Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος 2015. World Space Week 2015

World Space Week is an international celebration of science and technology, and their contribution to the betterment of the human condition. The United Nations General Assembly declared in 1999 that World Space Week will be held each year from October 4-10.

Η εβδομάδα 4-10 Οκτωβρίου έχει ανακηρυχθεί από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ως Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος, ώστε είναι ένας παγκόσμιος εορτασμός της επιστήμης και της τεχνολογίας και της συμβολής τους στην βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης.

World Space Week 2015 highlights the great era of deep space discovery that we are in. We have never learnt as much of the universe we live in as in the last decade. Space telescopes, deep space probes and several interplanetary satellites and landers have shown us the magic, wonders and opportunities of new worlds. Exoplanets, galaxies far away and close by and landings on planets, moons, asteroids and comets teach us about where we humans have come from and where we will go in the future. Space is all about Discovery! We are certain that this exciting new theme will be a source of inspiration for your World Space Week event in 2015! And if the theme doesn’t provide enough inspiration, we hope that our brand new poster will!

Κατά την Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος πραγματοποιούνται σε όλο τον κόσμο, σε ένα κοινό χρονοδιάγραμμα, εκπαιδευτικές και ενημερωτικές εκδηλώσεις για το διάστημα, από σχολεία, πλανητάρια, μουσεία, λέσχες αστρονομίας, οργανισμούς διαστήματος και αεροδιαστημικές εταιρείες. Φέτος το θέμα της εβδομάδας είναι η «Ανακάλυψη».

Όλες οι ερασιτεχνικές ομάδες και οποιοσδήποτε είναι λάτρης του Διαστήματος μπορεί να συμμετέχει με το δικό του τρόπο στη Παγκόσμια Εβδομάδα Διαστήματος και να ανακαλύψει περισσότερα για το Διάστημα, την Αστρονομία αλλά και πως το διάστημα βοηθά την καθημερινή μας ζωή στη Γη.

Συγκεκριμένα κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να οργανώσει μια εκδήλωση επίσημη, όπως π.χ. μια διάλεξη, ή ανεπίσημη, όπως π.χ. την προβολή μιας ταινίας με θέμα σχετικό με το διάστημα (π.χ Apollo 13, Interstellar).

Ακόμα, μπορείτε να εκμεταλλευτείτε αυτή την ευκαιρία για να θυμηθείτε μερικές από τις εντυπωσιακές φωτογραφίες του διαστήματος από το Hubble που συμπλήρωσε 25 χρόνια λειτουργίας, να κατασκευάσετε ένα διαστημόπλοιο, να επισκεφθείτε ένα πλανητάριο με την παρέα σας, να διαβάσετε ένα κλασικό διαστημικό βιβλίο, να αφιερώσετε λίγα λεπτά να παρακολουθήσετε ένα διαστημικό βίντεο ή να διοργανώσετε ένα πάρτι με διαστημικό θέμα.

Show me the way to go home ... Matt Damon in The Martian. Photograph: Allstar/20th Century Fox

Η Κυριακή 4 Οκτώβρη είναι μια καλή ευκαιρία να διοργανώσετε μια υπαίθρια εκδήλωση στην Ελλάδα καθότι η νύχτα δεν θα έχει φεγγάρι κι άρα θα είναι δυνατή και η αστροπαρατήρηση με τηλεσκόπια. Εάν πάλι θέλετε να μείνετε μέσα, το «The Martian» (ελληνικός τίτλος: «Η διάσωση») είναι μια καλή πρόταση για τον κινηματογράφο.

Μερικές ιδέες και υλικό της ESA που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε στη δική σας γιορτή-εκδήλωση είναι οι εξής:

Εικόνες από το Hubble

http://www.spacetelescope.org/images/

Κατασκευές

Aeolus with laser beam pointing at the Earth's atmosphere. Credits: ESA/AOES Medialab

Κατασκευάστε το δικό σας Aelous.

Κατασκευάστε τη Ροζέτα και το Φίλαι.

Κατασκευάστε τις τελευταίες επιστημονικές αποστολές της ESA, εδώ.

Δράσεις για την τάξη

Comets are considered to be time capsules containing information about the conditions of the early Solar System. In order to understand what they are, where they come from, and their influence on the evolution of Earth, it is necessary to find out what material they contain. This demonstration and practical activity, along with the resulting discussion, gives an insight into the chemical constituents of comets. An additional activity (extension), which looks at the impact processes on Earth as well as calculations of the kinetic energy involved, is included.

Μαγειρέψτε έναν κομήτη με απλά, καθημερινά υλικά, εδώ.

Η ιστορία του Σύμπαντος (8-12 χρονών), εδώ.

Η γεωμετρία πίσω από την επιστήμη και τις φωτογραφίες, εδώ.

Η ζωή των αστροναυτών στο διάστημα αλλά και η θέα της Γης από εκεί ψηλά, εδώ.

Προβολές διαστημικών βίντεο

Γιατί είναι σημαντική η παρατήρηση της Γης από το διάστημα?, δείτε ένα παράδειγμα σε αυτό το βίντεο.

Εντυπωσιακά βίντεο της Γης από το Διάστημα από τον αστροναύτη της ESA, Αλεξάντερ Γκερστ:

http://www.esa.int/esatv/Videos/2014/12/Alexander_Gerst_s_Earth_timelapses.

http://www.esa.int/esatv/Videos/2014/10/Aurora_over_New_Zealand.

Παρακολουθείστε έναν διαστημικό περίπατο με θέα το Σύμπαν, εδώ.

Δείτε που κοιμούνται οι αστροναύτες στον Διαστημικό Σταθμό με την αστροναύτη της ESA, Σαμάνθα Κριστοφορέτι, εδώ.

Μαγειρεύοντας στον Σταθμό με τη Σαμάνθα Κριστοφορέτι, εδώ.

Κάντε μια εικονική επίσκεψη στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, εδώ.

Ambition — the title of which is fitting on multiple levels — is directed by the Oscar-nominated filmmaker Tomek Bagiński, who shot the film on location in Iceland. It debuted this week, on October 24th at the British Film Institute’s Sci-Fi: Days of Fear and Wonder festival in London. Author Alastair Reynolds nails it when he says, “As a science fiction writer, it’s hard to think of a more stirring theme than the origin and ultimate destiny of life in the universe.” 

Δείτε την ταινία Ambition.

Παρακολουθείστε ένα βίντεο της επιλογής σας από το κανάλι της ESA στο youtube  πηγή: www.esa.int.

Στην Αθήνα, ο τομέας Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών διοργανώνει στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου τη δική του εκδήλωση την Κυριακή, 4 Οκτωβρίου, από τις 4:30 μ.μ., στην οποία μπορεί κανείς να συμμετέχει ελεύθερα. Θα γίνει παρατήρηση του Ήλιου, καθώς και νυχτερινή παρατήρηση του ουρανού με τηλεσκόπια, ομιλίες για παιδιά και μεγάλους, προβολή βίντεο, κουίζ, χειροτεχνίες.

Σούπερ φαράγγι στον Χάροντα. New Horizons Reveals Charon's Gigantic Canyon And A Battered, Complex Surface

Μια από τις εντυπωσιακές νέες εικόνες του Χάροντα στην οποία διακρίνεται το γιγάντιο φαράγγι που διατρέχει απ΄άκρη σε άκρη τον δορυφόρο. Charon in Enhanced Color NASA's New Horizons captured this high-resolution enhanced color view of Charon just before closest approach on July 14, 2015. The image combines blue, red and infrared images taken by the spacecraft’s Ralph/Multispectral Visual Imaging Camera (MVIC); the colors are processed to best highlight the variation of surface properties across Charon. Charon’s color palette is not as diverse as Pluto’s; most striking is the reddish north (top) polar region, informally named Mordor Macula. Charon is 754 miles (1,214 kilometers) across; this image resolves details as small as 1.8 miles (2.9 kilometers). Image Credit: NASA/JHUAPL/SwRI

Στο εβδομαδιαίο ραντεβού της NASA με τα ευρήματα της αποστολής New Horizons από το σύστημα του Πλούτωνα αυτή τη φορά έχουμε την αποκάλυψη ενός εκ των δορυφόρων του, του Χάροντα.

This composite of enhanced color images of Pluto (lower right) and Charon (upper left), was taken by NASA’s New Horizons spacecraft as it passed through the Pluto system on July 14, 2015. This image highlights the striking differences between Pluto and Charon. The color and brightness of both Pluto and Charon have been processed identically to allow direct comparison of their surface properties, and to highlight the similarity between Charon’s polar red terrain and Pluto’s equatorial red terrain. Pluto and Charon are shown with approximately correct relative sizes, but their true separation is not to scale. The image combines blue, red and infrared images taken by the spacecraft’s Ralph/Multispectral Visual Imaging Camera (MVIC). Image Credit: NASA/JHUAPL/SwRI

Για ακόμη μια φορά ο κόσμος του Πλούτωνα προκαλεί θαυμασμό εκπλήσσοντας τους επιστήμονες αλλά και τους φίλους του Διαστήματος. Οι περισσότεροι ανέμεναν ότι ο Χάροντας θα ήταν ένας… αδιάφορος μεγάλος σκοτεινός παγωμένος βράχος. Δεν είναι όμως έτσι. Οι εικόνες του New Horizons αποκαλύπτουν ένα εντυπωσιακό γεωλογικά κόσμο.

Εντυπωσιακός

Είναι τρεις φορές μεγαλύτερο από τον Γκραντ Κάνιον. The rugged uplands at the top are broken by a series of canyons, and replaced on the bottom by smoother, rolling plains. Charon's cratered uplands at the top are broken by series of canyons, and replaced on the bottom by the rolling plains of the informally named Vulcan Planum. The scene covers Charon’s width of 754 miles (1,214 kilometers) and resolves details as small as 0.5 miles (0.8 kilometers).  Credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute

Ο Χάροντας διαθέτει όρη, μικρότερα και μεγαλύτερα φαράγγια, κρατήρες, κοιλάδες. Η πιο εντυπωσιακή γεωλογική δομή είναι ένα γιγάντιο φαράγγι που διατρέχει σε όλο το μήκος  του τον Χάροντα. Το φαράγγι αυτό έχει μήκος 1.600 χλμ είναι δηλαδή τρεις φορές μεγαλύτερο από τον Γκραν Κάνιον. Οι επιστήμονες κάνουν κάποιες πρώτες εικασίες για την γεωλογία του Χάροντα. Θεωρούν ότι κεντρικό ρόλο έχει παίξει η λεγόμενη κρυοηφαιστειακή δραστηριότητα.

Images from NASA's New Horizons spacecraft were used to create this flyover video of Pluto's largest moon, Charon. The “flight” starts with the informally named Mordor (dark) region near Charon’s north pole. The camera then moves south to a vast chasm, descending from 1,100 miles (1,800 kilometers) to just 40 miles (60 kilometers) above the surface to fly through the canyon system. From there it’s a turn to the south to view the plains and "moat mountain," informally named Kubrick Mons, a prominent peak surrounded by a topographic depression.  New Horizons Long-Range Reconnaissance Imager (LORRI) photographs showing details at up to 400 meters per pixel were used to create the basemap for this animation. Those images, along with pictures taken from a slightly different vantage point by the spacecraft’s Ralph/ Multispectral Visible Imaging Camera (MVIC), were used to create a preliminary digital terrain (elevation) model. The images and model were combined and super-sampled to create this animation. Credit: NASA/JHUAPL/SwRI/Stuart Robbins

Εικάζουν ότι υπήρχε ένας υπόγειος ωκεανός στον Χάροντα το νερό του οποίου κάποια στιγμή πάγωσαν με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα γεωλογικό ντόμινο που οδήγησε στην διάνοιξη ρωγμών στην επιφάνεια του δορυφόρου μέσα από τις οποίες άρχισε να ρέει υδάτινη λάβα η οποία και έκανε ένα είδος… λίφτινγκ στην επιφάνεια του Χάροντα. Για αυτό και κάποιες περιοχές του δορυφόρου είναι απρόσμενα λείες και μοιάζουν πολύ νέες.

Ο Έλληνας που άνοιξε τον δρόμο προς τον Άρη. The Greek who opened the way to Mars

Ο Σταμάτης Κριμιζής είναι πρωτεργάτης των αποστολών στον Άρη. Έχει εξερευνήσει όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Για την προσφορά του η Παγκόσμια Αστρονομική Ένωση έδωσε το όνομά του σε έναν αστεροειδή.

Η εξερεύνηση του Άρη δεν ήταν στόχος ζωής. Προέκυψε όταν ήταν μεταπτυχιακός φοιτητής.

Ο Τζέιμς Βαν Άλεν (James Alfred Van Allen· Mount Pleasant, Αϊόβα, 7 Σεπτεμβρίου 1914 - Αϊόβα 9 Αυγούστου 2006) ήταν Αμερικανός φυσικός που δίδαξε φυσική στο πανεπιστήμιο της Αϊόβας από το 1951 μέχρι το 1985. Το 1958, ανακάλυψε, βασισμένος σε μετρήσεις που έκανε ο πρώτος αμερικανικός δορυφόρος, Explorer 1 και, αργότερα, ο Explorer 3, τις ζώνες που πήραν το όνομά του. Πρόκειται για περιοχές με συγκέντρωση πλάσματος γύρω από τη Γη.

Ο δρόμος τον έβγαλε στον πατέρα της επιστήμης του διαστήματος, τον Τζέιμς Βαν Άλλεν. Με τον πρώτο αμερικανικό δορυφόρο ανακάλυψε ζώνες ακτινοβολίας γύρω από τη γη, που έκτοτε πήραν και το όνομά του, τις ζώνες Βαν Άλλεν, όπως μαθαίνουν σήμερα τα παιδιά του γυμνασίου στο μάθημα τη Φυσικής.

«Νόμιζαν ότι υπήρχαν Αρειανοί»

Oι καθ. Βαν Άλεν και Κριμιζής το 1965.

«Μια ωραία πρωία» θυμάται σήμερα ο Κριμιζής, «με καλεί στο γραφείο του και μου λέει, θα ήθελες να κατασκευάσεις ένα όργανο για την πρώτη αποστολή στον Άρη; Και του είπα, τι είδους όργανο; Ένα που να διακρίνει τα πρωτόνια από τα ηλεκτρόνια, μου απαντά. Δεν είμαι σίγουρος ότι ξέρω να το κάνω, του λέω. Εντάξει, μου λέει, θα μάθεις. Και έτσι έγινα συνερευνητής του Βαν ΄Αλεν για την πρώτη παγκόσμια αποστολή στο διάστημα και στον ερυθρό πλανήτη. Με αυτόν τον τρόπο δεν επέλεξα να πάω εγώ στον Άρη. Έτυχε να βρίσκομαι στο σωστό τόπο, κοντά στον σωστό άνθρωπο, στη σωστή στιγμή».

Mariner IV, Mars as viewed from Earth, and the strip of images the spacecraft captured as it flew past the planet on 15 July 1965. The Mariner IV spacecraft was identical to its ill-starred predecessor, Mariner III. Solar sail vanes, colored blue, are visible at the ends of the four solar panels. Image: NASA JPL/Corby Waste

Ο αντικειμενικός σκοπός της πρώτης διαστημικής αποστολής το 1965 ήταν να διερευνηθεί ο Άρης από κοντά. Έχει ατμόσφαιρα; Έχει μαγνητικό πεδίο. Έχει ζώνες ακτινοβολίες; Πάνω στο διαστημόπλοιο Mariner 4 τοποθετήθηκαν όργανα της ερευνητικής ομάδας υπό τον Ban Allen, τον Κριμιζή κι άλλους επιστήμονες, για πειράματα. Μέχρι τότε όλοι νόμιζαν ότι ο Άρης όχι μόνο είχε ατμόσφαιρα, αλλά και Αρειανούς, νοήμονα όντα. 

After an eight-month voyage to Mars, Mariner 4 makes the first flyby of the red planet, becoming the first spacecraft to take close-up photographs of another planet. The images show lunar-type impact craters, some of them touched with frost in the chill Martian evening. A television camera onboard takes 22 pictures, covering about 1% of the planet. Initially stored on a 4-track tape recorder, these pictures take four days to transmit back to Earth. On July 15, 1965, Mariner 4 transmitted this image of the Martian surface from 7,829 miles away. The photograph shows a 94-mile diameter crater. Although originally not expected to survive much past the Mars flyby encounter, Mariner 4 lasts about three years in solar orbit, continuing long-term studies of the solar wind environment and making coordinated measurements with Mariner 5, a sister ship launched to Venus in 1967. Image Credit: NASA/JPL

«Σε αυτό το κλίμα έγινε τότε η αποστολή που απομυθοποίησε τον Άρη. Στις πρώτες φωτογραφίες ο Άρης εμφανίστηκε σαν ένας απηρχαιωμένος πλανήτης, όπως το φεγγάρι, με επιφάνεια χωρίς κανάλια, τις λεγόμενες ραβδώσεις».

«΄Ηταν όνειρο θερινής νυκτός, αλλά έγινε»

Ενθουσιασμός από την επιβεβαίωση στις 27.9.2006 που ελήφθη από το δορυφόρο Μars Reconnaissance Orbiter, ευρισκόμενος σε τροχιά γύρω από τον Άρη ότι το κάλυμα του φακού (protective lens cover) στο CRISM (φασματογράφος σε υπέρυθρα μήκη κύματος) εκτοξεύθηκε επιτυχώς. Δεύτερος από αριστερά ο καθ. Κριμιζής.

Από προχθές γνωρίζουμε ότι ο κόκκινος πλανήτης έχει και νερό στην επιφάνειά του σε θερμοκρασίες πολύ κάτω του μηδενός. Είναι το επιστέγασμα προσπαθειών που ξεκίνησαν και από έναν Έλληνα επιστήμονα, τον Σταμάτη Κριμιζή, και που συνεχίστηκαν με συνολικά 15 διαστημικές αποστολές. Με την ανακάλυψη που έκανε το γύρω του κόσμου η NASA συμπληρώνει 50 χρόνια εξερεύνησης του συγκεκριμένου πλανήτη. Πώς νοιώθει σήμερα ο Κριμιζής ως διακεκριμένος αστροφυσικός και σύμβουλος της NASA, με συμμετοχή σε πολλά διαστημικά προγράμματα σε άλλους πλανήτες; Περίμενε αυτές τις ανακαλύψεις;

«Ξέρετε, όταν αρχίζεις αυτού του είδους τα προγράμματα, είσαι πολύ αισιόδοξος», μας λέει. Όταν εγώ άρχισα αυτό το διαστημικό πρόγραμμα, ήμασταν στην αρχή της διαστημικής εποχής. Ήμασταν σίγουροι ότι θα ανακαλύπταμε πάρα πολλά πράγματα. Και έγινε αυτό επανειλημμένα, αλλά δεν μπορούσαμε να σκεφτούμε τις διαστάσεις που θα ελάμβαναν οι ανακαλύψεις με τα διάφορα όργανα που προετοιμάζαμε. Μη ξεχνάμε ότι τότε εξερευνούσαμε 8 πλανήτες ή μάλλον 9 πλανήτες, γιατί ο Πλούτωνας θεωρείται μικροπλανήτης σήμερα. Και για να επισκεφθεί κανείς κάθε πλανήτη είναι τρομερά πολύπλοκο και οι αποστολές δεν επρόκειτο να γίνουν πολύ γρήγορα. Εγώ, ως μεταπτυχιακός φοιτητής, να σκεφτώ ότι θα λάβω μέρος σε προγράμματα, τα οποία θα έφερναν τα πειράματά μου σε όλους τους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, θα ήταν παράλογο, κάτι που μόνο σε όνειρα βλέπει κανείς, όνειρα θερινής νυκτός. Δεν θα ήταν λογικό. Αλλά έτυχε να βρεθώ στο σωστό τόπο».

37 χρόνια στο διάστημα το Voyager

This artist's concept depicts NASA's Voyager 1 spacecraft entering interstellar space, or the space between stars. Interstellar space is dominated by the plasma, or ionized gas, that was ejected by the death of nearby giant stars millions of years ago. The environment inside our solar bubble is dominated by the plasma exhausted by our sun, known as the solar wind. The interstellar plasma is shown with an orange glow similar to the color seen in visible-light images from NASA's Hubble Space Telescope that show stars in the Orion nebula traveling through interstellar space. Image released Sept. 12, 2013. Credit: NASA/JPL-Caltech

Η εξερεύνηση του διαστήματος δεν σταμάτησε στον Άρη για τον Σταμάτη Κριμιζή. Ακολούθησε η αποστολή στην Αφροδίτη το 1967 πάλι με την καθηγητή Βαλ Άλεν. Και μετά το πανεπιστήμιο της Άιβα κλήθηκε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο Τζον Χόπκινς της Βαλτιμόρης. Ανάμεσα σε πολλά ερευνητικά προγράμματα που συμμετείχε είναι κι αυτό του Voyager 1 και 2. Τα διαστημόπλοια εκτοξεύτηκαν το 1977 στο διάστημα. «Το ένα το κατευθύναμε στο Δία και στον Κρόνο και το δεύτερο στο Δία, στον Κρόνο, στον Ουρανό και στον Ποσειδώνα», μας λέει ο Έλληνας αστροφυσικός.

This artist's concept shows the general locations of NASA's two Voyager spacecraft. Voyager 1 (top) has sailed beyond our solar bubble into interstellar space, the space between stars. Its environment still feels the solar influence. Voyager 2 (bottom) is still exploring the outer layer of the solar bubble. Image released Sept. 12, 2013. Credit: NASA/JPL-Caltech

«Στη συνέχεια κατευθύναμε τα Voyager σε μια τροχιά που κάποτε θα τα έβγαζε στα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος. Τότε κανείς δεν ήξερε ούτε τα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος, ούτε πόσα χρόνια θα πάρει, ούτε που θα βρεθούν, ούτε τι θα δούμε. Και τελικώς βγήκαμε από τα σύνορα του ηλιακού μας συστήματος το 2012, τον Αύγουστο, σε μια απόσταση 18,2 δισ. χιλιομέτρων από τη γη. Σήμερα, το Voyager βρίσκεται περίπου 20 δις χλμ από τη γη. Για να φανταστείτε την απόσταση, το σήμα από το Voyager ταξιδεύει με την ταχύτητα του φωτός και χρειάζεται 18,5 ώρες για να φτάσει στη γη. Ξέρετε, το φως από τον ήλιο θέλει επτάμισι λεπτά για να φτάσει στη γη. Δηλαδή, το Voyager είναι σήμερα 131 φορές πιο μακριά από τη γη από ότι είναι ο ήλιος!».

«Χρωστάμε την καθημερινή τεχνολογία»

Κριμιζής: «Κάθε ευρώ στη διαστημική έρευνα αποφέρει 8 ευρώ στην παγκόσμια οικονομία».

Απίστευτοι αριθμοί που είναι αδύνατο να συλλάβει ανθρώπου νους. Αποκαλύπτεται το μεγαλείο του διαστήματος, αλλά και το μεγαλείο της αστείρευτης επιστημονικής έρευνας του Έλληνα επιστήμονα για να χαρτογράψει το Διάστημα. Αλλά τι επιδιώκει; Σε τι μας χρειάζεται μια τόσο δαπανηρή έρευνα;

«Ξέρετε από πού προέρχεται το κινητό σας;», με ρωτάει. «Τα τσιπάκια κι ο ραδιοπομπός του κινητού σας; Από το Voyager. Ξέρετε τι παραγωγή έχει γίνει στην ιατρική, στις μεταφορές, στους υπολογιστές; Ολόκληρη η τεχνολογία στην οποία βασίζεται η καθημερινή μας ζωή σήμερα άρχισε με τα προγράμματα της δεκαετίας του ΄60 και ΄70, τα oποία χρηματοδοτήθηκαν για να προωθηθεί η διαστημική τεχνολογία. Έχουν γίνει μελέτες που απέδειξαν ότι για κάθε ευρώ που ξοδεύεται για διαστημική τεχνολογία φέρνει μια οικονομική δραστηριότητα γύρω στα 8 ευρώ στην παγκόσμια οικονομία. Είναι μια κλασσική ερώτηση, γιατί χρειάζεται η βασική έρευνα».

Πηγή: www.dw.com

Νέες εικόνες από τη «σούπερ-μαμά» του Σύμπαντος. Phoenix Cluster: A Fresh Perspective on an Extraordinary Cluster of Galaxies

Μια από τις νέες εικόνες του Φοίνικα στην οποία διακρίνονται τα γιγάντια νήματα κοσμικής ύλης. New observations of the galaxy cluster SPT-CLJ2344-4243 (or Phoenix Cluster) at X-ray, ultraviolet, and optical wavelengths are helping astronomers better understand this extraordinary system. Chandra data reveal large cavities in the X-rays, which are shown with optical data from Hubble. Astronomers think these X-ray cavities were carved out of the surrounding gas by powerful jets of high-energy particles emanating from near a supermassive black hole in the central galaxy of the cluster. Massive filaments of gas and dust, which extend for 160,000 to 330,000 lights years, surround the X-ray cavities. Credit: X-ray: NASA/CXC/MIT/M.McDonald et al; Optical: NASA/STScI; Radio: TIFR/GMRT

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Chandra κατέγραψε νέες εικόνες από ένα γιγάντιο γαλαξιακό σμήνος που είναι και το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής άστρων του Σύμπαντος.

Μοναδικό

Artist's impression of the galaxy at the center of the Phoenix Cluster, which is forming about 740 new stars per year. Image released August 15, 2012.  Credit: NASA/CXC/M.Weiss

Πριν από τρία χρόνια ομάδα ερευνητών του Κέντρου Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian ανακάλυψε ένα γιγάντιο σμήνος γαλαξιών σε απόσταση 5.7 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη το οποίο ονόμασαν «Φοίνικα». Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες δομές, αν όχι η μεγαλύτερη, που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν.

Εντυπωσιακές φωτογραφίες από το γιγάντιο σμήνος του Φοίνικα που παράγει συνεχώς νέα άστρα.

Το σμήνος που έχει την κωδική ονομασία SPT-CLJ2344-4243 αποτελεί το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής άστρων του Σύμπαντος ενώ ταυτόχρονα αποτελεί και την πιο λαμπρή πηγή ακτίνων Χ που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν.

Γεννοβολάει άστρα!

Radio & Optical Image of Phoenix Cluster. Credit: X-ray: NASA/CXC/MIT/M.McDonald et al; Optical: NASA/STScI; Radio: TIFR/GMRT

Στο κέντρο του Φοίνικα υπάρχει ένας γαλαξίας ο οποίος σύμφωνα με τους ερευνητές παράγει ετησίως περίπου 740 άστρα. Ο γαλαξίας μας παράγει ετησίως ένα άστρο. Οι ειδικοί έδωσαν στον εν λόγω γαλαξία τον χαρακτηρισμό «σούπερ-μαμά». Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι η ετήσια παραγωγή άστρων του «Φοίνικα» είναι 20 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Σμήνους του Περσέα, ενός σμήνους στο οποίο βρίσκονται περισσότεροι από δυο χιλιάδες γαλαξίες.

 Tour of Phoenix Cluster.

Οι νέες εικόνες αποκαλύπτουν νέα εξαιρετικά σημαντικά και ταυτόχρονα εντυπωσιακά στοιχεία για τον Φοίνικα. Ο ρυθμός που τα καυτά αέρια τα οποία βρίσκονται στο κέντρο του σμήνους αρχίζουν να ψύχονται είναι ο ταχύτερος που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν. Καταγράφονται επίσης «νήματα» αερίων και σκόνης που έχουν έκταση 160 χιλιάδες- 333 χιλιάδες έτη φωτός που είναι με διαφορά τα μεγαλύτερα κοσμικά νήματα που έχουν εντοπισθεί μέχρι σήμερα σε ένα γαλαξιακό σμήνος. Η μελέτη του Φοίνικα προσφέρει νέα στοιχεία για την δημιουργία των γαλαξιακών σμηνών.

Οι νέες εικόνες αποκαλύπτουν νέα εξαιρετικά σημαντικά και ταυτόχρονα εντυπωσιακά στοιχεία για τον Φοίνικα. Ο ρυθμός που τα καυτά αέρια τα οποία βρίσκονται στο κέντρο του σμήνους αρχίζουν να ψύχονται είναι ο ταχύτερος που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν. Καταγράφονται επίσης «νήματα» αερίων και σκόνης που έχουν έκταση 160 χιλιάδες- 333 χιλιάδες έτη φωτός που είναι με διαφορά τα μεγαλύτερα κοσμικά νήματα που έχουν εντοπισθεί μέχρι σήμερα σε ένα γαλαξιακό σμήνος. Η μελέτη του Φοίνικα προσφέρει νέα στοιχεία για την δημιουργία των γαλαξιακών σμηνών.

Πηγή: http://chandra.si.edu/photo/2015/phoenix/

Μετά την υπερπανσέληνο, η υπερπαλίρροια. Supermoon lunar eclipse triggers supertide flood warning

Περιοχές της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας περιμένουν τις υψηλότερες παλίρροιες εδώ και χρόνια. Motorists and cyclists make their way through a high tide on a road linking Mersea Island, Essex. Photo: Stephen Huntley

Λίγες μέρες μετά την ολική έκλειψη Σελήνης που συνέπεσε με τη λεγόμενη «υπερπανσέληνο», πολλές τοποθεσίες στη Βρετανία, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία ετοιμάζονται για τις υψηλότερες παλίρροιες εδώ και χρόνια ή ολόκληρες δεκαετίες. Είναι μια «τέλεια» παλίρροια, η οποία οφείλεται σε έναν σπάνιο συνδυασμό αστρονομικών παραγόντων.

Το φαινόμενο

..and high tides. Paul J Martin / Shutterstock.com

Όπως αναφέρουν ο Άιβαν Χέιγκ του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον και ο Κέβιν Χόρσμπεργκ του Εθνικού Ωκεανογραφικού Κέντρου της Βρετανίας, οι παράκτιοι δρόμοι έχουν ήδη κλείσει στο Μαϊάμι λόγω του κινδύνου πλημμυρών, ενώ η πόλη του Πλίμουθ στη νότια ακτή της Βρετανίας περιμένει πλημμυρίδες ύψους έξι μέτρων στις 29 και 30 Σεπτεμβρίου.

Είναι μια «τέλεια» παλίρροια, η οποία οφείλεται σε έναν σπάνιο συνδυασμό αστρονομικών παραγόντων. en.wikipedia.org/wiki/Tide

Η παλίρροια οφείλεται στη βαρυτική έλξη της Σελήνης και σε μικρότερο βαθμό του Ήλιου. Δύο φορές το μήνα, τις ημέρες της πανσελήνου και της νέας Σελήνης, ο Ήλιος και η Σελήνη ευθυγραμμίζονται με τη Γη, οπότε οι βαρυτικές επιδράσεις τους αθροίζονται και φέρνουν τις λεγόμενες εαρινές παλίρροιες, οι οποίες είναι περίπου 20% πιο ψηλές από το συνηθισμένο (παρά το όνομά τους, δεν έχουν καμία σχέση με την άνοιξη).

The supermoon above Brighton.  Photo: REUTERS/Toby Melville

Η πανσέληνος του Σαββατοκύριακου έφερε μια τέτοια εαρινή παλίρροια, η οποία όμως έτυχε να συμπέσει με την άφιξη της Σελήνης στο περίγειο, την ελάχιστη απόστασή της από τη Γη (η τροχιά του φεγγαριού δεν είναι κυκλική αλλά ελλειπτική και η απόσταση από τη Γη διαρκώς αυξομειώνεται). 

High water levels on the River Tees as a 'supertide' affects the North East Coast.  Photo: Evening Gazette/Ian Cooper

Επιπλέον, η παλίρροια έρχεται λίγες μέρες μετά τη φθινοπωρινή ισημερία, όταν ο Ήλιος βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον ισημερινό και μεγιστοποιεί έτσι την επίδρασή του.

Οι παράγοντες

Elliptical orbits of: (A) the moon around the Earth; and (B) the Earth around the sun. Author provided

Όμως και η Σελήνη έτυχε να βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον ισημερινό, στο πλαίσιο του λεγόμενου δρακωνικού κύκλου: η τροχιά της Σελήνης σχηματίζει γωνία 5 μοιρών σε σχέση με το επίπεδο της τροχιάς της Γης, γνωστό ως επίπεδο της εκλειπτικής, και η Σελήνη διέρχεται από αυτό το επίπεδο δύο φορές στη διάρκεια του δρακωνικού κύκλου των 27,2 ημερών.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες συνέπεσαν στην πρόσφατη υπερπανσέληνο. Συνέπεσαν όμως και με παράγοντες που αφορούν περιόδους μεγαλύτερους από ένα έτος και φέρνουν τη Σελήνη ακόμα πιο κοντά στην κατακόρυφη θέση πάνω από τον ισημερινό. Ο πρώτος τέτοιος παράγοντας είναι ο κύκλος του σεληνιακού περίγειου: η ελλειπτική τροχιά της Σελήνης γύρω από τη Γη μετακινείται σε σχέση με τον Ήλιο και συμπληρώνει έναν κύκλο κάθε 8,8 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι περίπου κάθε 4,4 χρόνια, είτε στην εαρινή είτε στη φθινοπωρινή ισημερία, η Σελήνη βρίσκεται στην ελάχιστη απόστασή της από τη Γη και επιπλέον βρίσκεται πάνω από τον ισημερινό.

Ένας άλλος παράγοντας μεγάλης περιόδου είναι η περιστροφή της τροχιάς Σελήνης κάθε 18,6 χρόνια, έτσι ώστε να τέμνει διαφορετικά σημεία της εκλειπτικής. Αυτό επηρεάζει το πόσο πάνω ή κάτω από τον ισημερινό μπορεί να φτάσει η Σελήνη καθώς περιφέρεται γύρω από τον πλανήτη.

The normal perigee full moon, or supermoon (L), and appearing red during a total lunar eclipse (R) over Wiesbaden, Germany.  Photo: EPA/Fredrik Von Erichsen

Φέτος, η Σελήνη βρίσκεται στην ελάχιστη απόκλισή της από τον ισημερινό, και αυτό συνέπεσε με το κατάλληλο σημείο του σεληνιακού περίγειου και όλους τους άλλους παραπάνω παράγοντες. Αποτέλεσμα είναι οι ψηλότερες εαρινές παλίρροιες εδώ και δεκαετίες, καταλήγουν στο άρθρο τους οι Χέιγκ και Χόρσμπεργκ. Μένει να δούμε αν στο επόμενο διήμερο θα καταγραφούν πλημμύρες.

Πηγή: www.telegraph.co.uk

Τι συμβαίνει όταν συγχωνεύονται μαύρες τρύπες; If our eyes could see gravitational waves

Η συγχώνευση μελανών οπών είναι εντυπωσιακή αλλά και μυστηριώδης για τους επιστήμονες. This is what a collision between two black holes would look like if we could see gravitational waves. These elusive waves are ripples in the fabric of space-time which could reveal how the universe was created nearly 14 billion years ago. The graphic was created from a computer model by Esa. Copyright: NASA/C. Henze

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά όσο και μυστηριώδη κοσμικά φαινόμενα είναι η συγχώνευση μελανών οπών. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος πραγματοποίησε προσομοιώσεις και το αποτέλεσμα τους συμπυκνώθηκε σε ένα πολύ ενδιαφέρον animation. Δείτε το animation:

Σε αυτό παρουσιάζεται το αποτέλεσμα που παράγει η συγχώνευση δύο μαύρων τρυπών που είναι τα βαρυτικά κύματα, διαταράξεις της καμπυλότητας του χωροχρονικού συνεχούς τις οποίες προβλέπει η Γενική θεωρία της Σχετικότητας.

Astronomers have spent 11 years searching for gravitational waves but found nothing. The waves are ripples in the fabric of space-time that are believed to be created when black holes collide (illustrated) and galaxies merge. The theory was proposed by Albert Einstein in 2016, but they have so far remained elusive.

Οι επιστήμονες αποκαλούν τα βαρυτικά κύματα «ρυτίδες στο ύφασμα του χωροχρόνου» και μέχρι σήμερα δεν έχει καταστεί εφικτός ο εντοπισμός τους. Το animation παρουσιάζει μια πιθανή εκδοχή αυτών των κοσμικών... ρυτίδων.

To look for the waves, the researchers used the high-precision Parkes telescope (pictured) to monitor a set of 'millisecond pulsars'. These small stars produce highly regular trains of radio pulses and act like clocks in space. The scientists recorded the arrival times of the pulsar signals to an accuracy of ten billionths.

Σύμφωνα με τους ειδικούς ο εντοπισμός των βαρυτικών κυμάτων εκτός των άλλων θα μπορούσε να προσφέρει νέα στοιχεία για τη γέννηση του Σύμπαντος. 

NASA: Επιβεβαιώνεται η ύπαρξη υγρού νερού στον Άρη. Nasa scientists find evidence of flowing water on Mars

Η ανακάλυψη νερού που ρέει στην επιφάνεια του Άρη δημιουργεί νέα δεδομένα στην εξερεύνηση του Κόκκινου Πλανήτη και την παρουσία του ανθρώπου εκεί. Scientists say these dark, narrow, downhill streaks are evidence of flowing water on Mars. Photograph: Jet Propulsion Laboratory/University of Arizona, via NASA

Σε μια πολυαναμενόμενη συνέντευξη Τύπου το απόγευμα της Δευτέρας, η NASA παρουσίασε τις ισχυρότερες μέχρι σήμερα ενδείξεις για την εποχική ροή υγρού νερού στον Άρη - μια ανακάλυψη που αναπτερώνει τις ελπίδες για ανακάλυψη μικροβιακής ζωής.

Μακρόστενοι σκούροι σχηματισμοί που διακρίνονται περιστασιακά σε αρειανές πλαγιές σχηματίζονται όντως από τη ροή αλμυρού νερού, αναφέρουν ερευνητές της NASA στην επιθεώρηση «Nature Geosciences».

Επικεφαλής της μελέτης είναι ο Δρ. Λουχέντρα Όγια, ο οποίος είχε παρουσιάσει ανάλογες ενδείξεις στο κορυφαίο περιοδικό «Science» το 2011.

Η NASA ανακοινώνει τώρα την επιβεβαίωση της ανακάλυψης λίγες μέρες πριν την πρεμιέρα της ταινίας «Η Διάσωση» (The Martians), με θέμα την περιπέτεια ενός αστροναύτη που καλείται να επιβιώσει μόνος στον Άρη.

Μέχρι σήμερα, νερό είχε ανακαλυφθεί στον Άρη μόνο υπό μορφή πάγου στο υπέδαφος και στους πόλους.

Ταπείνωση του σημείου τήξης

H ανακάλυψη αναπτερώνει τις ελπίδες για ανακάλυψη μικροβιακής ζωής. This animation simulates a fly-around look at one of the places on Mars where dark streaks advance down slopes during warm seasons, possibly involving liquid water. This site is within Hale Crater. The streaks are roughly the length of a football field.

Πώς γίνεται όμως να υπάρχει υγρό νερό στον Άρη, δεδομένου ότι η ατμόσφαιρα είναι τόσο αραιή η θερμοκρασία βρίσκεται συνήθως δεκάδες βαθμούς κάτω από το μηδέν;

Σε αυτές τις συνθήκες, το νερό είτε μετατρέπεται ακαριαία σε πάγο είτε εξαχνώνεται -μετατρέπεται απευθείας από υγρό σε αέριο. Η απάντηση βρίσκεται στις πλούσιες αποθέσεις αλάτων που διέκρινε ο MRO, ένας δορυφόρος της NASA που λειτουργεί σε τροχιά γύρω από τον Άρη από το 2006.

Dark narrow streaks, up to a few hundred yards long, are seen along many slopes on Mars including Garni Crater. The identification of waterlogged salts in these streaks fits with the idea that they are formed by the underground flow of briny water that wets the surface. Photograph: Nasa/AFP/Getty Images

Τα άλατα, εξηγούν οι ερευνητές, μειώνουν το σημείο τήξης του νερού έως και κατά 80 βαθμούς Κελσίου, επιτρέποντάς του έτσι να παραμένει στην υγρή φάση. Παραμένει βέβαια ασαφές από πού πηγάζει αυτό το νερό -τα υγροσκοπικά άλατα δεν αποκλείεται να «τραβούν» την υγρασία από μεγάλο βάθος στο υπέδαφος.

Ρυάκια ζωής

Αυλάκια πλάτους από ένα έως δέκα μέτρα σε μια κεκλιμένη περιοχή της αρειανής κοιλάδας «Ελλάδα». These channels, which are between 1 metre and 10 metres wide, are on a scarp in the Hellas impact basin. Photograph: Nasa/Reuters

Οι νέες «ισχυρές ενδείξεις» για εποχικά ρυάκια νερού έχουν σημασία για τις μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές, οι οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν τους υδάτινους πόρους του πλανήτη για ύδρευση και παραγωγή καύσιμου υδρογόνου. Ταυτόχρονα, η ανακάλυψη αναπτερώνει τις ελπίδες για ανακάλυψη μικροβιακής ζωής στον γειτονικό πλανήτη -κάτι που, όπως επισήμαναν οι ερευνητές, θα πρέπει να διερευνηθεί με μελλοντικές αποστολές.

Σήμερα, ολόκληρος ο Άρης είναι μια παγωμένη, άνυδρη έρημος, εκτεθειμένη στην φονική ηλιακή και κοσμική ακτινοβολία. Ωστόσο οι τελευταίες ρομποτικές αποστολές της NASA έχουν επιβεβαιώσει ότι, πριν από περίπου  τρία δισεκατομμύρια χρόνια, ο Άρης διέθετε λίμνες και ωκεανούς. Πιθανότατα όμως η ζωή στη Γη είχε ήδη εμφανιστεί όταν ο Άρης ερημοποιήθηκε. Και αυτό σημαίνει ότι παρόμοιες μικροβιακές μορφές ζωής μπορεί να είχαν προλάβει να εξελιχθούν στον γειτονικό κόσμο.