιο. Ο πεθερός του Μαξιμιανός, που προσπάθησε να δολοφονήσει τον Κωνσταντίνο ενώ εκείνος κοιμόταν, συνελήφθη και λίγο καιρό αργότερα βρέθηκε απαγχονισμένος στο δωμάτιό του. Ο Κωνσταντίνος υποστήριζε σταθερά ότι ο πεθερός του αυτοκτόνησε, ενώ ο Μαξέντιος, ο γιος του Μαξιμιανού, κατηγορούσε τον Κωνσταντίνο για το θάνατο του πατέρα του. Το γιο του τον σκότωσε επειδή πίστευε ότι έχει σχέση με τη μητριά του Φαύστα την οποία με συμβουλή της επίσης Αγίας Ελένης -μητέρας του- δολοφόνησε πετώντας την σε καυτό νερό στα λουτρά. Ύστερα σκότωσε το γαμπρό του Μαξιμίνο και τον αντίπαλό του Λικίνιο που είχε καταφύγει ικέτης στη Θεσσαλονίκη.

The Basilica of Maxentius in the Roman Forum. Completed by his enemy Constantine, it was one of the most impressive edifices of ancient times.

Το βασικό επιχείρημα των θεωρητικών της Εκκλησίας, που τον τιμά ως άγιο, είναι πως τα εγκλήματά του τα έκανε ως ειδωλολάτρης. Αλλά είχε δει το περίφημο όραμα που τον οδήγησε στο χριστιανισμό -από διώκτης του στο πλάι του Διοκλητιανού- όταν ανέσυρε το πτώμα του Μαξέντιου από τον Τίβερη, το αποκεφάλισε και το κάρφωσε σε ένα παλούκι για να το περιφέρει στους δρόμους της Ρώμης. Ο Μαξέντιος ήταν ο αδελφός της γυναίκας του Φαύστας.

Το περίφημο διάταγμα των Μεδιολάνων, που προέβλεπε ανεξιθρησκία και σταματούσε τους διωγμούς των χριστιανών, υπογράφηκε το 313 μ.Χ. Ο Λικίνιος -που ήταν γαμπρός του- νικήθηκε το 325 μ.Χ. από τον Κωνσταντίνο και το γιο του Κρίσπο. Χάρη στην κόρη του Κωνσταντία, την οποία είχε παντρέψει δεκαοκτάχρονη ακόμη με τον 45άχρονο αντίπαλό του, αρχικά χάρισε στον Λικίνιο τη ζωή του. Στη συνέχεια διέταξε την εκτέλεσή του. Μαζί με το γαμπρό του εκτέλεσε και τον εντεκάχρονο γιο του Λικινιανό.

Constantine burning Arian books.

Πέθανε το 337 και η Ρωμαϊκή Σύγκλητος τον θεοποίησε, ενώ η Εκκλησία τον ονόμασε άγιο, μέγα και ισαπόστολο. Είχε διώξει χριστιανούς -«αρειανούς»- και είχε συλήσει αρχαίους ναούς κι αγάλματα αφαιρώντας το χρυσάφι και το ασήμι. Η μνήμη του με τη μητέρα του Αγία Ελένη γιορτάζεται στις 21 Μαΐου. Η Καθολική Εκκλησία δεν τον αναγνωρίζει ως άγιο.

Coin of Flavia Iulia Helena, mother of Constantine I.

Η μητέρα του Κωνσταντίνου ήταν κόρη ξενοδόχου από το Δράπανο Βιθυνίας. Παντρεύτηκε τον ερωτευμένο μαζί της Ιλλυριό αξιωματικό Κωνστάντιο Χλωρό. Μερικές πηγές την αναφέρουν ως «κοινή γυναίκα» που εργαζόταν σε πανδοχείο.

Μετά το γάμο της ακολούθησε το σύζυγό της στις εκστρατείες και το 274, στη σημερινή Νίσσα της Σερβίας, η Ελένη γέννησε το γιο τους, Κωνσταντίνο. Ο γάμος οδηγήθηκε τελικά σε διαζύγιο και ο Κωνσταντίνος μετά το θάνατο του πατέρα του ανακηρύσσεται από τους στρατιώτες στο Γιορκ της Μεγάλης Βρετανίας Καίσαρας. Η μητέρα του ανακηρύσσεται Αυγούστα.

Οι αλλεπάλληλοι φόνοι -γιου, εγγονού, γαμπρού, νύφης- έγιναν με τη συμμετοχή της, αλλά εκείνη έγινε χριστιανή μετά τα εξήντα κι ασχολήθηκε με τη φιλανθρωπία χτίζοντας πτωχοκομεία, νοσοκομεία, ορφανοτροφεία. Το ταξίδι της στην Παλαιστίνη, οι ανασκαφές εκεί και οι πολλές εκκλησίες που έχει χτίσει στην Κύπρο, την Πάρο και τα Ιεροσόλυμα μαζί με την ανεύρεση του Τίμιου Ξύλου την έχουν μυθοποιήσει ως ισαπόστολο και αγία.

Helena finding the True Cross, Italian manuscript ca. 825.

Οι ιστορικοί διατηρούν επιφυλάξεις για την ανεύρεση του Τίμιου Σταυρού. Ο Ευσέβιος δεν αναφέρει την ανακάλυψη και ο άγιος Κύριλλος, πατριάρχης Ιεροσολύμων, περιγράφει ότι ο Τίμιος Σταυρός βρίσκεται στα Ιεροσόλυμα το 351 μ.Χ., ενώ η Αγία Ελένη πέθανε το 331 μ.Χ. και δεν αναφέρει ποιος τον βρήκε.

Η Εκατονταπυλιανή χτίστηκε αργότερα από τον Ιουστινιανό, αν και υπήρχε εκεί ένα εκκλησάκι από την Αγία Ελένη. Η κυπριακή θρησκευτική παράδοση θέλει την Ελένη να παγιδεύει σε λάκκο σαράντα διαβόλους και να χτίζει η ίδια εκκλησία στο όνομά της. Μια άλλη εκκλησία στη μονή Τιμίου Σταυρού υπήρχε ήδη όταν έφτασε στην Κύπρο η Ελένη, αλλά αποδίδεται σ' αυτήν επειδή άφησε ένα κομμάτι από το ιερό σχοινί με το οποίο είχαν δέσει τον Χριστό πάνω στο Σταυρό.

Fausta, most probably before her marriage to Constantine I, The Louvre museum.

Οι δολοφονίες του εγγονού της του Κρίσπου, της νύφης της Φαύστας ξεχάστηκαν. Μερικοί λένε πως η μία από αυτές, της Φαύστας, έγινε κατ' εντολήν της ενώ άλλοι εξετάζουν αν ήταν τότε στη Ρώμη ή όχι. Τα κίνητρά της και η προσχώρηση του γιου της στο χριστιανισμό δεν θεωρούνται από όλους ευγενή και αθώα. Η νέα θρησκεία εξελίσσεται σε μια θρησκευτική βιομηχανία, στην οποία η Αγία Ελένη διαπρέπει ως χορηγός και όχι για την αρετή της.

Helena of Constantinople by Cima da Conegliano.

Η Καθολική Εκκλησία δεν δέχεται τον δολοφόνο αυτοκράτορα ως άγιο, αλλά η Ελένη γιορτάζεται ως αγία στις 18 Αυγούστου. Η Ορθόδοξη Εκκλησία την τιμά μαζί με το γιο της στις 21 Μαΐου.

Τα χρόνια της χριστιανικής τζιχάντ

A cult statue of the divinized Augustus, disfigured by a Christian cross carved into the emperor's forehead.

Για τριακόσια χρόνια η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συνταράσσεται από τον Ιερό Πόλεμο που άρχισε ουσιαστικά όταν ο Θεοδόσιος καθιέρωσε το «θρίαμβο της ορθοδοξίας» και επέβαλε ως επίσημη υποχρεωτική θρησκεία το χριστιανισμό με τη Δευτέρα Οικουμενική Σύνοδο.

Οι ναοί γκρεμίστηκαν, οι «μάγοι», «μάντεις», ιερείς και «φιλόσοφοι» κάηκαν ζωντανοί μαζί με βιβλία τους. Οι παραβάτες τιμωρούνται με αποκεφαλισμό. Όσοι δεν δέχονται την υποχρεωτική χριστιανική θρησκεία εξορίζονται, στραγγαλίζονται ή -ο φιλόσοφος Σιμωνίδης- καίγονται ζωντανοί.

Saint Ambroise convertissant Théodose, toile de Pierre Subleyras, 1745.

Το 380 ο Φλάβιος Θεοδόσιος απαγόρευσε -επί ποινή θανάτου- όλες τις άλλες θρησκείες πλην της χριστιανικής. Μοναχοί καίνε και γκρεμίζουν ναούς, πυρπολούν αρχαία ιερά και βιβλία, λιντσάρουν υπόπτους. Τα Ελευσίνια Μυστήρια απαγορεύτηκαν όπως και οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Ποτάμια αίμα κυλάνε σε όλη τη μεγάλη αυτοκρατορία. Η Σφαγή του Ιππόδρομου που ακολούθησε τέλειωσε με δεκαπέντε χιλιάδες κατακρεουργημένα σώματα.

Η μορφή του Ιουστινιανού στα ψηφιδωτά του ναού του Αγίου Βιταλίου, στη Ραβέννα.

Ο Ιουστινιανός έκλεισε την Ακαδημία των Αθηνών. Η νομοθεσία του προβλέπει να κατασπαράσσονται από θηρία, να καίγονται στην πυρά, να σταυρώνονται ή να ξεσκίζονται με σιδερόνυχα οι καταγινόμενοι την «μαντικήν» και την «ειδωλολατρίαν». Η Ιατρική απαγορεύεται ως «γνώση διαβόλου». Τα συγγράμματα καίγονται υπέρ της αφαίμαξης και των εξορκισμών. Όσοι μελετούν Μαθηματικά καταδικάζονται σε θάνατο. Και η βάπτιση είναι υποχρεωτική.

Αλέξιος Α΄ Κομνηνός.  Μικρογραφία από χειρόγραφο του 12ου αι. (Βατικανό, Biblioteca Apostolica).  Painting of Alexius I, from a Greek manuscript in the Vatican.

Οι ποινές είναι αποκεφαλισμός, πυρά, λιθοβολισμός, εκτύφλωση, ακρωτηριασμός και το μεταλλισθήναι - ισόβια καταναγκαστικά έργα στα μεταλλεία. Μετά το πραξικόπημα και τον αποκεφαλισμό του στρατηγού Αλέξιου Βρανά ο αυτοκράτορας Ισαάκιος Άγγελος πρόσταξε να περιαχθούν στους δρόμους της Πόλης το κεφάλι του κι ένα πόδι καρφωμένα σε παλούκια. Ο Αλέξιος Κομνηνός τον ηγέτη των Βογόμιλων τον έβρασε μέσα σε καζάνι και έστειλε ύστερα το πτώμα του στην οικογένειά του σε ένα κοφίνι.

Πολλοί από τους διώκτες των εχθρών της πίστεως αγιοποιήθηκαν. Τα ονόματα των θυμάτων του Ιερού Πολέμου -φιλόσοφοι, γιατροί, ποιητές, μαθηματικοί- χάθηκαν μέσα στα ερείπια των ναών. Ο βυζαντινός μεσαίωνας ήρθε πιο πριν από τον δυτικό. Από το 354 στους «Αποστολικούς Κανόνες» αναφέρεται:

«Απόφευγε όλα τα βιβλία των Εθνικών. Τι χρειάζεσαι τις ξένες συγγραφείς, τους νόμους και τους ψευδοπροφήτες που οδηγούν τους άφρονες μακριά από την πίστη; Τι βρίσκεις να λείπει από τις εντολές του Θεού και το αναζητάς στους μύθους των Εθνικών; Αν επιθυμείς να διαβάζεις ιστορίες έχεις το βιβλίο των Βασιλειών, αν ρητορική και ποιητική έχεις τους Προφήτες, έχεις τον Ιώβ, έχεις τις Παροιμίες, όπου θα βρεις σοφία μεγαλύτερη από κάθε ποιητική και σοφιστική, γιατί αυτά είναι τα λόγια του Κυρίου, του μόνου σοφού».

Η θρησκόληπτη Αγία Θεοδώρα

Theodora as a saint, in a 19th-century Greek icon.

Η Θεοδώρα ήταν κόρη αξιωματικού από την Παφλαγονία, θρησκόληπτη όσο και η μητέρα της, η Θεοκτίστη. Ο Θεόφιλος απομάκρυνε την πεθερά του από το παλάτι και την ανάγκασε να πάει σε μοναστήρι όταν διαπίστωσε ότι κατηχούσε τις κόρες του στην εικονολατρία. Μια μέρα ο γελωτοποιός του παλατιού τον φώναξε να του δείξει κάτι. Ήταν η Θεοδώρα σκυμμένη μπροστά σε μια εικόνα να την ασπάζεται. Έξαλλος ο Θεόφιλος μπήκε στο δωμάτιό της και την άκουσε να λέει πως δεν ήταν αυτό που νόμιζε. Τη χρησιμοποιούσε ως καθρέφτη.

Ο Αυτοκράτωρ Θεόφιλος, μικρογραφία σε χειρόγραφο. Emperor Theophilos Chronicle of John Skylitzes.

Με το θάνατο του Θεόφιλου η Θεοδώρα αναστήλωσε τις εικόνες. Ο πατριάρχης Γραμματικός ως εικονόφιλος μαστιγώθηκε, αναθεματίστηκε και οδηγήθηκε σε μοναστήρι.

Ειρήνη η Αθηναία

Venice, Pala d'Oro, detail Byzantine empress Irene of Athens (752-803).  Irene Sarantapechaina (Greek: Ειρήνη Σαρανταπήχαινα), known as Irene of Athens or Irene the Athenian (Greek: Ειρήνη η Αθηναία) (c. 752 – August 9, 803) was a Byzantine empress regnant from 797 to 802, having previously been empress consort from 775 to 780, and empress mother and regent from 780 to 797. As monarch she called herself basileus (βασιλεύς), 'emperor', rather than basilissa (βασίλισσα), 'empress'.

Εικονόφιλη σύζυγος του εικονομάχου αυτοκράτορα Λέοντα. Όταν εκείνος πέθανε πρόωρα, ο γιος τους ήταν μόλις δέκα χρόνων. Η Ειρήνη -επίσης αγία- αντί να του παραδώσει την εξουσία, τον τύφλωσε κι εξόρισε τους γιους του Κωνσταντίνου Ε', αφού τους έκοψε τη γλώσσα. Ο γιος της πέθανε μετά την τύφλωση. Ύστερα εξέλεξε πατριάρχη με δημοψήφισμα, αποκατέστησε τις σχέσεις με τον Πάπα και οργάνωσε οικουμενική σύνοδο στη Νίκαια με τρακόσιους πενήντα επισκόπους.

Ο Άγιος Μεθόδιος

Cyril and Methodius, painting by Jan Matejko, 1885.

Ο πατριάρχης Μεθόδιος αναθεμάτισε τον αυτοκράτορα Θεόφιλο αλλά η αγία -πλέον- σύζυγός του Θεοδώρα ζήτησε να εξαιρεθεί ο νεκρός σύζυγός της από το ανάθεμα καθώς είχε μετανοήσει. Ο άγιος το δέχτηκε και της έδωσε έγγραφη απαλλαγή, ένα συγχωχάρτι πριν τα ανακαλύψει η δυτική Εκκλησία. Το θεοκρατικό κράτος είχε έρθει. Η αναστήλωση των εικόνων έγινε με μια λαμπρή τελετή που γιορτάζεται ακόμα σήμερα την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Μια εκστρατεία κατά των Παυλικιανών στη Μικρά Ασία είχε εκατό χιλιάδες θύματα.

Ο Ιωάννης ο Γραμματικός σβήνει εικόνα του Χριστού με σφουγγάρι, μικρογραφία του 9ου αιώνα από το εικονολατρικό Ψαλτήρι Χλουντόφ. This page of the iconodule Chludov Psalter illustrates the line "They gave me gall to eat; and when I was thirsty they gave me vinegar to drink" with a picture of a soldier offering Christ vinegar on a sponge attached to a pole. John the Grammarian is depicted rubbing out a painting of Christ with a similar sponge attached to a pole. John is caricatured, here as on other pages, with untidy straight hair sticking out in all directions, which was considered ridiculous by the Byzantines.

Ο εικονόφιλος Ιωάννης ο Γραμματικός δεν θα βρει ησυχία ούτε στο Μοναστήρι όπου τον εξόρισαν, στη Μονή Κλειδίου στον Βόσπορο. Κατηγορήθηκε ότι έξυσε τα μάτια του Χριστού από μια εικόνα του Χριστού στο μοναστήρι και τιμωρήθηκε από τη Θεοδώρα με διακόσιες μαστιγώσεις. Ο Συμεών ο Μάγιστρος, που τον αναφέρει ως κατασκευαστή χρωματιστών ρούχων, τον τύφλωσε κιόλας. Όταν πέθανε ο Ιωάννης, ξέθαψαν τα κόκαλα του Ιωάννη και του Κωνσταντίνου Ε', τα μαστίγωσαν στον Ιππόδρομο και τα έκαψαν. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 14 Ιουνίου.

Ο Μέγας Φώτιος

Photios I of Constantinople.

Ο Μέγας Φώτιος θα γίνει πατριάρχης το 858 με μια απίστευτη ίντριγκα ανεβαίνοντας τα σκαλιά της ιεραρχίας μέσα σε πέντε μέρες. Στις 20 εκάρη μοναχός, στις 21 διορίστηκε αναγνώστης, στις 22 υποδιάκονος, στις 23 διάκονος και την 24η -παραμονή Χριστουγέννων και μέρα εκλογής του νέου πατριάρχη- πρεσβύτερος.

Όταν ο ευεργέτης του ο Βάρδας δολοφονήθηκε, ο Φώτιος έστειλε μια επιστολή στο δολοφόνο ανιψιό τού Μιχαήλ γεμάτη χαρά που σώθηκε από έναν άνθρωπο τόσο ταπεινό και αχάριστο. Η τιμωρία του ήταν δίκαιη. Ο νέος πατριάρχης δεν παρέλειψε να γράψει πόσο σημαντικό θεωρεί τον ίδιο.

Οι διεθνείς δολοπλοκίες του οδήγησαν στο πρώτο Σχίσμα μεταξύ των δυο Εκκλησιών Ανατολής και Δύσης όταν αναθεμάτισε τον Πάπα. Τον Σεπτέμβριο του 867 ο Μιχαήλ δολοφονήθηκε. Ο Φώτιος εξορίστηκε. Ο Ιγνάτιος επανήλθε στο θρόνο του. Ο παρακοιμώμενος Βασίλειος ο Α' -που δολοφόνησε με άλλους συνωμότες τον Βάρδα και τον Μιχαήλ, τον συναυτοκράτορα- ανέβηκε στο θρόνο ως ο πρώτος της Μακεδονικής Δυναστείας. Ο Βασίλειος επανέφερε τον Φώτιο.

Ανακηρύχθηκε άγιος της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και η μνήμη του τιμάται στις 6 Φεβρουαρίου.

Χρονολόγιο

Ivory diptych of a priestess of Ceres, still in fully classical style, ca 400: the "idol" was defaced and thrown in a well at Montier-en-Der (later an abbey) where it was found. (Musée de Cluny). Feuillet d'un diptyque des Nicomaques et des Symmaques : prêtresse de Cérès accomplissant un rite en l'honneur de Cybèle. Ivoire, œuvre italienne (de Rome ?), vers 400 ap. J.-C. Provenance : puits de l'abbaye de Montier-en-Der, diocèse de Langres (Haute-Marne). L'autre feuillet est conservé au Victoria and Albert Museum de Londres.

* 324 Ο Κωνσταντίνος λεηλατεί το Μαντείο του Απόλλωνος στη Μίλητο και θανατώνει με βασανιστήρια όλους τους ιερείς του με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Στο όρος Άθως καταστρέφονται τα ελληνικά Ιερά.

* 364 Στα χρησιμοποιούμενα βασανιστήρια κατά των Εθνικών προστίθεται ο κατακομματιασμός με σιδερένια άγκιστρα.

* 365 Έδικτο απαγορεύει στους Εθνικούς αξιωματικούς να διατάσσουν χριστιανούς στρατιώτες. Καίγονται βιβλία και οι συγγραφείς ρίχνονται στις φυλακές. Πολλοί καίγονται ζωντανοί, αποκεφαλίζονται ή στραγγαλίζονται ύστερα από φρικτά βασανιστήρια, όπως ο φιλόσοφος Σιμωνίδης.

* 380 Ο αυτοκράτωρ Φλάβιος Θεοδόσιος απαγορεύει όλες τις θρησκείες πλην της χριστιανικής.

* 387 Εις θάνατον καταδικάζονται ακόμη και όσοι απλώς μελετούν βιβλία σχετικά με την επιστήμη των Μαθηματικών.

* 389 Πλήθη μοναχών καταστρέφουν αγάλματα, βωμούς και ιερά, λιντσάρουν Εθνικούς και καίνε βιβλιοθήκες. Ο όχλος διαπομπεύει και λιθοβολεί ιερείς.

* 392 Οι «διωγμίτες» εισβάλλουν στη Σαμοθράκη και σφάζουν τους ιερείς των Καβείριων Μυστηρίων. Καταστροφή του Μαντείου του Αμμωνος Διός στην Άφυτο της Χαλκιδικής. Στις αίθουσες των δικαστηρίων «κυλούν ρυάκια αίματος», γράφει ο Λιβάνιος.

* 396 Οι Εθνικοί ιερείς στερούνται όλων των προνομίων τους και τους απαγορεύεται να ιερουργούν.

* 409 Η Ρωμαϊκή Εθνική Θρησκεία περνά έκτοτε οριστικώς στην παρανομία όπως και η Αστρολογία.

* 415 Λίγο πριν από το Πάσχα, η Εθνική φιλόσοφος Υπατία δολοφονείται από τον χριστιανικό όχλο της Αλεξάνδρειας που την έκοψε κομμάτια και την έκαψε.

* 528 Καταργούνται οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Οι εξεγέρσεις των Ελλήνων πνίγονται στο αίμα με σαράντα χιλιάδες νεκρούς. Υποχρεωτική βάπτιση με διάταγμα του Ιουστινιανού.

* 529 Κλείνει η Ακαδημία των Αθηνών. Οι επτά τελευταίοι διδάσκαλοι καταφεύγουν στον βασιλιά των Περσών Χοσρόη.

Πηγή: http://www.enet.gr/