Θέλω να πιω όλο το Βόσπορο. I want to drink the whole of Bosphorus

Η γέφυρα του Γαλατά διασχίζει των κεράτιο κόλπο. Η πρώτη γέφυρα που καταγράφεται ήταν την εποχή του Ιουστινιανού τον 6ο αιώνα και ήταν κοντά στα Θεοδοσιανά τείχη. Στην τοποθεσία που βρίσκεται σήμερα η γέφυρα χτίστηκαν κατά το παρελθόν τέσσερις γέφυρες, η σημερινή πέμπτη γέφυρα κατασκευάστηκε το 1994. 

Είναι μια αναδιπλωμένη γέφυρα, 490 μέτρων. Από πάνω του διέρχονται αυτοκίνητα, τραμ και φυσικά πεζοί, ενώ όταν ο καιρός το επιτρέπει είναι γεμάτη με ψαράδες. 

Στη βάση της γέφυρας υπάρχει ένας όροφος που στεγάζει μαγαζιά και restaurant. 

Αν σηκώσετε το κεφάλι σας ψηλά ενώ διασχίζετε την γέφυρα του Γαλατά θα δείτε, από την μία πλευρά την Αγία Σοφία και το Μπλε τζαμί και από την απέναντι των πύργο του Γαλατά. Η γέφυρα και ο πύργος του Γαλατά παίρνουν το όνομα τους από την ομώνυμη περιοχή του Γαλατά, που στο παρελθόν ονομάζονταν από τους Έλληνες 'Πέρα'.

Η ονομασία Ντολμά Μπαχτσέ (γεμισμένος κήπος) αναφέρεται σε παραλιακή περιοχή της Κωνσταντινούπολης που δημιουργήθηκε από επιχωμάτωση. Το ανάκτορο του Ντολμά Μπαχτσέ βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα και κατασκευάστηκε από το 1843 έως το 1856 ως κατοικία κάποιων από τους τελευταίους Οθωμανούς σουλτάνους, καταλαμβάνοντας μια έκταση 110.000 τετραγωνικών μέτρων. 

Το κτίριο είναι επιβλητικό και ογκώδες, ακολουθώντας δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα και όχι τη σχεδιαστική φιλοσοφία του Τοπ Καπί.

Αρχιτέκτονας του Ντολμά Μπαχτσέ ήταν ο Αρμένιος Καραμπέτ Μπαλιάν μαζί με το γιο του Νικογιόζ, γνωστοί και οι δύο για τα όμορφα κτίρια με τα οποία κόσμησαν την Πόλη, ενώ την εσωτερική διακόσμηση ανέλαβαν ο Γάλλος διακοσμητής Σεσάν και αρκετοί Ευρωπαίοι καλλιτέχνες. 

Η κατασκευή του στοίχισε (εκείνη την εποχή) 5.000.000 λίρες Τουρκίας, ενώ 14 τόνοι χρυσού σε φύλλα χρησιμοποιήθηκαν για να στολιστούν οι οροφές του.

Το παλάτι διαθέτει 285 δωμάτια, όπου εντύπωση προκαλεί σε όλα η ιδιαίτερη τεχνοτροπία που έχει εφαρμοστεί στα ξύλινα δάπεδα, τα οποία μοιάζουν με ψηφιδωτά. Επιπλέον, ξεχωρίζουν η «κρυστάλλινη σκάλα», φτιαγμένη εξ ολοκλήρου από μπρούντζο και κρύσταλλο μπακαρά, καθώς και ο βαρύτιμος πολυέλαιος στην αίθουσα του θρόνου, ο μεγαλύτερος του κόσμου, ο οποίος ζυγίζει 4,5 τόνους και ήταν δώρο της βασίλισσας Βικτωρίας.

Όλη η επίπλωση, τα χαλιά και τα υφάσματα της εποχής έχουν διατηρηθεί, ενώ το παλάτι λειτουργεί ως μουσείο από το 1960, με χιλιάδες επισκέπτες καθημερινά. Στο Ντολμά Μπαχτσέ πέθανε ο Κεμάλ Ατατούρκ στις 10 Νοεμβρίου του 1938 στις 9.05 π.μ. και όλα τα ρολόγια του παλατιού έχουν σταματήσει στην ώρα του θανάτου του!

  

Ο χιλιο-τραγουδισμένος Βόσπορος είναι ένα στενό που αποτελεί, μαζί με τα Δαρδανέλια, το όριο μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Αποτελεί το στενότερο πέρασμα της διεθνής ναυσιπλοΐας και ενώνει την Μαύρη Θάλασσα με την Θάλασσα του Μαρμαρά, η οποία με την σειρά της ενώνει τα Δαρδανέλια με το Αιγαίο. 

Το πέρασμα έχει μήκος 30 χιλιόμετρα ενώ κατά το μήκος και των δύο πλευρών του είναι χτισμένη η πόλη της Κωνσταντινούπολης. Διαθέτει δύο γέφυρες που το διασχίζουν, και έχουν μήκος περίπου 1 χιλιόμετρο. Η πρώτη ονομάζεται 'Γέφυρα του Βοσπόρου' και κατασκευάστηκε το 1973, ενώ η δεύτερη είναι η 'Σουλτάνος Φατίχ Μεχμέτ' και ολοκληρώθηκε το 1988.

Το αρχαιοελληνικό όνομα Βόσπορος αναλύεται ως βους (βόδι) + πόρος (πέρασμα), που αναφέρεται στην Ιώ από την Ελληνική μυθολογία που μεταμορφώθηκε σε αγελάδα και καταδικάστηκε να περιπλανιέται στη γη μέχρι που διέσχισε το Βόσπορο, όπου συνάντησε τον Προμηθέα. Αν και ήταν κάπως γνωστό ότι η Μαύρη Θάλασσα και η Θάλασσα του Μαρμαρά επικοινωνούσαν με ροή λόγω διαφοράς πυκνότητας, ευρήματα μιας μελέτης του Πανεπιστημίου του Ληντς τον Αύγουστο του 2010 αποκάλυψαν ότι στην πραγματικότητα υπάρχει ένα υποθαλάσσιο ρεύμα νερού μεγάλης πυκνότητας που ρέει στον πυθμένα του Βοσπόρου (οφειλόμενο στη διαφορά πυκνότητας των δύο θαλασσών) που θα ήταν ο έκτος μεγαλύτερος ποταμός στη Γη, αν ήταν στην ξηρά.

620 ιστορικά παραλιακά κτίσματα εκτείνονται κατά μήκος των ακτών του Βοσπόρου, όπως το γιαλί του Αχμέτ Ρασίμ Πασά.

Στις πυκνοκατοικημένες ακτές  στα στενά του Βοσπόρου βρίσκονται μερικά από τα ακριβότερα σπίτια στη Γη.  Μερικά από αυτά είναι κυριολεκτικά παλάτια, και όχι με τη μεταφορική έννοια, “Γιαλί” στα τούρκικα, απ’ το Ελληνικό “γυαλός”.  Τα στολίδια αυτά κάνουν τη βόλτα με το καραβάκι στο Βόσπορο μαγευτική και βάζουν την πινελιά τους στο πανέμορφο αυτό τοπίο. Πολλά  από αυτά τα υπέροχα ξύλινα παλιά αρχοντικά, κυρίως στις περιοχές Μέγα Ρεύμα, Νιοχώρι  και Μπέμπεκ τα κατοικούσαν πλούσιοι Ρωμιοί και άλλοι πλούσιοι κάτοικοι της Πόλης.

Το Μέγα Ρεύμα (σημερινή ονομασία Arnavutköy, Aρναβούτκιοϊ, δηλαδή Αρβανιτοχώρι) ήταν χωριό και σημερινό προάστιο της Κωνσταντινούπολης στο Βόσπορο. Είναι ένα από τα ομορφότερα και πλέον καλοδιατηρημένα χωριά της ευρωπαϊκής όχθης του Βοσπόρου. Έχει ρίζες στην αρχαιότητα και στην περίοδο της ακμής του ήταν το μεγαλύτερο ελληνικό χωριό του Βοσπόρου, με περισσότερους από 6.000 Έλληνες. 

  

Το χωριό στην αρχαιότητα, σύμφωνα με μαρτυρία του ιστορικού Πολύβιου, ονομαζόταν «Εστίαι». Κατά τον ιστορικό Σωζόμενο, ο οποίος έζησε το πρώτο ήμισυ του 5ου μ.Χ. αιώνα, οι πρώην «Εστίαι» επί των ημερών του ονομάζονται «Μιχαήλιον». Αναφέρεται επίσης το όνομα «Ανάπλους». Ο Γάλλος βοτανολόγος και περιηγητής Pierre de Gylle αναφέρει σε σύγγραμμά του (1553) ότι το Μιχαήλιον ονομάζεται από τους Γραικούς «Ασωμάτων», από τον περίφημο ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, αλλά ήδη και «Μέγα Ρεύμα». Πολύ πριν την Άλωση, πολλοί συγγραφείς αναφέρονται στην «Ασωμάτων κώμη», «χώρα των Ασωμάτων» και «Ασώματο». Μετά την Άλωση, ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής εποίκησε τη ρημαγμένη περιοχή με Αλβανούς από την Ήπειρο, εξού και η τουρκική ονομασία Arnavutköy, Αρβανιτοχώρι. Οι Αρβανίτες αυτοί ήταν ελληνορθόδοξοι και αφομοιώθηκαν από τη ρωμαίικη κοινότητα, καθώς αναμείχθηκαν αργότερα και με Έλληνες από τα νησιά του Αιγαίου και την Ανατολική Θράκη. Η ονομασία Μέγα Ρεύμα επικράτησε από τα μέσα του δεκάτου ενάτου αιώνα.

  

Όπως δηλώνει το όνομα του χωριού, το ρεύμα του Βοσπόρου, που κατεβαίνει από τον Εύξεινο Πόντο στη Μεσόγειο, αναπτύσσει εντυπωσιακή ταχύτητα. Στα παράλια του Βοσπόρου υπάρχουν εκπληκτικής τέχνης παραθεριστικές κατοικίες αριστοκρατών (τα λεγόμενα γιαλί). Στο κέντρο του προαστίου υπάρχει η ελληνορθόδοξη εκκλησία των Ταξιαρχών, η μεγαλύτερη του Βοσπόρου, η οποία μαρτυρεί και το μέγεθος και τον αλλοτινό πλούτο της τοπικής ρωμαίικης κοινότητας. Στο Μέγα Ρεύμα οι ντόπιοι ασχολούνταν κυρίως με την αμπελουργία και την αλιεία. Εκεί παραθέριζαν επιφανείς Φαναριώτες και ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας: οι Υψηλάντηδες, οι Μουσούροι, οι Μαυροκορδάτοι, οι Καραθεοδωρήδες, οι Σούτσοι. Ο Νικόλαος Σκουφάς απεβίωσε στο Μέγα Ρεύμα και ετάφη στο ναό των Ταξιαρχών το 1819. Μετά την Ελληνική Επανάσταση οι Φαναριώτες αποδεκατίζονται και εγκαθίστανται στο χωριό μουσουλμάνοι.

  

To Ρούμελι Χισάρ ή Κάστρο της Ρούμελης, χτίστηκε το 1452 από τον σουλτάνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Μωάμεθ Β' τον Πορθητή και διαδραμάτισε σημαντικό ιστορικό ρόλο στο γεγονός της κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης που ακολούθησε το επόμενο έτος. 

Μαζί με το Αναντολού Χισάρ, χρησιμοποιήθηκε για τον έλεγχο του περάσματος μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας και της Θάλασσας του Μαρμαρά. 

Το κάστρο βρίσκεται στο στενότερο σημείο του Βοσπόρου, επί της ευρωπαϊκής πλευράς της Κωνσταντινούπολης και ειδικότερα στην περιοχή Σαριγιέρ, κάτω από την περιοχή του παλαιού κολεγίου Ρόμπερτ (σήμερα Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου).

Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο-Ιούλιο του 1452 μετά την κατάκτηση δύο προγενέστερων βυζαντινών πύργων από τον Μωάμεθ Β', οι οποίοι επεκτάθηκαν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. 

Η διάταξη του κάστρου έχει τη μορφή ισοσκελούς τριγώνου. Τα εξωτερικά τείχη, πάχους άνω του ενός μέτρου, φθάνουν σε ύψος περίπου 15 μέτρων. Ξεχωρίζουν τρεις μεγάλοι πύργοι, που φέρουν τα ονόματα τριών βεζίρηδων του Μωάμεθ Β' (Χαλίλ Πασάς, Ζαγανός Πασάς, Σαριτζά Πασάς). Η έκτασή του υπολογίζεται πως φθάνει τα 250 μέτρα μήκος στη διεύθυνση βορρά-νότου, με πλάτος περίπου 50-100 μέτρα, ενώ ο υψηλότερος πύργος του, στο νότιο τμήμα του, φθάνει σε απόσταση 70 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας.

Μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, λειτούργησε ως φυλακή και τελωνειακός σταθμός, ωστόσο σταδιακά εγκαταλείφθηκε. Μέχρι το 19ο αιώνα, διατήρησε τον ισχυρό μουσουλμανικό χαρακτήρα του με πολυάριθμα τεμένη αλλά και μοναστήρια δερβίσηδων. Στη θέση του αναπτύχθηκε χωριό που μάλλον αποτελούσε θερινό θέρετρο για μέλη της οθωμανικής άρχουσας τάξης. Μετά την αναστήλωσή του το 1953, οι οικίες του χωριού στο εσωτερικό του κάστρου κατεδαφίστηκαν και αποτελεί προσβάσιμο μουσειακό χώρο. Σε υπαίθριο θέατρο που διαμορφώθηκε στο εσωτερικό του διοργανώνονται σήμερα παραστάσεις κατά τη θερινή περίοδο, στα πλαίσια του Φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης.

Το Ανaντολού Χισάρ χτίστηκε επί Βαγιαζήτ Α' ως προπαρασκευή για πολιορκία της Κωνσταντινούπολης στην περιοχή της ασιατικής όχθης του Βοσπόρου που είναι σήμερα γνωστή ως Γκιόκσου. Ο όρος "χισάρ" προέρχεται από το αραβικό ρήμα "χασάρα" (περισφίγγω, περιβάλλω, περικλείω).

  

     

  

  

  

Ένα από τα πιο γνωστά σύμβολα της Κωνσταντινούπολης στις μέρες μας είναι ο πασίγνωστος Πύργος του Λεάνδρου ή «Πύργος της Κόρης» (στα τουρκικά Kız Kulesi), που βρίσκεται πάνω σε νησάκι στη νότια είσοδο του Βοσπόρου, 200 μέτρα από την ασιατική ακτή της Χρυσοπόλεως στην Κωνσταντινούπολη. Στο ίδιο σημείο ο Αθηναίος στρατηγός Αλκιβιάδης το 408 π.Χ. είχε χτίσει παρατηρητήριο για να ελέγχει τις μετακινήσεις των περσικών σκαφών στα στενά.

Ο πύργος χτίστηκε αργότερα και επανοικοδομήθηκε ως φρούριο από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο τον Κομνηνό το 1110. Στον πύργο στηριζόταν η μια άκρη της αλυσίδας με την οποία οι Βυζαντινοί έφραζαν τον Κεράτιο κόλπο. Αργότερα οι Οθωμανοί τον τροποποίησαν ελαφρώς αρκετές φορές. Χρησιμοποιήθηκε ως φάρος, ως απομόνωση ενώ ενώ μετά τους σεισμούς του 1999 ο σκελετός του ενισχύθηκε με μέταλλο και μπετόν.

Το όνομα του πύργος συνδέεται με δύο θρύλους. Σύμφωνα με την τουρκική εκδοχή ένας σουλτάνος έκλεισε εκεί τη νεαρή κόρη του μετά από χρησμό που έλαβε «ότι θα πεθάνει από τσίμπημα φιδιού ως τα 18 της χρόνια», προκειμένου να την προστατέψει. Ο μόνος που την επισκεπτόταν ήταν ο πατέρας της, ο οποίος στα 18 γενέθλιά της, της πήγε ένα καλάθι φρέσκα φρούτα, μέσα στο οποίο όμως κρυβόταν ένα δηλητηριώδες φίδι που δάγκωσε την πριγκίπησσα και επιβεβαίωσε την προφητεία.

Σύμφωνα με την αρχαιοελληνική εκδοχή ο πύργος οφείλει την ονομασία του στο μύθο της Ηρούς και του Λέανδρου. Η Ηρώ ήταν ιέρεια της Αφροδίτης η οποία κατοικούσε σε ένα πύργο στην πόλη της Σηστού, στην ευρωπαϊκή ακτή του Ελλησπόντου. Ο Λέανδρος, ένας νεαρός από την Άβυδο, στην απέναντι όχθη του στενού, την ερωτεύθηκε, και κάθε βράδυ περνούσε κολυμπώντας τον Ελλήσποντο για να είναι μαζί της. Η Ηρώ, άναβε μία λάμπα κάθε νύχτα στην κορυφή του πύργου της, για να τον οδηγεί, και όταν έφθανε ασθμαίνων η ίδια τον υποδεχόταν στην ακτή. Μια χειμωνιάτικη νύχτα όμως η λάμπα έσβησε, ο Λέανδρος έχασε το προσανατολισμό του και πνίγηκε. Η Ηρώ όταν κατάλαβε τι συνέβει αυτοκτόνησε πηδώντας από τον πύργο.

Ο μεσαιωνικός πύργος του Γαλατά είναι 66.9 μέτρων και κατασκευάστηκε το 1348. Ο κυλινδρικός αυτός κωνικός πύργος είναι από τα πιο χαρακτηριστικά αξιοθέατα καθώς ξεχωρίζει στον ουρανό της πόλης βόρεια του Κεράτιου κόλπου. 

Η πολύβουη πόλη των 18 εκατομμυρίων κατοίκων, ο ορίζοντας που χαράζεται από τους μιναρέδες, η γέφυρα του Βοσπόρου, το παλάτι του Ντολμαμπαχτσέ, το νησάκι του Λέανδρου, οι ουρανοξύστες του Ταξίμ, μαζί με τα παραθαλάσσια εξοχικά και τα καράβια που περνούν προς τον Εύξεινο Πόντο, συνθέτουν ένα μαγευτικό σκηνικό.

Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής

Πηγές:  taxidologio.gr

Ζώντας στην επιφάνεια της Τιτάνιας. What It Would Be Like to Live on Uranus' Moon Titania

This image of Titania, taken by the Voyager 2 probe, shows the cratered surface of Uranus' moon. Credit: NASA

Η Τιτάνια είναι ο μεγαλύτερος από τους 27 φυσικούς δορυφόρους του πλανήτη Ουρανού και ο όγδοος, κατά σειρά μεγέθους, δορυφόρος του ηλιακού συστήματος.

  Joseph Noel Paton, The Reconciliation of Titania and Oberon, 1847.

Ανακαλύφθηκε από τον Ουίλιαμ Χέρσελ το 1787 και πήρε το όνομά του από την βασίλισσα των ξωτικών στο έργο του Σαίξπηρ «Όνειρο Θερινής Νυκτός».

Η Τιτάνια αποτελείται από πάγο και πετρώματα, και είναι πιθανό να διακρίνεται σε έναν βραχώδη πυρήνα και ένα παγωμένο μανδύα. Ενώ μπορεί και ένα στρώμα νερού να είναι παρόν στο όριο πυρήνα – μανδύα.

Η επιφάνεια της Τιτάνιας η οποία είναι σχετικά σκοτεινή και με ελαφρώς κόκκινο χρώμα, φαίνεται να έχει διαμορφωθεί και από συγκρούσεις αλλά και από ενδογενείς διεργασίες. Είναι καλυμμένη με πολλούς κρατήρες που φθάνουν έως και τα 326 χιλιόμετρα σε διάμετρο.

Titania, an airless moon of Uranus, is cold and its day is 84 years long. See what it would be like for an astronaut on Titania in this full infographic. Credit: by Karl Tate, Infographics Artist.

Υπέρυθρη φασματοσκοπία που διεξήχθη από το 2001 έως το 2005 αποκάλυψε την παρουσία παγωμένου νερού καθώς και παγωμένου διοξείδιο του άνθρακα στην επιφάνειά της το οποίο με τη σειρά του υποδηλώνει ότι η Τιτάνια μπορεί να διαθέτει μια ελάχιστη ατμόσφαιρα διοξειδίου του άνθρακα. Μέχρι το 2013, το σύστημα του Ουρανού έχει μελετηθεί από κοντά μόνο μία φορά, από το διαστημικό σκάφος Βόγιατζερ 2 τον Ιανουάριο του 1986.

100 ετών η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας. One Hundred Years of General Relativity

Η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, η οποία περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο δρα η βαρύτητα, «γεννήθηκε» επίσημα στις 2 Δεκεμβρίου 1915, με τη δημοσίευση ενός άρθρου μόλις τεσσάρων σελίδων, με το οποίο κυριολεκτικά άνοιξαν καινούργιοι δρόμοι για τη θεωρητική φυσική, την κοσμολογία και την αστρονομία. 2015 marks an important milestone in the history of physics: one hundred years ago, in November 1915, Albert Einstein wrote down the famous field equations of General Relativity. General Relativity is the theory that explains all gravitational phenomena we know (falling apples, orbiting planets, escaping galaxies...) and it survived one century of continuous tests of its validity. After 100 years it should be considered by now a classic textbook theory, but General Relativity remains young in spirit: its central idea, the fact that space and time are dynamical and influenced by the presence of matter, is still mind-boggling and difficult to accept as a well-tested fact of life.

Ήταν Νοέμβριος του 2015, όταν ο Αλβέρτος Αϊνστάιν εκμυστηρευόταν σε φίλο του πως είχε κάνει μια ανακάλυψη που για ημέρες τού είχε προκαλέσει τέτοιο ενθουσιασμό, ώστε να νιώθει την καρδιά του να «φτερουγίζει». Ο ενθουσιασμός του αφορούσε μια απειροελάχιστη μετακίνηση της τροχιάς του πλανήτη Ερμή, η οποία ήταν αδύνατον να εξηγηθεί στο πλαίσιο της νευτώνειας φυσικής, αλλά έβρισκε απάντηση από μια νέα θεωρία που είχε στα σκαριά ο γερμανοεβραϊκής καταγωγής φυσικός.

Η θεωρία αυτή πήρε το όνομα Γενική Θεωρία της Σχετικότητας και «γεννήθηκε» επίσημα στις 2 Δεκεμβρίου 1915, με τη δημοσίευση ενός άρθρου μόλις τεσσάρων σελίδων, με το οποίο ουσιαστικά άνοιξαν καινούργιοι δρόμοι για τη θεωρητική φυσική, την κοσμολογία και την αστρονομία. Μετά την Ειδική Σχετικότητα που διατύπωσε το 1905, η Γενική Σχετικότητα είναι η δεύτερη ανεξίτηλη «σφραγίδα» που άφησε ο Αϊνστάιν στην ιστορία της επιστήμης. Φέτος κλείνει 100 χρόνια «ζωής», συνεχίζοντας να αποτελεί για την επιστημονική κοινότητα την καθιερωμένη θεωρία για την περιγραφή του τρόπου με τον οποίο δρα η βαρύτητα. «Η βασική ιδέα της είναι πως η γεωμετρία του χωροχρόνου καθορίζει την επίδραση της βαρύτητας, με συνέπεια κάθε μάζα να παραμορφώνει τοπικά τη γεωμετρία του χωροχρόνου και να επηρεάζει τις τροχιές των σωματιδίων σε σχετικά μικρές αποστάσεις», λέει ο κ. Λέανδρος Περιβολαρόπουλος, καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Καμπύλωση χωροχρόνου

A two-dimensional projection of a three-dimensional analogy of spacetime curvature described in general relativity. Image by Johnstone/CC BY-SA 3.0

Έτσι, για παράδειγμα, ένα άστρο καμπυλώνει το χωροχρονικό συνεχές με τον ίδιο τρόπο που αν τοποθετούσαμε μια μπάλα πάνω σε ένα τεντωμένο σεντόνι, αυτή θα έκανε το σεντόνι να «βουλιάξει» στη συγκεκριμένη περιοχή. Επομένως, στην περίπτωση που μια ακτίνα φωτός περάσει κοντά από το άστρο, τότε θα διαγράψει καμπύλη πορεία, ακολουθώντας την καμπύλωση του χωροχρόνου. «Τέτοιες προβλέψεις άλλαξαν τη ροή της φυσικής και μας έδωσαν τη δυνατότητα να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο μας και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύμπαν σε μεγάλες αποστάσεις», προσθέτει ο καθηγητής.

Είναι χαρακτηριστικό πως δεν χρειάστηκε να περάσει περισσότερο από ένας μήνας από το άρθρο του Αϊνστάιν για να δημοσιευθεί μια μαθηματική λύση των εξισώσεων της Γενικής Σχετικότητας, η οποία για πρώτη φορά περιέγραφε θεωρητικά τις μαύρες τρύπες. Με ανάλογο τρόπο, χάρις στη Γενική Σχετικότητα μπόρεσαν στην πορεία να εξηγηθούν οι ιδιότητες των αστέρων νετρονίων ή των πάλσαρ. «Η θεωρία έγινε επίσης η βάση πάνω στην οποία αναπτύχθηκε η κοσμολογία, περιγράφοντας τη λειτουργία του διαστελλόμενου σύμπαντος και εδραιώνοντας την κοσμική δημιουργία μέσω της Μεγάλης Έκρηξης, η οποία προκύπτει από τις εξισώσεις της», σημειώνει ο κ. Μιχάλης Τσαμπαρλής, αναπληρωτής καθηγητής στο Φυσικό Τμήμα του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου.

Στον ένα αιώνα που μεσολάβησε από το 1915, πολλά πειράματα και αστρονομικές παρατηρήσεις έχουν επιβεβαιώσει τη Γενική Σχετικότητα―ξεκινώντας ήδη από το 1919 και την αποστολή στο νησί Πρίνσιπε ανοιχτά της Αφρικής, η οποία κατά τη διάρκεια μιας ηλιακής έκλειψης κατέγραψε μετρήσεις που συμφωνούσαν με την καμπύλωση του φωτός. Μια από τις πιο εντυπωσιακές επιβεβαιώσεις έγινε με τη μελέτη ενός ζεύγους αστέρων νετρονίων, η οποία επαλήθευσε έμμεσα την ύπαρξη των βαρυτικών κυμάτων―των διαταραχών που προκαλεί η κίνηση σωμάτων με πολύ μεγάλες μάζες και τα οποία διαδίδονται στον χωροχρόνο όπως «ταξιδεύουν» τα μικρά κύματα σε μια λίμνη όταν πετάξουμε μια πέτρα. «Μέχρι σήμερα δεν έχει εντοπισθεί κανένα φαινόμενο που να είναι ασύμβατο με τη θεωρία, παρά μάλιστα τη θεαματική αύξηση της ακρίβειας των αστρονομικών μετρήσεων», επισημαίνει ο κ. Περιβολαρόπουλος.

Light from a distant quasar is deflected by the gravitational field of a galaxy lying close to the line of sight from Earth to the quasar. As a result, the quasar appears brighter, and multiple images of the quasar may be seen. The inset image, taken by the Japanese Subaru telescope in Hawaii, shows four images of a single distant quasar (blue) formed around the central image of an elliptical galaxy (red) that is acting as a gravitational lens. Wyithe and Loeb5 propose that the exceptional brightness of a population of early-Universe quasars could be due to gravitational-lensing effects that are more common than had been thought. Credit: NAOJ

Την ίδια στιγμή που η αστρονομία προσέφερε τη δυνατότητα ελέγχου της Γενικής Σχετικότητας, η Γενική Σχετικότητα προσέφερε νέα εργαλεία για τη μελέτη του σύμπαντος, όπως τους βαρυτικούς φακούς ή τη βαρυτική μετατόπιση του φωτός προς το ερυθρό. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των βαρυτικών κυμάτων, τα οποία ελπίζουν να ανιχνεύσουν επιστήμονες σε πειράματα που γίνονται σήμερα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. «Έτσι, αν εντοπισθεί άμεσα βαρυτική ακτινοβολία, από τις ιδιότητές της θα καταφέρουμε να εξακριβώσουμε ακόμη καλύτερα αν όντως ισχύει και αυτή η πρόβλεψη της θεωρίας», υπογραμμίζει ο καθηγητής από τα Ιωάννινα.

Από την άλλη μεριά, χάρις στα βαρυτικά κύματα, οι αστρονόμοι θα καταφέρουν να «δουν» πιο πίσω στον χρόνο απ’ ό,τι μπορούν σήμερα με την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, αποκτώντας πληροφορίες για το σύμπαν σε ακόμη πιο «νεαρή» ηλικία από τα 380.000 χρόνια.

Το μυστήριο της «σκοτεινής» ύλης

Albert Einstein published his theory of general relativity 100 years ago. The theory has shaped the idea of black holes, pulsars, and modern cosmology.

Σύμφωνα με τον κ. Τσαμπαρλή από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, η Γενική Σχετικότητα έχει και πρακτικές εφαρμογές, με κυριότερη τη διόρθωση που γίνεται στα συστήματα GPS με βάση ένα σχετικιστικό φαινόμενο, ώστε οποιαδήποτε συσκευή πλοήγησης ή smartphone να μπορεί να βρει με ακρίβεια τη γεωγραφική του θέση. «Παράλληλα, γίνονται έρευνες με σκοπό την αξιοποίηση φαινομένων που προβλέπει η θεωρία σε νέες τεχνολογίες για τον εντοπισμό από το Διάστημα μετάλλων στο γήινο υπέδαφος», συμπληρώνει.

Πάντως, σε αποστάσεις πολύ μεγαλύτερες από τις τροχιές που διαγράφουν οι δορυφόροι GPS, η θεωρία του Αϊνστάιν έχει ανοίξει επίσης ένα «παράθυρο» σε έναν άγνωστο κόσμο, μπροστά στον οποίο μάλιστα η ορατή ύλη μοιάζει να παίζει αρκετά υποδεέστερο ρόλο. Κι αυτό, γιατί ολοένα και περισσότερες παρατηρήσεις, οι οποίες ερμηνεύονται με τη Γενική Σχετικότητα, δείχνουν πως το 27% του σύμπαντος καταλαμβάνεται από σκοτεινή ύλη, έναν άγνωστο τύπο ύλης που επιδρά βαρυτικά σε δομές όπως οι γαλαξίες, ενώ το 68% από σκοτεινή ενέργεια, μια μυστηριώδη μορφή απωστικής ενέργειας η οποία είναι υπεύθυνη για την επιταχυνόμενη συμπαντική διαστολή. Στον αντίποδα, η ορατή ύλη αντιστοιχεί μόλις στο 5%.

Η φύση της σκοτεινής ενέργειας και της σκοτεινής ύλης είναι γρίφος στον οποίο οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει ακόμη να απαντήσουν. Την ίδια στιγμή, πάντως, όσο επιτυχημένη κι αν έχει αποδειχθεί η θεωρία στις προβλέψεις της, είναι βέβαιο πως δεν αποτελεί την τελευταία λέξη της φυσικής στην περιγραφή της βαρύτητας. «Γνωρίζουμε πως η Γενική Σχετικότητα είναι ατελής, αφού προβλέπει απειρισμούς μεγεθών όπως η καμπυλότητα της γεωμετρίας του χωροχρόνου στο εσωτερικό μιας μαύρης τρύπας―και οι απειρισμοί είναι μια μαθηματική έννοια που δεν υπάρχει στη φύση. Επομένως, θα πρέπει να βρούμε μια καινούργια θεωρία που δεν θα εμφανίζει αυτό το πρόβλημα», σημειώνει ο κ. Περιβολαρόπουλος από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Πηγή: http://www.kathimerini.gr/808340/article/epikairothta/episthmh/100-etwn-h-genikh-8ewria-ths-sxetikothtas

Στιγμιότυπα από την έκλειψη ηλίου. Solar Eclipse 2015

Ένας γάτος στο Leicestershire περιμένει την ολοκλήρωση της έκλειψης (φωτο από τον Nigel Hancock). The cat waits patiently to see the cow jump over the shadow of the moon. Taken by Nigel Hancock, Leicestershire.

Πολωνία (φωτο Lucia Stroz). Lucia Stroz in Poland caught the eclipse in the palm of her hand.

Τα στάδια της έκλειψης όπως φωτογραφήθηκαν στο Heanor (Derbyshire) από τον Robert Booth. Stages of the eclipse, taken in Heanor, Derbyshire by Robert Booth.

Simple & beautiful pic of the total solar eclipse from Svalbard, Norway.

The Faroe Islands and Svalbard in the Arctic Circle were the only places to experience a total eclipse.

Despite some cloud, photographer Toby Melville captured this frame near Bridgwater in south west England.

A statue on top of Milan's cathedral in Italy was photographed as though embracing the Sun.

Eclipse watchers in southern England.

A partial solar eclipse is seen over a statue at the Mausoleum of Hadrian, usually known as Castel Sant'Angelo, in Rome March 20, 2015. A solar eclipse swept across the Atlantic Ocean on Friday with the moon set to block out the sun for a few thousand sky gazers on remote islands with millions more in Europe, Africa and Asia getting a partial celestial show. REUTERS/Yara Nardi TPX IMAGES OF THE DAY

The solar eclipse at the Dvortsovaya Square in St. Petersburg, Russia, 20 March 2015. A Partial Solar Eclipse is seen in Europe, northern and eastern Asia and northern and western Africa, 20 March 2015. The eclipse starts at 07:41 UTC and ends at 11:50 UTC. EPA/ANATOLY MALTSEV

H έκλειψη ηλίου στις 20 Μαρτίου 2015 όπως την «είδε» ο μίνι-δορυφρόρος Proba-2. The European Space Agency's Proba-2 satellite caught this view of the eclipse.

Υπεριώδες «Βόρειο Σέλας» ανιχνεύθηκε στον Άρη. Glowing ultraviolet aurora spotted on Mars

Καλλιτεχνική απεικόνιση του Maven να παρατηρεί το αρειανό σέλας. Artist’s conception of MAVEN’s Imaging UltraViolet Spectrograph (IUVS) observing the “Christmas Lights Aurora" on Mars. MAVEN observations show that aurora on Mars is similar to Earth’s "Northern Lights" but has a different origin. Image Credit: University of Colorado

Δορυφόρος της NASA που μελετά το γεωλογικό παρελθόν του Άρη ανίχνευσε δύο δυσεξήγητα φαινόμενα στην ατμόσφαιρα του πλανήτη: ένα μυστηριώδες σύννεφο σκόνης σε μεγάλο υψόμετρο και ένα σέλας που φθάνει βαθιά στην ατμόσφαιρα και λάμπει στο υπεριώδες τμήμα του φάσματος.

Από πού «προέρχονται»;

Χάρτης των λάμψεων του σέλαος στο βόρειο ημισφαίριο του Άρη. A map of IUVS’s auroral detections in December 2014 overlaid on Mars’ surface. The map shows that the aurora was widespread in the northern hemisphere, not tied to any geographic location. The aurora was detected in all observations during a 5-day period. Image Credit: University of Colorado

Το μυστηριώδες σύννεφο που ανακαλύφθηκε από το σκάφος Maven αποτελείται από σωματίδια σκόνης που κινούνται σε ύψος 150 έως 300 χιλιομέτρων. Η προέλευσή τους παραμένει άγνωστη, ωστόσο οι ερευνητές της NASA προτείνουν τέσσερις πιθανές εξηγήσεις: μπορεί να είναι σκόνη που παρασύρθηκε από την επιφάνεια μέσω άγνωστου μηχανισμού· σκόνη που προέρχεται από τα δύο μικρά φεγγάρια του Άρη, τον Φόβο και τον Δήμο· σωματίδια που αποσπάστηκαν από κομήτες· ή διαπλανητική σκόνη που μεταφέρθηκε στον Άρη από τον ηλιακό άνεμο.

Το δεύτερο δυσεξήγητο φαινόμενο είναι το σέλας που καταγράφηκε από τις 20 έως τις 25 Δεκεμβρίου σε μεγάλο τμήμα του βόρειου ημισφαιρίου. Σέλας έχει ανιχνευτεί στον Άρη και παλαιότερα, όχι όμως σε τόσο μικρή απόσταση από την επιφάνεια. Το σέλας, τόσο στη Γη όσο και σε άλλους πλανήτες, είναι λάμψεις που προέρχονται από τη σύγκρουση φορτισμένων σωματιδίων με μόρια της ατμόσφαιρας.

Στην περίπτωση της Γης, το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη εκτρέπει αυτά τα σωματίδια προς τους πόλους, οπότε το σέλας εμφανίζεται μόνο στις περιοχές του βόρειου και του νότιου πόλου. Ο Άρης, αντίθετα, έχει χάσει το μαγνητικό πεδίο του, οπότε τα εισερχόμενα σωματίδια βομβαρδίζουν ολόκληρη την ατμόσφαιρα και μπορούν να δημιουργούν σέλας σε  μεγάλο τμήμα του πλανήτη. Το γεγονός ότι τα σωματίδια χτυπούν απευθείας την ατμόσφαιρα ίσως εξηγεί το χαμηλό ύψος του αρειανού σέλαος.

Οι τελευταίες παρατηρήσεις του Maven παρουσιάστηκαν στο 46ο Συνέδριο Σεληνιακής και Πλανητικής Επιστήμης που πραγματοποιείται στο Τέξας. Η αποστολή εκτοξεύτηκε το 2013 με στόχο να διερευνήσει πώς ο Άρης έχασε τις θάλασσες και το μεγαλύτερο μέρος της ατμόσφαιράς του.