Βοιωτικός
μελανόμορφος σκύφος, 525-500
π.Χ. Ύψ. 12 εκ. Μουσείο
Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου. Σκύφος με εικόνες καθημερινής ζωής γυναικών, τα ονόματα των οποίων
αποδίδονται με γραπτές επιγραφές σε βοιωτικό αλφάβητο. Στη μία όψη η Eυάρχα
μαζί με την Κοδόμα συνθλίβουν με μεγάλα γουδοχέρια σπόρους ή καρπούς σε αγγείο
τοποθετημένο σε ψηλή βάση, ενώ η Ευφαρία τις παρακολουθεί γνέθοντας. Στην άλλη
όψη σώζεται αποσπασματικά σκηνή γυναικείου λουτρoυ (μία από τις πρωιμότερες
στην ελληνική αγγειογραφία). Η νεαρή Ευάρχα λούζεται σκυμμένη πάνω από μικρή
μεταλλική λεκάνη, ενώ δεξιά της η Ευφροσύνα τη βοηθά ρίχνοντας νερό με οινοχόη.
Μία τρίτη γυναικεία μορφή στα αριστερά σώζεται αποσπασματικά. Πάνω από τη
λουόμενη διατηρείται τμήμα επιγραφής, πιθανώς αναθηματικού χαρακτήρα. Τη
διακόσμηση συμπληρώνουν μορφές ζώων (σκύλος και λιοντάρι) κάτω από τις λαβές.
Το γεγονός ότι η Ευάρχα
απεικονίζεται και στις δύο όψεις πιθανώς υποδηλώνει ότι πρόκειται για μια
οικοδέσποινα, η οποία περιστοιχίζεται από τις θεραπαινίδες της. Την υπόθεση
ενισχύει η ετυμολογία του ονόματός της (Ευ+άρχειν = αυτή που διοικεί καλά). Η
σκηνή του λουσίματος, που παραπέμπει στην περιποίηση του γυναικείου σώματος
πριν από τη γαμήλια τελετή, καθώς και η αναθηματική(;) επιγραφή πιθανώς
υποδηλώνουν ότι το αγγείο ήταν προσφορά σε ιερό με αφορμή κάποιο γάμο.
Boeotian
black figure skyphos,625-600 BC, H.
12 cm. The Paul and Alexandra Canellopoulos Museum. Ancient Art, Athens. On this
skyphos we see young women involved in daily activities. The names of the
figures are recorded in Boeotian alphabet. On one side Euarcha and Qodoma are
crushing seeds or nuts with large wooden
pestles in a vase set on high base, while on the left of the scene Eupharia is
spinning. On the other side we can see a partially preserved bathing scene (one
of the earliest in Greek vase-painting). Euarcha is washing her hair over a
metal basin, while Euphrosyne pours water on her. A third female figure on the
left is largely damaged. Above Euarcha part of an inscription (possibly of
votive character) is preserved. The areas below the handles are decorated with
animal figures (a dog with the name Philothera, and a lion).
The fact that Euarcha is depicted
in both sides suggests that she was the lady of the house, surrounded by her
servants. This suggestion is supported by her very name, which in Greek means
“she who administers well”. Bathing scenes are often associated with the
preparation of the body for the wedding. This fact, combined with the presence
of a possibly votive(?) inscription, may suggest that the skyphos was an
offering to a sanctuary on the occasion of a wedding.
Τω καιρώ εκείνο ο ακμαιότερος κλάδος της
πελασγικής δρυός
εκάλυπτε τρεις οικισμούς πέριξ του μυστηριώδους Βράχου της Ακροπόλεως.
Αλλά μετά τα δραματικά γεγονότα της Μεσοποταμίας, τα οποία οδήγησαν
εις την έξωσιν των πρωτοπλάστων εκ της κοιλάδος του Τίγρεως και
προεκάλεσαν σύγχυσιν εις τας φρένας των ανθρώπων, οι οικισμοί
των Αθηνών ήρχισαν να πληθύνονται παραλόγως.
Αποτέλεσμα υπήρξεν η αλματώδης επέκτασις της πόλεως και η δημιουργία
του λεγομένου άστεως, το οποίο κατά τους αρχαιοπλήκτους ιστορικούς
εμεγαλούργησε και περιεβλήθη την αίγλην της αιωνιότητος.
Πήλινο
ειδώλιο ιππέα, 560-550 π.Χ. Ύψ. 11 εκ. Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου. Αρχαία Τέχνη, Αθήνα. Το ειδώλιο είναι δουλεμένο στο χέρι. Το άλογο
έχει ψηλό λυγερό λαιμό, μικρό σφαιρικό κεφάλι με υποτυπώδη δήλωση των
χαρακτηριστικών, μικρό ρύγχος και κυλινδρικό σώμα, από όπου εκφύονται τα πόδια
και η ουρά. Ο ιππέας είναι συμφυής με τη ράχη του ζώου, με τα χέρια κολλημένα
στο λαιμό του. Γραμμική διακόσμηση από ζώνες με διάταξη ακτινωτή στο λαιμό,
κατακόρυφη στο σώμα και οριζόντια στα πόδια του ζώου, πού ποικίλλει με δύο
σειρές στιγμών στο στήθος. Αραιότερη είναι η γράμμωση στη ράχη και την ουρά του
ζώου, καθώς και στο σώμα του αναβάτη.
Το ειδώλιο ανήκει στην τελευταία
και πιο τυποποιημένη ομάδα των ιππέων με διακόσμηση ζωνών σε μαύρο γάνωμα
(στιλπνό βερνίκι) (glaze-stripped horsemen) πού παρήγαγε το βοιωτικό
κοροπλαστικό εργαστήριο, γύρω στα μέσα τον 6ου αι. π.Χ.
Clay figurine of a mounted horseman, 560-550 BC. H.
11 cm. The
Paul and Alexandra Canellopoulos Museum. Ancient Art, Athens. The figurine is handmade. The horse has a long,
slender neck, a small round head with a rudimentary features, a small muzzle
and a cylindrical body, continuing into the legs and tail. The rider is in
one piece attached ith the back of the animal, with his hands are joined to its
neck. Linear decoration with bands, arranged as rays across the curving
neck, vertical across the body and horizontal across the legs of the animal,
and varied by two rows of dots on the chest. The lines are mire widely
spaced on the back and tail of the animal and on the rider.
The figurine belongs to the latest
and most stylized group of horsemen with decorative bands in black glaze
(glaze-stripped horsemen), produced by a Boeotian figurine workshop around the
middle of the 6th century B.C.
Επίσκοποι και
προεστοί
κατακτητές και στρατηλάτες
επαναστάτες και αστοί
της ιστορίας οι πελάτες.
Αλλά οι αρχαίοι
Θεοί, εν τη μερίμνη των δια τα υπόλοιπα πελασγικά
φύλα, απεφάσισαν την βαθμιαία κατάρρευσιν των Αθηνών ως ηγέτιδος
πόλεως και την απαλλαγήν του Ελληνισμού, ως εθνικού πλέον συνόλου,
εκ των κινδύνων του συγκεντρωτισμού. Κατά τους επόμενους μακρούς αιώνας
κατεβλήθησαν αρκεταί προσπάθειαι δια την αναβίωσιν του παλαιού άστεως,
αλλ’ αύται απέβησαν άκαρποι. Ευτυχώς δε, διότι κατά την νεωτέραν και
σκληροτέραν δοκιμασίαν
του γένους, η εκ νέου κυριαρχία των Αθηνών θα απεδυνάμωνε τας
κορυφάς και τας πεδιάδας της πελασγικής γης,
αι οποίαι διεμόρφωσαν την οριστικήν φυσιογνωμίαν της φυλής και κατηύγασαν
δι’ ανεσπέρου φωτός τους ομιχλώδεις ορίζοντας της
περιδεούς ανθρωπότητος.
Ary Scheffer (1795–1858), The Souliote Women (1827), media and dimensions not known, Musée du
Louvre, Paris. Image by Sailko, via Wikimedia Commons.
Στο Σούλι και
στην Αλαμάνα
κάναμε φως τη συμφορά
θα μας θυμούνται τάχα μάνα
καμιά φορά;
Ματαία ελπίς.
Ουδείς τους ενεθυμήθη ως ζωσας αιωνιότητας,
ουδείς τους κατενόησεν εις τας πραγματικάς των διαστάσεις. Και αι
Αθήναι, καταστάσαι πρωτεύουσα νεοπαγούς κράτους, ήρχισαν να
προετοιμάζονται δια την εκ νέου απορρόφησιν της ικμάδος του έθνους.
Αλλά η προγονική κληρονομία δεν είχεν εξ ολοκλήρου σπαταληθή και
οι μεταγενέστεροι αδελφοί του μικρού Χορμόπουλου, εκ των Ηπειρωτικών
ορέων και εξ όλων των στενωπών της αθανάτου πατρίδος, διέπλευσαν την
Αχερουσίαν της μοίρας των με την γαλήνην του μαρτυρίου και της θυσίας.
Και τα βαρβαρικά έθνη ηπόρησαν και κατ’
ιδίαν εκάγχασαν ακριβώς όπως
αι Αθήναι.
George Bellows (1882–1925), The Barricade (1918), oil on canvas, 122.2 × 212.1 cm, Birmingham Museum of Art, Birmingham, AL. Wikimedia Commons.
Χτυπάτε της
οργής προφήτες
καμπάνα στην Καισιαριανή
νά `ρθουν απόψε οι Διστομίτες
νά `ρθουν κι οι Καλαβρυτινοί
με σπαραγμό κι απελπισία
για τη χαμένη τους θυσία.
Πήλινο
ειδώλιο Αρτέμιδος κουροτρόφου, 500-480 π.Χ. Ύψ. 21 εκ. Μουσείο
Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου. Αρχαία Τέχνη,
Αθήνα.
Αττικός τύπος ειδωλίου από μήτρα, γνωστός από ευρήματα στο ιερό της Αρτέμιδος στη Βραυρώνα της Αττικής και από ένα ακέραιο ειδώλιο στο Μουσείο τον Λούβρου (CA 805). Η θεά παριστάνεται ως κουροτρόφος εξαιτίας της ιδιότητάς της ως προστάτριας των παιδιών, ιδιαίτερα των μικρών κοριτσιών που την υπηρετούσαν ως άρκτοι, από την παιδική τους ηλικία μέχρι την ενηλικίωσή τους και τη μετάβαση στον έγγαμο βίο.
Clay figurine of Artemis Kourotroplios, 500-480 BC.H.
21 cm. The Paul and Alexandra
Canellopoulos Museum. Ancient Art, Athens. The goddess
is seated frontally on a throne without a back-rest, her feet on a low stool,
shown in relief at the base of the figurine. She wears closed shoes, a long
chiton and an himation that hangs from her head over her back and upper arms.
Her face is framed by a row of curls. She holds on her lap a little girl with
her hair in a snood. She too wears a long garment from beneath which her feet
hang. The child raises her hands toward the face of the goddess and rests her
head against her left breast.
Attic type of figurine, mould-made, type known from finds in the temple of Artemis at Brauron in Attica and from a complete figurine in the Louvre Museum (CA 805). The goddess is represented as kourotrophos in her capacity as protectress of children, especially the little girls who served her as “bears”, from their childhood years to their adulthood and their transition to married life.
Άραγε είναι
αληθές ότι η θυσία των απέβη επί ματαίω;
Ουδείς δύναται να αποφανθή μετά βεβαιότητος και ουδείς δύναται να
προεξοφλήση το μέλλον διότι η ιστορία των ανθρώπων είμαι μία
συνεχής παλινδρόμησις. Αλλά με την διαρκώς ογκούμενην υπερτροφίαν της
Αττικής αι προοπτικαί διαγράφονται σκοτειναί. Οι αρχαίοι Θεοί δεν
υπάρχουν πλέον δια να δώσουν την λύσιν, και ούτω, θάττον η βράδυον,
αι Αθήναι θα συγκεντρώσουν εις τους κόλπους των και θα εξαφανίσουν δια
παντός την Ελληνικήν αρετήν, ως ο Κρόνος εις το απώτατον παρελθόν
κατέτρωγε τα ίδια αυτού τέκνα ή ως ο Ήλιος εις το απώτατον μέλλον θα
συγκεντρώσει εις τας αγκάλας του τους πλανήτας του
και θα καταβροχθίσει αυτούς!
Γένοιτο! και εις τους αιώνας των αιώνων αμήν.
Πότε θ’
ανθίσουνε τούτοι οι τόποι;
Πότε θα `ρθούνε κανούργιοι ανθρώποι
να συνοδεύσουνε την βλακεία
στην τελευταία της κατοικία;
Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Από τον δίσκο «Τα Παράλογα», 1976
