Νέα στοιχεία για τον πιο «ακραίο πλανήτη». Exoplanet has smothering stratosphere without water

Νέες μελέτες για τον εξωπλανήτη Wasp-18b αποκαλύπτουν στοιχεία της ατμόσφαιρας του. A NASA-led team of scientists determined that WASP-18b, a “hot Jupiter” located 325 light-years from Earth, has a stratosphere that’s loaded with carbon monoxide, or CO, but has no signs of water. Credits: NASA's Goddard Space Flight Center

Η θέση αλλά και τα φαινόμενα που προκαλούνται σε ένα από τους περίπου έξι χιλιάδες εξωπλανήτες που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα οδήγησαν τους επιστήμονες στο να τον χαρακτηρίσουν «ακραίο πλανήτη». Νέα στοιχεία που ανακαλύφθηκαν σε αυτόν επιβεβαιώνουν τον χαρακτηρισμό που του δόθηκε. Ο πλανήτης αυτός βρίσκεται στο σύστημα του άστρου WASP 18 σε απόσταση 325 ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό του Φοίνικα και έχει λίγο μεγαλύτερη μάζα από αυτή του Ήλιου.

O Wasp-18b όπως ονομάστηκε ο εξωπλανήτης είναι ένας γίγαντας αερίων με μάζα δέκα φορές μεγαλύτερη από αυτή του Δία και βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από το μητρικό του άστρο, μόλις 3 εκατ. χλμ μακριά από αυτό. Ο πλανήτης Wasp 18b είναι τόσο κοντά στο άστρο που ολοκληρώνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από αυτό μόλις σε 24 ώρες! Μάλιστα κατά την τροχιακή του κίνηση ο πλανήτης πλησιάζει το άστρο σε απόσταση μικρότερη του ενός εκατομμυρίου χιλιομέτρων και με δεδομένο το μέγεθος του θα μπορούσε να πει κάποιος ότι σχεδόν το ακουμπάει!

Ομάδα ερευνητών του Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA εντόπισαν νέα στοιχεία στον Wasp-18b Και ειδικότερα μια σειρά από ατμοσφαιρικά δεδομένα. Σύμφωνα με τους ερευνητές ο πλανήτης περιβάλλεται από μια «πνιγηρή» στρατόσφαιρα στην οποία κυριαρχεί το τοξικό μονοξείδιο του άνθρακα ενώ απουσιάζει εντελώς οποιοδήποτε ίχνος νερού.

«Η ατμοσφαιρική σύσταση του Wasp-18b ξεπερνάει όλα όσα γνωρίζαμε για τους πλανήτες αλλά και όσα αναμέναμε να δούμε ακόμη και σε αυτόν. Δεν υπάρχει κανένας άλλος πλανήτης που τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας του να κυριαρχούνται σε τόσο υψηλά ποσοστά από μονοξείδιο του άνθρακα» αναφέρουν στην μελέτη τους οι ερευνητές επιβεβαιώνοντας δικαιώνοντας έτσι τον χαρακτηρισμό του ακραίου πλανήτη που έχει δοθεί στον Wasp-18b. Οι αστρονόμοι θα συνεχίσουν να παρατηρούν και τα επόμενα χρόνια τον συγκεκριμένο πλανήτη για να μάθουν όσο το δυνατόν περισσότερα για αυτόν.

Πηγές: NASA - http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=920579

Επιστήμονες «μεγάλωσαν» το αλφάβητο του DNA. Expanding DNA's alphabet lets cells produce novel proteins

Δημιούργησαν ημισυνθετικό βακτήριο. This undated photo provided by The Scripps Research Institute shows a semi-synthetic strain of E. coli bacteria that can churn out novel proteins. Scientists reported on Wednesday, Nov. 29, 2017, that they have expanded the genetic code of life and used man-made DNA to create this strain of bacteria. (Bill Kiosses/The Scripps Research Institute via AP)

Να αυξήσουν το γενετικό αλφάβητο κατά 50% κατάφεραν επιστήμονες στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς δημιούργησαν ένα ημισυνθετικό βακτήριο, το οποίο διαθέτει στο DNA του, πέρα από τα τέσσερα φυσικά «γράμματα», άλλα δύο συνθετικά.

Το συνθετικό DNA διαθέτει έξι διαφορετικά νουκλεοτίδια (τρία ζεύγη συζυγών βάσεων).

Τα δύο αυτά έξτρα «γράμματα» του γενετικού αλφαβήτου επιτρέπουν στον μικροοργανισμό να παράγει νέες πρωτεΐνες που δεν υπάρχουν στη φύση, με τους δημιουργούς του να επισημαίνουν ότι πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της δημιουργίας υβριδικής, τεχνητής και «κατά παραγγελία» ζωής.

Η δομή των νέων συζυγών βάσεων Χ και Υ (d5SICS–dNaM) σε σύγκριση με τις φυσικές συζυγείς βάσεις γουανίνη και κυτοσίνη (dG–dC).

Εδώ και περίπου 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια που εμφανίσθηκε η ζωή στη Γη, τα γονίδια στο DNA είναι «εγχειρίδια οδηγιών» για τη δημιουργία πρωτεϊνών. Τα τέσσερα γράμματα του γενετικού κώδικα είναι μόρια, γνωστά και ως αζωτούχες βάσεις. Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί χρησιμοποιούν αυτά τα γράμματα-βάσεις A (αδενίνη), C (κυτοσίνη), G (γουανίνη) και T (θυμίνη), αλλά ο νέος οργανισμός διαθέτει δύο ακόμη, που αποκαλούνται Χ και Υ.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Φλόιντ Ρόουμσμπεργκ του Ινστιτούτου Ερευνών Scripps στην Καλιφόρνια, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», είχαν για πρώτη φορά ενσωματώσει το 2014 τα «γράμματα» Χ και Υ στο DNA ενός βακτηρίου E.coli. Τα βακτήρια μπορούσαν τότε απλώς να αποθηκεύουν τις δύο πρόσθετες συνθετικές βάσεις και να τις «κληροδοτούν» στους «απογόνους» τους.

Schematic depicting the incorporation of a non-canonical amino acid (ncAA) into a protein via ribosomal decoding of an unnatural codon in a semi-synthetic organism Credit: Adapted from an image created by Dennis Sun, Mezarque Design

Το νέο ουσιαστικό βήμα που έγινε αυτή τη φορά, είναι ότι οι επιστήμονες κατάφεραν να «παντρέψουν» με επιτυχία τις τέσσερις φυσικές και τις δύο συνθετικές βάσεις μέσα στα γονίδια του βακτηρίου, κάνοντας «σάντουιτς» κάθε Χ και κάθε Υ ανάμεσα σε δύο άλλες φυσικές βάσεις. Έτσι το βακτήριο μπόρεσε να «διαβάσει» το DNA που περιέχει τα έξτρα Χ και Υ, να τα μεταγράψει σε μόρια RNA και, τελικά, αυτά να «μεταφρασθούν» σε πρωτεΐνες, οι οποίες περιέχουν αμινοξέα που δεν υπάρχουν στη φύση.

Semi-synthetic organism (E. coli) producing green fluorescent protein via decoding of an unnatural codon Credit: William B. Kiosses

«Δεν θα αποκαλούσα νέα μορφή ζωής αυτό που δημιουργήσαμε, αλλά είναι το κοντινότερο σε αυτό πράγμα που οποιοσδήποτε έχει ποτέ κάνει. Είναι η πρώτη φορά που ένα κύτταρο έχει μεταφράσει μια πρωτεΐνη, χρησιμοποιώντας κάτι άλλο πέρα από τα G, C, A και Τ. Είναι ένα μικρό βήμα, αλλά ένα πρώτο πετυχημένο βήμα» δήλωσε ο Ρόουμσμπεργκ.

Κανονικά οι τέσσερις φυσικές βάσεις-γράμματα του γενετικού κώδικα μπορούν να παράγουν 20 αμινοξέα, αλλά με την προσθήκη των βάσεων Χ και Υ μπορούν να παραχθούν έως 152 αμινοξέα. Αυτά, μελλοντικά, είναι πιθανό να επιτρέψουν τη δημιουργία νέων φαρμάκων, υλικών κ.α. Ήδη από το 2014 το εργαστήριο του Ρόουμσμπεργκ δημιούργησε την εταιρεία Synthorx Inc, η οποία πρωτοπορεί στην προσπάθεια να αναπτυχθούν νέα φάρμακα με βάση τα Χ και Υ.

Scripps Chemistry Professor Floyd Romesberg shares his enthusiasm for developing artificial DNA and its implications for novel protein therapeutics.

Οι επιστήμονες διαβεβαίωσαν ότι είναι αδύνατο ο ημισυνθετικός οργανισμός να ζήσει στη φύση έξω από το εργαστήριο και να πολλαπλασιασθεί ανεξέλεγκτα, καθώς καμία μορφή ζωής στον πλανήτη δεν μπορεί να παράγει μόνη της τα έξτρα «γράμματα» Χ και Υ στο DNA της, χωρίς κάποιος άνθρωπος να προσθέσει τις σωστές χημικές ουσίες. «Δεν μπορούν να δραπετεύσουν. Δεν υπάρχει εδώ σενάριο τύπου Τζουράσικ Παρκ» τόνισε ο Ρόουμσμπεργκ.

Πηγές: Yorke Zhang et al. A semi-synthetic organism that stores and retrieves increased genetic information, Nature (2017). DOI: 10.1038/nature24659 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=920497

Η κλιματική αλλαγή αλλάζει την προσωπικότητα του ανθρώπου. Climatic imprints on personality

Edvard Munch, Melancholy (The Reinhardt Frieze), 1906–07. Επιπτώσεις και στην ψυχοσύνθεση αναμένεται να έχει σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας της Γης. If you’re dreary and dull you might be able to blame the weather where you grew up for lacking personality, new research suggests.

Επιπτώσεις και στην προσωπικότητα των ανθρώπων αναμένεται να έχει η κλιματική αλλαγή και η σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας της Γης, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο Nature Human Behaviour.

Σύμφωνα με την διεθνή επιστημονική ομάδα, με επικεφαλής τον Λέι Γουάνγκ της Σχολής Ψυχολογικών και Γνωστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, οι άνθρωποι στο μέλλον αναμένεται να γίνουν πιο ζεστοί και ανοιχτοί στις κοινωνικές επαφές ως απόρροια της κλιματικής αλλαγής.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι πολλές πλευρές της ανθρώπινης προσωπικότητας διαφέρουν από χώρα σε χώρα ή ακόμη και από περιοχή σε περιοχή μέσα στην ίδια χώρα, ανάλογα με το κλίμα που επικρατεί. Η θερμοκρασία φαίνεται να παίζει βασικό ρόλο στην ψυχοσύνθεση.

On this map of China, yellow bars represent clement temperatures, and taller bars represent higher scores in sociability (left) and stability (right) assessments.

Οι ερευνητές ανέλυσαν στοιχεία για περισσότερους από 5.500 ανθρώπους σε 59 κινεζικές πόλεις, καθώς και για περίπου 1,66 εκατομμύρια στις ΗΠΑ, συσχετίζοντας στοιχεία της προσωπικότητας που είχαν προκύψει από ερωτηματολόγια, με τις μέσες θερμοκρασίες στα μέρη όπου μεγάλωσε κάθε άνθρωπος.

Όσοι είχαν μεγαλώσει σε περιοχές με πιο ήπιο κλίμα και με ενδιάμεσες μέσες θερμοκρασίες (γύρω στους 22 βαθμούς Κελσίου), ήταν γενικά πιο φιλικοί, ευσυνείδητοι, συναισθηματικά σταθεροί, εξωστρεφείς και ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες, σε σχέση με όσους είχαν μεγαλώσει σε πιο ακραία κλίματα. Αυτό ίσχυε εξίσου σε Κίνα και ΗΠΑ, καθώς επίσης ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας και εισοδήματος.

Αν και ασφαλώς το κλίμα δεν είναι ο μοναδικός παράγων που εξηγεί τις ψυχολογικές διαφορές μεταξύ των γεωγραφικά διαφορετικών περιοχών (υπεισέρχονται επίσης πολιτισμικοί, ιστορικοί κ.α. παράγοντες), οι ερευνητές εκτιμούν ότι οι ήπιες και κάπως πιο ζεστές θερμοκρασίες ενθαρρύνουν τις κοινωνικές σχέσεις και την πραγματοποίηση ενός μεγαλύτερου εύρους ατομικών και συλλογικών δραστηριοτήτων από τους ανθρώπους, πράγμα που έχει θετικό αντίκτυπο στην προσωπικότητά τους.

«Καθώς η κλιματική αλλαγή εξελίσσεται, μπορεί να παρατηρήσουμε σχετικές αλλαγές στην ανθρώπινη προσωπικότητα. Φυσικά, τα ερωτήματα σχετικά με το μέγεθος και την έκταση αυτών των αλλαγών θα πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω στο μέλλον», σημειώνουν οι ερευνητές.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41562-017-0240-0 - in.gr

Βρέθηκαν εξωγήινα βακτήρια στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό; Bacteria found on International Space Station may be alien in origin, says cosmonaut

Τα βακτήρια πιθανώς προέρχονται από το διάστημα και όχι από τη Γη. Don’t believe everything you read in Russian state media. The bacteria might have been carried up and into space from the Earth's surface – or might have come from somewhere altogether more exotic. Photo illustration by Slate. Photos by NASA and Thinkstock.

Ρώσος κοσμοναύτης ισχυρίζεται πως στο εξωτερικό τμήμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS), ανακαλύφθηκαν βακτήρια που πιθανόν προέρχονται από το διάστημα. Αν αυτό αληθεύει, τότε μπορεί να σημαίνει ότι βρέθηκε εξωγήινη ζωή!

Βακτήρια που πιθανώς προέρχονται από το διάστημα και όχι από τη Γη, ανακαλύφθηκαν στο εξωτερικό τμήμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS), φέρεται να δήλωσε Ρώσος κοσμοναύτης στο ρωσικό πρακτορείο TASS.

Russian engineer Anton Shkaplerov (pictured) said the microorganisms were not there at the launch of the ISS in 1998.

Τα δείγματα που συλλέχθηκαν από την εξωτερική επιφάνεια του Σταθμού στη διάρκεια προηγούμενων διαστημικών περιπάτων, στάλθηκαν στη Ρωσία για ανάλυση, όπου διαπιστώθηκε η ύπαρξη βακτηρίων, τα οποία δεν υπήρχαν αρχικά εκεί, όταν εκτοξεύθηκε στο διάστημα το συγκεκριμένο ρωσικό τμήμα του ISS. Αυτό ανέφερε ο κοσμοναύτης Άντον Σκαπλέροφ, ο οποίος ετοιμάζεται για το τρίτο ταξίδι του στο διαστημικό σταθμό τον επόμενο μήνα.

The Canadarm2 (center) and solar array panel wings on the International Space Station are extended during the mission's first planned session of extravehicular activity while Space Shuttle Endeavour (STS-118) was docked with the International Space Station. NASA via Getty Images

«Τα βακτήρια έχουν έλθει από το εξώτερο διάστημα και εγκαταστάθηκαν στην εξωτερική επιφάνεια του σταθμού. Μελετώνται και μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να αποτελούν κίνδυνο», δήλωσε ο κοσμοναύτης, χωρίς πάντως να δίνει λεπτομέρειες για το πώς οι Ρώσοι επιστήμονες έφθασαν στο -άκρως εντυπωσιακό, αν είναι αληθινό- συμπέρασμά τους περί εξωγήινης προέλευσης των μικροοργανισμών.

Λαμβάνοντας όμως υπόψη πόσο σκληροτράχηλα είναι ορισμένα ακραιόφιλα βακτήρια, σύμφωνα με τη βρετανική «Ιντιπέντεντ» και το Space.com, άλλοι ειδικοί θεωρούν ότι είναι πολύ δύσκολο να αποκλεισθεί η πιθανότητα μεταφοράς των βακτηρίων από τη Γη. Πειράματα στο παρελθόν, άλλωστε, έχουν δείξει ότι ακόμη και μικροσκοπικά ζώα, τα βραδύπορα, μπορούν να αντέξουν τις ακραίες συνθήκες του διαστήματος.

How many planets are in the solar system? How did it form in the Milky Way galaxy? Learn facts about the solar system's genesis, plus its planets, moons, and asteroids. Credit: National Geographic

Και στο παρελθόν, πάλι μέσω του TASS, Ρώσοι επιστήμονες είχαν ανακοινώσει ότι μικροοργανισμοί και πλαγκτόν είχαν ανακαλυφθεί σε δείγματα που είχαν συλλεχθεί σε διαστημικούς περιπάτους, αλλά είχαν θεωρηθεί ότι έχουν γήινη προέλευση.

Όπως τότε, έτσι και τώρα η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) αρνήθηκε να σχολιάσει και παρέπεμψε για διευκρινίσεις στην αντίστοιχη ρωσική υπηρεσία Roscosmos. Δεν είναι σαφές πού ακριβώς βρίσκονται σήμερα αυτά τα «εξωγήινα» βακτήρια, ποιος τα μελετά στη Ρωσία και τι έχει μάθει γι' αυτά έως τώρα.

Στο παράδειγμα της εικόνας, ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS) εμφανίζεται σε ύψος 10o, φτάνει σε μέγιστο ύψος 66o και εξαφανίζεται στις 31o. Το ύψος μετριέται σε μοίρες ξεκινώντας από την γραμμή του ορίζοντα ( 0o) έως το ζενίθ (90o).

Υπενθυμίζεται πως, σήμερα, στις 6:25 το απόγευμα, ο Διεθνής Διαστημικός σταθμός θα είναι ορατός στον ουρανό της Αθήνας για 3 λεπτά, σε μέγιστο ύψος 43°. Θα εμφανιστεί 30° δυτικά και θα εξαφανιστεί στις 24° βόρειο-βορειοανατολικά. Tα εξωγήινα βακτήρια …. θα είναι δύσκολο να διακριθούν.

Πηγές: www.amna.gr – www.independent.co.uk – http://www.slate.com/articles/health_and_science/science/2017/11/the_bacteria_clinging_t

Εξερευνητές «ξετρύπωσαν» άγνωστη μπλε ταραντούλα. Dazzling blue tarantula discovered in South America

Στην εικόνα η μπλε ταραντούλα που εντοπίστηκε σε δάσος στην Γουιάνα. A previously unknown tarantula discovered in the forests of Guyana in South America is absolutely stunning - its legs and body are a shimmering electric disco blue. The find, according to the tarantula's discoverer Andrew Snyder, is an important one, and not just because it's such an unusual example of the Theraphosidaefamily. It highlights the importance of invertebrate conservation and the forests in which it dwells. (© Andrew Snyder)

Το Εθνικό Πάρκο Kaieteur στην Γουινέα αποτελεί ένα από τα τελευταία σημεία του πλανήτη όπου ο άνθρωπος δεν έχει κάνει αισθητή την παρουσία του.

 Forests and rivers of the Kaieteur. Photo by Andrew Snyder.

Στο πάρκο αυτό υπάρχουν περιοχές που θεωρούνται παρθένες και αποτελούν οικολογικούς παραδείσους που δεν έχουν εξερευνηθεί σε βάθος.

The Kaieteur golden rocket frog in known only from the Kaieteur plateau region. Photo by Timothy J. Colston.

Μια αποστολή εξερεύνησης που οργάνωσε η οικολογική οργάνωση Global Wildlife Conservation στο Εθνικό Πάρκο Kaieteur οδήγησε στην ανακάλυψη 30 άγνωστων μέχρι σήμερα ειδών φυτών, εντόμων και ψαριών.

Η πιο ενδιαφέρουσα ανακάλυψη είναι τα 15 νέα είδη υδρόβιων σκαθαριών ενώ η πιο εντυπωσιακή είναι σύμφωνα με τους ειδικούς ένα άγνωστο μέχρι σήμερα είδος μπλε ταραντούλας. Αν και έχουν εντοπιστεί 40 είδη αραχνών με έντονο μπλε χρώμα οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει ακόμη να εξηγήσουν τον λόγο που αναπτύχθηκε στις αράχνες αυτή η απόχρωση. Φαίνεται ότι το μπλε χρώμα δεν έχει αναπτυχθεί στις αράχνες ως ένα σήμα επικοινωνίας ανάμεσα τους αλλά οι ειδικοί εικάζουν ότι ίσως τις βοηθά να καμουφλάρονται την νύχτα από τους εχθρούς τους.

Πηγές: WWF website - https://www.globalwildlife.org/wp-content/uploads/2017/11/BAT-KNP-Upper-Potaro-_FINAL-REPORT-lowres.pdf - http://www.tovima.gr/science/technology-planet/article/?aid=919820

Το «γεύμα» της μαύρης τρύπας. Star wanders too close to a black hole

H μαύρη τρύπα κατάπιε ένα άστρο σαν τον Ήλιο και ό,τι απέμεινε από αυτό δημιούργησε ένα δίσκο ύλης. This artist's rendering shows the tidal disruption event named ASASSN-14li, where a star wandering too close to a 3-million-solar-mass black hole was torn apart. The debris gathered into an accretion disk around the black hole. Data from NASA's Swift satellite show that the initial formation of the disk was shaped by interactions among incoming and outgoing streams of tidal debris. Credit: NASA's Goddard Space Flight Center

H NASA έδωσε στην δημοσιότητα μια εντυπωσιακή καλλιτεχνική απεικόνιση ενός κοσμικού… δράματος. Σε ένα γαλαξία σε απόσταση 290 εκ. φωτός από εμάς ένα άστρο παρόμοιο με τον Ήλιο πιάστηκε στα μαγνητικά/βαρυτικά δίχτυα μιας μελανής οπής η οποία κατασπάραξε την ύλη του άστρου. Ό,τι απέμεινε από το άτυχο άστρο σχημάτισε ένα δίσκο ύλης γύρω από την μαύρη τρύπα. Το φαινόμενο έλαβε την κωδική ονομασία ASASSN-14li, και προκαλείται από αυτό μία χαρακτηριστική εκπομπή ακτίνων Χ, που μπορεί να διαρκέσει για χρόνια.

In this artist's rendering, a thick accretion disk has formed around a supermassive black hole following the tidal disruption of a star that wandered too close. Stellar debris has fallen toward the black hole and collected into a thick chaotic disk of hot gas. Flashes of X-ray light near the center of the disk result in light echoes that allow astronomers to map the structure of the funnel-like flow, revealing for the first time strong gravity effects around a normally quiescent black hole. Credit: NASA/Swift/Aurore Simonnet, Sonoma State University

Με τα σημερινά μέσα η παρατήρηση του συγκεκριμένου φαινομένου είναι ιδιαίτερα δύσκολη αλλά η κατασκευή νέων πολύ ισχυρών και προηγμένων ραδιοτηλεσκοπίων σε συνδυασμό με κάποια από τα διάφορα διαστημικά τηλεσκόπια αναμένεται να φωτίσουν περισσότερο τα φαινόμενα που συμβαίνουν στις μαύρες τρύπες.

Πηγές: NASA - http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=919472

Αδριανός και Αθήνα: Συνομιλώντας με έναν ιδεατό κόσμο. Hadrian and Antinous: a meeting after 19 centuries

Εικονιστική μαρμάρινη κεφαλή του αυτοκράτορα Αδριανού (117-138 μ.Χ.). Βρέθηκε το 1933 στην Αθήνα, στη λεωφόρο Συγγρού. Χρονολογείται το 130-140 μ.Χ. (© TAΠΑ/Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Περιοδική έκθεση με τίτλο «Αδριανός και Αθήνα. Συνομιλώντας με έναν ιδεατό κόσμο» διοργανώνουν το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο σε συνεργασία με την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών, στην αίθουσα 31α της Συλλογής των Γλυπτών.

The temple of Olympian Zeus (Olympieion), whose construction began in the time of Peisistratos (6th c. BC) and was completed by the emperor Hadrian (Le Roy, J.D., Les ruines des plus beaux monuments de la Grèce, Paris 1758).

Η έκθεση, που θα ξεκινήσει στις 28 Νοεμβρίου 2017, εντάσσεται στο πλαίσιο της συμπλήρωσης 1.900 χρόνων από την ανάρρηση του φιλέλληνα αυτοκράτορα Αδριανού στον θρόνο το 117 μ.Χ. – επέτειος που εορτάστηκε ποικιλότροπα από μεγάλα ευρωπαϊκά μουσεία και πολιτιστικούς φορείς.

Altar dedicated to the emperor Hadrian from the courtyard of the Olympieion. National Archaeological Museum, open air sculpture exhibition. Exhibit number E 12350 (Photographic Archive of the National Archaeological Museum)

Η έκθεση, όπως ανέφερε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού,  Λυδία Κονιόρδου, κατά την παρουσίασή της, την Τετάρτη 22 Νοεμβρίου 2017 στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο συμφωνίας ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία που αφορά την εντατικοποίηση των πολιτιστικών και μορφωτικών σχέσεων των δύο χωρών, ειδικότερα στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, έτσι όπως διατυπώθηκε στη διμερή συνάντηση των δύο Υπουργών, με την ευκαιρία της υπογραφής του Μνημονίου Συνεργασίας.

Inscribed base of a monument in honour of the emperor Hadrian. Origin unknown. Dates from 132 AD. Exhibit number Θ 276 (Photographic Archive of the National Archaeological Museum)

Στόχος της έκθεσης είναι να παρουσιαστεί ο φιλελληνισμός του Αδριανού και να προβληθεί η αξία και η σημασία που διατηρεί μέχρι τις μέρες μας η κληρονομιά του. Προωθώντας την ώσμωση της ελληνικής διανόησης με τη ρωμαϊκή παράδοση, ο Αδριανός συνεισέφερε αποφασιστικά στη διαμόρφωση μιας κοινής πολιτισμικής βάσης, που αποτέλεσε ένα από τα ουσιωδέστερα στοιχεία του δυτικού πολιτισμού. Από την άποψη αυτή, η έκθεση σηματοδοτεί και προαναγγέλλει το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς που θα εορταστεί το 2018. Τα εκθέματα, 40 στο σύνολό τους, προέρχονται από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Η εικονιστική προτομή του Αδριανού σε μια ιδεατή συνομιλία με τον Επικούρειο φιλόσοφο Μητρόδωρο (331/0-278/7 π.Χ.), τους δύο αντιπροσώπους της Δεύτερης Σοφιστικής Αντώνιο Πολέμωνα (88-145 μ.Χ.) και Ηρώδη του Αττικού (101-178 μ.Χ.), καθώς και τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα και Στωικό φιλόσοφο Μάρκο Αυρήλιο (161-180 μ.Χ.). Στο βάθος οι προτομές και κεφαλές των «Κοσμητών» παρακολουθούν τον νοητό διάλογο (© TAΠΑ/Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Η αίθουσα των Αθηναίων Κοσμητών στη μόνιμη έκθεση της Συλλογής Γλυπτών επιλέχθηκε ως το ιδανικό σκηνικό για την ανάπτυξη της μουσειολογικής ιδέας. Πορτρέτα του αυτοκράτορα Αδριανού τοποθετήθηκαν στο κέντρο της αίθουσας σε έναν νοερό φιλοσοφικό διάλογο για τον ελληνικό πολιτισμό με εμβληματικές μορφές διανοητών της αρχαιότητας, όπως ο Μητρόδωρος, ο Αντώνιος Πολέμων και ο Ηρώδης του Αττικού.

Εικονιστικές προτομές και κεφαλές «Κοσμητών» του 2ου και 3ου αι. μ.Χ. από την Αθήνα (© TAΠΑ/Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Τη φανταστική συνομιλία παρακολουθούν τα πορτρέτα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη ως σύμβολα της ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης και οι Κοσμητές, οι αξιωματούχοι που είχαν την ευθύνη της διανοητικής και σωματικής εκπαίδευσης των εφήβων στα αθηναϊκά γυμνάσια της Αυτοκρατορικής περιόδου. Μέσα από το εμπλουτισμένο εκθεσιακό αφήγημα, οι θεματοφύλακες της παραδοσιακής ελληνικής παιδείας προσεγγίζονται με νέα ερμηνευτικά μέσα, που αναδεικνύουν τη βαθιά πνευματική συγγένεια του ελληνικού και του ρωμαϊκού πολιτισμού.

Εικονιστική προτομή του Αντίνοου, από την Πάτρα (130-138 μ.Χ.). Δίπλα της στήλη με κατάλογο των αξιωματούχων του Γυμνασίου και των εφήβων κατά φυλές. Από την Αθήνα. Γύρω στο 212/213 μ.Χ. (© TAΠΑ/Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Ο κόσμος των Γυμνασίων της Αθήνας ζωντανεύει επίσης με μια σειρά αντιπροσωπευτικών εκθεμάτων και την υπέροχη προτομή του Αντίνοου, του αγαπημένου συντρόφου του Αδριανού, που θεοποιήθηκε μετά τον πρόωρο θάνατό του και λατρευόταν στα Γυμνάσια ως πρότυπο νεανικής ομορφιάς και ρώμης.

Άποψη της έκθεσης (© TAΠΑ/Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).

Η περιήγηση στην έκθεση ολοκληρώνεται με την επίσκεψη σε δύο άλλα σημεία του εκθεσιακού χώρου, που αναδεικνύουν συμπληρωματικές διαστάσεις της παρουσίας του Αδριανού στην Αθήνα και δημιουργούν έναν παράλληλο θεματικό περίπατο στο υπόλοιπο μουσείο. Στο πλαίσιο της επιτυχημένης δράσης «Αθέατο Μουσείο», από τις 13 Νοεμβρίου 2017 έως τις 4 Μαρτίου 2018, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να χαρούν δύο μοναδικά εκθέματα που αναδύονται από τις αποθήκες για πρώτη φορά.

Nude bust with head of Antinous. Found in Patras in 1856. It dates from just before 130 AD. Exhibit number Γ 418 (Photographic Archive of the National Archaeological Museum)

Η επιγραφή με το όνομα του αυτοκράτορα Αδριανού και την επωνυμία Ολύμπιος, χρονολογείται περί το 132 μ.Χ. και αποτελεί αυθεντική μαρτυρία της αναγνώρισης της προσφοράς του αυτοκράτορα από τους πολίτες της Αθήνας. Δίπλα της στέκει μια δεύτερη προτομή του αφηρωισμένου Αντίνοου, από την Πάτρα.

Egyptian style statue of Antinous. From the sanctuary of the Egyptian Gods at Marathon. Archaeological Museum, Hall 41, Exhibit number Egypt 1 (Photographic Archive of the National Archaeological Museum)

Ο θεματικός περίπατος ολοκληρώνεται στην Αιγυπτιακή συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπου το αιγυπτιάζον άγαλμα του Αντίνοου από το ιερό των Αιγυπτίων Θεών στον Μαραθώνα υποδέχεται τους επισκέπτες και διηγείται με τον δικό του τρόπο τις πνευματικές αναζητήσεις της εποχής.

Πηγές: Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Δελτίο Τύπου) - http://www.archaeology.wiki/blog/2017/11/17/hadrian-antinous-meeting-19-centuries/