Βρέθηκαν τα... αποφάγια του Γαλαξία. Hubble Telescope Reveals Milky Way Galaxy's Cannibal Past

Το απομακρυσμένο από το γαλαξιακό κέντρο κέλυφος μέσα στο οποίο κινούνται λίγα άστρα. Η ύπαρξη τους εκεί οφείλεται πιθανώς σε γαλαξιακό κανιβαλισμό. This illustration shows the disk of our Milky Way galaxy, surrounded by a faint, extended halo of old stars. Astronomers using the Hubble Space Telescope to observe the nearby Andromeda galaxy serendipitously identified a dozen foreground stars in the Milky Way halo. They measured the first sideways motions (represented by the arrows) for such distant halo stars. The motions indicate the possible presence of a shell in the halo, which may have formed from the accretion of a dwarf galaxy. This observation supports the view that the Milky Way has undergone continuing growth and evolution over its lifetime by consuming smaller galaxies. Illustration Credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανακάλυψη έκανε ομάδα αστρονόμων στις ΗΠΑ. Μελετώντας δεδομένα από παρατηρήσεις επτά ετών που έκανε το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble οι ερευνητές εντόπισαν μια ομάδα απομακρυσμένων άστρων τα οποία όπως υποστηρίζουν είναι τα απομεινάρια γαλαξιακού κανιβαλισμού. Σύμφωνα με τους ερευνητές ο γαλαξίας μας «κατάπιε» κάποτε ένα μικρότερο γειτονικό γαλαξία και τα άστρα που εντοπίστηκαν είναι «αυτόπτες μάρτυρες» του τι συνέβη.

Τα άστρα

Την ανακάλυψη έκανε ομάδα αστρονόμων από μεγάλα αμερικανικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Εντόπισαν σε απόσταση 80 χιλιάδων ετών φωτός από το κέντρο του γαλαξία μας μια κοσμική δομή, ένα «κέλυφος» όπως το χαρακτηρίζουν μέσα στο οποίο βρίσκονται 13 άστρα.

Σύμφωνα με τους ερευνητές τα άστρα αυτά είναι ότι απέμεινε από την «επίθεση» του Γαλαξία σε ένα μικρότερο τον οποίο τελικά και απορρόφησε. Η ανακάλυψη θεωρείται πολύ σημαντική για δύο λόγους. Πρώτον γιατί ενισχύει τη θεωρία ότι ο γαλαξίας μας αναπτυσσόταν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα «κανιβαλίζοντας» μικρότερους γαλαξίες που βρίσκονταν στη κοσμική μας γειτονιά.

Δεύτερον γιατί τα συμπεράσματα της έρευνας μπορεί να βοηθήσουν τους επιστήμονες να το πώς η μάζα κατανέμεται μέσα στον γαλαξία μας κάτι που με τη σειρά του θα αποκαλύψει στοιχεία για τη μυστηριώδη σκοτεινή ύλη που πιστεύεται ότι αποτελεί το 80% της ύλης του Σύμπαντος.

«Η ανακάλυψη μιας χούφτας απομακρυσμένων άστρων στον γαλαξία μας δεν ήταν κάτι εύκολο. Ήταν πραγματικά σαν να ψάχνεις βελόνα μέσα στα άχυρα» αναφέρει σε ανακοίνωση του ο Ρόλαντ βαν ντε Μάρελ του Space Telescope Science Institute στη Βαλτιμόρη, μέλος της ερευνητικής ομάδας

Η εξήγηση

Η κοσμική δομή εντός της οποίας κινούνται τα 13 άστρα, αυτό το «κέλυφος», καθώς και ο τρόπος που κινείται η ομάδα των άστρων είναι φαινόμενα που σύμφωνα με τους ειδικούς μπορούν να υπάρξουν μετά από την απορρόφηση ενός μικρότερου γαλαξία από ένα κοντινό μεγαλύτερο από αυτόν.

«Αυτό που μπορεί να συμβαίνει είναι ότι τα άστρα αυτά κινούνται πολύ αργά επειδή βρίσκονται στο απόκεντρο, στο πιο απομακρυσμένο σημείο της τροχιάς τους από το κέντρο του γαλαξία μας. Η ακτινική κίνηση των άστρων μειώνεται σε σχέση με την εφαπτόμενη κίνηση αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχουν μια περίεργη ομαδοποιημένη συμπεριφορά όταν κινούνται προς το κέντρο του Γαλαξία» αναφέρει η Άλις Ντίσον, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, που ήταν επικεφαλής των ερευνητών.

Οι ερευνητές μελετούν τα άστρα και τη συμπεριφορά τους ευελπιστώντας ότι θα βρουν νέα στοιχεία για τη δημιουργία και εξέλιξη του Γαλαξία. Ελπίζουν επίσης ότι θα μπορέσουν να υπολογίσουν με ακρίβεια τη μάζα του γαλαξία μας. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal».

H μεγαλύτερη «δίνη» στον Κόσμο. The Whirlpool Galaxy

The Whirlpool Galaxy is a classic spiral galaxy. At only 30 million light years distant and fully 60 thousand light years across, M51, also known as NGC 5194, is one of the brightest and most picturesque galaxies on the sky. This image is a digital combination of a ground-based image from the 0.9-meter telescope at Kitt Peak National Observatory and a space-based image from the Hubble Space Telescope highlighting sharp features normally too red to be seen.  Image Credit: NASA/Hubble

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα μια εντυπωσιακή φωτογραφία του γαλαξία Μ51Α που οι επιστήμονες του έχουν προσδώσει λόγω του σχήματος του το όνομα «Γαλαξίας της Δίνης». Ο σπειροειδής γαλαξίας με καθαρή δομή βραχιόνων για αυτό και μοιάζει με μια κοσμική δίνη.

Space image (M51) from the Hubble Space Telescope. Music: Trailer - Join The Hunt by White Wall Images: NASA, ESA, and The Hubble Heritage Team (STScl/AURA)

Νέες παρατηρήσεις του γαλαξία αναπροσάρμοσαν τα δεδομένα που γνωρίζαμε για αυτόν. Όπως αναφέρει η NASA ο γαλαξίας δεν βρίσκεται σε απόσταση 23 εκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς αλλά σε απόσταση 30 εκατομμυρίων ετών φωτός. Η διάμετρος του δεν είναι 40 χιλιάδες έτη φωτός αλλά 60 χιλιάδες. Το τηλεσκόπιο των 0.9 μέτρων του Εθνικού Αστεροσκοπείου Kitt Peak στην Αριζόνα κατέγραψε μια εντυπωσιακή κοντινή εικόνα του γαλαξία.

Τα κύτταρα του εγκεφάλου ζουν περισσότερο από το σώμα! Brain Cells Can Outlive the Body

Mouse brain cells (green) lived twice as long as the average mouse life span when transplanted into a rat brain. Courtesy of Lorenzo Magrassi

Τα κύτταρα του εγκεφάλου έχουν διπλάσιο χρόνο ζωής σε σύγκριση με τους οργανισμούς εντός των οποίων «κατοικούν», σύμφωνα με νέα μελέτη.

Νευροχειρουργοί του Πανεπιστημίου της Παβία στην Ιταλία αναφέρουν με δημοσίευσή στους στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences» ότι νευρώνες ποντικών οι οποίοι εμφυτεύθηκαν σε αρουραίους παρέμειναν ζωντανοί ως τα… βαθιά γεράματα των αρουραίων – για την ακρίβεια η διάρκεια ζωής τους ήταν η διπλάσια σε σύγκριση με το φυσιολογικό προσδόκιμο ζωής ενός ποντικού.

Υγιείς νευρώνες και στα… 160 έτη!

Mouse neurons implanted into a rat brain can live twice as long as the mice from which they were taken, new research suggests. CREDIT: iDesign, Shutterstock

Τα ευρήματα αυτά αναμένεται να κάνουν πολλούς οπαδούς της… επιμήκυνσης της ζωής να ενθουσιαστούν. Και αυτό διότι, όπως ανέφερε ο δρ Λορέντσο Μαγκράσι, νευροχειρουργός από το Πανεπιστήμιο της Παβία που ήταν εκ των συγγραφέων της νέας μελέτης «αργά αλλά σταθερά αυξάνουμε το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων. Έτσι, αν κάποια ημέρα το προσδόκιμο αυτό διπλασιαστεί, εάν ανέβει στα 160 έτη κατά μέσο όρο, τότε μπορούμε να ξέρουμε ότι οι άνθρωποι δεν θα χάσουν τους νευρώνες τους, επειδή οι νευρώνες δεν έχουν συγκεκριμένη, μικρή διάρκεια ζωής».

Παρότι τα περισσότερα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος ανανεώνονται συνεχώς, οι άνθρωποι γεννιούνται σχεδόν με όλους τους νευρώνες που θα έχουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Ο δρ Μαγκράσι και οι συνεργάτες του προσπάθησαν να ανακαλύψουν εάν οι νευρώνες μπορούν να ζήσουν παραπάνω από τους οργανισμούς στους οποίους ανήκουν.

Το πείραμα της… μεταφοράς εγκεφαλικών κυττάρων

The research involved giving blood from younger mice to older specimens and vice versa.

Για να το καταφέρουν έλαβαν νευρώνες από ποντίκια και τους μεταμόσχευσαν στον εγκέφαλο περίπου 60 εμβρύων αρουραίων. Οι ερευνητές άφησαν τους αρουραίους να ζήσουν ολόκληρη τη ζωή τους μέχρι τα βαθιά γεράματα – τους θανάτωσαν όταν δεν είχαν πλέον περισσότερες από δύο ημέρες ζωής - και στη συνέχεια εξέτασαν τον εγκέφαλό τους. Σημειώνεται ότι το προσδόκιμο ζωής των ποντικιών δεν είναι μεγαλύτερο από 18 μήνες ενώ οι αρουραίοι ζουν συνήθως διπλάσιο διάστημα σε σύγκριση με τους ποντικούς.

Η ανάλυση του εγκεφάλου έδειξε ότι στο τέλος της ζωής του κανένας αρουραίος δεν παρουσίαζε νευρολογικά προβλήματα (αν και δεν κατεγράφησαν σημάδια μεγαλύτερης ευφυΐας λόγω των μεταμοσχευμένων νευρώνων). Είναι χαρακτηριστικό πάντως ότι οι μεταμοσχευμένοι νευρώνες παρέμειναν ζωντανοί ακόμη και όταν οι αρουραίοι πέθαναν. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι τα κύτταρα θα μπορούσαν να επιβιώσουν για ακόμη μεγαλύτερο διάστημα εάν είχαν μεταμοσχευθεί σε ένα είδος που έχει μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής.

Πιθανές θεραπείες για Πάρκινσον, Αλτσχάιμερ

Hopes: The team believe the research could provide a better understanding of memory loss in humans associated with Alzheimer's disease.

Τα νέα ευρήματα μαρτυρούν ότι τα κύτταρα του εγκεφάλου μας δεν… εγκαταλείπουν τα εγκόσμια πριν από το σώμα μας – μάλλον το αντίθετο. Παρότι τα αποτελέσματα αφορούσαν αρουραίους αναμένεται να έχουν επίδραση σε ό,τι αφορά πιθανές μελλοντικές μεταμοσχεύσεις νευρώνων σε ανθρώπους με νευροεκφυλιστικές νόσους όπως η Πάρκινσον ή η Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με τον δρα Μαγκράσι.

Βέβαια το γεγονός ότι τα εγκεφαλικά κύτταρα φαίνεται ότι… ξεχνούν να πεθάνουν, δεν σημαίνει ότι και ο άνθρωπος θα μπορεί κάποια ημέρα να ζει για πάντα. Και αυτό διότι η διαδικασία της γήρανσης εξαρτάται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες εκτός της διάρκειας ζωής των διαφορετικών οργάνων του σώματος – παράγοντες που σε μεγάλο βαθμό βρίσκονται ακόμη στο σκοτάδι για τους επιστήμονες.

Το Internet «βάφτισε» τα φεγγάρια του Πλούτωνα, Pluto May Soon Have a Moon Named Vulcan (Thanks to William Shatner)

These may soon be the names of Pluto’s family of moons (Hubble image: NASA, ESA and M. Showalter/SETI).

Ολοκληρώθηκε η ψηφοφορία για την ονοματοδοσία των δύο μικρών δορυφόρων του Πλούτωνα που ανακαλύφτηκαν το 2011 και το 2012. Ο Πλούτωνας διαθέτει πλέον 5 φεγγάρια, τον Χάροντα, τη Νύχτα, την Ύδρα και τα καινούργια Ρ4 και Ρ5 που αναμένουν τα ονόματά τους.

Η ομάδα ερευνητών από το Ινστιτούτο αναζήτησης εξωγήινης ζωής SETI έφτιαξε μια λίστα με υποψήφια ονόματα και δημιούργησε έναν δικτυακό τόπο στον οποίο οι επισκέπτες μπορούσαν να ψηφίσουν δύο από αυτά. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε τη Δευτέρα και τα δύο ονόματα που έλαβαν τις περισσότερες ψήφους ήταν το «Ήφαιστος» και «Κέρβερος».

Η καμπάνια του Κάπτεν Κέρκ

The original "Star Trek" TV cast included Leonard Nimoy as Mr. Spock, the Starship Enterprise's pointy-eared science officer, and William Shatner as Captain James T. Kirk.

Το Ήφαιστος ξεχώρισε λαμβάνοντας περίπου 175 χιλιάδες ψήφους, σχεδόν διπλάσιες από τον δεύτερο Κέρβερο. Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Ήφαιστος επικράτησε μετά τη δημόσια παρέμβαση του διάσημου ηθοποιού Ουίλιαμ Σάτνερ που δήλωσε ότι αυτό είναι το ιδανικό όνομα για έναν από τους δύο δορυφόρους.

Ο Σάτνερ έγινε γνωστός με τον ρόλο του «Κάπτεν Κερκ» στη θρυλική διαστημική σειρά Σταρ Τρεκ και μάλιστα την Κυριακή έκανε εμφάνιση - έκπληξη στα Όσκαρ συμμετέχοντας σε αυτά ως Κάπτεν Κερκ. Ο Σάτνερ υποστήριξε το όνομα Ήφαιστος (Vulcan στα λατινικά) όχι μόνο επειδή του άρεσε, αλλά και επειδή ο έτερος πρωταγωνιστής του Σταρ Τρεκ, ο μίστερ Σποκ, είχε γεννηθεί στον πλανήτη Vulcan.

Θα πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι την τελική επιλογή για το όνομα των δύο δορυφόρων (όπως και για κάθε διαστημικό όνομα) έχει η Διεθνής Αστρονομική Ένωση τα μέλη της οποίας μπορούν να επιλέξουν άλλα ονόματα.

Η ιστορία ενός θαύματος - Οι Έλληνες. The Greeks - Crucible of Civilization

Παρακολουθήστε το ντοκιμαντέρ: Η ιστορία ενός θαύματος - Οι Έλληνες:

A documentary, narrated by actor Liam Neeson, that chronicles the rise and fall of the civilization of ancient Greece.

Κάτω από τον Μαυρίκιο κρύβεται μια αρχαία ήπειρος, The long-lost continent found hidden beneath the paradise beaches of Mauritius

Στον Ινδικό Ωκεανό ανάμεσα στη Μαδαγασκάρη και την Ινδία υπήρχε κάποτε μια μεγάλη λωρίδα γης, μια μικροήπειρος που βυθίστηκε και πάνω από αυτή βρίσκεται σήμερα ο Μαυρίκιος. The coloured track (left colour scale) west of Reunion is the calculated movement of the Reunion hotspot. The black lines with yellow circles and the red circle indicate the corresponding calculated track on the African plate and the Indian plate, respectively. The numbers in the circles are ages in millions of years. The areas with topography just below the sea surface are now regarded as continental fragments.

Ερευνητική ομάδα από τη Νορβηγία εντόπισε στοιχεία στο νησί του Μαυρίκιου τα οποία τους οδηγούν στη διαπίστωση ότι σε αυτή τη θαλάσσια περιοχή υπήρχε κάποτε μια μεγάλη λωρίδα ξηράς. Οι ερευνητές κάνουν λόγο για μια χαμένη «μικροήπειρο».

 Το αρχαίο ζιρκόνιο

Land on Earth was once gathered together in a supercontinent known as Rodinia, shown here as it was during its break-up 750 million years ago. Now scientists believe they have found a fragment of it buried under the Indian Ocean.

Επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Όσλο εξερεύνησαν τον Μαυρίκιο, τον νησιωτικό παράδεισο που βρίσκεται ανατολικά της Μαδαγασκάρης. Σύμφωνα με τη κρατούσα θεωρία, η ξηρά της Γης πριν από 1.1 δις-750 εκ. έτη ήταν ενωμένη σε μια υπερήπειρο, τη Ροντίνια. Την εποχή της Ροντίνια η Ινδία συνόρευε με τη Μαδαγασκάρη.

Οι ερευνητές ανέλυσαν δείγματα άμμου  από τις παραλίες του Μαυρίκιου και διαπίστωσαν ότι το ζιρκόνιο που υπάρχει εκεί ήταν πανάρχαιο και πάντως πολύ παλαιότερο από την ύπαρξη του νησιού. Ο Μαυρίκιος και τα γύρω νησιά πιστεύεται ότι είναι προϊόν ηφαιστειακής δραστηριότητας που έλαβε χώρα πριν από περίπου εννέα εκατομμύρια έτη.

Όμως το ζιρκόνιο που εντόπισαν οι ερευνητές έχει ηλικία πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών. Οι ερευνητές δεν μπορούν να προσδιορίσουν ακόμη με ακρίβεια την ηλικία του ζιρκόνιου που εντόπισαν αλλά την τοποθετούν σε ένα χρονικό πλαίσιο πριν από δύο δισ. - 600 εκατομμύρια έτη.

Η χαμένη γη

Κάτω από τον Μαυρίκιο κρύβεται μια αρχαία ήπειρος.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ανάμεσα στην Ινδία και τη Μαδαγασκάρη υπήρχε μια μεγάλη μακρόστενη λωρίδα ξηράς η οποία υποστηρίζουν ότι είναι μια χαμένη ήπειρος ή καλύτερα μια χαμένη «μικροήπειρος» όπως έχουν ονομαστεί αυτού του είδους οι ξηρές. Οι ερευνητές την ονόμασαν Μαυρίτια και εκτιμούν ότι βρίσκεται πλέον δέκα χιλιόμετρα κάτω από τον Μαυρίκιο.

Once land started to drift towards their current positions, Mauritia was no more.

Έχει διαπιστωθεί ότι πριν από 85 εκατομμύρια έτη η Ινδία άρχισε να απομακρύνεται από τη Μαδαγασκάρη και να κινείται προς την περιοχή που βρίσκεται σήμερα. Τότε η Μαυρίτια άρχισε να διασπάται και τελικά βυθίστηκε κάτω από γιγάντια κύματα που δημιουργούνταν από τις έντονες γεωλογικές διεργασίες της εποχής. Πιθανολογούν όμως ότι κάποιο μικρό μέρος της μικροηπείρου εξακολουθεί να υπάρχει και υποδεικνύουν ως επικρατέστερο υποψήφιο τις Σεϋχέλλες.  Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Geoscience».

Τρία λουτρά είχε το ανάκτορο της Κνωσού. Minoan Engineering - Plumbing and Heatiing

The Queen's Room at Knossos, also called the Queen's Bathroom.

Από σιντριβάνια και φίλτρα νερού, μέχρι πέτρινες τουαλέτες, όπου «πηγαίνει και η βασίλισσα μόνη της». Τόσο οργανωμένο και περίπλοκο υδρευτικό και αποχετευτικό δίκτυο για τα απόβλητα διέθεταν οι Μινωίτες, που θα μπορούσε να συγκριθεί κάλλιστα μ' αυτά που καθιερώθηκαν το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα στις ευρωπαϊκές και αμερικανικές πόλεις.

Μινωική δεξαμενή συλλογής κι αποθήκευσης νερού.

Βασικές αρχές υδραυλικών και τεχνικών έργων ήταν γνωστές από το 3200 π.Χ., δηλαδή κατά την πρωτομινωική περίοδο, ως το 2000 π.Χ., μας εξηγεί ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης, μηχανικός υδατικών πόρων, συνταξιούχος ερευνητής του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα» στο Ηράκλειο Κρήτης.

Παρ' όλα αυτά αρχαιολογικές μαρτυρίες της επόμενης περίοδου, δηλαδή της μέσης μινωικής περιόδου, 2000-1600 π.Χ., αποδεικνύουν ότι τότε εφαρμόστηκαν προχωρημένες υδραυλικές και υγιειονομικές τεχνικές στη διαχείριση του νερού των μινωικών οικισμών. Τεχνικές οι οποίες ξαφνιάζουν ακόμη και σήμερα τους επιστήμονες που τις μελετούν, αφού αποδεικνύεται ότι οι Μινωίτες υδρολόγοι και μηχανικοί ήταν γνώστες βασικών αρχών των επιστημών υδατικών πόρων και περιβάλλοντος.

Και για αναψυχή

Crete was the Paradise for plumbers. Cretans invented plumbing. The sewer system with ducts leading waste bath water outward. Cretans used terracota drain pipes. The diameter of these terracotta drain pipes were 4 - 6 inches.

Είναι η περίοδος που αξιοποιείται και αποθηκεύεται το βρόχινο νερό, κατασκευάζονται λουτρά και τουαλέτες, υλοποιούνται κι άλλες κατασκευές υγιεινής, συστήματα αποχέτευσης και διάθεσης ομβρίων υδάτων και υγρών αποβλήτων, ενώ το νερό χρησιμοποιείται ακόμη και για λόγους αναψυχής!

Οι υδροτεχνολογίες που αναπτύχθηκαν την περίοδο αυτή επηρεάστηκαν τόσο από τις τοπικές υδρογεωλογικές συνθήκες όσο και από τις κλιματικές.

Μινωικό πηγάδι στο ανάκτορο της Ζάκρου.

Από τις σημαντικότερες υδροδοτικές και υγειονομικές πρακτικές και τεχνολογίες των Μινωιτών ήταν: υδραγωγεία, στέρνες, πηγάδια, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης.

Το νερό έπαψε να χρησιμοποιείται μόνο για λόγους πρακτικούς, δηλαδή ύδρευσης, άρδευσης, αποχέτευσης και χρησιμοποιείται ακόμη και για λόγους αναψυχής. Το γεγονός, τονίζει ο κ. Αγγελάκης, αποδεικνύεται από τμήμα αναπαράστασης που ανακαλύφθηκε στην «Οικία των τοιχογραφιών» στην Κνωσό, που παριστάνει πίδακα νερού κι εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Clay sewer pipe from Knossos.

Οι τεχνολογίες αυτές εξελίχθηκαν περισσότερο με την πάροδο του χρόνου, κατά τη διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων και κυρίως κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.

Οι βασικές μινωικές τεχνολογίες και πρακτικές ύδρευσης που εφαρμόστηκαν, σημειώνει ο κ. Αγγελάκης, με βάση και τις μελέτες που έχουν γίνει και από ξένους επιστήμονες, διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:

Τμήμα αποχετευτικού συστήματος από το ανάκτορο της Φαιστού.

* Στη Φαιστό, στο Χαμέζι, στον οικισμό Μύρτου-Πύργου, στην ανατολική Κρήτη, δηλαδή όπου δεν υπήρχαν διαθέσιμοι πόροι νερού (αστικές περιοχές με μεγάλο υψόμετρο), λόγω έλλειψης υπόγειων υδροφορέων κι άλλων πηγών νερού, η υδατική οικονομία βασιζόταν κυρίως στη συλλογή και αποθήκευση σε υπόγειες δεξαμενές επιφανειακών απορροών κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων. Γι' αυτό, σε ανοιχτούς χώρους, αυλές, πλατείες, κατασκεύασαν ειδικούς αύλακες συλλογής και πήλινους αγωγούς.

Το αξιοπερίεργο είναι ότι παράπλευρα από τις δεξαμενές αποθήκευσης φαίνεται πως κατασκευάστηκαν αμμοδιυλιστήρια για την επεξεργασία του νερού πριν από την αποθήκευσή του σε καλαίσθητες, προστατευμένες και πολύ λειτουργικές υπόγειες δεξαμενές. Παραπέμπει μάλιστα στη μελέτη του καθηγητή Μ. Ντέφνερ, ο οποίος περιγράφει πήλινες στενόμακρες κατασκευές, δηλαδή υδραυλικά φίλτρα με μικρές οπές στο ένα άκρο, που πιθανότατα χρησιμοποιούνταν ως μικρά διυλιστήρια κατά την έξοδο του νερού από τα υδραγωγεία.

Ceramic water pipe from Knossos.

* Στο ανάκτορο της Κνωσού, όπου η μεταφορά νερού ύδρευσης γινόταν από την πηγή Μαυροκόλυμπος, αλλά και γενικότερα σε περιοχές με πηγαία νερά, η μεταφορά τους δεν γινόταν μόνο με κτιστούς αγωγούς. Χρησιμοποιούνταν ανοιχτοί αγωγοί, πέτρινοι ή πήλινοι, και κλειστοί σωλήνες, που κατασκευάζονταν με ιδιαίτερη επιμέλεια και συνδέονταν με ειδική συνθετική ύλη.

Ο σχεδιασμός των κωνικών σωλήνων, με τους οποίους γίνεται η διανομή νερού, διέφερε σημαντικά από τους σωλήνες που χρησιμοποιούσαν αργότερα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι. Είχαν τέλεια στεγανοποίηση αρμών με πηλό και άλλοτε μ' ένα άλλο υλικό, προφανώς για να μπορούν να χρησιμοποιούνται εύκολα στο ανώμαλο ανάγλυφο της Κρήτης και να περιορίζονται οι ζημιές του δικτύου, σε περιπτώσεις που η πίεση του νερού ήταν υψηλή.

* Στο ανάκτορο της Ζάκρου και στην πόλη του Παλαιοκάστρου και γενικά σε περιοχές με υπόγειους υδροφορείς, τονίζει ο κ. Αγγελάκης, έκπληξη προκαλεί ακόμη και σήμερα η τεχνολογία ανόρυξης και άντλησης νερού από πηγάδια.

Stone drainage channels from a villa in Agia Triada.

Το πιο προχωρημένο αποχετευτικό σύστημα, λέει ο κ. Αγγελάκης, ανακαλύφθηκε στη βίλα της Αγίας Τριάδας, δυτικά της Φαιστού. Μάλιστα, ο συγγραφέας Αντζελο Μόσο, διάσημος υγιεινολόγος της εποχής, επισκέφθηκε την Αγία Τριάδα κατά τη διάρκεια μιας έντονης νεροποντής στις αρχές του 19ου αιώνα. Παρατήρησε ότι το αποχετευτικό σύστημα λειτουργούσε τέλεια, εξαιτίας της υδροδυναμικής προώθησης που δημιουργείται από την υψομετρική διαφορά και το σχήμα του αγωγού, και ξαφνιάστηκε πώς κατάφερε να λειτουργήσει 4.000 χρόνια, όταν ο μέσος όρος ζωής τέτοιων έργων κυμαίνεται από 40 ως 50 χρόνια.

Δεξαμενές νερού

Queen's bathroom, Crete. From the Minoan Civilization (3000-100 BCE).

Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι και τα μινωικά λουτρά, που, σύμφωνα με τον Έβανς, ήταν τρία, στο ανάκτορο της Κνωσού. Τα λουτρά και οι δεξαμενές νερού έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο μινωικό πολιτισμό, ως χώροι ιεροί για τις καθάρσεις.

Ο βασικός τύπος λουτρών είναι αυτός που βρέθηκε δίπλα στην τραπεζαρία της βασίλισσας του ανακτόρου της Κνωσού και μοιάζει με τα λουτρά στη Φαιστό και τα Μάλια, με μόνη διαφορά ότι εδώ δεν ήταν στο κατώτερο επίπεδο. Η τουαλέτα μάλιστα μπορούσε να καθαριστεί ακόμη και κατά τη διάρκεια της ξηρασίας το καλοκαίρι, είτε από κάποιον άλλον είτε κι από το χρήστη. Μια δεύτερη τουαλέτα υπήρχε στην Κνωσό στον όροφο, ακριβώς επάνω από το δωμάτιο του λίθινου θρόνου. Μοιάζει μάλιστα πιο πολύ με τις αιγυπτιακές τουαλέτες και όχι μ' αυτήν που βρέθηκε στα ανάκτορα του Μάρι, στην κοιλάδα του Ευφράτη.

Πηγή: Ελευθεροτυπία