Ανακαλύφθηκαν εγκεφαλικά κύτταρα που ελέγχουν τη γήρανση. Brain cells found to control aging

Εφικτή η παράταση της ζωής; Scientists have found that stem cells in the brain's hypothalamus govern how fast aging occurs in the body. The finding, made in mice, could lead to new strategies for warding off age-related diseases and extending lifespan. Credit: © red150770 / Fotolia

Αμερικανοί ερευνητές ανακοίνωσαν ότι εντόπισαν εγκεφαλικά κύτταρα σε ποντίκια, τα οποία ελέγχουν τη γήρανση. Η ανακάλυψη αυτή ίσως οδηγήσει σε νέους τρόπους αντιμετώπισης των ασθενειών που σχετίζονται με τη γήρανση στους ανθρώπους, αλλά και την παράταση του προσδόκιμου επιβίωσης.

Όπως αναφέρεται σε άρθρο που δημοσιεύεται στο Nature, επιστημονική ομάδα του Κολεγίου Ιατρικής «Άλμπερτ Άινσταϊν» έκαναν εργαστηριακά πειράματα και απέδειξαν ότι τα ενήλικα νευρωνικά βλαστοκύτταρα στον υποθάλαμο ρυθμίζουν την ταχύτητα με την οποία γηράσκει το σώμα.

Οι ερευνητές γνώριζαν ήδη ότι τα ενήλικα νευρωνικά βλαστοκύτταρα που εντόπισαν είναι υπεύθυνα για τον σχηματισμό νέων εγκεφαλικών νευρώνων.

The hypothalamus (orange) acts like a computer's CPU (central processing unit), regulating a wide range of biological functions in the body and linking nerves and hormones.

Να σημειωθεί ότι, ο υποθάλαμος του εγκεφάλου παίζει καθοριστικό ρόλο σε διαδικασίες, όπως η ανάπτυξη, η αναπαραγωγή και ο μεταβολισμός.

«Η μελέτη δείχνει ότι ένας αριθμός υποθαλαμικών νευρωνικών βλαστοκυττάρων φθίνει φυσικά με την πάροδο του χρόνου στα ποντίκια και αυτή η φθορά επιταχύνει τη γήρανση. Αλλά παρατηρήσαμε επίσης ότι η επίδραση αυτής της απώλειας δεν είναι μην αναστρέψιμη. Αντικαθιστώντας αυτά τα βλαστοκύτταρα ή τα μόρια που παράγουν, μπορούμε να επιβραδύνουμε και ακόμα και να αντιστρέψουμε διάφορες πτυχές της γήρανσης στο σώμα», εξηγεί ο συγγραφέας της μελέτης Δρ Ντονγκσενγκ Τσάι.

Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι ο αριθμός των βλαστοκυττάρων του υποθαλάμου τα ποντίκια άρχισε να μειώνεται όταν ήταν περίπου 10 μηνών, δηλαδή αρκετούς μήνες πριν αρχίσουν να εμφανίζονται τα πρώρα σημάδια γήρανσης. 

«Μέχρι να γίνουν δύο ετών τα ποντίκια, δηλαδή να θεωρούνται ηλικιωμένα, τα περισσότερα εξ αυτών των κυττάρων είχαν εξαφανιστεί», προσθέτει ο Δρ Τσάι.

It is something that many have only dreamed of, but now scientists believe they may have found a way to reverse the signs of ageing.

Ο επόμενος στόχος των ειδικών είναι να καθορίσουν πως αυτά τα βλαστοκύτταρα ελέγχουν τη γήρανση. Αυτό μπορεί τελικά να οδηγήσει στην ανακάλυψη νέων θεραπειών για ασθένειες των γηρατειών και φυσικά να επιβραδύνουν τη διαδικασία της γήρανσης στους ανθρώπους.

Πάντως, οι ερευνητές σπεύδουν να υπενθυμίσουν ότι τα συμπεράσματά τους θεωρούνται προκαταρκτικά, πως σε καμιά περίπτωση τα πειραματικά αποτελέσματα δεν πρέπει να θεωρούνται ότι μπορούν να αφορούν και τους ανθρώπους.

Πηγές: Yalin Zhang, Min Soo Kim, Baosen Jia, Jingqi Yan, Juan Pablo Zuniga-Hertz, Cheng Han, Dongsheng Cai. Hypothalamic stem cells control ageing speed partly through exosomal miRNAs. Nature, 2017; DOI: 10.1038/nature23282 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=894316

«Ένας κόσμος συναισθημάτων» στο Μουσείο Ακρόπολης. Emotions at the Acropolis Museum

Μελανόμορφος αμφορέας με παράσταση του Αχιλλέα και του Αίαντα που παίζουν επιτραπέζιο παιχνίδι. Περ. 540 π.Χ. Vulci. Βασιλεία, Antikenmuseum Basel und Sammlung Ludwig. Black-figure amphora with scene of Achilles and Ajax playing a board game. ca. 540 BC. Vulci. Basel, Antikenmuseum Basel und Sammlung Ludwig.

Ο Μενέλαος έχει αποφασίσει να σκοτώσει τη γυναίκα του τιμωρώντας την για την προδοσία της. Αντικρίζοντας, ωστόσο, ξανά την ομορφιά της, πετάει το σπαθί του και τρέχει να την αγκαλιάσει. Η δύναμη του εξωτερικού κάλλους είναι τέτοια που λειτουργεί ως αντίδοτο στο θυμό του και ως σπόρος για το πάθος του. Ο Αίας, από την άλλη, αντιμετωπίζει τον Αχιλλέα σε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι και εξοργίζεται. Για ακόμη μία φορά έρχεται αντιμέτωπος με την ήττα. Εκνευρισμένος, χειρονομεί προς τον συμπαίκτη του σαν να προσπαθεί να συζητήσει μαζί του. Είναι καταδικασμένος να βρίσκεται πάντα στη σκιά του σπουδαίου φίλου του – από την επική μάχη μέχρι το επιτραπέζιο παιχνίδι.

Funerary Stele for a Lovable Pig, Victim of a Traffic Accident, from Edessa, second-third century A.D.: ‘Here lies “the Pig”, beloved by all, a young quadruped. I left the land of Dalmatia, when I was given as a gift. I reached Dyrrhachion and yearned for Apollonia. I crossed every land with my own feet, alone, undefeated. But now I have left the light because of the violence of the wheels. I wished to see Emathie and the wagon of the phallus, but now here I rest, although I was too young to pay my tribute to death.’ Pella, Ephorate of Antiquities, ΑΚΑ 1674.

Δεν έχουν, όμως, μόνο οι επιφανείς «ήρωες» της αρχαίας μυθολογίας ιστορίες συναισθημάτων να «διηγηθούν». Έχουν και οι «κοινοί θνητοί», όπως ο ιδιοκτήτης ενός χοίρου, ο οποίος θρηνεί το χαμό του αγαπημένου του ζώου, καθώς αυτό βρήκε τραγικό τέλος κάτω από τις ρόδες της άμαξας του κυρίου του. Μια επιτύμβια στήλη, που απεικονίζει την τετράτροχη άμαξα να παρασύρει το χοίρο, είναι ο φόρος τιμής που αποτίνει ο θλιμμένος άνδρας στο αδικοχαμένο ζώο.

Άποψη της έκθεσης «εmotions, ένας κόσμος συναισθημάτων», την οποία συνδιοργανώνουν το Μουσείο της Ακρόπολης με το Ίδρυμα Ωνάση (φωτ.: Γιώργος Βιτσαρόπουλος). View of the exhibition ‘εmotions’, co-organized by the Acropolis Museum and the Onassis Foundation. Photographed by Giorgos Vitsaropoulos.

Αγάπη, έρωτας, πόθος, μίσος, θλίψη, οργή· η έκθεση «εmotions, ένας κόσμος συναισθημάτων» μας φέρνει κοντά στην παρουσία των συναισθημάτων στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και βίο και στη σημασία που έχουν αυτά για την κατανόηση της αρχαίας ελληνικής τέχνης, λογοτεχνίας, ιστορίας, πολιτικής ζωής, κοινωνίας και θρησκείας. Αποκαλύπτει, επίσης, ότι τα συναισθήματα βιώνονται, εκφράζονται και διεγείρονται, ελέγχονται ή ελέγχουν, χειραγωγούνται ή αξιολογούνται.

Μαρμάρινο άγαλμα του Έρωτα που τεντώνει το τόξο του. 2ος αι. μ.Χ. Ρώμη, Παλατίνος Λόφος. Παρίσι, Musée du Louvre. Marble statue of Eros stringing his bow. 2nd century AD. Rome, from the Palatine Hill. Paris, Musée du Louvre.

129 αριστουργήματα, από τα σπουδαιότερα Μουσεία του κόσμου, φωτίζουν τον αθέατο κόσμο των συναισθημάτων στην αρχαία τέχνη, μέσα από μία έκθεση την οποία συνδιοργανώνουν το κορυφαίο μουσείο της χώρας, το Μουσείο της Ακρόπολης, και το Ίδρυμα Ωνάση, που μετρά 42 χρόνια προσφοράς στον Πολιτισμό και την Παιδεία.

Λεπτομέρειες της έκθεσης, που εγκαινιάστηκε τη Δευτέρα 17 Ιουλίου, παρουσιάστηκαν σε προγραμματισμένη συνέντευξη Τύπου, στο αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης.

Άποψη της έκθεσης «εmotions, ένας κόσμος συναισθημάτων», την οποία συνδιοργανώνουν το Μουσείο της Ακρόπολης με το Ίδρυμα Ωνάση (φωτ.: Γιώργος Βιτσαρόπουλος). View of the exhibition ‘εmotions’, co-organized by the Acropolis Museum and the Onassis Foundation. Photographed by Giorgos Vitsaropoulos.

Οικοδεσπότης και πρώτος ομιλητής στη συνέντευξη Τύπου ήταν ο πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης, Δημήτρης Παντερμαλής, o οποίος έχει αναλάβει τη γενική εποπτεία της νέας παρουσίασης της έκθεσης: «Η έκθεση για τον “Κόσμο των συναισθημάτων” στην ελληνική αρχαιότητα ακολούθησε παρόμοια διάταξη και διαδοχή των έργων με την έκθεση που προηγήθηκε στο Πολιτιστικό Κέντρο του Ιδρύματος Ωνάση στη Νέα Υόρκη. Στήθηκε, όμως, σε ένα διαφορετικό σκηνικό, όπου την πορεία του επισκέπτη υποδεικνύει μια τεράστια σπείρα με κατακόρυφα “λάβαρα” από βινύλιο σε πολλές αποχρώσεις του κόκκινου χρώματος –από το ρόδινο ανοιχτό έως το βαθύ και σκοτεινό κόκκινο–, που αντιστοιχούν συμβολικά στην ποικιλία και την ένταση των συναισθημάτων. Παράλληλα, η σπείρα αυτή αγκαλιάζει τα δύο κεντρικά εκθέματα, τα λαμπρά αγάλματα του Έρωτα και του Πόθου που αναδύονται μέσα από άφθονο φως, ενώ απέναντι, μέσα σε μια σκοτεινή εσοχή, παρουσιάζεται υποφωτισμένη η τοιχογραφία με τη θυσία της Ιφιγένειας, στην οποία καταγράφονται δυνατά συναισθήματα ενοχής, απελπισίας και προσμονής. Τα άλλα 126 εκθέματα τοποθετήθηκαν ανάμεσα στην κόκκινη σπείρα και σε ένα σπονδυλωτό περίβλημα σε χρώμα γκρι, που μετριάζει σε μεγάλο βαθμό την ένταση του κόκκινου και αντιστοιχεί συμβολικά στο λογικό κόσμο της ψυχής».

Funerary Stele with Greeting Scene from Thera (Santorini), early third century B.C.E. Alexibola, a deceased woman, bids the final farewell to an older seated man, probably her father. The tender touch between the two figures expresses their affection. Archaeological Museum of Thera, 321.

Οι κύριες εκθεσιακές ενότητες είναι πέντε: Η πρώτη έχει τίτλο «Η τέχνη των συναισθημάτων – τα συναισθήματα στην τέχνη». Η δεύτερη ενότητα, με τίτλο «Οι χώροι των συναισθημάτων», διαρθρώνεται σε πέντε υποενότητες: «Ο ιδιωτικός χώρος», «Το πεδίο της μάχης», «Ο δημόσιος χώρος», «Οι ιεροί χώροι», «Το νεκροταφείο». Οι υπόλοιπες τρεις κύριες ενότητες είναι: «Τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα», «Τα ανεξέλεγκτα συναισθήματα» και «Μήδεια». Η έκθεση εμπλουτίστηκε με 11 βίντεο, τα οποία στήθηκαν δίπλα σε πρωτότυπα έργα και αφηγούνται, με εικόνα και σύντομο κείμενο, τους δραματικούς μύθους στις πολυπρόσωπες παραστάσεις των αγγείων, βοηθώντας έτσι τον επισκέπτη στην πλοήγησή του.

Three Copper Alloy Figurines of Bound Prisoners from Delos, second-first century B.C.E. These ithyphallic figures have been crudely formed. In one case, the mouth is opened and the tongue is out. The legs are bound and the arms are tied behind the backs. The figures wear restraining collars around their necks. According to the practices of “sympathetic magic” the cursers expected that the victim of the curse would suffer in the same way as the lead figurines that they made. Delos, Archaeological Museum, Α 2158 (B 11373), A 2157, Α 2159 (B 18916).

«Η περιήγηση στην έκθεση είναι ένας θορυβώδης περίπατος στην ψυχή του ανθρώπου, τα πάθη της οποίας εκφράζονται μέσα από το φίλτρο της αρχαίας τέχνης. Πολλά από τα εκθέματα είναι μοναδικά καλλιτεχνήματα, τα οποία για πρώτη φορά παρουσιάζονται στη χώρα μας, αλλά πολλά είναι και εκείνα από ελληνικά μουσεία που για πρώτη φορά επικεντρώνεται επάνω τους το διεθνές ενδιαφέρον», επισήμανε ο κ. Παντερμαλής.

Figurine of a Mourning Woman, Heraklion Archaeological Museum, Π 7995. © Hellenic Ministry of Culture and Sports–Archaeological Receipts Fund. Photography Kostas Xenikakis.

Από τη μεριά του, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, εκφράζοντας τη χαρά του για την ευόδωση της μεταφοράς της σπουδαίας έκθεσης στην Ελλάδα, δήλωσε: «Όταν η έκθεση ξεκίνησε το ταξίδι της τον περασμένο Μάρτιο, στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης, ήμασταν ιδιαίτερα περήφανοι, καθώς συνδεόταν με την εξωστρέφεια του ελληνικού πολιτισμού. Το ίδιο περήφανοι πρέπει να νιώθουμε όλοι στο Ίδρυμα Ωνάση και σήμερα, καθώς η έκθεση αυτή ξεπέρασε τα σύνορα και κατέφτασε στην Αθήνα. Ο νέος σταθμός της έκθεσης και πάλι υπηρετεί την εξωστρέφεια και την προβολή του ελληνικού πολιτισμού: αυτούς τους σκοπούς δηλαδή που θεραπεύει και το Μουσείο Ακρόπολης, το οποίο γιορτάζει οχτώ χρόνια λειτουργίας υπό την καθοδήγηση του προέδρου του, καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή, που αποτελεί και έναν πραγματικό φίλο του Ιδρύματος. Στόχος της έκθεσης: να ξυπνήσει την ενσυναίσθησή μας για τον αρχαίο κόσμο ακολουθώντας την κατεύθυνση της ιστορικής έρευνας: όχι ως φορέα έτοιμων διδαγμάτων για τη σύγχρονη κοινωνία, αλλά ως οχήματος που μεταφέρει τον επισκέπτη στο παρελθόν για να του αποκαλύψει τις κυρίαρχες ιδέες κάθε εποχής».

Τοιχογραφία με σκηνή από τη θυσία της Ιφιγένειας. 62–79 μ.Χ. Πομπηία, Οικία του Τραγικού Ποιητή. Νάπολη, Museo Archeologico Nazionale. Wall painting with scene from the sacrifice of Iphigeneia. ca. 62–79 AD. Pompeii, Casa del Poeta Tragico. Napoli, Museo Archeologico Nazionale.

Στη συνέντευξη Τύπου έδωσαν το «παρών» και οι τρεις επιμελητές της έκθεσης, ο Άγγελος Χανιώτης, καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών του Ινστιτούτου Ανώτατων Σπουδών (Πρίνστον) και μέλος του ΔΣ του Θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση στις ΗΠΑ, ο Νικόλαος Καλτσάς, επίτιμος διευθυντής στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, και ο Ιωάννης Μυλωνόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης και Αρχαιολογίας (Κολούμπια).

Marble Heads of Achilles and Penthesileia from Italy, second century A.D. The amazon Penthesileia was fatally hit by Achilles. While holding Penthesilea’s dying body, Achilles lifted the helmet to see the adversary and upon discovering her beauty, youth, and valor, he fell in love with her. The sculptor has captured the moment of Penthesileia’s death, with her eyes turned upward and her mouth is open in pain, and Achilles’ recognition of his love. Basel, Antikenmuseum und Sammlung Ludwig, BS 298, BS 214.

Ο Άγγελος Χανιώτης, μιλώντας για την έκθεση, τόνισε: «Σε κάθε πολιτισμό, οι άνθρωποι δημιουργούν λογοτεχνία και παράγουν τέχνη για να εκφράσουν ή να διεγείρουν συναισθήματα. Η σχέση των αρχαίων Ελλήνων με το συναίσθημα έχει όμως ιδιαιτερότητες. Οι αρχαίοι Έλληνες θεοποίησαν συναισθήματα, όπως τον Έρωτα, τον Πόθο και τον Φόβο και, το σημαντικότερο, δημιούργησαν λογοτεχνία, μύθους και τέχνη για εκφράσουν, για πρώτη φορά στο Δυτικό πολιτισμό, βαθύ προβληματισμό για την υφή του συναισθήματος και τις συνέπειες των ανεξέλεγκτων συναισθημάτων. Με τρόπο κατανοητό για το ευρύ κοινό, η έκθεση αυτή εξηγεί τη σημασία των συναισθημάτων για την πληρέστερη κατανόηση της ιστορίας, της τέχνης, της λογοτεχνίας και της θρησκείας στην αρχαία Ελλάδα. Τα εκθέματα μας δείχνουν θεούς, ήρωες και θνητούς, άνδρες και γυναίκες, ενήλικες και παιδιά, με ένα πρόσωπο άλλοτε χαρούμενο και άλλοτε οργισμένο, άλλοτε φθονερό και άλλοτε λυπημένο, πάντοτε όμως βαθύτατα ανθρώπινο και για αυτό με διαχρονική σημασία».

Copper Alloy Hydria with inlaid silver, Representing Boreas Abducting Oreithya – ca 370 BC, Pharsalos, Thessaly. Athens, National Archaeological Museum X18775. Photography Kostas Xenikakis.

«Καμιά προκατάληψη, κανένα ταμπού δεν περιόρισε a priori την επιλογή των προς έκθεση αντικειμένων» επισήμανε ο Νίκος Καλτσάς. «Όλα τα συναισθήματα, από τα πιο υψηλά και θετικά έως τα πιο ταπεινά και αρνητικά, παρουσιάστηκαν με ειλικρίνεια, χωρίς τάσεις εξωραϊσμού και εξιδανίκευσης, στο βαθμό που αυτό ήταν εφικτό να γίνει με το διαθέσιμο υλικό, τόσο στα ελληνικά όσο και στα ξένα μουσεία. Τα πρόσωπα του μύθου, θεοί και ήρωες πλασμένοι κατ’ εικόνα και ομοίωση του ανθρώπου, ξεδιπλώνουν τα συναισθήματά τους ή προκαλούν συναισθήματα πάνω στη στιλπνή επιφάνεια των μελανόμορφων και ερυθρόμορφων αγγείων και δίνουν πνοή στο εκτυφλωτικό λευκό των ελληνικών μαρμάρων. Κάπως ταπεινότερα είναι τα τέχνεργα που έφτασαν σε μας από τον κόσμο των θνητών –με εξαίρεση τα επιβλητικά αττικά επιτύμβια μνημεία–, αλλά γεμάτα έντονα συναισθήματα, ακόμα και τα μικρά και ευτελή από την άποψη του υλικού και της τέχνης μολύβδινα ελάσματα με τις κατάρες των αδικημένων. Η μουσειολογική προσέγγιση, με την κατάλληλη ομαδοποίηση των εκθεμάτων και τις επεξηγήσεις, κατευθύνει τον επισκέπτη να διεισδύσει στο χώρο των συναισθημάτων, εκπλήσσοντάς τον με τον τρόπο που αυτά αποκαλύπτονται στα μάτια του».

Marble Relief with the Amorous Embrace of Leda and the Swan (Zeus) from Knossos (Crete), first-second century A.D. The artist captured a moment of erotic desire as Zeus, transformed into a swan, approaches Leda. The naked Leda is leaning in, with her knees bent to receive the advances of the swan. A winged Eros assists in the coupling by pushing the swan from behind with his hands and right leg.  Heraklion Archaeological Museum, Γ367.

Ο Ιωάννης Μυλωνόπουλος ανέφερε: «Υπάρχουν πάρα πολλές πτυχές της αρχαίας ελληνικής τέχνης που την καθιστούν μοναδική σε σύγκριση με τις καλλιτεχνικές εκφράσεις άλλων σημαντικών πολιτισμών της Μεσογείου. Η έμφαση στην απόδοση συναισθημάτων είναι όμως η πτυχή εκείνη που, αν και δεν έχει μελετηθεί σε βάθος, τη μετατρέπει πραγματικά σε πρόδρομο της Δυτικής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Αγγειογράφοι όπως ο Εξηκίας, ήδη στον 6o, ή ο Ζωγράφος της Πενθεσίλειας στον 5ο αιώνα π.Χ. και γλύπτες όπως ο Σκόπας στον 4ο ή οι δημιουργοί της περίφημης ζωφόρου της Περγάμου στο 2ο αιώνα π.Χ. δεν ενδιαφέρονταν απλώς να απεικονίσουν αφηγηματικά τα έργα και τις πράξεις μυθικών ηρώων και θεών, αλλά να τους εξανθρωπίσουν μέσα από καθαρώς οπτικά ψυχογραφήματα. Η εκδικητική έξαρση της Μήδειας, η οργή του Αχιλλέα, η ερωτική έξαψη του Δία ή η σεξουαλική ορμητικότητα ενός Σάτυρου διεγείρουν τη φαντασία αρχαίων Ελλήνων καλλιτεχνών και αποδίδονται αρχικά, κατά κύριο λόγο, μέσω χειρονομιών και αργότερα με τη βοήθεια εκφράσεων –συχνά υπερβολικών– του προσώπου.

Fragmentary Vase with a Mourning Youth from Athens, ca. 500–475 B.C.E. A young man sits alone in a wrestling ground. His back is bent, his body wrapped in a himation. His hands cover his face, a visual symbol of grief. We do not know the cause of his grief: sorrow at the loss of a lover or a fellow athlete, or humiliation at defeat in a contest? Museum of the Ancient Agora, Athens, Ρ 34808.

Και όμως, η αληθινή μεγαλουργία της αρχαίας ελληνικής τέχνης και του ενδιαφέροντός της στην απεικόνιση συναισθημάτων έγκειται στο γεγονός ότι δεν αποκλείει το ανθρώπινο στοιχείο. Η αγάπη της ανώνυμης μητέρας για το παιδί της, η απέραντη θλίψη ενός πατέρα για το χαμό του γιου του, η χαρά ενός παιδιού που τρέχει παίζοντας στους δρόμους, η υπερηφάνεια ενός αθλητή για τις νίκες του, αντιμετωπίζονται από τους αρχαίους Έλληνες δημιουργούς με την ίδια καλλιτεχνική σοβαρότητα και οξύνοια που επιδεικνύουν όταν προσπαθούν να απεικονίσουν τον εξίσου πολύπλοκο συναισθηματικό κόσμο των θεών και των ηρώων».

Marble Statue of a Kore from the Acropolis in Athens, ca. 520–510 B.C.E. The young woman gathers up her long garment as she approaches the goddess to whom she will offer a fruit, a bird, or a flower, in expression of gratitude and piety. Colors and metal ornaments contributed to the girls’ grace. Athens, Acropolis Museum, Acr. 670.

Τέλος, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λυδία Κονιόρδου, η οποία δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στη συνέντευξη Τύπου λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων, μετέφερε το δικό της μήνυμα για την έκθεση: «Στην έκθεση “εmotions, ένας κόσμος συναισθημάτων”, το Υπουργείο Πολιτισμού συμμετέχει με έργα από 20 ελληνικά μουσεία. Μπορούμε λοιπόν να θαυμάσουμε αγάλματα και ανάγλυφα μοναδικής ομορφιάς που αιχμαλωτίζουν τα συναισθήματα σε σώματα και πρόσωπα. Από την αινιγματική Κόρη από το Μουσείο της Ακρόπολης, μέχρι την κεφαλή ενός γελαστού παιδιού από το μουσείο της Βραυρώνας. Από έναν Κούρο του Πτώου που προέρχεται από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, μέχρι την παράσταση ενός ζευγαριού που αγκαλιάζεται από το Μουσείο της Δήλου… Όταν κοιτώ αυτούς τους θησαυρούς που αιχμαλωτίζουν τα συναισθήματα μέσα από το διάλογο στο σώμα και την κατασκευή τους, δεν μπορώ ως ένας σύγχρονος “επισκέπτης” παρά να νιώσω τα χέρια που έδωσαν σχήμα σε ένα κομμάτι μάρμαρου, σε μια φούχτα πηλού, νιώθω τα συναισθήματα να εκπέμπονται από την πυρετώδη προσπάθεια του καλλιτέχνη να μεταμορφώσει και να υπερβεί την ύλη. Η ελληνική πολιτιστική κληρονομιά είναι ένα σπουδαίο δώρο που οι σύγχρονοι Έλληνες πολίτες έχουν το προνόμιο και την υποχρέωση να ανακαλύψουν, να συντηρήσουν, να διατηρήσουν και να μοιραστούν με τον κόσμο, καθώς αποτελεί ένα θεμελιώδες κομμάτι της κοινής μας παγκόσμιας κληρονομιάς».

Vase with Satyr Feeding a Baby Satyr, of unknown provenance, late fifth-early fourth century B.C.E. A satyr, a mixture of man and animal, is cradling a baby satyr in his arms and feeding it from a bottle. The infant, with its bald head, has the features of an elderly man. This rare scene of affection, reminds that all living creatures have feelings of tenderness towards their young ones. Thessaloniki, The George Tsolozidis Collection, ST 433.

Η έκθεση παρουσιάζεται στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων, στο ισόγειο του Μουσείου Ακρόπολης, και θα διαρκέσει έως τις 19 Νοεμβρίου 2017.

Πηγές: Ίδρυμα Ωνάση (Δελτίο Τύπου) - http://www.archaeology.wiki/blog/2017/07/19/emotions-at-the-acropolis-museum/

Στο ανθρώπινο σάλιο, το φάντασμα ενός χαμένου συγγενή. In saliva, clues to a 'ghost' species of ancient human

Πληθυσμοί της υποσαχάριας Αφρικής έχουν στο σάλιο τους μια πρωτεΐνη-«κληρονομιά» από αρχαίο αλλά άγνωστο είδος ανθρώπου. In saliva, scientists have found hints that a "ghost" species of archaic human may have contributed genetic material to ancestors of people living in Sub-Saharan Africa today. The finding comes from a University at Buffalo-led research project that examined the evolutionary history of MUC7, a gene that codes for an important salivary protein of the same name. Credit: Bob Wilder/University at Buffalo

Ανθρώπινοι πληθυσμοί που ζουν σήμερα στην υποσαχάρια Αφρική έχουν στο σάλιο τους μια πρωτεΐνη την οποία δείχνουν να κληρονόμησαν από κάποιο αρχαίο αλλά άγνωστο είδος ανθρώπου, αποκαλύπτει διεθνής μελέτη με ελληνική συμμετοχή.

Επιβεβαίωση της επιμειξίας Homo sapiens και... συγγενών

Neanderthal. The evolutionary history of a salivary protein may point to interbreeding between humans and an enigmatic ancient relative. The research adds to a growing body of evidence suggesting that sexual rendezvous between different archaic human species may not have been unusual. Credit: © procy_ab / Fotolia

Η έρευνα, η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Molecular Biology and Evolution, έρχεται να προστεθεί σε προηγούμενα ευρήματα για επεισόδια επιμειξίας ανάμεσα στον Homo sapiens και συγγενικά του είδη.

Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι οι σημερινοί Ευρωπαίοι και Ασιάτες φέρουν γονίδια που προήλθαν από τους Νεάντερταλ και τους Ντενίσοβαν, ένα μυστηριώδες ανθρώπινο είδος του ρωσικού βορρά. Η νέα γενετική μελέτη υποδεικνύει ότι οι Homo sapiens στην Αφρική είχαν κι αυτοί περιστασιακές σεξουαλικές σχέσεις με συγγενικά είδη.

«Φαίνεται ότι η επιμειξία μεταξύ αρχαίων ανθρώπινων ειδών δεν ήταν η εξαίρεση αλλά ο κανόνας» σχολιάζει ο Ομέρ Γκοκτσουμέν του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης στο Μπάφαλο, επικεφαλής της μελέτης.

«Η έρευνά μας ιχνηλάτησε την εξέλιξη μιας σημαντικής πρωτεΐνης στη βλέννα του σάλιου που ονομάζεται MUC7. Όταν εξετάσαμε την ιστορία του γονιδίου που κωδικοποιεί αυτήν την πρωτεΐνη, είδαμε την υπογραφή ενός αρχαϊκού συστατικού στους σημερινούς πληθυσμούς της υποσαχάριας Αφρικής» εξηγεί.

«Κλειδί» η MUC7

Η πρωτεΐνη MUC7 υπάρχει στο σάλιο όλων των ανθρώπων και πιστεύεται ότι βοηθά στην προσκόλληση της βλέννας σε μικρόβια που θα μπορούσαν να απειλήσουν την υγεία. Όμως η σύσταση της πρωτεΐνης και το γονίδιό της παρουσιάζουν διαφορές από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Η μελέτη εξέτασε το γονίδιο της MUC7 σε περισσότερα από 2.500 γονιδιώματα σημερινών ανθρώπων. Έδειξε ότι σε ορισμένους πληθυσμούς της υποσαχάριας Αφρικής το γονίδιο ήταν εντελώς διαφορετικό από τις ποικιλίες που απαντώνται σε άλλους πληθυσμούς. Μάλιστα αυτή η ποικιλία της υποσαχάριας Αφρικής έμοιαζε λιγότερο με τις υπόλοιπες ποικιλίες από ό,τι το γονίδιo της MUC7 στους Νεάντερταλ και τους Ντενίσοβαν.

Η πιο πιθανή εξήγηση γι' αυτήν την αφρικανική ποικιλία του γονιδίου είναι ότι εισήχθη στο ανθρώπινο γονιδίωμα λόγω διασταύρωσης με κάποιο άλλο, απροσδιόριστο είδος ανθρώπου.

Το είδος-φάντασμα

Ο Homo erectus είναι ένα υποψήφιο είδος από το οποίο θα μπορούσε να είχε προέλθει το «ξένο» γονίδιο. Homo erectus, female. Reconstruction based on ER 3733 by John Gurche.

«Αυτός ο άγνωστος συγγενής του ανθρώπου θα μπορούσε να είναι κάποιο είδος που έχει ήδη ανακαλυφθεί, όπως κάποιο υποείδος του Homo erectus, ή κάποιο είδος που δεν γνωρίζουμε σήμερα» εξηγεί ο Γκοκτσουμέν. «Το αποκαλούμε είδος - φάντασμα επειδή δεν έχουμε απολιθώματα» επισημαίνει.

Βάσει του ρυθμού με τον οποίο το γονίδιο της MUC7 συσσωρεύει μεταλλάξεις στην πορεία του χρόνου, η ερευνητική ομάδα εκτιμά ότι η επιμειξία συνέβη πριν από περίπου 150.000 χρόνια, σχετικά νωρίς στην ανθρώπινη εξέλιξη, πριν αρχίσει η έξοδος του Homo sapiens από την Αφρική.

Φαίνεται όμως ότι οι Homo sapiens που μετανάστευσαν τελικά σε Ευρώπη και Ασία κατάγονταν από πληθυσμούς που δεν είχαν συμμετάσχει στην επιμειξία.

Διαφορετικές συνθέσεις του μικροβιώματος στο στόμα

Το γιατί αυτή η «ξένη» γονιδιακή ποικιλία διατηρήθηκε από την εξέλιξη μέχρι σήμερα παραμένει ανοιχτό θέμα. Η μελέτη υποδεικνύει πάντως ότι διαφορετικές ποικιλίες της MUC7 συνδέονται με διαφορετικές συνθέσεις του μικροβιώματος στο ανθρώπινο στόμα.

Από ελληνικής πλευράς, στη μελέτη συμμετείχαν ο Νικόλαος Αλαχιώτης και ο Παύλος Παυλίδης του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας στο Ηράκλειο.

Πηγές: Duo Xu, Pavlos Pavlidis, Recep Ozgur Taskent, Nikolaos Alachiotis, Colin Flanagan, Michael DeGiorgio, Ran Blekhman, Stefan Ruhl, Omer Gokcumen. Archaic hominin introgression in Africa contributes to functional salivary MUC7 genetic variation. Molecular Biology and Evolution, 2017; DOI: 10.1093/molbev/msx206 - http://www.tovima.gr/science/medicine-biology/article/?aid=893738

Η αποθήκευση ταινιών σε DNA και η εξερεύνηση του εγκεφάλου. Who Needs Hard Drives? Scientists Store Film Clip in DNA

A new CRISPR system-based technology enables the recording of digital data, like those presenting successive frames of the movie of a galloping horse, one of the first made ever, in a population of living bacteria. In the future, this molecular recording device could allow researchers to have cells record the key changes they undergo during their development or exposure to environmental or pathogenic signals. Credit: Wyss Institute at Harvard University

Μια από τις πρώτες κινούμενες εικόνες που έγιναν ποτέ, ήταν από τον Βρετανό φωτογράφο Eadweard Muybridge το 1878, και έδειχνε ένα άλογο που καλπάζει.

A pixelated image from an early film shows a mare running. Scientists stored the short film in bacterial DNA and then retrieved it. Credit: Seth Shipman

Μετά από περίπου ενάμισυ περίπου αιώνα μια κινούμενη εικόνα-ταινία, που δείχνει πάλι ένα άλογο που καλπάζει, αποθηκεύτηκε σε DNA ζωντανού κυττάρου και μπορεί να ανακτηθεί ανά πάσα στιγμή, ανεξάρτητα από την διαίρεση και εξέλιξη του κυττάρου.

Το επίτευγμα περιγράφεται σε δημοσίευση του περιοδικού Nature από ερευνητές της ιατρικής σχολής του Χάρβαρντ. [CRISPR–Cas encoding of a digital movie into the genomes of a population of living bacteria]

Οι επιστήμονες έχουν ήδη καταφέρει να «μεταφράσουν» όλα τα σονέτα του Σαίξπηρ σε DNA, ενώ ο George Church, ένας από τους συγγραφείς της παραπάνω μελέτης, κωδικοποίησε πρόσφατα το δικό του βιβλίο “Regenesis” σε βακτηριακό DNA και έκανε 90 δισεκατομμύρια αντίτυπα από αυτό!

Η αποθήκευση σε DNA μιας κινούμενης εικόνας, έκανε τους επιστήμονες να αναρωτιούνται αν είναι πιθανό μια μέρα να καταφέρουμε κάτι πιο εξωτικό: να προγραμματίσουμε βακτήρια, έτσι ώστε τοποθετώντας τα στο ανθρώπινο σώμα, να καταγράφουν το τι κάνουν ανθρώπινα κύτταρα, δημιουργώντας την «ταινία» της ζωής του κάθε κυττάρου. Όταν ένα άτομο θα αρρωσταίνει, οι γιατροί από τις καταγραφές αυτών των βακτηρίων θα καταλαβαίνουν τι δεν πάει καλά. Κάτι σαν τα μαύρα κουτιά των αεροπλάνων – με τη διαφορά ότι τα δεδομένα των μαύρων κουτιών χρησιμοποιούνται μετά την συντριβή.

Αν όλα αυτά ακούγονται ως επιστημονική φαντασία, τότε η αποθήκευση δεδομένων στο DNA είναι το πρώτο βήμα υλοποίησης αυτού του οραματισμού.

Ο Church και οι συνεργάτες του κατάφεραν να κωδικοποιήσουν την ψηφιακή ασπρόμαυρη ταινία χρησιμοποιώντας, αντί των ψηφιακών δεδομένων «0» και «1» του δυαδικού συστήματος των υπολογιστών, τα βιολογικά δεδομένα, τις τέσσερις βάσεις-νουκλεοτίδια A (αδενίνη), G (γουανίνη), C (κυτοσίνη) και Τ (θυμίνη) του μορίου του DNA.

Wyss Institute and Harvard Medical School researchers George Church and Seth Shipman explain how they engineered a new CRISPR system-based technology that enables the chronological recording of digital information, like that representing still and moving images, in living bacteria. Credit: Wyss Institute at Harvard University

Στη συνέχεια χρησιμοποιώντας την τεχνική επεξεργασίας γονιδίων που ονομάζεται Crispr (εισάγει και διαχειρίζεται πρωτεΐνες σε μικροσκοπική κλίμακα), μετέφεραν αυτήν την αλληλουχία στο γονιδίωμα του γνωστού βακτηρίου Ε. Coli. Παρά την τροποποίηση αυτή τα βακτήρια αυτά αναπτύχθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν. Η ταινία που αποθηκεύτηκε στο DNA διατηρήθηκε ανέπαφη στις επόμενες γενιές των βακτηρίων.

Richard Feynman at Caltech giving his famous lecture he entitled "There's Plenty of Room at the Bottom." (credit: California Institute of Technology)

Πριν από μισό αιώνα ο γνωστός φυσικός Richard Feynman πρότεινε ότι το DNA θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αποθηκευτικό μέσο πληροφοριών. Αυτό έγινε πολύ πριν από την επανάσταση της μοριακής βιολογίας και δεκαετίες πριν οι επιστήμονες καταφέρουν την επεξεργασία του DNA. Η Βιολογία δεν είναι απλά μια καταγραφή πληροφοριών, είχε πει σε μια διάλεξή του το 1959. Εξετάστε το ενδεχόμενο, ότι θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι πολύ μικρό που θα κάνει αυτό εμείς θέλουμε.

Η ιδέα του Feynman μας κατεύθυνε, δήλωσε ο Leonard Adleman ένας μαθηματικός του Πανεπιστημίου της νότιας Καρολίνας και συν-εφευρέτης ενός από τα δημόσια συστήματα κρυπτογραφίας, RSA. To 1994, o Adleman είχε αναφέρει πως κατάφερε να αποθηκεύσει δεδομένα σε DNA και το χρησιμοποίησε σε ηλεκτρονικό υπολογιστή για να λύσει ένα μαθηματικό πρόβλημα. Προσδιόρισε ότι το DNA μπορεί να αποθηκεύσει ένα δισεκατομμύρια φορές περισσότερα δεδομένα από έναν σκληρό δίσκο στον ίδιο χώρο.

Και είναι γεγονός πως η αποθήκευση δεδομένων είναι ένα διογκούμενο πρόβλημα. Η τωρινή τεχνολογία αποθήκευσης δεδομένων σε λίγα χρόνια θα φαίνεται εντελώς απαρχαιωμένη μπροστά στην αποθήκευση δεδομένων σε DNA. Άλλωστε οι οργανισμοί έχουν αποθηκεύσει τις δικές τους πληροφορίες στο DNA για δισεκατομμύρια χρόνια, έτσι ώστε να είναι ακόμα μέχρι σήμερα αναγνώσιμο.

Σύμφωνα με τους Shipman και Church, η άμεση πρόκληση είναι ο εγκέφαλος. Περιέχει 86 δισεκατομμύρια νευρώνες και δεν υπάρχει εύκολος τρόπος για να μάθουμε τι κάνουν. Σήμερα μπορούμε να μετρήσουμε έναν νευρώνα κάθε φορά με ηλεκτρόδια, αλλά 86 δισεκατομμύρια ηλεκτρόδια δεν χωράνε στον εγκέφάλό μας. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με τα «κατάλληλα» βακτήρια.

Η ιδέα είναι τα βακτήρια που έχουν διαμορφωθεί ως συσκευές καταγραφής να εισαχθούν στον εγκέφαλο διαμέσου του αίματος και να καταγράφουν δεδομένα. Στην συνέχεια οι επιστήμονες εξάγοντας τα βακτήρια από τον εγκέφαλο θα εξετάσουν το DNA τους για να δουν τι παρατήρησαν στους νευρώνες.

Ενώ όλα αυτά ακούγονται ως φουτουριστικές ιδέες, θα πρέπει να σημειωθεί πως η βιοτεχνολογία έχει προχωρήσει πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι θα προέβλεπε κανείς.

Για παράδειγμα η αλληλουχία του ανθρώπινου γονιδιώματος. Η πρώτη προσπάθεια πήρε χρόνια και κόστισε 3 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι πιο αισιόδοξοι πρόβλεψαν πως σε έξι δεκαετίες η χαρτογράφηση θα κοστίζει 1000 δολάρια. Αποδείχθηκε ότι τελικά αρκούσαν έξι χρόνια, αντί των έξι δεκαετιών.

Πηγές: Seth L. Shipman et al, CRISPR–Cas encoding of a digital movie into the genomes of a population of living bacteria, Nature (2017). DOI: 10.1038/nature23017 - https://www.nytimes.com/2017/07/12/science/film-clip-stored-in-dna.html - https://physicsgg.me/2017/07/13/

Εγκεφαλόφωνο: δημιουργία μουσικής διαμέσου της σκέψης. Creating music by thought alone

To Εγκεφαλόφωνο είναι ένα μουσικό όργανο το οποίο χειρίζεται κανείς μόνο με την σκέψη. The Encephalophone is a musical instrument that can be played by the mind alone. Neurologist Thomas Deuel practices on the encephalophone in preparation for a gig. Credit: University of Washington

«Hands-free» μουσικό όργανο, ελεγχόμενο μέσω σκέψης, ανέπτυξαν νευρολόγοι, με σκοπό τη χρήση του από ασθενείς που έχουν προβλήματα κίνησης ή βρίσκονται στο στάδιο της αποκατάστασης από εγκεφαλικά επεισόδια, τραυματισμούς στη σπονδυλική στήλη κ.α.

Το «εγκεφαλόφωνο» περιγράφεται σε σχετικό report στο Frontiers in Human Neuroscience [The Encephalophone: A Novel Musical Biofeedback Device using Conscious Control of Electroencephalogram (EEG)].

Thomas Deuel, a neuroscientist, sound artist, and neurologist, discusses his work with music generated through conscious control of the electroencephalogram. Thomas discusses his Encephalophone, a novel musical instrument and cognitive rehabilitation device using conscious control of electroencephalogram (EEG). There is a discussion of the basic function of EEG, a historical perspective on the sonification of EEG, and a description of how the Encephalophone works and experiments proving its effectiveness, followed by future directions being pursued.

Όπως εξηγεί ο Τόμας Ντιούελ, νευρολόγος του Σουηδικού Ιατρικού Κέντρου, νευροεπιστήμονας του University of Washington και πρώτος συντάκτης του report, πρόκειται για «ένα μουσικό όργανο που ελέγχεις με τη σκέψη σου, χωρίς κίνηση».

«Είμαι μουσικός και νευρολόγος, και έχω δει πολλούς ασθενείς που έπαιζαν μουσική πριν το εγκεφαλικό ή άλλο κινητικό πρόβλημα, που δεν μπορούν πλέον να παίξουν κάποιο όργανο ή να τραγουδήσουν» λέει ο Ντιούελ. «Σκέφτηκα ότι θα ήταν θαυμάσιο το να μπορείς να χρησιμοποιήσεις ένα όργανο εγκεφάλου- υπολογιστή για να δώσεις σε ασθενείς τη δυνατότητα να παίξουν μουσική ξανά χωρίς να απαιτείται κίνηση».

Το εγκεφαλόφωνο συλλέγει εγκεφαλικά σήματα μέσω ενός ειδικού σκουφιού που μετατρέπει συγκεκριμένα σήματα σε μουσικές νότες. Η συσκευή συνδυάζεται με συνθεσάιζερ, κάτι που επιτρέπει στον χρήστη να δημιουργεί μουσική χρησιμοποιώντας ένα μεγάλο εύρος ήχων.

Ο Ντιούελ είχε αρχικά αναπτύξει το εγκεφαλόφωνο στο δικό του, ανεξάρτητο εργαστήριο, σε συνεργασία με τον Δρ. Φέλιξ Ντάρβας, γιατρό στο University of Washington. Στο πρώτο τους αυτό report, περιγράφουν την ανάπτυξη του οργάνου, καθώς και τις αρχικές τους μελέτες, οι οποίες δείχνουν πώς το όργανο μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Η προκαταρκτική μελέτη έδειξε πως 15 υγιείς ενήλικοι που αποτελούσαν την ομάδα δοκιμής ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσουν το όργανο για να παράγουν τις επιθυμητές μουσικές νότες, χωρίς να χρειάζεται προηγούμενη εκπαίδευση.

Το εγκεφαλόφωνο μπορεί να ελεγχθεί μέσω δύο ανεξάρτητων τύπων εγκεφαλικών σημάτων: Είτε αυτών που σχετίζονται με τον οπτικό φλοιό (ανοιγοκλείνοντας τα μάτια), είτε αυτών που σχετίζονται με την κίνηση. Ο έλεγχος μέσω της σκέψης για την κίνηση ίσως να είναι πιο χρήσιμος για ασθενείς με αναπηρία, και ο Ντιούελ σχεδιάζει να συνεχίσει τις έρευνες πάνω σε αυτή την εφαρμογή- ωστόσο, οι έρευνες μέχρι τώρα δείχνουν πως ο έλεγχος μέσω του ανοίγματος/ κλεισίματος των ματιών είναι πιο ακριβής.

Επίσης, σε συνεργασία με το Center for Digital Arts and Experimental Media (DXARTS) γίνονται προσπάθειες ώστε το εγκεφαλόφωνο να αποκτήσει περαιτέρω μουσικές δυνατότητες- και να γίνει ευκολότερο στη χρήση. Κλινικές δοκιμές αναμένεται να αρχίσουν αργότερα μέσα στο έτος.

Πηγές: www.naftemporiki.gr – medicalxpress.com

Το μικρότερο άστρο στο ορατό Σύμπαν. Smallest-ever star discovered by astronomers

Σε απόσταση 600 ετών φωτός από τη Γη, δεν είναι μεγαλύτερο σε μέγεθος από τον πλανήτη Κρόνο. Το άστρο EBLM J0555-57Ab (δεύτερο από δεξιά) σε σύγκριση με τους πλανήτες Δία και Κρόνο, αλλά και με το άστρο TRAPPIST-1. Η ακτίνα του EBLM J0555-57Ab είναι περίπου το 84% της ακτίνας του Δία (αριστερά), αλλά η μάζα του είναι 85 φορές μεγαλύτερη από αυτή του γίγαντα αερίου πλανήτη. An international team of astronomers, led by the University of Cambridge, has announced the discovery of a low-mass star, called EBLM J0555-57Ab, roughly the size of the gas giant Saturn, making it the smallest star yet discovered. Artist’s concepts of Saturn, Jupiter, EBLM J0555-57Ab and the star TRAPPIST-1. EBLM J0555-57Ab has a mass comparable to the current estimate for TRAPPIST-1, but has a radius that is nearly 30% smaller. Image credit: Amanda Smith

Αν ήταν έστω και ελάχιστα μικρότερο, δεν θα μπορούσε να συντηρήσει τη θερμοπυρηνική λάμψη του: το μικρότερο γνωστό άστρο, το οποίο μόλις ανακαλύφθηκε σε απόσταση 600 ετών φωτός από τη Γη, δεν είναι μεγαλύτερο σε μέγεθος από τον πλανήτη Κρόνο.

«Η μελέτη μας αποκαλύπτει το ελάχιστο μέγεθος που μπορούν να έχουν τα άστρα» λέει ο Αλεξάντερ Μπέτικερ του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης στην επιθεώρηση Astronomy & Astrophysics.

Αν το άστρο ήταν λίγο μικρότερο, εξηγεί, η πίεση στον πυρήνα του δεν θα ήταν αρκετά μεγάλη για να διατηρήσει τις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις σύντηξης υδρογόνου, οι οποίες τροφοδοτούν όλα τα άστρα.

«Το άστρο αυτό είναι μικρότερο και πιθανώς ψυχρότερο από ορισμένους γιγάντιους αέριους εξωπλανήτες» επισημαίνει ο Μπέτικερ.

Σε ένα δυαδικό σύστημα

Focused image of the EBLM J0555-57 binary system by the Swiss 1.2-m Leonhard Euler Telescope at ESO’s La Silla Observatory. Image credit: Alexander von Boetticher et al.

Το μικρούλι άστρο, με την ονομασία EBLM J0555-57Ab, ανήκει σε ένα δυαδικό σύστημα, κινείται δηλαδή σε τροχιά γύρω από ένα δεύτερο άστρο, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση έχει πολύ μεγαλύτερη μάζα.

Ανακαλύφθηκε χάρη σε μια τεχνική που χρησιμοποιείται κανονικά για τον εντοπισμό πλανητών γύρω από μακρινά άστρα: το EBLM J0555-57Ab προκαλεί έναν ανεπαίσθητο κλυδωνισμό στο συνοδό του άστρο, καθώς περιφέρεται γύρω του, και η μέτρηση αυτού του κλυδωνισμού μπορεί να αποκαλύψει τη μάζα και άλλα χαρακτηριστικά.

Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, τα άστρα με μάζα μικρότερη από το 20% της μάζας του Ήλιου είναι τα πιο άφθονα στο Σύμπαν.

Δεν είναι όμως καλά κατανοητά, καθώς το μικρό μέγεθος και η χαμηλή φωτεινότητά τους δυσχεραίνουν τον εντοπισμό τους.

Πηγές: http://www.cam.ac.uk/research/news/smallest-ever-star-discovered-by-astronomers - http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=891951