Στην Γεωργία το αρχαιότερο κρασί στον πλανήτη. World's oldest wine 'made in Georgia'

Εντοπίστηκαν πήλινα δοχεία που περιείχαν κρασί ηλικίας περίπου 8.000 ετών. 8,000-year-old pottery fragments from two sites in the Republic of Georgia, South Caucasus, have revealed the earliest biomolecular archaeological and archaeobotanical evidence of grape wine and winemaking. The discovery is described in a paper published online in the Proceedings of the National Academy of Sciences. Early Neolithic jar, circa 6000-5000 BC, from Khramis Didi-Gora in the Republic of Georgia. Note the probable grape cluster motives encircling the mouth of the vessel, and the small base, which would have been inadequate for a free-standing vessel. The latter feature suggests that the jar was once partly or wholly buried underground, like modern qvevris (Georgian, ‘large jars’). This specimen is nearly a meter (3.3 feet) tall and a meter (3.3 feet) broad, with a volume exceeding 80 gallons. Image credit: Mindia Jalabadze / National Museum of Georgia

Καναδοί, Αμερικανοί, Ευρωπαίοι και Γεωργιανοί επιστήμονες και αρχαιολόγοι ανακάλυψαν σε δύο νεολιθικούς οικισμούς περίπου 50 χιλιόμετρα νότια της Τυφλίδας, πρωτεύουσας της Γεωργίας, μεγάλα πήλινα δοχεία που στο εσωτερικό τους υπήρχαν τα αρχαιότερα μέχρι σήμερα ίχνη κρασιού, ηλικίας περίπου 8.000 ετών. Επιβεβαιώνεται έτσι ότι η παραγωγή κρασιού άρχισε κάπου στο νότιο Καύκασο, στα σύνορα ανατολικής Ευρώπης και δυτικής Ασίας.

Η ανακάλυψη

The excavated sites contained the remains of two Neolithic villages at Gadachrili Gora (pictured) and Shulaveris Gora.

Τα χημικά ίχνη του κρασιού (ταρταρικό οξύ και άλλα οργανικά οξέα) ανακαλύφθηκαν σε οκτώ δοχεία, από το οποίο το αρχαιότερο χρονολογείται από το 5980 π.Χ. περίπου. Παρόμοια πιθάρια χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα στη Γεωργία για τη ζύμωση του κρασιού (στη χώρα καλλεργούνται πάνω από 500 ποικιλίες κρασιών). Σε κάθε ένα από τα δύο νεολιθικά γεωργιανά χωριά εκτιμάται ότι ζούσαν περίπου 60 άτομα, που ήσαν γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Κάθε δοχείο έχει ύψος περίπου 80 εκατοστών και διάμετρο 40 εκατοστών.

Κάποια από τα αγγεία, που έχουν γκριζωπή απόχρωση, φέρουν εικόνες αμπελιών και έναν άνδρα που χορεύει (μάλλον μεθυσμένος...). Μέχρι σήμερα οι αρχαιότερες ενδείξεις οινοποιΐας είχαν βρεθεί σε κεραμικά ηλικίας περίπου 7.000 έως 7.500 ετών από τα όρη του Ζάγρου στο βορειοδυτικό Ιράν (5400 έως 5000 π.Χ.). Στην Κίνα έχουν ανακαλυφθεί ίχνη κρασιού όχι από αμπέλια, αλλά από ρύζι, μέλι και φρούτα, που χρονολογούνται πρι 7.000 ετών περίπου.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής στον Στέφεν Μπατιούκ του Πανεπιστημίου του Τορόντο, που έκαναν την ανακάλυψη στις περιοχές ανασκαφών Γκανταχρίλι Γκόρα και Σουλαβέρις Γκόρα, καθώς και τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «PNAS» δήλωσαν ότι «πρόκειται για το αρχαιότερο παράδειγμα καλλιέργειας άγριου ευρασιατικού αμπελιού με αποκλειστικό στόχο την παραγωγή κρασιού». 

For the Neolithic Georgians, the drinking and offering of wine would have permeated nearly every aspect of life from medical practice to special celebrations. Pictured is a Neolithic jar from the site of Khramis Didi Gora.

Είναι μια ακόμη ένδειξη, σύμφωνα με τους επιστήμονες, για τον κεντρικό, πανάρχαιο και πολύπλευρο ρόλο του κρασιού στον πολιτισμό και ειδικότερα στη θρησκεία, στην ιατρική, στις κοινωνικές επαφές, στην κουζίνα, την οικονομία κ.α. Σύμφωνα με τον Μπατιούκ, «το ευρασιατικό αμπέλι, από το οποίο σήμερα παράγεται το 99,9% του κρασιού παγκοσμίως, έχει τις ρίζες του στην περιοχή του Καυκάσου».

Πηγές: http://www.pnas.org/content/early/2017/11/07/1714728114.abstract - http://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=915651

Ο πρώτος κβαντικός επεξεργαστής με 50 κβαντικά «μπιτ». The future is quantum

IBM 50Q System: An IBM cryostat wired for a 50 qubit system.

Η IBM αποκτά ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην κβαντική "κούρσα" κορυφαίων τεχνολογικών εταιρειών. Η μεγάλη αμερικανική εταιρεία ΙΒΜ, ανακοίνωσε ότι δημιούργησε τον πρώτο επεξεργαστή με 50 κβαντικά «μπιτ» ή κβαντικά δυφία (qubits), καταφέρνοντας να γίνει έτσι η πρώτη εταιρεία που επιτυγχάνει κάτι τέτοιο. Η συγκεκριμένη διάκριση της ΙΒΜ χαρίζει στην εταιρεία συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι της Google και άλλων τεχνολογικών εταιρειών, που συμμετέχουν στην άκρως ανταγωνιστική κβαντική «κούρσα».

Τι είναι

IBM 20 & 50 Qubit Arrays, Figure 1. Left) Schematic of 20 qubit system, and Middle) 50 qubit system illustrating qubit interconnectivity. This complex interconnect fabric permits maximum flexibility for IBM Q systems. The 50 qubit is the natural extension of the 20 qubit architecture. Right) Photograph of the quantum processor package for the first IBM Q systems. The processor features improvements in superconducting qubit design, connectivity and packaging.

Οι κβαντικοί υπολογιστές, οι οποίοι βρίσκονται ακόμη στα σπάργανα, υπόσχονται ταχύτητα υπολογισμών πολύ μεγαλύτερη από τους τωρινούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Αυτό συμβαίνει επειδή στους σημερινούς υπολογιστές, το bit, η βασική μονάδα πληροφορίας, μπορεί να πάρει είτε την τιμή «0» είτε την τιμή «1». Όμως το κβαντικό μπιτ (qubit), η στοιχειώδης μονάδα κβαντικής πληροφορίας, μπορεί να παίρνει τις τιμές «0», «1» ή «0 και 1» ταυτόχρονα.

Quantum computing has the potential to solve some of the world’s most complex problems. So how are quantum computers different from the traditional computers we use today?

Η ΙΒΜ ανακοίνωσε ότι αφενός δημιούργησε ένα σύστημα με 20 κβαντικά «μπιτ» που είναι ήδη έτοιμο για χρήση και αφετέρου ότι ανέπτυξε το πρώτο -ακόμη πειραματικό- σύστημα IBM Q με επεξεργαστή 50 qubits. Η εταιρεία έκανε γνωστό ότι το σύστημά της με τα 20 qubits θα είναι διαθέσιμο online στους πελάτες της από το τέλος του 2017, προκειμένου να διερευνήσουν τις δυνατότητες πρακτικής εφαρμογής του. Η επόμενη γενιά κβαντικών συστημάτων της ΙΒΜ θα ενσωματώσει τον ισχυρότερο επεξεργαστή των 50 qubits.

Ο πρώτος κβαντικός υπολογιστής που κατέστη online διαθέσιμος από την ΙΒΜ σε οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο, ήταν τον Μάιο του 2016. Στο διάστημα που μεσολάβησε, η εταιρεία έχει κάνει περαιτέρω προόδους και φαίνεται να προηγείται στις εξελίξεις από κάθε άλλο ανταγωνιστή της.

Εκτός από τον τομέα του υλικού (hardware), η ΙΒΜ συνεχίζει να αναπτύσσει ένα ολόκληρο «οικοσύστημα» κβαντικής υπολογιστικής, που περιλαμβάνει ανοικτό λογισμικό (software) και εκπαιδευτικό υλικό για την κβαντική κοινότητα των χρηστών. Ήδη, περισσότεροι από 60.000 χρήστες από όλο τον κόσμο (πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, σχολεία κ.α.) έχουν πραγματοποιήσει πάνω από 1,7 εκατομμύρια online κβαντικά πειράματα στους υπολογιστές της ΙΒΜ. Παράλληλα, η ΙΒΜ συνεργάζεται με άλλες εταιρείες (Samsung, Honda, Hitachi, Canon κ.α.) για να αναπτύξει βιομηχανικές και άλλες πρακτικές κβαντικές εφαρμογές.

Πηγές: http://www.amna.gr/home/article/204212/O-protos-kbantikos-epexergastis-me-50-kbantika-mpit – https://www.ibm.com/blogs/research/2017/11/the-future-is-quantum/

Η ονειροπόληση δείγμα εξυπνάδας. Daydreaming is Good. It Means You’re Smart

Egon Schiele, The Daydreamer (Gerti Schiele), 1911. Μελέτη δείχνει ότι τα άτομα των οποίων ο εγκέφαλος... βολτάρει συχνά στη δουλειά και όχι μόνο έχουν καλύτερες νοητικές ικανότητες. A new study from the Georgia Institute of Technology suggests that daydreaming during meetings isn’t necessarily a bad thing. It might be a sign that you’re really smart and creative.

Τελικά το να ονειροπολούμε στο γραφείο ή σε μια σημαντική σύσκεψη δεν είναι κάτι κακό - αντιθέτως, σύμφωνα με μια νέα μελέτη ερευνητών του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Τζόρτζια στις ΗΠΑ, μπορεί να αποτελεί σημάδι εξυπνάδας και δημιουργικότητας.

«Τα άτομα με πιο "αποδοτικό", ικανό εγκέφαλο πιθανότατα δεν μπορούν να τον  αποτρέψουν από το να… περιπλανάται» ανέφερε ο Ερικ Σουμάχερ, αναπληρωτής καθηγητής Ψυχολογίας στο Georgia Tech, εκ των κύριων συγγραφέων της νέας μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο «Νeuropsychologia».

Το πείραμα... της συνεργασίας και της ανάπαυσης

Ο καθηγητής Σουμάχερ και οι συνεργάτες του κατέγραψαν τα μοτίβα δραστηριότητας του εγκεφάλου περισσότερων από 100 εθελοντών ενώ εκείνοι υποβάλλονταν σε μαγνητική τομογραφία. Από τους συμμετέχοντες στη μελέτη ζητήθηκε να επικεντρώνουν το βλέμμα σε ένα σταθερό σημείο επί πέντε λεπτά. Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε τα δεδομένα που προέκυψαν προκειμένου να εντοπίσει ποιες περιοχές του εγκεφάλου κάθε εθελοντή λειτουργούσαν σε συνεργασία. «Με αυτόν τον τρόπο μπορέσαμε να δούμε ποιες περιοχές του εγκεφάλου συνεργάζονται όταν το άτομο είναι ξυπνητό αλλά σε κατάσταση ανάπαυσης» εξήγησε η Κριστίν Γκοντγουίν, υποψήφια διδάκτωρ στο Georgia Tech και εκ των συγγραφέων της μελέτης, και προσέθεσε ότι «είναι άκρως ενδιαφέρον το γεγονός ότι μελέτες δείχνουν πως τα ίδια αυτά εγκεφαλικά μοτίβα, που εμείς μετρήσαμε σε κατάσταση ανάπαυσης στους εθελοντές, συνδέονται με διαφορετικές γνωστικές ικανότητες».

Μόλις οι επιστήμονες κατέληξαν στο πώς και ποιες περιοχές του εγκεφάλου συνεργάζονται σε κατάσταση ανάπαυσης, συνέκριναν τα στοιχεία με εκείνα που προέκυψαν από τεστ στα οποία υποβλήθηκαν οι εθελοντές και μετρούσαν τις νοητικές και δημιουργικές ικανότητές τους. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν επίσης ερωτηματολόγια σχετικά με πόσο άφηναν το μυαλό τους να ονειροπολεί στην καθημερινότητά τους.

Πολλή ονειροπόληση, υψηλότερες νοητικές ικανότητες

Dante Gabriel Rossetti, The Day Dream, 1880. A new study reveals people who report more frequent daydreaming scored higher on tests of intelligence and creativity. MRI scans also reveals more efficient brain systems for frequent daydreamers.

Όπως φάνηκε, τα άτομα που ανέφεραν πιο συχνή ονειροπόληση μέσα στην ημέρα είχαν και υψηλότερα σκορ στα τεστ νοητικών ικανοτήτων και δημιουργικότητας, ενώ παρουσίαζαν και πιο «αποδοτικά» εγκεφαλικά συστήματα στις μαγνητικές τομογραφίες.

«Συνηθίζουμε να πιστεύουμε ότι η ονειροπόληση είναι κάτι κακό - ότι το άτομο προσπαθεί να επικεντρώσει κάπου την προσοχή του και δεν μπορεί» σημείωσε ο Σουμάχερ. «Τα δεδομένα μας όμως δείχνουν ότι αυτό δεν είναι πάντα αλήθεια. Κάποιοι άνθρωποι έχουν πιο "αποτελεσματικό" εγκέφαλο».

Ποιος είναι ο «αποτελεσματικός» εγκέφαλος

Morgan Westling, The Daydreamer. Those who reported more frequent daydreaming scored higher on intellectual and creative ability and had more efficient brain systems measured in the MRI machine.

Τι μπορεί να σημαίνει αυτή η «αποτελεσματικότητα»; Μεγαλύτερη ικανότητα του ατόμου να σκέφτεται, ακόμη και όταν ο εγκέφαλός του… βολτάρει. Πώς θα μπορούσε κάποιος να καταλάβει αν ο εγκέφαλός του είναι «αποδοτικός»; Ένα βασικό στοιχείο είναι ότι μπορεί να βγαίνει εύκολα από μια συζήτηση και να συντονίζεται ξανά σε αυτή χωρίς να έχει χάσει σημαντικά σημεία της.

«Τα ευρήματά μας μου θυμίζουν τους καθηγητές που συνηθίζουμε να λέμε ότι "είναι στον κόσμο τους" - πανέξυπνοι αλλά βυθισμένοι στις δικές τους σκέψεις» είπε ο καθηγητής Σουμάχερ. «Ή μου φέρνουν επίσης στον νου μαθητές που είναι πιο μπροστά από τους συμμαθητές τους νοητικά. Ενώ οι φίλοι τους χρειάζονται, για παράδειγμα, πέντε λεπτά για να μάθουν κάτι νέο, εκείνοι το μαθαίνουν μέσα σε ένα λεπτό και στη συνέχεια αρχίζουν να ονειροπολούν».

Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα νέα ευρήματα ανοίγουν τον δρόμο για περαιτέρω μελέτες ώστε να γίνει καλύτερα κατανοητό πότε η ονειροπόληση μπορεί να είναι επιβαρυντική για το άτομο και πότε μπορεί να είναι εποικοδομητική.

Πηγές: “Functional connectivity within and between intrinsic brain networks correlates with trait mind wandering” by Godwin CA, Hunter MA, Bezdek MA, Lieberman G, Elkin-Frankston S, Romero VL, Witkiewitz K, Clark VP, and Schumacher EH in Neuropsychologia. Published online July 10 2017 doi:10.1016/j.neuropsychologia.2017.07.006 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=914745

Μυστηριώδες κοσμικό σώμα στο κέντρο του Γαλαξία. Astronomers Are Puzzled by a Huge Object at The Centre of Our Galaxy

Οι επιστήμονες δεν μπορούν να διακρίνουν αν πρόκειται για άστρο ή πλανήτη. Planet? Dead star? It's so massive! Credit: Nostalgia for Infinity/Shutterstock

Τον Ιούνιο του 2016 το Αστρονομικό Πρόγραμμα OGLE εντόπισε σε απόσταση 22 χιλιάδων ετών φωτός από εμάς στο κέντρο του γαλαξία μας ένα μυστηριώδες κοσμικό σώμα που έλαβε την κωδική ονομασία OGLE-2016-BLG-1190Lb. Παρά τις προσπάθειες των επιστημόνων η ταυτότητα του εν λόγω αντικειμένου εξακολουθεί να παραμένει μυστηριώδης.

Η τελευταία προσπάθεια έγινε από διεθνή ομάδα αστρονόμων οι οποίοι χρησιμοποίησαν στις παρατηρήσεις τους το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer. Αν και η ερευνητική ομάδα δεν κατάφερε να ταυτοποιήσει το αντικείμενο αυτό, με άρθρο της στο διαδικτυακό αρχείο επιστημονικών προδημοσιεύσεων Arxiv κάνουν κάποιες ενδιαφέρουσες εκτιμήσεις.

Άστρο η πλανήτης;

Light curve of OGLE-2016-BLG-1190. The data points are colored as indicated by observatory in the top panel, which shows the full light curve. Credit: Ryu et al., 2017.

Οι ερευνητές θεωρούν ότι πρόκειται είτε για ένα άστρο είτε για ένα πραγματικά τεράστιο πλανήτη. Αν πρόκειται για άστρο οι ερευνητές εκτιμούν ότι πρόκειται για ένα καφέ νάνο ενώ αν πρόκειται για πλανήτη αυτός θα είναι απίστευτα μεγάλος αφού υπολογίζεται ότι θα είναι 13 φορές μεγαλύτερος από τον γίγαντα του ηλιακού μας συστήματος, τον Δία! Καφέ νάνοι ονομάζονται τα σώματα που βρίσκονται σε μια ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα σε πλανήτες και άστρα με τους περισσότερους ειδικούς να κάνουν λόγο για… «αποτυχημένα άστρα».

Διαπιστώθηκε επίσης ότι στην ίδια περιοχή με το μυστηριώδες σώμα βρίσκεται ένα άστρο και ότι το μυστηριώδες σώμα κινείται γύρω από αυτό το άστρο ολοκληρώνοντας μια πλήρη περιστροφή κάθε τρία έτη. Η αποκάλυψη της ταυτότητας του αντικειμένου θεωρείται σημαντική γιατί αν πρόκειται τελικά για πλανήτη λόγω της θέσης στην οποία βρίσκεται στον γαλαξία μας θα προσφέρει νέα δεδομένα για τον αριθμό και την διασπορά τους μέσα στους γαλαξίες.

Πηγές: OGLE-2016-BLG-1190Lb: First Spitzer Bulge Planet Lies Near the Planet/Brown-Dwarf Boundary, arXiv:1710.09974 [astro-ph.EP] arxiv.org/abs/1710.09974 - http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=915324

Μάτση Χατζηλαζάρου, «Αντίστροφη αφιέρωση»

Henri Gervex, A Lovers' Quarrel, 1887 

Για κείνον με την αντρίκια φωνή-ματιά και με χέρια μεγάλες φτερούγες που δεν τις ξεχνάω το απόγευμα είπες τριάντα χρόνια σε περίμενα κι ένιωσα πρώτη φορά «le vierge le vivace et le bel aujourd’ hui» (…) έτσι αυτήν τη στιγμή έχωσα εδώ και θα χώσω αλλού λέξεις κλεμμένες ή δικές μου που σου αρέσανε για να σε χαϊδεύει η μουσούδα του γραφτού μου πάλι ό,τι βρω δικό σου θα το φάω θα το τραγανίσω θα το καταπιώ (…) θα ’θελα εσένα που η καρδιά σου πιάνει από τη διώρυγα του Μπέριγκ μέσα απ’ όλη τη Ρωσία και απ’ το φαράγγι Λονδίνο Παρίσι Γενεύη για να φτάσει ως το Αιγαίο (…)

εσένα σ’ έχω Δεινόσαυρο από τους πιο εκπληκτικούς

εσένα σ’ έχω βότσαλο φρούτο απαλό που τ’ ωρίμασε η θάλασσα

σ’ ερωτεύω

σε ζηλεύω

σε γιασεμί

σε καλπασμό αλόγου μες στο δάσος το φθινόπωρο

με φοράω νέγρικο προσωπείο για να μας θέλεις εσύ

με κεντρίζεις μεταξένια άσπρο μου κουκούλι

με κοιτάζεις πολύ προσεκτικά

tu m’ abysses

tu m’ oasis

je te gougouch

je me tombeau bientôt

εσένα σ’ έχω δέκα ανθρώπους του Giacometti

σ’ έχω κόνδορα καθώς απλώνεσαι πάνω από τις Άνδεις

σ’ έχω θάλασσα γύρω τριγύρω από τα νησιά του Πάσχα

εσύ σπλάχνο μου πως με γεννάς

σε μίσχος

σε φόρμιγξ

με φλοισβίζεις

σε ζαργάνα α μ’ αρέσει

δυο κροταλίες όρθιοι στρίβουν και ξαναστρίβουν γλιστρώντας ο

ένας γύρω απ’ τον άλλο όταν σταματήσουν η περίπτυξή τους είναι το μονόγραμμά σου

tu m’ es Mallarmé Rimbaud Apollinaire

je te Wellingtonia

je t’ocarina

εγώ σε Τσεπέλοβο Πάπιγκο Ελαφότοπο

εγώ σε Βίκο με τα γιοφύρια του κει που διαβαίνει ο χρόνος

σ’ έχω πει και ψέματα για να τους ξεγελάσουμε

εγώ σ’ έχω άρωμα έρωτα

σ’ έχω μαύρο λιοντάρι

σε ονειροβάτησα μαζί μου ως το γκρεμό

εσέ ασύλληπτο θυμάμαι και τον ύπνο μου χάνω

εσύ μάχες και ένσαρκα άλογα του Uccello

εσύ δωρητής (δεξιά κάτω της εικόνας) εκείνου του μικρού κίτρινου αγριολούλουδου

εσύ κένταυρου ζέση

εσύ συντεχνία ολάκερη που έργα ποιείς διαβαίνοντας εν τη ανωνυμία

je te ouf quelle chaleur

tu m’ accèdes partout presque

je te glycine

εσύ φεγγάρι που ένα σύννεφο αναβοσβήνει

εσύ δε βαριέσαι παράτα το το σύμπαν έτσι που το’ χουμε αλαζονήσει

και δαύτο πώς να συναντηθούμε μετά

εσύ σε τρυφερό λόγο με το λόγο έτσι δεν είναι πες

εσύ σελίδα μου

εσύ μολύβι μου ερμηνευτή μου

σε ανοίγω συρτάρια

πώς γιατί δεν ήρθες τόσες φορές

σε ξεμάκρυνα εγώ λέω τώρα

δίχως τέλος λυπάμαι

σε κρυάδα γνώρισες ποτέ την καρδιά μου

σε μιαν έκπαγλη χρονιά ανταμώσαμε

σε ληστεύω από αλλουνού τα χέρια

σε ακούω από δω από κει

σε σιωπώ μες στην απέραντη τρυφερότητα

σιγά σιγά να καταλαγιάσουμε

όλα δεν τα’ χω πει

ΜΕ ΕΚΡΙΖΩΝΕΙΣ

Μάτση Χατζηλαζάρου, Αντίστροφη αφιέρωση, σελ. 178-179, Ποιητές στη σκιά, Εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2012.

Η Μάτση Χατζηλαζάρου διαβάζει το ποίημά της «Αντίστροφη αφιέρωση» που έγραψε λίγο πριν τον θάνατό της το 1987. Το εξαιρετικό και σπαρακτικό αυτό ποίημα μπορεί να διαβαστεί σαν μια ανεπίδοτη επιστολή προς τον Ανδρέα Εμπειρίκο, που είχε πεθάνει 10 χρόνια πριν και με τον οποίο υπήρξαν παντρεμένοι μεταξύ 1938-1943.

Η Ανταρκτική λιώνει από... κάτω. Hot News from the Antarctic Underground

Η παγωμένη ήπειρος θερμαίνεται από ένα σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο στο υπέδαφος της Γης. A new study adds evidence that a geothermal heat source called a mantle plume lies deep below Antarctica's Marie Byrd Land, explaining some of the melting that creates lakes and rivers under the ice sheet. Illustration of flowing water under the Antarctic ice sheet. Blue dots indicate lakes, lines show rivers. Marie Byrd Land is part of the bulging "elbow" leading to the Antarctic Peninsula, left center. Credit: NSF/Zina Deretsky

Τις τελευταίες δεκαετίες η Ανταρκτική αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά προβλήματα αφού οι μόνιμοι παγετώνες αλλά και παγοκρηπίδες (παγετώνες που εκτείνονται από την στεριά και επιπλέουν στην θάλασσα) λιώνουν με ταχείς ρυθμούς δημιουργώντας μικρότερα αλλά τεράστια παγόβουνα που αποκολλώνται και βγαίνουν στην ανοικτή θάλασσα.

A map of Antarctic ice flow speed. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center Scientific Visualization Studio

Η κρατούσα θεωρία αναφέρει ότι όλα αυτά οφείλονται στην κλιματική αλλαγή και την αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη και ειδικότερα στην περιοχή της Ανταρκτικής. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η αύξηση της θερμοκρασίας θερμαίνει όχι μόνο την επιφάνεια αλλά και ολόκληρη την θαλάσσια περιοχή της παγωμένης ηπείρου με αποτέλεσμα τα πιο ζεστά από το κανονικό νερά να «αδυνατίζουν» προοδευτικά τους πάγους με τους οποίους έρχονται σε επαφή. 

A rift in the Pine Island Glacier ice shelf, West Antarctica, photographed from the air during a NASA Operation IceBridge survey flight on 4 November 2016. This rift is the second to form in the center of the ice shelf in the past 3 years. The first resulted in an iceberg that broke off in 2015. Credit: NASA/Nathan Kurtz

Όμως πριν από 30 χρόνια επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Κολοράντο παρατηρώντας διάφορα γεωλογικά φαινόμενα στην Ανταρκτική όπως κάποιες μεγάλες ρωγμές που δημιουργούνταν στην επιφάνεια της είχαν διατυπώσει μια... προωθημένη θεωρία. Είχαν πει ότι είναι πιθανό η Ανταρκτική να μην λιώνει «από πάνω» δηλαδή από τις συνθήκες που επικρατούν στην ατμόσφαιρα της Γης αλλά «από κάτω». Έριξαν στο τραπέζι την ιδέα να συμβαίνει κάποια γεωλογική διεργασία στο υπέδαφος Ανταρκτικής μια γεωλογική διεργασία που θερμαίνει τα νερά και αυτή η διεργασία ακόμη και αν δεν είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος του λιώσιμου των πάγων πάντως σε κάθε περίπτωση συμβάλει σημαντικά σε αυτή την εξέλιξη.

Seismic measurements suggest a hot plume of mantle rock below West Antarctica. Credit: Helene Seroussi et al.

Η ιδέα δεν είχε απλά απορριφθεί από την επιστημονική κοινότητα αλλά είχε χλευαστεί. Όμως τώρα ερευνητική ομάδα της NASA έρχεται μετά από τόσα χρόνια να ανατρέψει τα δεδομένα και να δικαιώσει τους επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Κολοράντο. Χρησιμοποιώντας διάφορες νέες τεχνικές και επιστημονικά εργαλεία η ερευνητική ομάδα της NASA διαπίστωσε ότι πράγματι κάτω από το υπέδαφος της Ανταρκτικής εξελίσσεται ένα σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο που έχει ως αποτέλεσμα η ήπειρος να θερμαίνεται από κάτω. Οι ερευνητές της NASA υποστηρίζουν ότι κάτω από το υπέδαφος της Ανταρκτικής έχει σχηματιστεί ένας μίνι μανδύας, δηλαδή μεγάλες ποσότητες λιωμένων πετρωμάτων που βρίσκονται σε περιβάλλον υψηλών πιέσεων και υψηλής θερμότητας. Ο μανδύας της Γης είναι το μεγαλύτερο στρώμα του πλανήτη. Είναι ένα παχύ ημίρρευστο στρώμα που ξεκινά περίπου 30 χλμ. κάτω από την επιφάνεια και εκτείνεται σε βάθος 2.900 χλμ. «Θεωρούσα ότι επρόκειτο για μια τρελή ιδέα. Δεν μπορούσα να αντιληφθώ πώς ένα περιβάλλον που παράγει τόσο υψηλές θερμοκρασίες είναι δυνατόν να βρίσκεται στο υπέδαφος μιας περιοχής που καλύπτεται μόνιμα από πάγο» αναφέρει η Έλεν Σερούσι, του Εργαστηρίου Αεριώθησης της NASA (το γνωστό JPL) που είναι μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Satellite measurements reveal thinning in ice sheets is most dramatic in West Antarctica. Credit: ESA/Planetary Visions

Οι ερευνητές της NASA μάλιστα  πιστεύουν ότι εντόπισαν και το σημείο της Ανταρκτικής κάτω από το οποίο βρίσκεται αυτός ο μίνι μανδύας. Πρόκειται για την περιοχή Marie Byrd Land στην Δυτική Ανταρκτική. Η ανακάλυψη, αν τελικά επιβεβαιωθεί, μπορεί να προσφέρει κάποιες απαντήσεις αλλά δημιουργεί νέα ερωτηματικά αφού οι ειδικοί πρέπει τώρα να εξηγήσουν αυτό το σπάνιο γεωλογικό φαινόμενο. Κάποιοι μάλιστα έσπευσαν να υποστηρίξουν ότι μίνι μανδύες βρίσκονται και σε άλλες περιοχές της Γης (κυρίως ηφαιστειακές) όπου παρατηρείται ανεξήγητη γεωθερμική δραστηριότητα.

Πηγές: Helene Seroussi et al. Influence of a West Antarctic mantle plume on ice sheet basal conditions, Journal of Geophysical Research: Solid Earth (2017). DOI: 10.1002/2017JB014423 - http://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=914713

Η σκοτεινή ύλη συνεχίζει να είναι «σκοτεινή». Dark-matter hunt fails to find the elusive particles

Physicists begin to embrace alternative explanations for the missing material. Credit: William Attard McCarthy Getty Images

Εδώ η σκοτεινή ύλη, εκεί η σκοτεινή ύλη, πού είναι η σκοτεινή ύλη; Όπως στο γνωστό παιχνίδι του παπά, το «τραπουλόχαρτο» της σκοτεινής ύλης δεν φαίνεται να υπάρχει πουθενά.

Για μια ακόμη φορά, η αναζήτηση των υποθετικών σωματιδίων της σκοτεινής ύλης υπήρξε πλήρως άκαρπη. Τα τελευταία αποτελέσματα του πειράματος ΧΕΝΟΝ1Τ στο Εθνικό Εργαστήριο Γκραν Σάσο της Ιταλίας που διαθέτει τον πιο ευαίσθητο ανιχνευτή σκοτεινής ύλης παγκοσμίως, μόλις ανακοινώθηκαν και αποτελούν…μία από τα ίδια, δηλαδή τίποτε. Εξίσου με άδεια χέρια κατέληξαν και οι Κινέζοι επιστήμονες του πειράματος PandaX, οι οποίοι παράλληλα έκαναν τη δική τους ανακοίνωση.

Εδώ και 30 χρόνια, οι επιστήμονες ψάχνουν τα σωματίδια σκοτεινής ύλης που προβλέπουν μερικές θεωρίες, αλλά σωματίδια δεν βρίσκονται. Έτσι, οι φυσικοί σιγά-σιγά συνειδητοποιούν ότι μάλλον πρέπει να στραφούν σε εναλλακτικές εξηγήσεις πέρα από τα σωματίδια για να ερμηνεύσουν τη φύση της σκοτεινής ύλης, η οποία αποτελεί περίπου το 85% της μάζας του υλικού σύμπαντος και σχεδόν το 27% της συμπαντικής μάζας-ενέργειας (το υπόλοιπο 5% είναι η κανονική ύλη και το 68% η σκοτεινή ενέργεια).

Οι επιστήμονες που εργάζονται στο πείραμα XENON1T αναζητούν απεγνωσμένα σημάδια σκοτεινής ύλης. Scientists working on the XENON1T experiment are searching for signs of dark matter. Credit: XENON Collab

Περισσότερες από δέκα επιστημονικές ομάδες σε διάφορα μέρη του κόσμου έχουν αποτύχει να ανιχνεύσουν τα σωματίδια της σκοτεινής ύλης. Ούτε οι επίγειοι ούτε οι διαστημικοί ανιχνευτές, ούτε οι επιταχυντές του CERN έχουν βρει το παραμικρό σωματίδιο που να είναι «φορέας» της σκοτεινής ύλης. Η ύπαρξη της οποίας τεκμαίρεται έμμεσα, μέσω των βαρυτικών επιδράσεων που ασκεί στις κινήσεις των γαλαξιών.

Από τη δεκαετία του 1980 η ύπαρξη της σκοτεινής ύλης έχει γίνει ευρέως αποδεκτή ως η βασική εξήγηση για την αιτία που οι γαλαξίες παραμένουν συγκροτημένοι και δεν «φυλλορροούν» στα εξ ων συνετέθησαν. Πιστεύεται ότι μία αόρατη «άλως» σκοτεινής ύλης περιβάλλει τους γαλαξίες και τους συγκρατεί σε σταθεροποιημένη κατάσταση.

Πώς όμως «ενσαρκώνεται» η σκοτεινή ύλη; Οι φυσικοί έχουν εδώ και δεκαετίες προτείνει την ύπαρξη των «ασθενώς αλληλεπιδρώντων σωματιδίων με μάζα» (WIMPs) ως φορέων της εν λόγω ύλης. Το πρόβλημα είναι ότι κανείς δεν φαίνεται ικανός να βρει αυτά τα WIMPS -και έτσι αυξάνονται όσοι λένε ότι απλούστατα τέτοια σωματίδια δεν υπάρχουν.

«Οι περισσότεροι από εμάς δεν θέλουμε να παραδεχθούμε ότι δεν κατανοούμε πώς δουλεύει το σύμπαν σε βαθύτερο και πιο θεμελιακό επίπεδο», δήλωσε η αστροφυσικός Στέισι ΜακΓκόου του Πανεπιστημίου Case Western Reserve του Κλίβελαντ των ΗΠΑ, σύμφωνα με το «Nature».

Οι φυσικοί δεν θέλουν όμως να πετάξουν το μωρό μαζί με τα απόνερα της μπανιέρας. Με άλλα λόγια, ακόμη κι αν αφήσουν στην άκρη τέτοια «σκοτεινά» σωματίδια ως ανύπαρκτα, δεν θέλουν να θεωρήσουν ως ανύπαρκτη και την ίδια τη σκοτεινή ύλη – απλώς χρειάζονται μια πιο πειστική εξήγηση γι’ αυτήν.

Προς το παρόν, πάντως, μετά και τα τελευταία άκαρπα αποτελέσματα, φαίνεται να καταρρίπτονται οι απλούστερες θεωρίες της υπερ-συμμετρίας, σύμφωνα με τις οποίες τα -επίσης μη ανιχνεύσιμα έως τώρα- θεωρητικά υποατομικά σωματίδιά της, δεν είναι παρά τα WIMPs.

«Αυτά τα πειράματα δεν έχουν τελείως κλείσει το παράθυρο, όμως χρειαζόμαστε να εξετάσουμε και άλλες μορφές σκοτεινής ύλης και νέα πειράματα», δήλωσε ο θεωρητικός αστροφυσικός Ντέηβιντ Σπέργκελ του Πανεπιστημίου Πρίνστον του Νιου Τζέρσι.

Κάποιοι δεν αποκλείουν πλέον ότι η σκοτεινή ύλη μπορεί να μην αλληλεπιδρά καθόλου με τα σωματίδια της κανονικής ύλης. Ενώ μερικοί τολμούν να ισχυρισθούν ότι τελικά η ίδια η σκοτεινή ύλη δεν υπάρχει.

Πηγές: http://www.amna.gr/home/article/203538/Akarpes-kai-oi-nees-ereunes-gia-ta-somatidia-tis-skoteinis-ulis – https://www.nature.com/news/dark-matter-hunt-fails-to-find-the-elusive-particles-1.22970