Επετειακή έκθεση για την ιστορική «Ομάδα Τέχνη»

Κωνσταντίνος Παρθένης, «Λουόμενες», πριν το 1919. Λάδι σε μουσαμά, 114x130 εκ. Δωρεά Σοφίας Παρθένη. Εθνική Πινακοθήκη (Αρ. έργου: Π.6504).

Πόσο πρωτοπόρα υπήρξε η ελληνική ζωγραφική στις αρχές του 20ού αιώνα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο του μοντερνισμού; Γιατί ο Ελευθέριος Βενιζέλος υποστήριξε την πρωτοβουλία των Ελλήνων μοντερνιστών;

Η επετειακή έκθεση για τα 100 χρόνια της «Ομάδας Τέχνη» που είχε προαναγγείλει η Εθνική Πινακοθήκη, εγκαινιάζεται στις 7 Ιουνίου, φιλοξενείται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και είναι πολλαπλής σημασίας – ιστορικής, αισθητικής, πολιτικής.

Κυρίως, όμως, επειδή απηχεί τις ελπίδες μιας ομάδας νέων καλλιτεχνών που στην εποχή τους τόλμησαν να έρθουν σε ρήξη με το παρελθόν και την πολύχρονη κυριαρχία της Σχολής του Μονάχου στην πρωτεύουσα. Εμπνεύστηκαν από την ελπίδα για την πολυπόθητη αναγέννηση της βαθιάς διχασμένης ελληνικής κοινωνίας.

Δημήτριος Γαλάνης (1882-1966) Το ανοιχτό παράθυρο, 1916 Λάδι σε μουσαμά, 80 x 100 εκ. Ιδιωτική συλλογή.

Η έκθεση συγκεντρώνει 147 έργα της «Ομάδας Τέχνη», από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και άλλα, άγνωστα έργα, από ιδιωτικές συλλογές, φορείς και από τη Λέσχη Φιλελευθέρων, όπου ακόμα φιλοξενούνται έργα τα οποία είχαν αγοραστεί κατ’ εντολή του Ελευθέριου Βενιζέλου, από την έκθεση της Ομάδας στο Παρίσι, το 1919, που ο ίδιος είχε εγκαινιάσει.

Πώς συμβάλλει η επετειακή αυτή έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης στην πρόσληψη, 100 χρόνια μετά, της θρυλικής «Ομάδας Τέχνη»; Σύμφωνα με τη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα και την Όλγα Μαντζαφού, επίτιμη διευθύντρια Συλλογών της Πινακοθήκης, «σκοπός της έκθεσης είναι να ανασυστήσει, στο μέτρο του δυνατού, τις τρεις εκθέσεις που αποτέλεσαν τις κορυφαίες εκδηλώσεις της Ομάδας: την πρώτη έκθεση της «Ομάδας Τέχνη», που εγκαινιάστηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον βασιλέα Αλέξανδρο, τον Δεκέμβριο του 1917, μια δεύτερη, στις αρχές του 1919, και την εξαιρετικά σημαντική, καλλιτεχνικά και πολιτικά, τελευταία έκθεση της ομάδας, που οργανώθηκε στο Παρίσι και εγκαινιάστηκε από τον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος βρισκόταν εκεί για το Συνέδριο της Ειρήνης (1919)».

Νικόλαος Λύτρας (1883-1927) Σπουδή (Ο ζωγράφος Ουμβέρτος Αργυρός) Λάδι σε χαρτόνι, 50 x 34 εκ. Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου Ίδρυμα Ευριπίδη Κουτλίδη.

Οι τρεις ενότητες της έκθεσης ξεκινούν από την ανθρώπινη μορφή και ιστορικά από τον Νικόλαο Λύτρα (1883-1927), ο οποίος είχε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία της Ομάδας.

Λυκούργος Κογεβίνας (1887-1940) Κερκυραϊκό τοπίο (Παλαιοκαστρίτσα), πριν το 1917 Λάδι σε μουσαμά, 89 x 130 εκ. Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου Ίδρυμα Ευριπίδη Κουτλίδη.

Συνεχίζουν με έργα που απηχούν την ερμηνεία του τοπίου και της φύσης – Κωνσταντίνος Μαλέας (1879-1928), Λυκούργος Κογεβίνας (1887-1940), Νικόλαος Οθωναίος (1877-1949) και άλλα λαμπρά ονόματα που συσπείρωσε η Ομάδα.

Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967) Τοπίο ονείρου, [1907] Λάδι σε χαρτόνι, 36,5 x 43 εκ. Ίδρυμα Ιστορίας Ελευθερίου Βενιζέλου και της Αντίστοιχης Εθνικής Περιόδου, Αθήνα.

Η τρίτη ενότητα είναι αφιερωμένη στον Κωνσταντίνο Παρθένη (1878-1967) και στο συμβολισμό. Δύο γλύπτες συμπλήρωναν την Ομάδα: ο Μιχάλης Τόμπρος (1889-1974) και ο Γρηγόριος Ζευγώλης (1886-1950). «Η ομάδα δεν είχε κάποιο θεωρητικό μανιφέστο, λειτουργούσε με αρκετά χαλαρούς δεσμούς και με πίστη στην ατομικότητα» εξήγησε η Όλγα Μαντζαφού στη δημοσιογραφική ξενάγηση.

Όθων Περβολαράκης (1887-1974) Παπαρούνες, [1918] Τέμπερα σε χαρτί, 29,5 x 47 εκ. Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.

«Διαπιστώνουμε τα πρώτα δειλά βήματα των Ελλήνων προς το μοντερνισμό, την προσπάθειά τους να μη μείνουν στο γραφικό στοιχείο αν και τα έργα τους στο Παρίσι δεν έτυχαν της αναμενόμενης υποδοχής από τους κριτικούς, αφού τα μεταϊμπρεσιονιστικά κινήματα –Φωβ, Ναμπί κ.ά.– είχαν ήδη κάνει την εμφάνισή τους στη γαλλική πρωτεύουσα. Οι κριτικοί αντιμετώπισαν τα έργα των Ελλήνων με επιφύλαξη, γιατί δεν ήταν ριζοσπαστικά και επειδή οι προσδοκίες τους από την Ελλάδα ήταν ο οριενταλισμός» τόνισε η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα.

Στον πολύτιμο κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση, ιστορικοί και ιστορικοί συμβάλλουν με κείμενά τους στη συζήτηση που έχει έρθει στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια για την ιστορία των εκθέσεων, ως επιστημονικό πεδίο και κριτική μελέτη.

Νικόλαος Οθωναίος (1877-1950) Τοπίο – Βράδυ, πριν το 1917 Λάδι σε μουσαμά, 64,5 x 96 εκ. Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.

Η επετειακή για τα εκατό χρόνια της «Ομάδας Τέχνη» έκθεση συνδέει το παρελθόν με το σήμερα και αναβλύζει Ελλάδα, χαιρέτισε η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου: «Ο αμίλητος κριτής, ο χρόνος, άλλους τους ανέβασε στον Όλυμπο κι άλλους τους καταδίκασε στη λήθη. Η αντιπαράθεση των έργων στην έκθεση θα μας βοηθήσει να κρίνουμε εμείς στην εποχή μας τα έργα» πρόσθεσε η Λυδία Κονιόρδου.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ