ΑΜΛΕΤ. HAMLET

“There are more things in heaven and earth, Horatio, than are dreamt of in your philosophy.” Hamlet: Act 1, Sc. 5

Αφού όλα ηρέμησαν, βγήκα στη σκηνή.

Στην παραστάδα της πόρτας, με τα νώτα

ακουμπώντας, αρπάζω, από τη μακρινήν

ηχώ, του αιώνα μου τα γεγονότα.

Τις χιλιάδες τα κιάλια της, πάνωθέ μου,

ρίχνει η μαύρη νυχτιά, που μ' έχει βάλει

στόχο της. Το ποτήρι αυτό, Θεέ μου,

πάρε μακρυά μου αν λύση υπάρχει κι άλλη.

Το γιομάτο πείσμα σχέδιο σου μ' αρέσει.

Σύμφωνοι. Θα τον παίξω αυτόν τον ρόλο. Αλλά

τώρα κάποιο άλλο δράμα είναι στη μέση.

Λυπήσου με, Θεέ μου, τούτη τη φορά.

Πλην η σειρά των πράξεων έχει πια οριστεί.

Μη και δεν είναι ανέκκλητο το τέλος τάχα;

Μοναχός μου, κι οι Φαρισαίοι τριγύρω μου. Η ζωή

δεν είναι του κάμπου το πέρασμα μονάχα.

Boris Pasternak (1890 - 1960), the Russian lyric poet, novelist and translator of Shakespeare. (Photo by Keystone/Getty Images)

HAMLET

Eugène Delacroix, Hamlet et Horatio au cimetiere, The "gravedigger scene, 1839

Adossé contre un montant de porte

Je suis sur la scène. Tout s'est tu.

Une voix venue de loin m'apporte

Un écho du destin qui m'est dû.

Les ténèbres font de moi leur cible,

Cent jumelles sont braquées sur moi.

Abba père, fais, s'il est possible,

Fais que ce calice ne m'échoie.

Ton dessein têtu, pourtant, je l'aime,

Et ce rôle dont tu m'as chargé.

Mais un autre drame est sur la scène:

Donne-moi pour cette fois congé.

Mais on a pesé l'ordre des scènes

Et le terme, irrévocablement.

Seul. Tout sombre en la mer pharisienne.

Vivre, ce n'est pas franchir un champ. 

Leonid Pasternak (1862-1945), Portrait of Boris and Alexander Pasternak

HAMLET

The murmurs ebb; onto the stage I enter.

I am trying, standing in the door,

To discover in the distant echoes

What the coming years may hold in store.

The nocturnal darkness with a thousand

Binoculars is focused onto me.

Take away this cup, O Abba, Father,

Everything is possible to thee.

I am fond of this thy stubborn project,

And to play my part I am content.

But another drama is in progress,

And, this once, O let me be exempt.

But the plan of action is determined,

And the end irrevocably sealed.

I am alone; all round me drowns in falsehood:

Life is not a walk across a field.

BORIS PASTERNAK (1890-1960)

(translated by Ann Pasternak Slater)

ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ. POETRY IN THE ROAD

Μ’ αρέσουν τα ποιήματα που ζουν στο δρόμο, έξω απ’ τα βιβλία: αυτά που τουρτουρίζουν στις γωνιές κι όλο καπνίζουν σαν φουγάρα· που αναβοσβήνουν, μες στη νύχτα, σαν Χριστουγεννιάτικα λαμπάκια - όχι αυτά που κρέμονται στα δέντρα της γιορτής, στη θαλπωρή των δωματίων, αλλά εκείνα που τονίζουνε την ερημία των σφαχτών στις μωβ βιτρίνες των συνοικιακών κρεοπωλείων.

Τα σακατεμένα και τα μοναχικά, μ’ αρέσουν: τα ποιήματα-κοπρίτες που περπατούν κουτσαίνοντας στις σκοτεινές άκρες των λεωφόρων: αυτά που τ’ αγνοούν οι κριτικοί κι οι εκπαιδευτικοί του Μωραΐτη· που τα χτυπούν συχνά οι μεθυσμένοι οδηγοί και τα αφήνουν αβοήθητα στο δρόμο. Και τα ποιήματα-παιδάκια, όμως αγαπώ· αυτά που ενώ δεν έχουν μάθει ακόμη την αλφάβητο, μπορούν εντούτοις, με δυο λέξεις τους, να σου κολλήσουν την ψυχή στον τοίχο.

Μ’ αρέσουν, πάλι, τα απελπισμένα κι όμως χαμογελαστά: τα ποιήματα-συνένοχοι· εκείνα που σου κλείνουνε με νόημα το μάτι. Που δεν σου πιάνουν την κουβέντα, δεν σ’ απασχολούν μα συνεχίζουνε το δρόμο τους αδιάφορα: τα ποιήματα-"δεν πρόκειται να σου ζητήσω τίποτε"· αυτά που χαιρετούν μόνο και φεύγουν, όπως μ’ αρέσουνε και τ’ άλλα, τα χαρούμενα, που προτιμούνε τα παιχνίδια απ’ το μάθημα καθώς και τα ποιήματα-παππούδες, γιατί ενώ γνωρίζουνε καλά το μάταιο της ζωής εντούτοις θέλουν να το ζήσουν.

Δεν αγαπώ καθόλου τα ποιήματα-γεροντοκόρες που συγυρίζουν, όλη μέρα, τα δωμάτια με τις λέξεις, ούτε και τα ποιήματα-ταγιέρ, τα καθωσπρέπει. Δεν αντέχω και τα ψωνάκια: τα ποιήματα με τα πολλά αποσιωπητικά ούτε και τ’ άλλα που θεωρούν τη φύση μάνα τους κι όλο τη νοσταλγούν χωμένα πίσω απ’ τα γραφεία.

Σιχαίνομαι αυτά που ονομάζονται συμβολικά, τα ποιήματα με μήνυμα, τα λεξιλάγνα και τ’ αφασικά· τα ποιήματα-κυρίες με αλτσχάιμερ. Ούτε και τις συνθέσεις τις μεγάλες αγαπώ: τα ποιήματα-Μπεν Χουρ, αυτούς τους λεκτικούς χειμάρρους που ’ναι γραμμένοι κυρίως για τους κριτικούς κι ας παριστάνουν τους ινστρούχτορες που ενδιαφέρονται για το καλό του κόσμου.

Από την άλλη δεν μπορώ και τα διστακτικά: τα ποιήματα-σαντάλια με καλτσάκι ούτε και τα ποιήματα-στρατιωτικό αμπέχωνο και δήθεν Τσε Γκεβάρα, μεσημέρι στη «Λυκόβρυση». Δεν μου αρέσουν τα σοφά που ’ναι γραμμένα από νέους ούτε και τα νεανικά που τα ’χουν γράψει γέροι. Μου γυρίζουν τ’ άντερα τα δήθεν οικολογικά, τα ερωτικά-"καϊμάκι με πολύ σιρόπι" καθώς κι εκείνα που εκλιπαρούν τη γνώμη του αναγνώστη.

Ούτε και τα δικά μου αγαπώ. Μ’ αρέσουν μόνο εκείνα που μου αντιστάθηκαν: αυτά που δεν κατάφερα ποτέ να γράψω. Γι’ αυτό και τα ποιήματα που ζούνε έξω απ’ τα βιβλία αγαπώ: εκείνα που ποτέ δε νοιάστηκαν αν μου αρέσουν. Αυτά που περπατούν αδιάφορα, έξω στο δρόμο, με τα χέρια στις τσέπες και μ’ έχουνε, έτσι κι αλλιώς, χεσμένο.

ΝΙΚΟΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ

Paintings by Theofilos Katsipanos

NASA 2013: Οι καλύτερες φωτογραφίες της γης από το διάστημα. The Most Amazing Images NASA Took of Earth From Space This Year

Έκρηξη του ηφαίστειου Παβλόφ στις 18 Μαΐου, φωτογραφία από αστροναύτη του Δ.Δ.Σ. Pavlof volcano in the Aleutian arc erupts May 18 in this image captured by astronauts on the International Space Station.

Οι δορυφόροι σε τροχιά γύρω από τη γη και από τους αστροναύτες του Διεθνή Διαστημικού Σταθμού τράβηξαν και φέτος υπέροχες φωτογραφίες του πλανήτη. Η  NASA επέλεξε τις καλύτερες για το 2013. Μεταξύ αυτών βλέπουμε φωτογραφίες από εκρήξεις ηφαιστείων, τυφώνες και απομακρυσμένες περιοχές της γης.

Ο τυφώνας Χαγίαν μια μέρα πριν πλήξει τις Φιλιππίνες. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από το δορυφόρο Aqua της NASA. Terrifying beauty: Supertyphoon Haiyan the day before it made landfall in the Philippines. The coast of the Philippines can be seen outlined on the far left of the image. Captured Nov 7 by NASA's Aqua satellite.

Αστροναύτης του Δ.Δ.Σ φωτογραφίζει την έκρηξη του ηφαιστείου Σακαραζίμα στην Ιαπωνία. Amazing: An astronaut on the International Space Station took this photo on Jan. 10 of an eruption on Sakurajima, one of Japan's most active volcanoes.

Φωτογραφία από το δορυφόρο Terra της NASA. Ο ανεμοστρόβιλος που έπληξε την Οκλαχόμα στις 20 Μαΐου του 2013 και είχε αποτέλεσμα το θάνατο 24 ανθρώπων και ζημιές ύψους 2 δισ. Δολαρίων. Devastating: Running left to right through the center of this image is the scar from the EF-5 tornado that ran through Moore, Oklahoma on May 20, 2013 killing at least 24, injuring 377 and likely topping $2 billion in damages. Captured June 2 by NASA's Terra satellite.

Η Αλάσκα μια από τις σπάνιε φορές που δεν υπάρχουν σύννεφα. Φωτογραφία του δορυφόρου Terra της NASA στης 17 Ιουνίου. The frozen tundra: Alaska is almost always mostly, or at least partially, covered with clouds, but this rare, cloudless moment was captured June 17 by NASA's Terra satellite.

Σύννεφα προσεγγίζουν τις ακτές της Καλιφόρνια. Φωτογραφία του δορυφόρου Terra της NASA στης 14 Απριλίου. California dreaming: This image of clouds off the California coast was captured Apr. 14 by NASA's Terra satellite.

Η πόλη Ρέμο στην έρημο της Νεβάδα. Φωτογραφία από αστροναύτη του Δ.Δ.Σ. The world's biggest little city: This image of Reno, Nevada at night was captured Jan 28 by an astronaut on the International Space Station.

Σύννεφα πάνω από νησάκι Isla Socorro στον Ειρηνικό Ωκεανό, στις 22 Μαΐου. Φωτογραφία από τον δορυφόρο Aqua της  NASA. Live art: Isla Socorro creates von Karman vortices in the clouds above the Pacific ocean May 22 in this image captured by NASA¿s Aqua satellite.

Λίμνη Μίσιγκαν στις 24 Μαΐου από το δορυφόρο NASA / USGS Landsat 8. Great lake: A cluster of small images in the far northern reaches of Lake Michigan in a photo captured May 24 by the NASA/USGS Landsat 8 satellite.

Αμμόλοφοι στην Αυστραλία. Φωτογραφία από την 25η Μαρτίου στο Δ.Δ.Σ. This image sand dunes in Australia's Great Sandy Desert was taken March 25 by an astronaut on the International Space Station.

Φωτογραφία του κόλπου της Πριγκίπισσας Σαρλοτ στην Αυστραλία. Φωτογραφία από την 20η Απριλίου από τον δορυφόρο NASA/USGS  Landsat 8. This image of Princess Charlotte Bay in Australia was captured April 20 by the NASA/USGS satellite Landsat 8.

Φωτογραφία του Αμαζονίου στις 28 Αυγούστου από το δορυφόρο NASA/USGS  Landsat 8. Disappointing: The Landsat 8 satellite, launched by NASA and operated by the USGS, spotted new deforestation (brown rectangles center right) in the Peruvian Amazon on Aug. 28 after American scientists received a tip from colleagues in South America.

Το Εθνικό πάρκο Torres del Paine στην Χιλή. Φωτογραφία στις 21 Ιουνίου από τον δορυφόρο 1 (EO-1). Awe-inspiring: The Torres del Paine National Park, in Chilean Patagonia, as captured Jan. 21 by NASA’s Earth Observing-1 (EO-1) satellite.

NASA highlights its accomplishments in air and space for 2013. Release Date: 24 December 2013. Credit: NASA

Οι ανακαλύψεις εξωπλανητών το 2013, The Amazing Alien Planet Discoveries of 2013

Data from NASA's Kepler mission finds evidence for at least 100 billion planets in our galaxy. Image released January 3, 2013. Credit: NASA/JPL-Caltech

Η χρονιά που πλησιάζει στο τέλος της ήταν ένα ορόσημο στην ανακάλυψη πλανητών εκτός Ηλιακού Συστήματος, με πολλές διαφορετικές πρωτιές. Έστω κι αν ο στόχος για την εύρεση ενός εξωπλανήτη όμοιο με τη Γη δεν επετεύχθη ακόμη η λίστα με τις ανακαλύψεις του 2013 είναι μακρά και ενδιαφέρουσα.

Kepler 37b: Ο μικρότερος εξωπλανήτης (μικρότερος κι από τον Ερμή)

An artist's conception of the tiny alien planet Kepler-37b, which is slightly larger than Earth's moon and orbits its host star every 13 days. It likely has a surface temperature of in excess of 400 deg C (700 deg F). Image released Feb. 20, 2013. Credit: NASA/Ames/JPL-Caltech

Το Φεβρουάριο οι αστρονόμοι ανακοίνωσαν τον εντοπισμό του Kepler 37b, του μικρότερου εξωπλανήτη σε τροχιά γύρω από ένα άστρο της κατηγορίας του Ήλιου. 

Ο πλανήτης διαμέτρου μόλις 3.900 χιλιομέτρων είναι ελαφρά μεγαλύτερος από τη Σελήνη και βρίσκεται σε απόσταση 215 ετών φωτός από τη Γη, ενώ το έτος του διαρκεί μόλις 13 ημέρες.

Το ορόσημο των 1.000 πλανητών

This artist's illustration represents the variety of planets being detected by NASA's Kepler spacecraft. Scientists now say that one in six stars hosts an Earth-size planet. Credit: C. Pulliam & D. Aguilar (CfA)

Ο πρώτος πλανήτης που περιφέρεται γύρω από ένα άστρο πέραν του Ήλιου βρέθηκε το 1992. Οι ρυθμοί εύρεσης εξωπλανητών τα επόμενα χρόνια ήταν χαμηλοί και η διαφορά έγινε με το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ, από τα δεδομένα του οποίου προέκυψαν εκατοντάδες επιβεβαιωμένοι εξωπλανήτες αλλά και 3.500 ακόμη υποψήφιοι. Το 2013 ήταν η χρονιά που οι πλέον ενημερωμένες βάσεις δεδομένων για τους εξωπλανήτες ξεπέρασαν τις 1.000 εγγραφές. Mέχρι σήμερα ο αριθμός αυτός έχει φτάσει τους 1.056 άλλους κόσμους.

Ο πιο γήινος κόσμος

This illustration compares Earth with the newly confirmed scorched world of Kepler-78b. Kepler-78b is about 20 percent larger than Earth and is 70% more massive. Kepler-78b whizzes around its host star every 8.5 hours, making it a blazing inferno. Credit: David A. Aguilar (CfA)

Φέτος οι αστρονόμοι εντόπισαν ένα κόσμο που μοιάζει με το δικό μας σε μέγεθος και σύσταση, αλλά είναι πολύ καυτός ώστε να μπορεί να συντηρήσει ζωή. Ο Kepler 78b έχει διάμετρο 20% μεγαλύτερη από τη Γη και είναι 80% πιο βαρύς, με πυκνότητα σχεδόν ίση με της Γης. Βρίσκεται 400 έτη φωτός μακριά μας, αλλά η πολύ κοντινή απόσταση στο μητρικό του άστρο (1.5 εκατομμύρια χιλιόμετρα) έχει μετατρέψει την επιφάνειά του σε ένα φούρνο θερμοκρασίας 3.680ο C.

Σύννεφα ενός άλλου κόσμου

Kepler-7b is 1.5 times the radius of Jupiter, but less than half as massive. Scientists have determined that clouds lie high in the western hemisphere, while the eastern hemisphere is clear. Credit: NASA/JPL-Caltech/MIT

Έπειτα από τρία χρόνια παρατηρήσεων με τα διαστημικά τηλεσκόπια Spitzer και Hubble του πλανήτη γίγαντα Kepler 7b, οι επιστήμονες εντόπισαν σημάδια ανακλάσεων τα οποία ερμήνευσαν ως τον πρώτο εντοπισμό νεφών στον ουρανό ενός κόσμου πέραν από το Ηλιακό μας Σύστημα.

Δύο πιθανά κατοικήσιμοι κόσμοι

This artist's concept depicts Kepler-62f, a planet 1.4 times the size of Earth that circles in the habitable zone of its host star. The small shining object at right is Kepler-62e, another potentially habitable world in the five-planet system. Credit: NASA/Ames/JPL-Caltech

Τον Απρίλιο ανακοινώθηκε και η ανακάλυψη των Kepler 62e και 62f, δύο πλανητών στο ίδιο πλανητικό σύστημα λίγο μεγαλύτερων από τη Γη που τα υπολογιστικά μοντέλα φανερώνουν πως καλύπτονται από ωκεανούς, με τη NASA να δηλώνει πως πρόκειται για δύο πολύ καλούς υποψήφιους στην έρευνα για ζωή πέρα από τη Γη.

Κόσμοι πολύ πιο κοντά απ’ όσο πιστεύαμε

Σε μία ακόμη έρευνα που δημοσιεύτηκε φέτος, η στατιστική ανάλυση έδειξε πως ένας κόσμος παρόμοιος με τη Γη ίσως να βρίσκεται σε απόσταση μόνο 13 ετών φωτός μακριά μας. Η ανάλυση λάμβανε υπόψη τα στοιχεία από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler και εκτιμούσε τον πληθυσμό των κόκκινων νάνων, οι οποίοι αποτελούν το 75% περίπου του συνολικού αριθμού των άστρων στο Γαλαξία μας.

Η λίστα συνεχίζεται με πλήθος ακόμη ερευνών και ανακαλύψεων, με μπλε κόσμους όπου βρέχει γυαλί, με πλανήτες όπου η τροχιά τους είναι 650 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης, με τον υπολογισμό πως πλανήτες όπως η Γη δεν είναι καθόλου σπάνιοι αλλά και την εύρεση τεχνικών όπου μπορεί να ανιχνευθεί η παρουσία ζωής στην ατμόσφαιρα εξωπλανητών με πολλούς επιστήμονες να υποστηρίζουν πως δεν απέχουμε πολύ από την ιστορική στιγμή που θα εντοπίσουμε ίχνη ζωής σε έναν κόσμο πολύ μακριά από το δικό μας.

Το ατσάλι των Σπαρτιατών. This …. Is …. Spartan … Steel!

Back in 1961, the American nuclear physicist and research associate at the metallurgical laboratory in Chicago, Lyle Borst, visited Sparta influenced by the bravery of the ancient Spartans to study the weapons used in ancient Greece. On his trip to Greece, Borst discovered that a “Manhattan District Project” in Sparta made steel in large quantities as early as 650 B.C.

Tο έτος 1961 ο Αμερικανός πυρηνικός φυσικός και καθηγητής μεταλλουργίας δρ. Λάιλ Μπόρστ επισκέφθηκε την Σπάρτη επηρεασμένος από την ανδρεία των αρχαίων Σπαρτιατών αλλά και για να μελετήσει τα όπλα που χρησιμοποιούσε αυτός ο πολεμικός λαός της αρχαίας Ελλάδας.

Above: Six rod-shaped obeloi (oboloi) displayed at the Numismatic Museum of Athens, discovered at Heraion of Argos. Below: grasp of six oboloi forming one drachma, i.e. a "handful".

Ζήτησε λοιπόν από τους εκεί αρχαιολόγους να δει δείγματα οβολών από το Ηραίον (ναό – θησαυροφυλάκιο της αρχαίας Σπάρτης) του 670 π.χ και αφού τα ανέλυσε απεφάνθη πως οι Σπαρτιάτες δεν είχαν απλώς σίδερο αλλά ατσάλι!!! Δηλαδή ένα κράμα σιδήρου και άνθρακα με περιεκτικότητα σε άνθρακα μεταξύ 0,2 και 0,8%.

Σπαρτιατικό  βραχύ  ξίφος  από  ανασκαφές.  Το  βραχύ  ξίφος  ήταν  ο  ιδανικός  και   μακράν  ο  πιο  δημοφιλής  τύπος  ξίφους  για  τους  οπλίτες  και  τον  οπλιτικό  πόλεμο. Based on specimens he obtained from archaeologists, he theorized that steel was the secret weapon of the Spartans and that it was the reason for their military successes against enemies having only soft iron or bronze weapons. Having such a weapon at that time, Borst said in a 1961 article in The New York Times, was almost the military equivalent of having an atomic bomb.

Κατά την δήλωση του στους New York Times, αυτό ισοδυναμούσε με την κατοχή ατομικής βόμβας για τα μέτρα της εποχής. 

Image above courtesy of Wizards of the Coast - Descriptions in Greek, courtesy of Spartiatikes Mores. However, that actually stands as a scientific explanation of how 300 men managed to decimate the army of Persians, Medes and Cissians who amounted to 50,000 armed soldiers. Leonidas the brave was a 5th-Century B.C. Spartan military king who  led a small force of Greeks, mostly Spartan the famous 300, but also Thespians and Thebans, against the much larger Persian army of  Xerxes, at the pass of Thermopylae in 480 B.C. during the Persian Wars.

Αυτό εξηγεί επιστημονικά, πέρα από την αποδεδειγμένη ανδρεία που υπέδειξαν ο Λεωνίδας και οι 300 Σπαρτιάτες του στη μάχη των Θερμοπυλών, το πώς 300 άνδρες αποδεκάτισαν έναν στρατό Περσών, Μήδων και Σακών που αριθμούσαν τις 50.000 πάνοπλων αδρών, συμπεριλαμβανομένων και των πλέων επίλεκτων ταγμάτων των Περσών των αθανάτων, πριν πέσουν όλοι από τα βέλη των τοξοτών μετά απ΄ την προδοσία του Εφιάλτη.

It was once again demonstrated (and scientifically as well) that except for the laconic matter-of-fact bravery that both Leonidas and the Spartans were famed for, they also used advanced technology ahead of their times. The Spartan shield was also said to be pivotal because it was almost impregnable.

Για άλλη μία φορά αποδεικνύεται (και μέσα από την επίσημη επιστήμη) το πόσο προηγμένη τεχνολογία διέθεταν οι αρχαίοι Έλληνες. Φανταστείτε τώρα με πόση ευκολία μπορούσαν τα ατσάλινα ξίφη των Σπαρτιατών να διαπεράσουν τις χάλκινες και σιδερένιες πανοπλίες των Περσών και ακόμα πόσο φόβο θα προκάλεσε στους Πέρσες το γεγονός πως στα δικά τους ξίφη οι Σπαρτιάτικές πανοπλίες έμεναν ανεπηρέαστες.

Η ιστορία δέχεται ότι οι Χετταίοι γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν το ατσάλι ήδη από το 2.000 π.Χ, όμως οι Έλληνες δεν ήρθαν ποτέ σε επαφή μαζί τους πέραν του 3ου αιώνα π.Χ. Η μάχη των Θερμοπυλών έγινε το 480 π.Χ και μόλις το 1961 έγινε γνωστό ότι έστω τον 5ο αιώνα οι Σπαρτιάτες (και φυσικά οι υπόλοιποι Έλληνες) γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν στον οπλισμό τους το ατσάλι. 

Η ελληνική τέχνη ενέπνευσε τον Στρατό από Τερακότα της Κίνας. Terracotta Warriors Inspired by Ancient Greek Art

Περίπου 8.000 στρατιώτες σε φυσικός μέγεθος απαρτίζουν τον περίφημο πήλινο στρατό της Κίνας. About 8,000 Terracotta Warriors were buried in three pits less than a mile to the northeast of the mausoleum of the First Emperor of China, Qin Shi Huangdi. They include infantryman, archers, cavalry, charioteers and generals. Now new research, including newly translated ancient records, indicates that the construction of these warriors was inspired by Greek art. Credit: Lukas Hlavac | Shutterstock

Είναι ένα από τα θαυμαστά έργα τέχνης που μας έχει κληροδοτήσει ο αρχαίος κόσμος και αν και γεννήθηκαν στην Κίνα σε μια εποχή που θεωρείται ότι η Άπω Ανατολή δεν είχε επαφή με τη Δύση, οι ρίζες τους ίσως είναι τελικά... ελληνικές. Βρετανός ιστορικός υποστηρίζει ότι τα πήλινα, σε φυσικό μέγεθος αγάλματα του κινεζικού Στρατού από Τερακότα αποτελούν προϊόν μίμησης της ελληνικής τέχνης η οποία εντυπωσίασε τους λαούς της Ασίας φθάνοντας σε αυτούς με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Θαμμένοι πολεμιστές

Lukas Nickel believes it is 'likely' the 8,000 giant sculptures of Terracotta Warriors (pictured), which were buried in pits close to the mausoleum of Qin Shi Huangdi, were the result of contact between Greece and China.

Ο Στρατός από Τερακότα ή πήλινος στρατός βρέθηκε θαμμένος στο μαυσωλείο του Τσιν Σι Χουάνγκ, του πρώτου αυτοκράτορα της Κίνας που βασίλεψε από το 221 ως το 210 ή το 207 π.Χ., στην πόλη Σιάν. Αποτελείται από περίπου 8.000 στρατιώτες - του πεζικού, ιππείς, σε άρματα, τοξότες κ.λπ. - οι οποίοι είναι φτιαγμένοι από τερακότα, σε φυσικό μέγεθος.

Σε παρακείμενη θέση έχουν βρεθεί επίσης ανάλογα πήλινα αγάλματα σε φυσικό μέγεθος που αναπαριστούν ακροβάτες, χορεύτριες, αξιωματούχους και δημοσίους υπαλλήλους. Το παράδοξο είναι ότι, πέραν αυτών των μοναδικών και εντυπωσιακών εξαιρέσεων, δείγματα αγαλμάτων σε φυσικό μέγεθος που να προέρχονται από προγενέστερη ή μεταγενέστερη εποχή δεν έχουν βρεθεί στην Κίνα: σε όλη την υπόλοιπη ιστορία του ο κινεζικός πολιτισμός φαίνεται να προτιμούσε τα... μικρά μεγέθη αναπαριστώντας ανθρώπους και ζώα μόνο σε γλυπτά-μινιατούρες.

Ο Λούκας Νίκελ, καθηγητής της Σχολής Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, υποστηρίζει ότι η εξαίρεση αυτή οφείλεται σε ελληνικές επιρροές οι οποίες γοήτευσαν σε τέτοιον βαθμό τον αυτοκράτορα ώστε τον έκαναν να πάει κόντρα στα ήθη και έθιμα της πατρίδας του υιοθετώντας ξενικά πρότυπα.

«Είναι απολύτως δυνατόν και μάλιστα πολύ πιθανό  τα αγάλματα του πρώτου αυτοκράτορα να είναι αποτέλεσμα μιας πρώιμης επαφής ανάμεσα στην Ελλάδα και την Κίνα» γράφει σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Bulletin of the School of Oriental and African Studies».

Οι δώδεκα γίγαντες

Shown here, one of nine Terracotta Warriors that was on display at the Terracotta Warrior exhibition at New York City's Discovery Times Square in 2012. China lets only 10 of the warriors leave the country at any given time. Credit: Clara Moskowitz/LiveScience

Τα στοιχεία στα οποία βασίζεται ο ιστορικός περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων κάποια αρχαία κείμενα που μεταφράστηκαν πρόσφατα για πρώτη φορά από τον ίδιο. Σε ένα από αυτά περιγράφεται πώς ο αυτοκράτορας εντυπωσιάστηκε από τις αφηγήσεις για «12 γιγάντια αγάλματα που εμφανίστηκαν στο Λιντάο» (ως Λιντάο, όπως σημειώνει ο καθηγητής, αναφέρεται το δυτικότερο σημείο της Κινεζικής Αυτοκρατορίας αλλά η λέξη μπορεί να σημαίνει και οποιοδήποτε μέρος της Δύσης).

Το κείμενο δεν αναφέρει πώς «εμφανίστηκαν» τα αγάλματα ούτε ποιους αναπαριστούσαν, λέει όμως ότι ήταν τεραστίων διαστάσεων (ύψους περίπου 11,5 μ., με πόδια που είχαν μήκος 1,40 μ.). Σύμφωνα με τον συγγραφέα του ο αυτοκράτορας, ακούγοντας τις σχετικές περιγραφές απεσταλμένων του, διέταξε να γίνουν αντίγραφά τους (έλιωσε μάλιστα για τον σκοπό αυτό χάλκινα όπλα από τους πολέμους που έκανε για να ενώσει την αυτοκρατορία) και να τοποθετηθούν μπροστά από το παλάτι του.

Αναφορές για τους «δώδεκα γίγαντες με τα ξενικά ρούχα» που κοσμούσαν τα αυτοκρατορικά ανάκτορα υπάρχουν και σε άλλα κείμενα. Σε ένα από αυτά μάλιστα ο Μπαν Γκου, ένας ιστορικός που έζησε πριν από 2.000 χρόνια, γράφει ότι ο Τσιν Σι Χουάνγκ αποφάσισε να αναπαραγάγει αυτά τα αγάλματα παρά το «ουράνιο ταμπού» που υπαγορεύει ότι «όποιος ακολουθεί απερίσκεπτα ξένα πρότυπα θα βρει καταστροφή».

Τα εντυπωσιακά χάλκινα δημιουργήματα δεν έχουν σωθεί ως τις μέρες μας όμως, όπως επισημαίνει ο καθηγητής Νίκελ, επειδή βρίσκονταν σε περίοπτη θέση, έχουμε περιγραφές τους - κάτι το οποίο δεν ισχύει για τον θαμμένο Στρατό από Τερακότα, για τον οποίο δεν έχει βρεθεί καμία γραπτή αναφορά.

Ελληνικές επιρροές

'It is perfectly possible and actually likely that the sculptures of the First Emperor are the result of early contact between Greece and China,' Dr Nickel said. A carved marble relief of wrestlers is pictured.

Πριν από την εποχή του Πρώτου Αυτοκράτορα, υπογραμμίζει ο ιστορικός, στην Κίνα δεν υπήρχαν αγάλματα σε φυσικό μέγεθος. Γι' αυτό και θεωρεί ότι η ξαφνική κατασκευή τους, και σε τόσο μεγάλες ποσότητες, είναι αποτέλεσμα της γοητείας που άσκησαν στον ηγέτη της Κίνας επιρροές που έφθαναν ως αυτόν από βασίλεια της Κεντρικής Ασίας που είχε κατακτήσει ή ιδρύσει ο Μέγας Αλέξανδρος κατά τις εκστρατείες του και τα οποία είχαν υιοθετήσει πολλές πλευρές του ελληνικού πολιτισμού - μεταξύ αυτών και τη γλυπτική του.

Before the time of the First Emperor, there were no life sized figurines created in China.

Το περίεργο είναι ότι μετά τον θάνατο του Τσιν Σι Χουάνγκ κανένας κινέζος αυτοκράτορας δεν έφτιαξε ξανά μεγάλα, ούτε και σε φυσικό μέγεθος αγάλματα - η γλυπτική παράδοση επέστρεψε στα μικρού μεγέθους γλυπτά.

An example of the miniature figures of people, animals and objects created by the Han Dynasty. Credit: Photo by Owen Jarus

Ο καθηγητής Νίκελ λέει ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η Δυναστεία Χαν που ακολούθησε είχε άλλες παραδόσεις ή και απλώς θέλησε να εξαλείψει τις επιρροές και τα επιτεύγματα του προκατόχου της. «Όταν, έπειτα από αυτήν, υιοθετήθηκε ξανά η παράδοση των μεγάλων τάφων οι γνώσεις της τέχνης των μεγάλων αγαλμάτων, η οποία είναι πιο πολύπλοκη, μπορεί να είχαν χαθεί» εξήγησε σε συνέντευξη στον δικτυακό τόπο επιστημονικών ειδήσεων «LiveScience».

Μια άλλη πιθανή εξήγηση, όπως προσθέτει, μπορεί να είναι αυτή του «ουράνιου ταμπού»: τα μεγάλου ή φυσικού μεγέθους αγάλματα ήταν τόσο ξένα για τους Κινέζους της εποχής ώστε, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, «θα πρέπει να τους φαίνονταν σαν εξωγήινα».