Άλμπερτ Αϊνστάιν: Γιατί σοσιαλισμός; Albert Einstein: Why Socialism?

Οι προοδευτικές αντιλήψεις του Αϊνστάιν δεν μπορούσε να μην τον φέρουν αντιμέτωπο και με το θεμελιώδες για την εποχή μας ζήτημα του σοσιαλισμού. Ασχολήθηκε με αυτό στο μεγάλης σημασίας άρθρο του «Γιατί Σοσιαλισμός;», που δημοσιεύθηκε στο πρώτο τεύχος του περιοδικού Monthly Review το 1949. Εκεί ο Αϊνστάιν παίρνει ρητά θέση υπέρ του σοσιαλισμού, αναγνωρίζοντας την υπεροχή του απέναντι στο καπιταλιστικό σύστημα. The essay by Albert Einstein, “Why Socialism?“, written for the inaugural issue of Monthly Review magazine in 1949. It was re-published for the internet age in 2009. 

Ας εξετάσουμε πρώτ’ απ’ όλα το ζήτημα αυτό από την άποψη της επιστημονικής γνώσης. Μπορεί να φανεί ότι δεν υπάρχουν ουσιαστικές μεθοδολογικές διαφορές ανάμεσα στην αστρονομία και την οικονομία: οι επιστήμονες και στους δύο τομείς προσπαθούν να ανακαλύψουν τους νόμους, που έχουν γενική εφαρμογή σε ορισμένες ομάδες φαινομένων; για να κάνουν την αμοιβαία σχέση των φαινομένων αυτών όσο γίνεται πιο κατανοητή.

Αλλά τέτοιες μεθοδολογικές διαφορές υπάρχουν στην πραγματικότητα. Η ανακάλυψη των γενικών νόμων στον τομέα της οικονομίας είναι δυσκολότερη γιατί τα υπό παρατήρηση οικονομικά φαινόμενα, επηρεάζονται συχνά από πολλούς παράγοντες, που είναι πάρα πολύ δύσκολο να εκτιμηθούν ξεχωριστά. Εκτός από αυτό, η πείρα που συγκεντρώθηκε από την αρχή της λεγόμενης πολιτισμένης περιόδου της ανθρώπινης ιστορίας, υποβάλλονταν και υποβάλλεται, ως γνωστόν, σε σοβαρές επιδράσεις και περιορισμούς όχι μόνο οικονομικού χαρακτήρα. ...

Otto Dix, Autoportrait en prisonnier de guerre. 1947

Για παράδειγμα, οι περισσότερες μεγάλες δυνάμεις στην ιστορία οφείλουν την ύπαρξη τους στις κατακτήσεις. Οι λαοί κατακτητές εδραιώνονταν νομικά και οικονομικά ως προνομιούχα τάξη στην κατακτημένη χώρα… Πουθενά δεν έχει ξεπεραστεί πραγματικά εκείνο που ο Βέμπλεν αποκαλεί «ληστρική φάση» ανάπτυξης της ανθρωπότητας. Ορισμένα οικονομικά γεγονότα, που παρατηρούμε, αφορούν τη φάση αυτή και μάλιστα οι νόμοι, που μπορούμε να εξάγουμε από αυτά, δεν είναι εφαρμόσιμοι σε καμιά άλλη φάση. Δεδομένου ότι ο πραγματικός σκοπός του σοσιαλισμού είναι ακριβώς να ξεπεράσει τη «ληστρική φάση» στην ανάπτυξη της ανθρωπότητας και να προχωρήσει προς τα εμπρός, η οικονομική επιστήμη στη σημερινή κατάστασή της μπορεί να ρίξει μόνο ένα πολύ ασήμαντο φως στη σοσιαλιστική κοινωνία του μέλλοντος.

Δεύτερο, ο σκοπός του σοσιαλισμού είναι κοινωνικοηθικός. Η επιστήμη δεν μπορεί να δημιουργεί σκοπούς και είναι ακόμη λιγότερο ικανή να τους εμφυσήσει στους ανθρώπους. Το μέγιστο που μπορεί να κάνει η επιστήμη είναι να προσφέρει τα μέσα για την επίτευξη ορισμένων σκοπών. Αλλά αυτοί καθαυτοί οι σκοποί επιτυγχάνονται από προσωπικότητες με υψηλά ηθικά ιδανικά και, αν οι σκοποί αυτοί δεν είναι θνησιγενείς αλλά βιώσιμοι και ισχυροί, τους υπo στηρίζουν και τους αναπτύσσουν πολλοί άνθρωποι, που καθορίζουν εν μέρει υποσυνείδητα την αργή εξέλιξη της κοινωνίας. 

Λόγω των αιτίων αυτών οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί και να μην υπερεκτιμούμε την επιστήμη και τις επιστημονικές μεθόδους, όταν η υπόθεση αφορά ανθρώπινα προβλήματα. Δεν πρέπει επίσης να σκεφτόμαστε ότι μόνο οι ειδικοί έχουν το δικαίωμα να διατυπώνουν τη γνώμη τους για τα ζητήματα οργάνωσης της κοινωνίας.

 Pablo Picasso, La Guerre, The War. 1952

Τελευταία ακούγονται πάρα πολλές φωνές ότι η ανθρώπινη κοινωνία περνάει κρίση, ότι η σταθερότητά της έχει κλονιστεί σοβαρά. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι τα άτομα αδιαφορούν ή ακόμα και εχθρεύονται τις μικρές ή μεγάλες ομάδες όπου ανήκουν. Για να δείξω τι εννοώ, επιτρέψτε να επικαλεστώ την προσωπική μου πείρα. Πρόσφατα, συζητώντας με έναν έξυπνο και αξιόπιστο άνθρωπο για την απειλή πολέμου που, κατά τη γνώμη μου, θα αποτελούσε σοβαρό κίνδυνο για την ίδια την ύπαρξη της ανθρωπότητας, διαπίστωσα ότι μόνο μια υπερεθνική οργάνωση μπορεί να μας προφυλάξει από τον κίνδυνο αυτό. Σχετικά με αυτό ο συνομιλητής μου, μου είπε πολύ ήρεμα και ψυχρά: «Μα γιατί φοβόσαστε τόσο την εξαφάνιση της ανθρώπινης φυλής;».

Είμαι βέβαιος ότι μόλις έναν αιώνα πριν κανείς δε θα έκανε παρόμοια παρατήρηση με τόση ευκολία. Πρόκειται για δήλωση ανθρώπου που μάταια προσπαθούσε να βρει ισορροπία μέσα του και έχασε πρακτικά την ελπίδα για επιτυχία. Ποια όμως είναι η αιτία; Υπάρχει διέξοδος; 

Ο άνθρωπος είναι ταυτόχρονα προσωπικότητα και κοινωνικό ον. Ως προσωπικότητα πρoσπαθεί να προστατεύσει τη δική του ύπαρξη και την ύπαρξη των οικείων του, να ικανοποιήσει τις προσωπικές τους επιθυμίες και να αναπτύξει τις ικανότητές του. Σαν κοινωνικό ον επιδιώκει να κερδίσει την αναγνώριση και την αγάπη των άλλων ανθρώπων, να συμμεριστεί τις χαρές τους, να τους παρηγορήσει στη λύπη, να καλυτερέψει τους όρους ζωής τους. Μόνο η ύπαρξη αυτών των διαφόρων, συχνά αντιφατικών επιδιώξεων καθορίζει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του ανθρώπου και από τους ιδιόμορφους συνδυασμούς τους εξαρτάται ο βαθμός που το άτομο μπορεί να πετύχει την εσωτερική ισορροπία και να συμβάλει στην ευημερία της κοινωνίας. Είναι εντελώς δυνατό η σχετική δύναμη των δυο αυτών επιδιώξεων να είναι βασικά προσδιορισμένη από την κληρονομικότητα. Αλλά η προσωπικότητα διαμορφώνεται οριστικά στο περιβάλλον, όπου ο άνθρωπος βρίσκεται στη διαδικασία της ανάπτυξής του, από τη διάρθρωση της κοινωνίας όπου μεγαλώνει, από τις παραδόσεις της κοινωνίας αυτής, από το πώς εκτιμά τους διάφορους τύπους συμπεριφοράς. Η αφηρημένη έννοια «κοινωνία» σημαίνει για το ατoμικό ανθρώπινο ον το σύνολο των άμεσων και έμμεσων αμοιβαίων σχέσεων με τους σύγχρονούς του και με όλες τις προηγούμενες γενεές. Το άτομο είναι σε θέση να σκέπτεται, να νοιώθει, να προσπαθεί να εργαστεί αυτοτελώς, αλλά εξαρτάται τόσο πολύ από την κοινωνία στη φυσική, διανοητική και συναισθηματική ύπαρξή του, που είναι αδύνατο να σκέπτεται γι’ αυτήν ή να την κατανοεί εκτός των πλαισίων της κοινωνίας. Η «κοινωνία» αυτή εξασφαλίζει στον άνθρωπο τροφή, ενδυμασία, κατοικία, εργαλεία εργασίας, τον προικίζει με γλώσσα, με τις μορφές και το βασικό περιεχόμενο των σκέψεων. Η ζωή του είναι δυνατή χάρη στην εργασία και στα επιτεύγματα πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων στο παρελθόν και στο παρόν, όλων εκείνων που κρύβονται πίσω από τη μικρή λέξη «κοινωνία» … 

Barbara Kruger, Untitled (The marriage of Murder and Suicide). 1988

0 άνθρωπος κατά τη γέννησή του χάρη στην κληρονομικότητα αποκτά βιολογική σύσταση, που πρέπει να τη θεωρούμε καθορισμένη και αμετάβλητη, η οποία περιλαμβάνει φυσικές επιδιώξεις που είναι χαρακτηριστικές για τα ανθρώπινα όντα. (Όπως αναφέραμε παραπάνω, η βιολογική φύση του ανθρώπου δεν μπορεί να αλλάξει για πρακτικούς λόγους). Εκτός από αυτό, στη διάρκεια της ζωής του αποκτά πολιτιστική ψυχοσύνθεση, που την παίρνει από την κοινωνία μέσω της επικοινωνίας και με πολλά άλλα είδη επίδρασης… Η κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπινων υπάρξεων μπορεί να διαφέρει πολύ ανάλογα με τα επικρατούντα πολιτιστικά πρότυπα και τύπους οργάνωσης που κυριαρχούν στην κοινωνία. Σε αυτό ακριβώς βασίζουν τις ελπίδες όσοι επιδιώκουν να καλυτερέψουν την τύχη του ανθρώπου: οι άνθρωποι δεν είναι καταδικασμένοι λόγω της βιολογικής τους ψυχοσύνθεσης να αλληλοεξοντώνονται ή να παραδίδονται στο έλεος της σκληρής και αναπόφευκτης μοίρας.

Αν αναρωτηθούμε πώς πρέπει να αλλάξουμε τη διάρθρωση της κοινωνίας και του πολιτισμού της για να γίνει πιο ευνοϊκή η ανθρώπινη ζωή, πρέπει να θυμούμαστε ότι πάντα υπάρχουν ορισμένες συνθήκες που δεν μπορούμε να τις αλλάξουμε. Πολύ περισσότερο, οι τεχνoλογικές και δημογραφικές διαδικασίες μερικών τελευταίων αιώνων δημιούργησαν συνθήκες που είναι επίσης αμετάβλητες. Στις περιοχές με μόνιμο και πυκνό πληθυσμό η παραγωγή των αναγκαίων για τη ζωή αγαθών προϋποθέτει υποχρεωτικά τον καταμερισμό της εργασίας και μια μεγάλη συγκέντρωση παραγωγικού μηχανισμού. Η εποχή που τα άτομα ή συγκριτικά μικρές ομάδες μπορούσαν να έχουν πλήρη επάρκεια, η οποία όταν κοιτάμε στα περασμένα μας φαίνεται τόσο ειδυλλιακή, έφυγε μια για πάντα. Θα είναι απλώς μια μικρή υπερβολή αν πούμε ότι από την άποψη της παραγωγής και κατανάλωσης η ανθρωπότητα αποτελεί σήμερα κιόλας μια παγκόσμια κοινότητα.

Edvard Munch, Two Human Beings (The Lonely Ones). 1896  

Τώρα μπορώ να προσδιορίσω σύντομα την ουσία της σημερινής κρίσης. Πρόκειται για τη στάση του ατόμου απέναντι στην κοινωνία. Το άτομο συνειδητοποιεί σε μεγαλύτερο βαθμό παρά ποτέ άλλοτε την εξάρτησή του από την κοινωνία. Όμως δεν εκλαμβάνει την εξάρτηση αυτή ως θετικό φαινόμενο, ως οργανική σχέση, ως προστατευτική δύναμη, αλλά μάλλον ως απειλή κατά των φυσικών του δικαιωμάτων ή ακόμα και κατά της οικονομικής του ύπαρξης. Πολύ περισσότερο, η θέση του στην κοινωνία είναι τέτοια που οι εγωιστικές επιδιώξεις του αυξάνουν συνεχώς, ενώ οι κοινωνικές, πιο αδύνατες από τη φύση τους επιδιώξεις του, όλο και πιο πολύ καταρρέουν. Όλοι οι άνθρωποι ανεξάρτητα από τη θέση τους στην κοινωνία υποφέρουν από τη διαδικασία αυτή. Αιχμάλωτοι του εγωισμού τους, χωρίς οι ίδιοι να το αντιλαμβάνoνται, νοιώθουν ανυπεράσπιστοι, μοναχικοί, στερημένοι από την ικανότητα, με αφέλεια, απλά και απερίσκεπτα να χαίρονται τη ζωή. 0 άνθρωπος μπορεί να βρει νόημα στη ζωή – που είναι τόσο σύντομη και γεμάτη κινδύνους – μόνο αφιερώνοντας τον εαυτό του στην κοινωνία. 

Η οικονομική αναρχία της καπιταλιστικής κοινωνίας, όπως υπάρχει σήμερα, είναι κατά τη γνώμη μου η πραγματική πηγή του κακού. Βλέπουμε μια τεράστια μάζα παραγωγών που πα σχίζουν ακατάπαυστα να αφαιρέσουν ο ένας από τον άλλο τους καρπούς της συλλογικής εργασίας τους – όχι με τη βία, αλλά σύμφωνα με τους νόμιμα καθιερωμένους κανόνες. Από την άποψη αυτή είναι σημαντικό ότι τα μέσα παραγωγής, δηλαδή όλες οι παραγωγικές δυνάμεις, απαραίτητα για την παραγωγή καταναλωτικών εμπορευμάτων, καθώς και οι ολοένα νέες επενδύσεις μπορούν να είναι νόμιμα και κατά το μεγαλύτερο μέρος αποτελούν ατομική ιδιοκτησία ξεχωριστών προσώπων.

Edvard Munch, Ouvriers rentrant chez eux, Workers on Their Way Home. 1915

Για απλοποίηση θα αποκαλώ στη συνέχεια «εργάτες» όσους δεν ανήκουν στους ιδιοκτήτες μέσων παραγωγής, αν και αυτό δεν αντιστοιχεί πλήρως στη συνηθισμένη χρήση του όρου αυτού. 0 ιδιοκτήτης μέσων παραγωγής είναι σε θέση να αποκτά εργατική δύναμη. Χρησιμοποιώντας τα μέσα παραγωγής, ο εργάτης παράγει νέα εμπορεύματα που γίνονται ιδιοκτησία του καπιταλιστή. Εδώ έχει ακριβώς σημασία η συσχέτιση της πραγματικής αξίας αυτού που ο εργάτης παράγει και εκείνου που του πληρώνουν. Όσο καιρό η σύμβαση εργασίας είναι «ελεύθερη», αυτό που παίρνει ο εργάτης δεν καθορίζεται από την πραγματική αξία των παραγόμενων από αυτόν εμπορευμάτων, αλλά από τις ελάχιστες ανάγκες του και την προσφορά και ζήτηση εργατικής δύναμης από τους καπιταλιστές. Έχει σημασία να καταλάβουμε ότι ακόμη και στη θεωρία η αμοιβή του εργάτη δεν καθορίζεται από την αξία αυτού που έχει παράγει.

Βρισκόμαστε μπροστά στην τάση του ιδιωτικού κεφαλαίου προς την όλο και μεγαλύτερη συγκέντρωση. Εν μέρει λόγω του ανταγωνισμού των καπιταλιστών, εν μέρει γιατί η ανάπτυξη της τεχνολογίας και ο αυξανόμενος καταμερισμός της εργασίας ενθαρρύνουν το σχηματισμό μεγαλύτερων παραγωγικών μονάδων σε βάρος των μικρών. Αποτέλεσμα της ανάπτυξης αυτής είναι η ολιγαρχία του ιδιωτικού κεφαλαίου, η κολοσσιαία εξουσία του οποίου δεν μπορεί να ελέγχεται αποτελεσματικά ακόμη και σε μια δημοκρατική κοινωνία. Αυτό συμβαίνει, γιατί τα μέλη των νομοθετικών οργάνων εκλέγονται από τα πολιτικά κόμματα, τα οποία χρηματοδοτούνται και επηρεάζονται βασικά από τους ιδιώτες επιχειρηματίες, που επιδιώκουν για πρακτικούς σκοπούς να απομακρύνουν το εκλογικό σώμα από τους νομοθέτες. Σαν αποτέλεσμα οι αντιπρόσωποι του λαού δεν υπερασπίζονται αποτελεσματικά τα συμφέροντα των μη προνομιούχων ομάδων του πληθυσμού. Πολύ περισσότερο, στις υπάρχουσες συνθήκες οι ιδιώτες επιχειρηματίες ελέγχουν αναπόφευκτα τις κύριες πηγές πληροφόρησης (τύπο, ραδιόφωνο, εκπαίδευση). Για το λόγο αυτό, ο απλός πολίτης είναι πολύ δύσκολο και στις περισσότερες περιπτώσεις απλώς αδύνατο να καταλήξει σε αντικειμενικά συμπεράσματα και να ασκεί με εξυπνάδα τα πολιτικά του δικαιώματα.

Η κατάσταση που επικρατεί στην οικονομία, βασιζόμενη στην καπιταλιστική ατομική ιδιοκτησία, χαρακτηρίζεται επομένως από δυο κύριες αρχές: πρώτο, τα μέσα παραγωγής (κεφάλαιο), αποτελούν ατομική ιδιοκτησία και οι ιδιοκτήτες τα διαχειρίζονται κατά την κρίση τους. Δεύτερο, η σύμβαση εργασίας είναι ελεύθερη. Φυσικά από την άποψη αυτή δεν υπάρχει καθαρή καπιταλιστική κοινωνία.

Πρέπει ιδιαίτερα να σημειώσουμε ότι οι εργάτες, χάρη στη μακροχρόνια και έντονη πολιτική πάλη σημείωσαν επιτυχίες εξασφαλίζοντας σε ορισμένες κατηγορίες εργατών «βελτιωμένη» μορφή ελεύθερης σύμβασης εργασίας. Αλλά η σημερινή οικονομία στο σύνολό της διαφέρει κατά πολύ από τον «καθαρό» καπιταλισμό.

 George Grosz, Unemployed. 1934

Η παραγωγή πραγματοποιείται για χάρη του κέρδους και όχι για το όφελος, αλλά δεν υπάρχει εγγύηση ότι όλοι, όσοι θέλουν και μπορούν να εργαστούν, θα μπορέσουν σίγουρα να βρουν δουλειά. Σχεδόν πάντα υπάρχει στρατιά ανέργων. 0 εργάτης φοβάται συνεχώς να μη χάσει τη δουλειά του. Επειδή οι άνεργοι και οι χαμηλόμισθοι εργάτες δεν αποτελούν προσοδοφόρα αγορά, η παραγωγή καταναλωτικών εμπορευμάτων είναι περιορισμένη με αποτέλεσμα να υπάρχουν σοβαρές δυσκολίες. Η τεχνική πρόοδος οδηγεί συχνά στην αύξηση της ανεργίας και όχι στην ελάφρυνση από τα βάρη της εργασίας. 0 προσανατολισμός στο κέρδος σε συνδυασμό με τον ανταγωνισμό των καπιταλιστών είναι η αιτία της αστάθειας στη συσσώρευση και τη χρησιμοποίηση του κεφαλαίου, πράγμα που οδηγεί σε όλο και πιο σοβαρές καταστάσεις ύφεσης. 0 απεριόριστος ανταγωνισμός οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη σπατάλη εργασίας και έτσι παραμορφώνει την κοινωνική συνείδηση των ανθρώπων, όπως ανάφερα πιο πάνω.

Θεωρώ την παραμόρφωση αυτή των προσωπικοτήτων το μεγαλύτερο κακό του καπιταλισμού. Ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα πάσχει από αυτό το κακό. Το υπέρμετρο αίσθημα του ανταγωνισμού εμφυτεύεται στους φοιτητές, που τους μαθαίνουν να θέτουν υπεράνω την επιτυχία, ως προετοιμασία για τη μελλοντική καριέρα.

Είμαι πεισμένος ότι μόνο ένας δρόμος υπάρχει για να μπει τέλος σε όλο αυτό το κακό, δηλαδή τη δημιουργία της σοσιαλιστικής οικονομίας με το αντίστοιχο σε αυτή σύστημα παιδείας, προσανατολισμένης σε κοινωνικούς σκοπούς. Σε μια τέτοια οικονομία η κοινωνία κατέχει τα μέσα παραγωγής και τα διαχειρίζεται με βάση το σχεδιασμό. Η σχεδιασμένη οικονομία πρoσαρμόζει την παραγωγή στις ανάγκες της κοινωνίας, κατανέμει την εργασία στους ικανούς για εργασία και εγγυάται τα μέσα προς το ζειν για κάθε άνδρα, γυναίκα και παιδί. Αντί για την εξύμνηση της εξουσίας και της επιτυχίας, όπως γίνεται στη σημερινή μας κοινωνία, η παιδεία που συμπληρώνεται με την ανάπτυξη των εσωτερικών ικανοτήτων της προσωπικότητας, θα αποβλέπει στην ανάπτυξη σε αυτή της συναίσθησης της ευθύνης για τους άλλους ανθρώπους. 

Keith Haring, Big Bad Wolf. 1984

Ωστόσο, πρέπει να θυμούμαστε ότι η σχεδιασμένη οικονομία δε σημαίνει ακόμα σοσιαλισμός. Η σχεδιασμένη οικονομία αυτή καθεαυτή μπορεί να συνοδεύεται από την πλήρη υπoδούλωση της προσωπικότητας. Η επίτευξη του σοσιαλισμού απαιτεί την επίλυση ορισμένων εξαιρετικά δύσκολων κοινωνικοπολιτικών προβλημάτων. Πώς, λόγου χάρη, παίρνοντας υπόψη το βάθεμα της συγκέντρωσης της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας θα αποτραπεί η μετατροπή της γραφειοκρατίας σε δύναμη που κατέχει την πλήρη εξουσία. Πώς θα προστατευτούν τα δικαιώματα του ατόμου και ταυτόχρονα να υπάρχει εγγύηση ενός δημοκρατικού αντίβαρου στην εξουσία της γραφειοκρατίας. Οι σκοποί και τα προβλήματα του σοσιαλισμού δεν είναι τόσο απλά και η σαφής κατανόησή τους έχει μέγιστη σημασία στο μεταβατικό μας αιώνα. Δεδομένου ότι στις σημερινές συνθήκες η ελεύθερη, ανεμπόδιστη συζήτηση των πρoβλημάτων αυτών βρίσκεται πρακτικά υπό απαγόρευση.

Το παραπάνω κείμενο γράφτηκε αρχικά για το πρώτο τεύχος του Monthly Review (Μάης 1949).

Η Μόνα Λίζα ήταν άντρας μοντέλο και εραστής του Ντα Βίντσι; Mona Lisa based on Da Vinci's gay lover, art detective claims

Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Μόνα Λίζα. 1503-1519. Ελαιογραφία σε ξύλο λεύκης. Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι. Μια νέα θεωρία για το πιο διάσημο χαμόγελο του κόσμου και της ιστορίας της τέχνης. Silvano Vinceti says the Mona Lisa portrait is an amalgamation of a Florentine merchant's wife and Leonardo Da Vinci's possible gay lover, 'Salai'.

Το μυστηριώδες χαμόγελο της Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι έχει γοητεύσει εκατομμύρια θεατές για πολλές γενιές, αλλά η πραγματική ταυτότητα του πιο διάσημου θέματος του καλλιτέχνη της Αναγέννησης έχει ξεφύγει από τους ιστορικούς τέχνης για αιώνες. Τώρα, μια θεωρία που διατυπώνεται από έναν Ιταλό ερευνητή, αναφέρει ότι η εικόνα αυτή βασίζεται κυρίως σε έναν νεαρό άνδρα ο οποίος ήταν μαθητευόμενος του Λεονάρντο και πιθανώς εραστής του.

Gian Giacomo Caprotti, better known by his nickname Salai, was Da Vinci's apprentice and is used in a number of other paintings as a model (above). He is thought to have entered Da Vinci's household when he was 10.

Ο Silvano Vinceti, επικεφαλής της Εθνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά, πιστεύει ότι η Μόνα Λίζα φέρει αρκετές εντυπωσιακές ομοιότητες με τον Gian Giocomo Caprotti, γνωστό και ως Salai.

 The Mona Lisa being examined (AP Photo/V.A Sol/ESRF).

Επίσης, η εξέταση με υπέρυθρες ακτίνες του έργου σε σύγκριση με άλλα έργα δείχνουν μεγάλες ομοιότητες με άλλα έργα στα οποία πόζαρε ο Salai.

Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής. 1509

Φαίνονται στην μύτη της Μονα Λίζα, στο μέτωπο και το χαμόγελό της είπε ο Vinceti στην Telegraph. Ανέφερε ότι μοιάζει με τα έργα στα οποία απεικονίζονται ο Ιωάννης ο πρόδρομος και ο Άγγελος, στα οποία παρουσιάζεται το νεαρό αγόρι.

Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Ο ενσαρκωμένος άγγελος. 1513-1515

Ο Salai μαθήτευσε κοντά στον Leonardo σε ηλικία περίπου 10 ετών, το 1490, και ήταν γνωστός ως μικρός ταραχοποιός, με το ψευδώνυμό του να σημαίνει "μικρός διάβολος". Εργάστηκε με τον μεγάλο ζωγράφο της Αναγέννησης για δύο δεκαετίες, και ευρέως πιστεύεται ότι είχαν ερωτική σχέση.

Η πιο αποδεκτή θεωρία σχετικά με τη Μόνα Λίζα είναι ότι το μοντέλο ήταν η Lisa Gherardini, η σύζυγος ενός Ιταλού εμπόρου μεταξιού. Η βίλα της Τοσκάνης του ζευγαριού πήγε στην πώληση για 11.300.000 δολάρια τον περασμένο μήνα. Άλλοι έχουν υποστηρίξει ότι η Μόνα Λίζα είναι στην πραγματικότητα μια αυτοπροσωπογραφία, ή μια απεικόνιση της μητέρας του καλλιτέχνη. Φυσικά πολλοί μελετητές του Ντα Βίντσι ανάμεσά τους και ο ειδικός των ειδικών Martin Kemp είπε ότι αυτή η θεωρία είναι «ένα συνονθύλευμα των γνωστών πραγμάτων, λιγότερο γνωστών και ζωηρής φαντασίας.»

Ο Vinceti υποστηρίζει ότι η Μόνα Λίζα είναι ανδρόγυνο πρότυπο, μισός άντρας και μισή γυναίκα. Η θηλυκή επιρροή προέρχεται από την Gherardini, ή ίσως Beatrice D'Este, σύζυγο του δούκα του Μιλάνου Ludovico Sforza. Οι περισσότεροι ιστορικοί πιστεύουν ότι ο Leonardo άρχισε τη Μόνα Λίζα το 1503, ενώ ο Vinceti υποστηρίζει ότι μπορεί να είχε αρχίσει το αριστούργημα ενώ ζούσε στο μιλάνο τη δεκαετία του 1490.

Πηγή: Mona Lisa based on Da Vinci's gay lover, art detective claims

Ταξίδι στο κέντρο του Εγκέλαδου. Journey to the Center of Icy Moons

Jules Verne enthralled generations of readers with the science fiction classic Journey to the Center of the Earth. In this epic tale, Professor Otto Lidenbrock and crew descend into an Icelandic volcano in the name of science. Now, a team of researchers from NASA’s Jet Propulsion Laboratory propose that spelunking robots could similarly explore the subsurface oceans of icy moons. Image: NASA

Ο Εγκέλαδος έχει διάμετρο 500 χιλιομέτρων και είναι ο έκτος κατά σειρά μεγέθους δορυφόρος του Κρόνου. Το διαστημικό σκάφος Cassini έχει εντοπίσει στην επιφάνειά του την ύπαρξη πιδάκων ή κρυο-ηφαιστείων όπως αποκαλούνται. Οι πίδακες αυτοί έχουν πρόσβαση στους υπόγειους ωκεανούς του δορυφόρου των οποίων η σύνθεση αποτελεί ένα ερώτημα με τεράστιο επιστημονικό ενδιαφέρον. Υπολογίζεται πως ο Εγκέλαδος εκτοξεύει 200 κιλά υλικού στο διάστημα ανά δευτερόλεπτο. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη διαρροή θερμότητας και την έλλειψη κρατήρων στο νότιο πόλο του δορυφόρου αποτελούν σημάδια πως ο Εγκέλαδος παραμένει ιδιαίτερα ενεργός ακόμη και σήμερα.

Icy-moon Cryovolcano Explorer (ICE) consists of three modules: Descent Module (DM), Surface Module (SM), and autonomous underwater vehicles (AUVs). DM descends into a vent by using a combination of roving, climbing, rappelling, and hopping, while SM stays on the surface to generates power and communicate with Earth. Once DM reaches the subsurface ocean, it launches the AUVs to explore the exotic environment that potentially harbors life. Credits: JPL/Caltech

Μια ενδιαφέρουσα πρόταση για την εξερεύνηση του εσωτερικού του Εγκέλαδου είναι η εξής: το διαστημικό σκάφος Icy-Moon Cryovolcano Explorer (ICE για συντομία) προσγειώνεται στον νότιο πόλο του παγωμένου δορυφόρου. Το ICE συνίσταται από τρεις διαστημοσυσκευές – η μία περιέχεται στην άλλη σαν τις ρώσικες κούκλες. Η πρώτη διαστημοσυσκευή (Surface Module – SM) θα προσγειωθεί κοντά σε έναν πίδακα και θα απελευθερώσει μια δεύτερη ρομποτο-συσκευή (Descent Module – DM) η οποία θα παίξει το ρόλο του αλπινιστή εισχωρώντας στο εσωτερικό του κρυο-ηφαιστείου.

Οι ερευνητές που σχεδίασαν την αποστολή υπολόγισαν ότι η εκτόξευση υλικού προς τα έξω δεν θα εμποδίσει την κατάβαση της ρομποτο-συσκευής DM, η οποία όταν φτάσει στον υπόγειο ωκεανό θα απελευθερώσει ένα αυτόνομο υποβρύχιο όχημα (AUV) για να εξερευνήσει τα αλμυρά βάθη των ωκεανών του Εγκέλαδου.

Ραδιοχρονολόγηση-αστραπή! Optical approach offers faster, less expensive method for carbon dating

Τα άλογα του σπηλαίου Σοβέ στη Γαλλία, μια από τις παλαιότερες τοιχογραφίες που έχουν ανακαλυφθεί ως σήμερα, ραδιοχρονολογήθηκαν από το κάρβουνο της χρωστικής τους στα 30.000 χρόνια. Researchers have demonstrated a new compact spectroscopic instrument that offers a highly sensitive optical method for detecting radiocarbon dioxide concentration, which can be used to carbon date fossils and archaeological artifacts.

Μια συσκευή που μπορεί να κάνει επί τόπου και σε χρόνο... dt ραδιοχρονολόγηση σε απολιθώματα και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα παρουσιάστηκε από ομάδα ιταλών επιστημόνων και αναμένεται να φέρει επανάσταση στην αρχαιολογική έρευνα. Η ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα-14 αποτελεί την κατ' εξοχήν μέθοδο που διαθέτουν οι αρχαιολόγοι για να προσδιορίσουν την ηλικία υλικών βιολογικής προέλευσης, αλλά ως διαδικασία είναι χρονοβόρα και ακριβή. Η επαναστατική συσκευή, η οποία εισάγει μια νέα, οπτική τεχνική, υπόσχεται να μειώσει δραματικά τον χρόνο και το κόστος της συγκεκριμένης μεθόδου, ενώ παράλληλα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για άλλες, πιο «σύγχρονες» εφαρμογές, όπως η μέτρηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τα ορυκτά καύσιμα ή ο προσδιορισμός της ποσότητας των βιογενών παραγόντων στα βιοκαύσιμα. Προς το παρόν το πρωτότυπο δείγμα της έχει διαχειρίσιμο μέγεθος που χωράει σε έναν πάγκο εργαστηρίου. Οι δημιουργοί της ωστόσο φιλοδοξούν να αναπτύξουν σύντομα μία ακόμη πιο ευέλικτη φορητή εκδοχή.

Το ρολόι των ζωντανών οργανισμών

Η πιο πάνω περιγραφή προέρχεται από το βιβλίο της Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ′ τάξης του Γενικού Λυκείου.

Η χρονολόγηση με άνθρακα-14 ή ραδιοάνθρακα, όπως λέγεται επίσης, χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό της ηλικίας αρχαιολογικών ευρημάτων από υλικά που ήταν κάποτε ζωντανοί οργανισμοί, όπως π.χ. τα οστά, το δέρμα, οι τρίχες ή τα κέρατα ζώων, το ξύλο, τα φύλλα, οι καρποί και τα υπολείμματα φυτών, τα όστρεα, τα κοράλλια, ο πάπυρος, τα υφάσματα από φυσικές ίνες κ.τ.λ. Η μέθοδος μπορεί να φθάσει πίσω στο παρελθόν περίπου 50.000 χρόνια, ενώ η ακρίβειά της είναι συνήθως 50-100 έτη (ή ενδεχομένως 30-40 αν υπάρχουν οι συνθήκες για να εφαρμοστούν νεότερες μέθοδοι ανάλυσης που βασίζονται στην μπεϊζιανή ανάλυση).

Η διαδικασία που ακολουθείται αυτή τη στιγμή απαιτεί τη λήψη δείγματος από το αντικείμενο που πρέπει να χρονολογηθεί και την αποστολή του σε κάποιο εργαστήριο που διαθέτει τον ειδικό επιταχυντή φασματομετρίας μάζας (AMS). Η προετοιμασία και η ανάλυση του δείγματος στο εργαστήριο απαιτεί το λιγότερο έναν μήνα. Ωστόσο το διάστημα που θα μεσολαβήσει μέχρι να βγουν τα αποτελέσματα μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερο αν προστεθεί σε αυτό η αναμονή λόγω τήρησης σειράς προτεραιότητας, καθώς τα εργαστήρια που διαθέτουν τον απαραίτητο εξοπλισμό είναι μόλις γύρω στα 100 σε όλον τον κόσμο. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, στο Εργαστήριο Ανθρακα-14 του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, τα αποτελέσματα βγαίνουν συνήθως σε διάστημα περίπου τριών μηνών από την παραλαβή του δείγματος.

Αποτελέσματα σε δύο ώρες!

Η νέα τεχνική μετράει τις συγκεντρώσεις του άνθρακα-14 μέσα σε μια οπτική κοιλότητα με τη βοήθεια μιας ακτίνας λέιζερ. A new spectroscopic technique offers ultra-sensitive optical detection of radiocarbon dioxide. The approach shows promise as a measurement tool in many fields, including carbon dating and greenhouse gas detection. Credit: Saverio Bartalini, CNR

Η μέθοδος που χρησιμοποιείται σήμερα για την ανάλυση των ισοτόπων του άνθρακα-14 είναι, όπως προαναφέραμε, η φασματομετρία μάζας. Ωστόσο οι ερευνητές από το Εθνικό Ινστιτούτο Οπτικής του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών της Ιταλίας, με επικεφαλής τον Πάολο Ντε Νατάλε, βάζουν στο παιχνίδι την οπτική φασματοσκοπία υιοθετώντας μια εντελώς νέα προσέγγιση. Την περιγράφουν στο τελευταίο τεύχος της επιθεώρησης «Optica» και την ονομάζουν SCAR (Saturated-absorption cavity ring-down, φασματοσκοπία κοιλότητας απόσβεσης κεκορεσμένης απορρόφησης).

Όπως αναφέρουν στη σχετική δημοσίευση, στις ως τώρα δοκιμές η συσκευή μπορεί να ανιχνεύει τις συγκεντρώσεις διοξειδίου ραδιοάνθρακα με ακρίβεια 0,4% όταν η ακρίβεια των καλύτερων επιταχυντών φασματομετρίας μάζας που διαθέτουμε είναι 0,2%. Τα αποτελέσματα βγαίνουν σε δύο ώρες, ενώ το κόστος για κάθε ανάλυση είναι περίπου το μισό από εκείνο που απαιτεί η ανάλυση στον επιταχυντή. Οι ερευνητές τονίζουν επίσης ότι η πρωτότυπη συσκευή SCAR είναι 100 φορές μικρότερη και 10 φορές φθηνότερη από τον εξοπλισμό που απαιτείται για τη φασματομετρία μάζας στον επιταχυντή και εκτιμούν ότι σύντομα θα επιτύχουν να μειώσουν περισσότερο τόσο το κόστος όσο και το μέγεθος ώστε να παρουσιάσουν μια εύχρηστη φορητή εκδοχή έτοιμη να κυκλοφορήσει στο εμπόριο.

Πώς λειτουργεί

Σχηματικά η πειραματική διάταξη SCAR (Saturated-absorption CAvity Ring-down) που ανιχνεύει μέσα σε δυο ώρες τη συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα-14. Η μέθοδος αυτή είναι φθηνότερη και κυρίως φορητή.

Η συσκευή SCAR ανιχνεύει με τη βοήθεια μιας ακτίνας λέιζερ τα επίπεδα του άνθρακα-14 που υπάρχουν στο διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται όταν καίγεται ένα οργανικό υλικό. Το διοξείδιο του άνθρακα που προκύπτει από την καύση ενός δεδομένου δείγματος εισάγεται στον θάλαμο κενού της συσκευής. Εκεί ένα κβαντικό λέιζερ καταρράκτη εκπέμπει μια ακτίνα σε μήκος κύματος 4 μικρομέτρων, το οποίο θεωρείται ιδανικό για την ανίχνευση αερίων. Η ακτίνα αλληλεπιδρά με το διοξείδιο του άνθρακα μέσα σε μια οπτική κοιλότητα μήκους 1 μέτρου η οποία έχει σε κάθε άκρο της κάτοπτρα υψηλής ανακλαστικότητας. Το φως ανακλάται διαδοχικά από το ένα άκρο στο άλλο διατρέχωντας την κοιλότητα και σε κάθε «πέρασμα» τα μόρια του ραδιοάνθρακα απορροφούν ένα μέρος του. Η συγκέντρωση του ραδιοάνθρακα υπολογίζεται με βάση τον χρόνο που απαιτείται για τη μετάπτωση του φωτός. Η υψηλή ακρίβεια επιτυγχάνεται χάρη στα ισχυρά κάτοπτρα τα οποία κάνουν την ακτίνα του φωτός να διανύει ουσιαστικά απόσταση μεγαλύτερη των 5 χιλιομέτρων περνώντας χιλιάδες φορές πέρα-δώθε. Έτσι η αλληλεπίδραση του φωτός με το δείγμα πολλαπλασιάζεται και η απορρόφηση που επιτυγχάνεται επιτρέπει να ανιχνευθούν ακόμη και απειροελάχιστα ίχνη ραδιοάνθρακα.

«Αναπτύξαμε μια πολύ γενική φασματοσκοπική τεχνική και δείξαμε ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση διοξειδίου του ραδιοάνθρακα» δήλωσε σε δελτίο Τύπου ο Τζοβάνι Τζουσφρέντι, μέλος της ερευνητικής ομάδας, υπογραμμίζοντας ότι η συσκευή SCAR μπορεί να βρει στο μέλλον πολλές ακόμη εφαρμογές. «Θεωρητικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ανιχνεύσει πολλά άλλα μόρια, όπως το μεθάνιο, τα οξείδια του αζώτου και άλλα αέρια του θερμοκηπίου, καθώς και χημικά που ενδιαφέρουν την εθνική ασφάλεια και την εγκληματολογία».

Το χρονόμετρο του άνθρακα-14

Τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας της Γης περιέχουν το ισότοπο του άνθρακα-14, το οποίο δημιουργείται εκεί από τη δράση της κοσμικής ακτινοβολίας. Με τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης το ισότοπο απορροφάται από τα φυτά και από αυτά εισάγεται σε όλη τη διατροφική αλυσίδα περνώντας στα ζώα και στον άνθρωπο. Επειδή είναι ραδιενεργός, ο άνθρακας-14 διασπάται με τον χρόνο (έχει χρόνο ημιζωής περίπου 5.700 έτη). Όσο ένας οργανισμός είναι ζωντανός τα άτομα που διασπώνται αντικαθίστανται από νέα, τα οποία συνεχίζει να προσλαμβάνει μέσω της τροφής, με αποτέλεσμα η συγκέντρωση του άνθρακα-14 στους ιστούς του να διατηρείται σταθερή. Με τον θάνατό του όμως τα ισότοπα παύουν να αντικαθίστανται από νέα και έτσι η συγκέντρωση του άνθρακα-14 αρχίζει να μειώνεται σταδιακά και σταθερά με το πέρασμα του χρόνου. Για να χρονολογήσουν ένα αρχαιολογικό εύρημα οργανικής προέλευσης (να εξαγάγουν, δηλαδή, τον χρόνο που έχει περάσει από τη στιγμή του θανάτου του οργανισμού από τον οποίο προέρχεται) οι επιστήμονες μετρούν τη συγκέντρωση του άνθρακα-14 σε ένα δείγμα από αυτό και τη συγκρίνουν με ένα διεθνές πρότυπο. Το αποτέλεσμα που παίρνουν τοποθετείται στο ανθρώπινο ημερολόγιο με τη βοήθεια της λεγόμενης «καμπύλης βαθμονόμησης», η οποία «μετράει» τις συγκεντρώσεις του άνθρακα-14 στην ατμόσφαιρα τις περασμένες χρονικές περιόδους. Σχετικά πρόσφατα (το 2009) χάρη στη συμπλήρωση της καμπύλης βαθμονόμησης η ραδιοχρονολόγηση κατόρθωσε να «μετρήσει» ως τα 50.000 χρόνια πριν από το σήμερα.

Πηγή: Iacopo Galli, Saverio Bartalini, Riccardo Ballerini, Marco Barucci, Pablo Cancio, Marco De Pas, Giovanni Giusfredi, Davide Mazzotti, Naota Akikusa, Paolo De Natale. Spectroscopic detection of radiocarbon dioxide at parts-per-quadrillion sensitivity. Optica, 2016; 3 (4): 385 DOI: 10.1364/optica.3.000385

Διατρητικό βλήμα θα αναζητήσει ζωή στην Ευρώπη. European scientists set eyes on ice moon Europa

Στην εικόνα, η κατεψυγμένη επιφάνεια της Ευρώπης. Ευρωπαίοι ερευνητές σχεδιάζουν να τρυπήσουν τους πάγους του δορυφόρου του Δία. European scientists are meeting this week to consider their best option for exploring Europa, the moon of Jupiter. Europa is a promising place to look for micro-organisms beyond Earth. Credit: NASA

Το μεγάλο ερώτημα του εάν ο δορυφόρος του Δία Ευρώπη φιλοξενεί μικροβιακή ζωή θα μπορούσε ίσως να απαντηθεί χάρη σε ένα βλήμα με το οποίο ευρωπαίοι ερευνητές σχεδιάζουν να τρυπήσουν τους πάγους του φεγγαριού.

Η αποστολή

Too good an opportunity to pass up. Credit: AIRBUS DS

Οραματιστές της πλανητολογίας συναντώνται αυτήν την εβδομάδα στο Παρατηρητήριο του Παρισιού αναζητώντας την καλύτερη προσέγγιση για την εξερεύνηση του υποσχόμενου δορυφόρου, ο οποίος κρύβει έναν παγκόσμιο ωκεανό κάτω από ένα παχύ παγωμένο κέλυφος.

Η λύση στην οποία θα καταλήξουν θα μπορούσε να προστεθεί στην αποστολή της NASA που προγραμματίζεται να εκτοξευτεί τη δεκαετία του 2020 -η αμερικανική υπηρεσία έχει προσκαλέσει την ευρωπαϊκή ESA να συμμετάσχει στην προσπάθεια. Η ESA θα μπορούσε να συνεισφέρει ένα όργανο για το αμερικανικό σκάφος ή μια συσκευή που θα απελευθερωθεί από το σκάφος αυτό και θα τεθεί σε τροχιά γύρω από την Ευρώπη.

Όπως αναφέρει ρεπορτάζ του BBC, η ιδέα που έχει μελετηθεί περισσότερο μέχρι σήμερα είναι ένα βλήμα, γεμάτο επιστημονικά όργανα, που θα πέσει στην επιφάνεια της Ευρώπης με μεγάλη ταχύτητα και θα χωθεί μέσα στον πάγο σε μεγάλο βάθος. Εκεί, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως σεισμογράφος για να μελετήσει τη γεωλογία του δορυφόρου, ή να ανιχνεύσει τη χημική υπογραφή της ζωής, πολύ κάτω από την επιφάνεια του δορυφόρου όπου η ακτινοβολία θα κατέστρεφε κάθε βιολογικό μόριο.

Τα πειράματα

Στο βίντεο, δοκιμή πειραματικού διατρητικού βλήματος το 2013. The "Penetrator mission" will explore Jupiter's moon Europa in the future. Therefore, Astrium's planetary penetrator concept was tested in July 2013 at the Pendine range in Wales. Two penetrators were fired at nearly the speed of sound - one into a 2.5 metre cube of ice, and one into a sand target. Both penetrators survived the impacts. The impact speed of the Europa penetrator into the ice surface is 300 m/s -- about 670 mph or just below the speed of sound at sea level on Earth.

Η ιδέα είχε εξασφαλίσει και παλαιότερα χρηματοδότηση της ESA για προκαταρκτικές δοκιμές: το 2013, η ευρωπαϊκή αεροδιαστημική βιομηχανία Airbus εκτόξευσε ένα πειραματικό βλήμα που χτύπησε ένα μεγάλο μπλοκ πάγου με ταχύτητα 300 μέτρων το δευτερόλεπτο, ή 1.080 χιλιόμετρα την ώρα.

«Για μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου, τα όργανα [στο εσωτερικό του βλήματος] δέχτηκαν μεγάλο σοκ» λέει ο Ζερέντ Τζόουνς του University College του Λονδίνου, μέλος της ερευνητικής ομάδας. «Παρόλα αυτά, κάποια από τα όργανα έχουν δοκιμαστεί σε αυτές τις ταχύτητες και επέζησαν» επισημαίνει. Η πρόσκληση της ESA για υποβολή προτάσεων αναμένεται στα τέλη Απριλίου, σίγουρα όμως θα περάσουν χρόνια μέχρι να ληφθούν οι τελικές αποφάσεις και να εγκριθεί η πρόταση από τη NASA. Η ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία σχεδιάζει εξάλλου μια ανεξάρτητη, σύντομη επίσκεψη στην Ευρώπη με την αποστολή Juice, η οποία προγραμματίζεται να αναχωρήσει το 2020 με προορισμό τον Γανυμήδη, ένα διαφορετικό φεγγάρι του Δία.

Πηγή: http://www.bbc.com/news/science-environment-36079069

Την Παρασκευή κορυφώνεται η βροχή των Λυρίδων. Everything you need to know: Lyrid meteor shower

Η πρώτη ανοιξιάτική βροχή από «πεφταστέρια» έκανε την εμφάνιση της. Lyrids and others via NASA/MSFC/D. Moser

Οι Λυρίδες, η πρώτη βροχή από «πεφταστέρια» της άνοιξης, έκαναν ήδη την εμφάνισή τους στον ουρανό του βόρειου ημισφαιρίου, όπου ανήκει και η Ελλάδα. Οι πτώσεις των συγκεκριμένων διαττόντων αστέρων θα αποκορυφωθούν το βράδυ της Παρασκευής 22 Απριλίου και τα χαράματα του Σαββάτου 23 Απριλίου, ενώ θα είναι ορατές έως τις 25 του μηνός, εφόσον ο καιρός επιτρέψει τις νυχτερινές παρατηρήσεις. Δυστυχώς όμως, επειδή την ακριβώς προηγούμενη μέρα, την Πέμπτη, θα υπάρξει πανσέληνος, ο ουρανός δεν θα είναι αρκετά σκοτεινός και κατάλληλος για παρατήρηση.

Το φαινόμενο

A fireball meteor falling earthward, courtesy of NASA/George Varros

Στο αποκορύφωμα του φαινομένου εκτιμάται ότι εισέρχονται στη γήινη ατμόσφαιρα και πυρακτώνονται έως 20 μετέωρα ανά ώρα με ταχύτητα έως 50 χιλιομέτρων. Οι Λυρίδες μερικές φορές μάλιστα δημιουργούν φωτεινά πεφταστέρια με μακριές ουρές, οι οποίες παραμένουν ορατές στον ουρανό επί αρκετά δευτερόλεπτα. Κάποιες χρονιές, τα «πεφταστέρια» τους έφθασαν ακόμη και τα 100 ανά ώρα.

The radiant point of the Lyrid meteor shower is near the bright star Vega in the constellation Lyra the Harp.

Η συγκεκριμένη βροχή διαττόντων, που καταγράφηκε για πρώτη φορά το 687 π.Χ. από τους Κινέζους,  φαινομενικά προέρχεται από τον αστερισμό της Λύρας, από όπου πήρε το όνομά της, και ιδίως από τον αστέρα Βέγα (Άλφα Λύρας), ο οποίος είναι το πιο λαμπρό άστρο του συγκεκριμένου αστερισμού και το δεύτερο φωτεινότερο άστρο του νυχτερινού ουρανού του βορείου ημισφαιρίου.

Η πηγή

Simon Waldram in the Canary Islands caught this Lyrid meteor on the night of April 20-21, 2014.

Η πραγματική όμως πηγή προέλευσης είναι ο κομήτης C/1861 G1 «Θάτσερ», τον οποίο ανακάλυψε το 1861 ο αμερικανός Α.Θάτσερ. Ο κομήτης αυτός αφήνει στο πέρασμά του μια μακριά ουρά σκόνης και σωματιδίων, η οποία διασταυρώνεται κάθε χρόνο με την τροχιά του πλανήτη μας. Ο κομήτης θα ξαναπεράσει πολύ κοντά από τη Γη το 2276, καθώς η τροχιά του γύρω από τον Ήλιο διαρκεί περίπου 415 χρόνια. Τα απομεινάρια από την ουρά του κομήτη, μετά το τελευταίο κοντινό πέρασμά του κατά τον 19ο αιώνα, αιωρούνται ακόμα στο διάστημα και συνεχίζουν να προκαλούν τη «βροχή» των Λυρίδων κάθε χρόνο.

Πηγή: http://earthsky.org/astronomy-essentials/everything-you-need-to-know-lyrid-meteor-shower

Εκπληκτικό βίντεο της NASA με το Βόρειο Σέλας. Nasa captures incredible Aurora Borealis from the ISS

Δημιουργήθηκε σε ανάλυση Ultra High Definition, ποιότητα των σύγχρονων κινηματογραφικών ταινιών. With 16 sunrises and sunsets every day, ISS crew members are often treated to the sight of dazzling auroras dancing across our planet. Now, Nasa has released a ultra-high definition 4k timelapse of the Auroras Borealis and Australis as seen from 250 miles above Earth.

Την τελευταία λέξη της τεχνολογίας όσον αφορά την ποιότητα της εικόνας χρησιμοποίησε η NASA για να δημιουργήσει μια σειρά από νέα βίντεο.

'Harmonic produced this show exclusively for Nasa TV UHD, using time-lapses shot from the International Space Station, showing both the Aurora Borealis and Aurora Australis,' Nasa wrote. '[These] occur when electrically charged electrons and protons in the Earth's magnetic field collide with neutral atoms in the upper atmosphere'.

Το πρώτο από αυτά δείχνει το Βόρειο Σέλας όπως το έχουν καταγράψει οι κάμερες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού.

There are two types of Aurora - Aurora Borealis, which means 'dawn of the north', and Aurora Australis, 'dawn of the south.' In this image, part of the ISS can be seen against the stunning backdrop of an aurora.

Τα βίντεο είναι τεχνολογίας Ultra High Definition η οποία προσφέρει μέγιστη καθαρότητα εικόνας, ακόμη περισσότερες λεπτομέρειες, μεγαλύτερη γκάμα χρωμάτων, πιο έντονο δυναμικό contrast και ομαλότερα frame rates.

 Δείτε το εντυπωσιακό βίντεο UHD της NASA.

Ουσιαστικά το «Ultra High Definition» είναι μία παραλλαγή του 4Κ κινηματογραφικού στάνταρ, της ποιότητας εικόνας δηλαδή που προσφέρεται στο σύγχρονο σινεμά.