Κώστας Ταχτσής, Η Συμφωνία του «Μπραζίλιαν»

Αλέκος Φασιανός, Η Συμφωνία του Μπραζίλιαν (Ζωγραφική Εξωφύλλου)

Αν πεθάνω

δεν θα ξανάρθει ο ταχυδρόμος

δεν θα μου στείλεις πια βιβλία

ή την καρδιά σου σ’ ένα φάκελο

δεν θα σε δω να φεύγεις

ή να ΄ρχεσαι

δεν θα καθίσω πια ποτέ στο μπαρ

και συ στο πλάι μου

ή απέναντι κατάμονος

να με κοιτάς

αν πω πως πέθανα;

θα κολλήσω στο στήθος σου

ένα νεκρώσιμο με τ’ όνομά μου

στους δρόμους θα γυρνάς μ’ ένα νεκρό

Τασία – έναν καφέ παρακαλώ

αν ξάφνου μ’ αντικρίσουν ζωντανό

θα ε κ π λ α γ ο ύ ν

η ώρα είναι μία παρά τέταρτο

ο τραυματισμός των ωρών

Τασία – παρακαλώ έναν καφέ

Θ’ ανάψω τη ζωή μου

και θα κάψω τα βιβλία

τι όμορφα που καίγεται η φράση σ’ α γ α π ώ

αναδιπλώνεται στον εαυτό της

σαν να βάζει στο πρόσωπο το χέρι της

από ντροπή

λίγο νερό παρακαλώ

και πλένε το ποτήρι μου καλύτερα

κυρά μου

εγώ έριξα προχθές νερό

κι έσβησα τα όνειρά μου

ο καφές σας κύριε

η στάθμη της αγάπης σου

κατέρχεται

διψάω

λίγο νεράκι κύριοι

λίγο νερό καλοί μου κύριοι

και είναι λ έ ε ι ποιητής

μα πού είναι οι φωνές των παιδιών;

αιτούμεθα ποίηση στα σκοτεινά

η ποίηση φίλε πέθανε

η καλοσύνη σου –

η καλοσύνη σου είναι Κύριε

μια καμινάδα

στους δρόμους βλέπω να περνούν

ζητιάνοι μ’ εξαπτέρυγα ονείρων

μια προσευχή

μια προσευχή

για να βρεθεί ένα ποίημα

η ποίηση φίλε π έ θ α ν ε

μα δεν γνωρίζεστε;

ο κύριος είναι ποιητής

ναι είναι παχύς

πολύ παχύς

και παίζει στον Ιππόδρομο

η ώρα είναι μία

ο θάνατος των ωρών

βρέχει

πότε θα πάψει πια να βρέχει;

αφ’ ότου έφυγες

δεν έπαψε να βρέχει

ήσουν περίεργος να μάθεις

τι υπάρχει πίσω από το θάνατο

θ ά ν α τ ο ς

τι άλλο θέλεις να υπάρχει;

ΠΡΟΣΟΧΗ! ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΖΩΗ!

σου ΄λεγα μείνε

θα βρω καρφιά να σε σταυρώσω

λόγχες να σε τρυπήσω

σ’ ένα καλάμι θα ΄δενα

σφουγγάρι την καρδιά μου

για να σε φτάσω τώρα πρέπει

να πάω κοντά στη θάλασσα

γράφω λοιπόν κι εγώ χαρτιά

ομοιώματα διαβατηρίων

κι απέ τα ρίχνω στο νερό

δεν θέλω να τα δούνε άνθρωποι

που δεν γνωρίζουνε να σκαρφαλώνουν

στον καπνό των καραβιών

οι άνθρωποι οι άνθρωποι

παίρνουν τα γράμματά μας και μ’ αυτά

ανάβουνε φωτιά το χειμώνα

πότε θα πάψει πια να βρέχει;

φθινόπωρο

τα φύλλα των δέντρων

πάθανε πάλι ελονοσία

την άνοιξη θα πάρω DDT

φύγε

ο τρόπος που μιλάς –

δεν ξέρει

πως ο δικός μου τρόπος είναι

σιωπητήριο

ο τρόπος που χτενίζεσαι

ο τρόπος που γελάς –

δεν ξέρει

τίποτα δεν ξέρει

φοβού τους ποιητάς

και ποίησιν φέροντας

μου επιτρέπετε να σας συστήσω;

τι ποιήματα συνθέτετε;

ποιήματα

λυρικά; σατυρικά;

π ο ι ή μ α τ α

ο κύριος είναι κίναιδος

αιδοίον χωρίς κίονα

κύων χωρίς αιδώ

Άνθρωπος

ποτέ δεν θα ξεχάσω τον Αλέξαντρο

στο στήθος του καθότανε

ένας αητός

ήτανε δύσκολη εποχή

στους δρόμους

γύριζαν ωχροί εσταυρωμένοι

κι οι μανάδες μας

δεν χρειαζόντουσαν άλλα ορφανά

μια καληνύχτα

γινόταν εύκολα αντίο

στο στήθος του

στο στήθος του καθότανε ο αητός

ο κύριος είναι κίναιδος

ά ν θ ρ ω π ο ς

χαίρετε χαίρετε

να με ξεχνάτε

υπήρξα άφρων δεν τ’ αρνιέμαι

μα σεις φίλε ξεχάσατε να βάλετε

λάδι στο λύχνο σας

ιδού ο Νυμφίος έρχεται

προσπέρασε

για πάντα

η ποίηση φίλε π έ θ α ν ε

και πότε η κηδεία;

η κηδεία των ωρών

μα η ζωή αντέχει ακόμα

σε κάμποσες ανησυχίες

σε αρκετές μετάνοιες

και στο θάνατο

δεν θα μιλήσω πια ποτέ

δεν θα μιλήσω

ο θάνατος

ο θάνατος

θα τον εκμηδενίσω

αντίο σας

φεύγε δίχως να κοιτάζεις πίσω

βαρέθηκα

η ποίηση της ποίησης την ποίηση

τη ζωή σας

α υ τ ή τι την κάνατε;

δεν θέλω πια άλλο καφέ

όταν μιλάω στο θάνατο

του δίνω τ’ όνομά σας

ο θεός να μας φυλάει απ’ την αισθητικοποίηση

της ατομικής βόμβας

εγώ πηγαίνω τώρα στη ζωή

στον Ιλισσό

να πιω τις σκέψεις μου πιο καθαρές

δεν έχεις πια καμιά ελπίδα

δεν έχω πια ελπίδα

δεν έχω πια καμιά ελπίδα

άλλη απ’ την αδελφή μου την Ελπίδα

δεν έχω άλλο σώμα

απ’ το σώμα που θα κάνω

με το καλώδιο

δεν έχω άλλο θάνατο απ’ τη ζωή

είμ’ ολοστρόγγυλος

σαν τέλειος κύκλος

θ’ αρχίσω να τσουλάω

είμαι μια ρόδα για παιδιά

διότι κύριε

η ζωή κυλάει πάνω σε ρόδες

κάτω απ’ τις ρόδες είν’ ο θάνατος

πάψε

δεν θέλω να σ’ ακούω

θα σ’ αγαπήσω

δεν θέλω να σε βλέπω πια

θα βάλω τις παλάμες μου στ’ αυτιά

να μη σε βλέπω

και θα ζήσω

έρχομαι έρχομαι ζωή

ζωή τον θάνατο πατήσας

μάθετε να περιφρονείτε

ό,τι αγαπάτε

ο ήλιος ο ήλιος η ζωή

έρχομαι φίλε έρχομαι

είμαι δικός σου εσαεί

τι ωραία που γίνηκαν οι ναύτες ξάφνου

τι ωραίο το πρωινό της Κυριακής

κι η σκιά των δέντρων

που κι η αβεβαιότης των καιρών μας

χάνει κάτι

απ’ το απαίσιο κύρος της

κι όλα μας φαίνονται

ντυμένα ήλιο

μα ενώ κοιτάζω αφηρημένος κι ευτυχής

νομίζοντας πως τίποτα

δεν θ’ αγαπήσω πια

αυτός

διαπερνάει το λεπτό τοίχο του κορμιού

και πάει και σφηνώνεται σαν σφαίρα

στην καρδιά!

Άγγελος Πενθών – Έργο Γιάννη Τσαρούχη σχέδιο οπισθόφυλλου στο ποίημα «Η Συμφωνία του Μπραζίλιαν». 

Επιστήμονες ανακάλυψαν «ίχνη από τις μαύρες τρύπες άλλου σύμπαντος». Scientists may have found a ‘ghost’ black hole from another universe

We are not living in the first universe. There were other universes, in other eons, before ours, a group of physicists has said. Like ours, these universes were full of black holes. And we can detect traces of those long-dead black holes in the cosmic microwave background (CMB) — the radiation that is a remnant of our universe's violent birth. Artist's logarithmic scale conception of the observable universe with the Solar System at the center, inner and outer planets, Kuiper belt, Oort cloud, Alpha Centauri, Perseus Arm, Milky Way galaxy, Andromeda galaxy, nearby galaxies, Cosmic Web, Cosmic microwave radiation and Big Bang's invisible plasma on the edge. CREDIT: WIKIPEDIA/PABLO CARLOS BUDASSI

Στίγματα που παραπέμπουν σε πηγές τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας που προέρχεται από το Big Bang και τα οποία θα μπορούσαν να προέρχονται από μεγάλες μαύρες τρύπες πριν το δικό μας σύμπαν ισχυρίζονται ότι εντόπισαν διάσημοι φυσικοί σε μια νέα επιστημονική μελέτη.

The detailed, all-sky picture of the infant universe created from nine years of WMAP data. The image reveals 13.77 billion year old temperature fluctuations (shown as color differences) that correspond to the seeds that grew to become the galaxies. The signal from our galaxy was subtracted using the multi-frequency data. This image shows a temperature range of ± 200 microKelvin. CREDIT: NASA/WMAP SCIENCE TEAM

Τα στίγματα αυτά εντοπίζονται στο κοσμικό μικροκυματικό υπόβαθρο (CMB). Πρόκειται για την ακτινοβολία που έχει την αρχή της περίπου 400.000 χρόνια μετά το Big Bang.

Professor Sir Roger Penrose, physicist, mathematician and cosmologist, on Day 2 of the FT Weekend Oxford Literary Festival on March 22, 2015 in Oxford, England. (Photo by David Levenson/Getty Images)

Ο διάσημος φυσικός, Ρότζερ Πενρόουζ, σε συνεργασία με τον Ντάνιελ Αν, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, και τον Κρίζστοφ Μέισνερ, θεωρητικό φυσικό του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας, υποστηρίζουν ότι τα σύμπαντα επεκτείνονται και οι μαύρες τρύπες καταβροχθίζουν τα πάντα με αποτέλεσμα σε κάποιο σημείο να υπάρχουν μόνο μαύρες τρύπες.

Image of the CMB with Hawking points highlighted. CREDITS: DANIEL AN, KRZYSZTOF A. MEISSNER AND ROGER PENROSE, BICEP2 COLLABORATION, V. G. GURZADYAN

Σύμφωνα με τη θεωρία του Χόκινγκ, οι μαύρες τρύπες χάνουν αργά τη μάζα και την ενέργειά τους με την πάροδο του χρόνου, εκπέμποντας ακτινοβολία σωματιδίων χωρίς μάζα. Αν η ακτινοβολία του Χόκινγκ υφίσταται, οι μαύρες τρύπες θα αποσυντεθούν τελείως με αποτέλεσμα το σύμπαν να αποτελείται από φωτόνια και βαρυτόνια (garavitons) χωρίς μάζα.

«Το θέμα γι ‘αυτό το χρονικό διάστημα είναι ότι τα βαρυτόνια και τα φωτόνια δεν βιώνουν πραγματικά χρόνο ή χώρο», δήλωσε ο καθηγητής Ντάνιελ Αν στο Live Science.

Σ’ αυτή την περίπτωση, σε ένα σύμπαν που αποτελείται μόνο από βαρυτόνια και φωτόνια δεν θα υπάρχει η αίσθηση του χρόνου, συμπλήρωσε.

“SH” initials of Stephen Hawking are shown in the ILC sky map. The “S” and “H” are in roughly the same font size and style, and both letters are aligned neatly along a line of fixed Galactic latitude. CREDIT: BENNETT ET AL (2011), PUBLISHED IN THE ASTROPHYSICAL JOURNAL, 2011.

Ένα τέτοιο σύμπαν μοιάζει με το συμπιεσμένο σύμπαν την στιγμή του Big Bang υποστηρίζει ο Πένροουζ. «Και μετά ξεκινά εκ νέου», συμπληρώνει ο Αν.

Πηγές: https://arxiv.org/abs/1808.01740 - https://www.livescience.com/63392-black-holes-from-past-universes.html - https://www.forbes.com/sites/jesseshanahan/2018/08/24/did-scientists-actually-spot-evidence-of-another-universe/#64d201971425 - https://tvxs.gr/news/sci-tech/epistimones-anakalypsan-ixni-apo-tis-mayres-trypes-alloy-sympantos

Σημαντικά ευρήματα στο νεκροταφείο του Πετρά Σητείας. New finds in the cemetery of Petra in Sitia

Εξαιρετικά πλούσιες ταφές έφερε στο φως η ανασκαφή στο νεκροταφείο του Πετρά στη Σητεία Κρήτης, το μεγαλύτερο για την εποχή του στο νησί, το οποίο ανήκε αποκλειστικά σε ελίτ οικογένειες του ανακτορικού οικισμού. Πρωτομινωικές ΙΙ και Μεσομινωικές ΙΑ χάνδρες και ταινίες από χρυσό. Extremely rich funerals illuminated the excavation at the Petra cemetery in Sitia Crete, the largest for its time on the island, which belonged exclusively to elite families in the palace. Early Minoan II and Mid Minoan IA Gold Beads and Strips.

Ήταν ένα μεγάλο νεκροταφείο και προοριζόταν για την ελίτ. Έτσι και τα φετινά ευρήματα της δρος Μεταξίας Τσιποπούλου στον Πετρά Σητείας ήταν σημαντικά. Όλοι οι τάφοι που ανασκάφηκαν, περιέχουν εξαιρετικής ποιότητας κτερίσματα, κεραμική, λίθινα αγγεία (ήδη περισσότερα από 120), σφραγίδες από ελεφαντόδοντο και ημιπολύτιμους λίθους (ήδη 65).

Eξαιρετικής σημασίας εύρημα του 2018 ως προς την αρχιτεκτονική είναι ότι εντοπίσθηκε η ύπαρξη πολλών αλλεπάλληλων ταφικών κτιρίων, σε στρωματογραφική αλληλουχία. Η ανασκαφή των αρχαιότερων ξεκίνησε και σε μερικές περιπτώσεις ολοκληρώθηκε φέτος. Διαπιστώθηκε ότι σε καμία περίπτωση τα πρωιμότερα ταφικά κτίρια δεν έχουν θιγεί από το κτίσιμο των νεώτερων.

Οι ταφικές επιχώσεις ήταν σε όλες τις περιπτώσεις καλοδιατηρημένες και πλουσιότατες, περιλαμβανομένων εξαιρετικά μεγάλου αριθμού περίτεχνων κοσμημάτων από χρυσό, ασήμι, φαγεντιανή, ελεφαντόδοντο, καρνελίνη, ίασπι, ορεία κρύσταλλο και άλλους ημιπολύτιμους λίθους.

Αρκετές ταφές, τόσον προανακτορικές, όσον και παλαιοανακτορικές, συνδέονταν με περισσότερες από 200 χάνδρες, οι μεγαλύτερες των οποίων ανήκαν σε περιδέραια, ενώ οι μικρότερες φαίνεται πως ήταν επιρραμένες σε ενδύματα. Μερικές από τις χάνδρες, με μορφές ανθρώπων Αρκετές ή ζώων, αποτελούν αριστουργήματα της μινωικής μικρογλυπτικής, ενώ άλλες δείχνουν έντονες σχέσεις με την Ανατολική Μεσόγειο.

Η μελέτη των κοσμημάτων του νεκροταφείου του Πετρά ανοίγει αναμφίβολα νέους δρόμους για την κατανόηση της μινωικής μικρογλυπτικής, αλλά και των επιρροών που δέχθηκε από περιοχές τόσον εντός του υπόλοιπου Αιγαίου, όσον και από την Ανατολική Μεσόγειο. 

Η ανασκαφή στο μινωικό νεκροταφείο Πετρά Σητείας.

Ο οικισμός διέθετε μεγάλο λιμάνι και υπήρξε η πύλη εισόδου στην ανατολική Κρήτη για την Προ- και την Παλαιο-ανακτορική περίοδο πρώτων υλών, αντικειμένων και ιδεών από τη Συρία και την Αίγυπτο κυρίως.

Η ανασκαφή συνεχίστηκε φέτος για 14η χρονιά. Πρόκειται για μια  ανασκαφή του Προ- και Παλαιο-ανακτορικού νεκροταφείου στον Πετρά Σητείας (συνεχής χρήση από το 2800 έως το 1700 π.Χ.) υπό τη διεύθυνση της επίτιμης Διευθύντριας του ΥΠΠΟΑ Δρ Μεταξίας Τσιποπούλου.

Οι αρχαιολογικοί χώροι του Πετρά Σητείας καλύπτουν δύο γειτονικούς λόφους, περίπου 2 χιλιόμετρα στα ανατολικά της πόλης, και ανασκάπτονται από το 1985. Περιλαμβάνουν μινωικό ανάκτορο, τμήματα οικισμών, Μεσοβυζαντινό νεκροταφείο και εκτεταμένο ασύλητο Προ- και Παλαιο-ανακτορικό νεκροταφείο, το πλέον εκτεταμένο της Κρήτης για την εποχή του, και μαρτυρούν σπάνια ιστορική συνέχεια. Το νεκροταφείο αυτό περιλαμβάνει μέχρι σήμερα 17 μεγάλα ταφικά κτήρια με σύνθετες κατόψεις και μια βραχοσκεπή. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι η χωροταξική του οργάνωση με περιβόλους, δύο μεγάλους χώρους τελετουργιών και διαδρόμους μεταξύ των ταφικών κτηρίων. Το νεκροταφείο του Πετρά χρησιμοποιήθηκε από εξέχουσες κοινωνικές ομάδες και, εκτός της μνημειώδους αρχιτεκτονικής του, έχει αποδώσει εξαιρετικής ποιότητας και ποικιλίας ευρήματα, όπως σφραγιδόλιθους, λίθινα αγγεία, χρυσά, ασημένια και χάλκινα κοσμήματα, εργαλεία, τελετουργική κεραμική. Αεροφωτογραφία του μινωικού νεκροταφείου στον Πετρά Σητείας.

Το νεκροταφείο του Πετρά έχει πλέον αποδειχθεί μακράν το μεγαλύτερο της Κρήτης για την εποχή του, ανήκε αποκλειστικά σε ελίτ οικογένειες του ανακτορικού οικισμού, και περιλαμβάνει μέχρι στιγμής 26 ταφικά κτίρια 45-150 τετρ. μ. και πέντε ταφικούς λάκκους, οριζόμενους από ακανόνιστους λίθους ή μικρούς τοίχους.

Υπάρχουν επίσης άλλα τέσσερα ή πέντε ταφικά κτίρια τα οποία εντοπίσθηκαν το 2018, αλλά δεν έχουν αριθμηθεί διότι δεν έχουν ανασκαφεί πλήρως οι κατόψεις τους. Φέτος εξάλλου ανασκάφθηκε και μοναδικός για τον Πετρά κιβωτιόσχημος τάφος Πρωτοκυκλαδικού τύπου, κτισμένος από κάθετες σχιστολιθικές πλάκες, με δάπεδο επίσης από πλάκες.

Το νεκροταφείο περιλαμβάνει επίσης δύο εκτεταμένους χώρους τελετουργιών (ΜΜ ΙΒ – ΜΜ ΙΙΒ, 1900-1700 π.Χ.) και δύο περιβόλους στα ανατολικά και τα δυτικά.

Τα ταφικά κτίρια περιείχαν κυρίως δευτερογενείς ταφές (ανακομιδές) με λίγες εξαιρέσεις πρωτογενών, ενώ οι λάκκοι (Πρωτομινωικοί ΙΙ (2600-2300 π.Χ.) και Μεσομινωικοί ΙΑ (2100-2000 π.Χ.) κυρίως πρωτογενείς ταφές. Οι ανασκαφές των δύο τελευταίων ετών αύξησαν κατά πολύ τον αριθμό των πρωτογενών ταφών.

Ο κιβωτιόσχημος τάφος περιείχε δύο δευτερογενείς ταφές παιδιών κάτω των 10 ετών, και δύο χρυσά βραχιόλια από λεπτά ελάσματα χρυσού. Εξαιρετικής σημασίας ευρήματα είναι λάκκος της Μεσομινωικής Ια (2100-2000 π.Χ.) ο οποίος περιείχε δύο πλουσιότατες ταφές, πρωτογενή ανδρική, κτερισμένη με χάλκινο εγχειρίδιο το πρώτο όπλο του νεκροταφείου του Πετρά, και δευτερογενή γυναικεία συνοδευόμενη από μεγάλο αριθμό χρυσών χανδρών εξαιρετικής τέχνης, καθώς και χάνδρες από ασήμι, ορεία κρύσταλλο, καρνελίνη και ίασπι.

Ανάλογα πλούσια ήταν και πρωτογενής ταφή της Πρωτομινωικής ΙΙ (2600-2300 π.Χ.) επίσης κτερισμένη με δεκάδες χρυσές χάνδρες με εξαιρετική εμπίεστη διακόσμηση σπειρών, καθώς και εκατοντάδες επίσης χρυσές αλλά και ασημένιες χάνδρες διαμ. 1 χιλιοστού, προφανώς επιρραμένες σε ένδυμα.

Το σκελετικό υλικό στο νεκροταφείο του Πετρά, τόσο των πρωτογενών όσο και των δευτερογενών ταφών, είναι πλουσιότατο σε ποσότητα και εξαιρετικά καλής διατήρησης. Η ανασκαφή του από ειδικευμένες οστεοαρχαιολόγους, υπό τη διεύθυνση της καθηγήτριας Σέβης Τριανταφύλλου του ΑΠΘ, προσφέρει μοναδική ευκαιρία κατανόησης της Προ- και Παλαιοανακτορικής Κρήτης, τόσον για τις ταφικές πρακτικές όσον και για την κοινωνική οργάνωση γενικότερα.

Στην ΥΜ ΙΙΙΑ (14ος αιώνας π.Χ.) περίοδο, μετά την καταστροφή του ανακτόρου του Πετρά παρατηρήθηκε οικοδομική δραστηριότητα στο νεκροταφείο, η οποία σχετίζεται με απόδοση τιμής προς τους προγόνους. Η δραστηριότητα αυτή διήρκεσε μέχρι τον 12ο αιώνα π.Χ.. Από τα στρώματα της ΥΜ ΙΙΙ προέκυψε φέτος χάλκινο κάτοπτρο εξαιρετικής διατήρησης.

Στην ανασκαφή του νεκροταφείου του Πετρά συμμετείχαν, το 2018, 19 μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί φοιτητές από τα Πανεπιστήμια Αθηνών, Κρήτης, Θεσσαλονίκης, Καλαμάτας, Μαδρίτης, Χάρβαρντ, Rhodes και Τορόντο, οι καθηγητές David Rupp, Miriam Clinton και Σέβη Τριανταφύλλου, καθώς και η δρ Μαρία Ρελάκη και εννέα εργάτες από τη Σητεία. Η ομάδα μελέτης, εξάλλου, περιλαμβάνει 26 αρχαιολόγους από την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Η χρηματοδότηση της ανασκαφής, της στερέωσης της αρχιτεκτονικής, της συντήρησης των ευρημάτων και της μελέτης προέρχεται αποκλειστικά από το Ινστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας των ΗΠΑ (INSTAP).

Πηγές: https://www.liberal.gr/arthro/218089/epikairotita/2018/polutima-eurimata-ston-petra-siteias.html - https://vaaju.com/greeceeng/new-find-in-petra-in-sitia/

Εντυπωσιακές εικόνες του Κρόνου από το τηλεσκόπιο Hubble. Hubble Captures Enormous Northern Auroras on Saturn

Το Hubble έδωσε τη δυνατότητα στους αστρονόμους να παρακολουθήσουν τη συμπεριφορά των σέλας στον βόρειο πόλο του Κρόνου για μεγάλο χρονικό διάστημα και να μάθουν περισσότερα για τη μαγνητόσφαιρα του πλανήτη. Viewing Saturn’s northern polar region for a period of seven months, the NASA/ESA Hubble Space telescope snapped a series of stunning images of auroras dancing in the sky. The observations were taken before and after the Saturnian northern summer solstice. This image, captured by Hubble’s Space Telescope Imaging Spectrograph in the ultraviolet light, shows the aurora surrounding Saturn’s north pole region. Image credit: NASA / ESA / Hubble / L. Lamy, Observatoire de Paris

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble που εδώ και επτά μήνες έχει εστιάσει στη περιοχή του βόρειου πόλου του Κρόνου «συνέλαβε» μια σειρά από πραγματικά εντυπωσιακές εικόνες από σέλας που χορεύουν στον ουρανό του πλανήτη. Οι εικόνες ελήφθησαν πριν και μετά το Κρόνιο θερινό ηλιοστάσιο.

Στη Γη, το σέλας δημιουργείται κυρίως από σωματίδια που εκπέμπονται αρχικά από τον Ήλιο με τη μορφή ηλιακού ανέμου. Και όταν αυτό το ρεύμα των ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων πλησιάζει τον πλανήτη μας, αλληλεπιδρά με το μαγνητικό πεδίο, το οποίο λειτουργεί ως γιγαντιαία ασπίδα, που ενώ προστατεύει το περιβάλλον της Γης από τα σωματίδια ηλιακού ανέμου, μπορεί επίσης να παγιδεύσει ένα μικρό κλάσμα αυτών.

Τα σωματίδια που παγιδεύονται μέσα στη μαγνητόσφαιρα μπορούν να ενεργοποιηθούν και στη συνέχεια να ακολουθήσουν τις γραμμές του μαγνητικού πεδίου προς τα κάτω στους μαγνητικούς πόλους. Εκεί, αλληλεπιδρούν με άτομα οξυγόνου και αζώτου στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, δημιουργώντας τα πολύχρωμα φώτα που είναι ορατά στις πολικές περιοχές της Γης.

Ωστόσο, τα σέλας δεν είναι μοναδικά στον πλανήτη μας. Άλλοι πλανήτες στο Ηλιακό μας Σύστημα έχουν βρεθεί ότι έχουν παρόμοια σέλας μεταξύ αυτών ο Δίας, ο Κρόνος, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας. Επειδή η ατμόσφαιρα των πλανητών αυτών κυριαρχείται από το υδρογόνο, τα σέλας μπορούν να παρατηρηθούν μόνο σε υπεριώδη μήκη κύματος.

This Hubble image is a composite of observations made of Saturn in early 2018 in the optical and of the auroras on Saturn’s north pole region, made in 2017. Image credit: NASA / ESA / Hubble / A. Simon, NASA’s Goddard Space Flight Center / OPAL Team / J. DePasquale, STScI / L. Lamy, Observatoire de Paris

Το Hubble έδωσε τη δυνατότητα στους αστρονόμους να παρακολουθήσουν τη συμπεριφορά των σέλας στον βόρειο πόλο του Κρόνου για μεγάλο χρονικό διάστημα και να μάθουν περισσότερα για τη μαγνητόσφαιρα του πλανήτη. Οι εικόνες παρουσιάζουν μια πλούσια ποικιλία εκπομπών με ιδιαίτερα μεταβλητά τοπικά χαρακτηριστικά.

This video uses different observations of Saturn: While the observations in the optical, showing the planet itself, were made in 2018, the observations of the auroras were collected in 2017. The video shows how the auroras in Saturn’s northern regions vary over time. The variability of the auroras is influenced by both the solar wind and the rapid rotation of Saturn. Credit: ESA/Hubble, NASA & L. Lamy (Observatoire de Paris)

Η μεταβλητότητα των σέλας του Κρόνου επηρεάζεται τόσο από τον ηλιακό άνεμο όσο και από την ταχεία περιστροφή του πλανήτη, που διαρκεί μόνο περίπου 11 ώρες. Επιπλέον, το βόρειο σέλας εμφανίζει δύο ξεχωριστές κορυφώσεις στη φωτεινότητα – την αυγή και λίγο πριν τα μεσάνυχτα.

Πηγές: http://www.sci-news.com/astronomy/northern-auroras-saturn-06360.html - http://www.spacetelescope.org/videos/heic1815a/ - http://www.in.gr/2018/09/01/tech/entyposiakes-eikones-tou-kronou-apo-tileskopio-hubble/

Το λεπτομερές διάγραμμα ενός τερατώδους γαλαξία. Unstoppable Monster in the Early Universe

Καλλιτεχνική απεικόνιση του γαλαξία «τέρας» COSMOS-AzTEC-1. Ο γαλαξίας αυτός βρίσκεται σε απόσταση 12,4 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη και τα άστρα στο εσωτερικό του σχηματίζονται 1000 φορές πιο γρήγορα απ’ ότι στον Γαλαξία μας. Artist’s impression of the monster galaxy COSMOS-AzTEC-1. This galaxy is located 12.4 billion light-years away and is forming stars 1000 times more rapidly than our Milky Way Galaxy. ALMA observations revealed dense gas concentrations in the disk, and intense star formation in those concentrations. Credit: National Astronomical Observatory of Japan

Ομάδα Ιαπώνων αστρονόμων δημιούργησε την πιο λεπτομερή ανατομία ενός γαλαξία «τέρας», που βρίσκεται 12,4 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη Γη.

Οι γαλαξίες «τέρατα» πιστεύεται ότι είναι οι πρόγονοι των τεράστιων ελλειπτικών γαλαξιών του σημερινού Σύμπαντος, επομένως τα νέα ευρήματα  ανοίγουν το δρόμο για καλύτερη κατανόηση του σχηματισμού και της εξέλιξης των συγκεκριμένων γαλαξιών.

Οι αστρονόμοι χρησιμοποιώντας το σύστημα ALMA ανακάλυψαν λοιπόν ότι τα μοριακά νέφη στον γαλαξία «τέρας» είναι εξαιρετικά ασταθή, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό άστρων.

«Ένα από τα καλύτερα πλεονεκτήματα του ALMA είναι ότι μας επιτρέπει να δούμε μακρινούς γαλαξίες σε υψηλή ανάλυση», εξηγεί ο Κενίτσι Ταντάκι, μεταδιδακτορικός ερευνητής της Ιαπωνικής Εταιρείας Προώθησης της Επιστήμης και του Εθνικού Αστρονομικού Παρατηρητηρίου της Ιαπωνίας, συγγραφέας της μελέτης, σε σχετικό άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Nature.

Οι γαλαξίες «τέρατα» δημιουργούν νέα άστρα με εκπληκτικό ρυθμό, 1.000 φορές μεγαλύτερο από το σχηματισμό άστρων στο Γαλαξία μας.

Γιατί είναι τόσο δραστήριοι;

Monster galaxy COSMOS-AzTEC-1 observed with ALMA. ALMA revealed the distribution of molecular gas (left) and dust particles (right). In addition to the dense cloud in the center, the research team found two dense clouds several thousand light-years away from the center. These dense clouds are dynamically unstable and thought to be the sites of intense star formation. Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), Tadaki et al.

Για να μπορέσουν να απαντήσουν σε αυτό το καίριο ερώτημα, οι ερευνητές θα πρέπει να γνωρίζουν το περιβάλλον των αστρικών «φυτωρίων». Η κατάρτιση λοιπόν λεπτομερών χαρτών των μοριακών νεφών είναι ένα σημαντικό βήμα για τη μελέτη του κοσμικού αυτού τέρατος.

Ο Ταντάκι και οι συνεργάτες του εστίασαν στον χιμαιρικό γαλαξία COSMOS-AzTEC-1. Αυτός ο γαλαξίας ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά με το τηλεσκόπιο James Clerk Maxwell και αργότερα το Μεγάλο Χιλιομετρικό Τηλεσκόπιο (LMT) βρήκε μια τεράστια ποσότητα αερίου μονοξειδίου του άνθρακα στον γαλαξία και αποκάλυψε την αστρική του έκρηξη.

Το LMT μέτρησε επίσης την απόσταση από τον γαλαξία και διαπίστωσαν ότι είναι 12,4 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη Γη.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι το COSMOS-AzTEC-1 είναι πλούσιο σε αστρικά συστατικά, αλλά και πάλι τους ήταν δύσκολο να κατανοήσουν τη φύση του κοσμικού αερίου στο γαλαξία.

Η ομάδα χρησιμοποίησε το σύστημα ALMA για να παρατηρήσει τον γαλαξία «τέρας» και να καταρτίσει έτσι έναν λεπτομερή χάρτη της κατανομής και της κίνησης του αερίου. Χάρη στην πιο εκτεταμένη κεραία του ALMA πρόκειται για τον υψηλότερης ανάλυσης μοριακό χάρτη αερίου ενός μακρινού γαλαξία «τέρας» που έγινε ποτέ.

«Βρήκαμε ότι υπάρχουν δύο ξεχωριστά μεγάλα νέφη αρκετά χιλιόμετρα μακριά από το κέντρο. Στους περισσότερους μακρινούς γαλαξίες, τα αστέρια σχηματίζονται στο κέντρο, οπότε είναι εκπληκτικό να βρούμε νέφη εκτός του κέντρου», εξηγεί ο Ταντάκι.

Οι αστρονόμοι διερεύνησαν περαιτέρω τη φύση του αερίου στο COSMOS-AzTEC-1 και διαπίστωσαν ότι τα νέφη σε όλο τον γαλαξία είναι πολύ ασταθή, κάτι που είναι ασυνήθιστο. Σε μια κανονική κατάσταση, η εσωτερική βαρύτητα και η προς τα έξω πίεση είναι ισορροπημένα στα νέφη. Όταν η βαρύτητα ξεπεράσει την πίεση, το νέφος αερίου σπάει και σχηματίζει αστέρια με γρήγορο ρυθμό. Στη συνέχεια, τα αστέρια και οι εκρήξεις του σουπερνόβα στο τέλος του αστρικού κύκλου ζωής εκρήγνουν αέρια, τα οποία αυξάνουν την προς τα έξω πίεση. Ως αποτέλεσμα, η βαρύτητα και η πίεση φτάνουν σε ισορροπημένη κατάσταση και η διαμόρφωση των αστεριών συνεχίζεται με μέτριο ρυθμό. Με αυτό τον τρόπο ο σχηματισμός ενός άστρου στους γαλαξίες είναι αυτορυθμιζόμενος. Όμως, στον COSMOS-AzTEC-1, η πίεση είναι πολύ ασθενέστερη από τη βαρύτητα και είναι δύσκολο να εξισορροπηθεί. Επομένως αυτός ο γαλαξίας δείχνει έναν δραπευτεύοντα σχηματισμό αστεριών και έχει μεταμορφωθεί σε έναν γαλαξία «τέρας».

Η ομάδα εκτιμά ότι το αέριο μονοξειδίου του άνθρακα στον COSMOS-AzTEC-1 θα καταναλωθεί εντελώς σε 100 εκατομμύρια χρόνια, το οποίο είναι 10 φορές ταχύτερο από ό,τι σε άλλους γαλαξίες.

Γιατί είναι τόσο ασταθές το αέριο μονοξειδίου του άνθρακα στο COSMOS-AzTEC-1;

Οι ερευνητές δεν έχουν ακόμα μια οριστική απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα, αλλά η συγχώνευση γαλαξιών είναι μια πιθανή αιτία.

Η σύγκρουση των γαλαξιών μπορεί να έχει μεταφέρει αποτελεσματικά το αέριο μονοξειδίου του άνθρακα σε μια μικρή περιοχή και αυτό να έχει προκαλέσει έναν έντονο σχηματισμό άστρων.

«Αυτή τη στιγμή, δεν έχουμε καμία ένδειξη συγχώνευσης σε αυτόν τον γαλαξία. Παρατηρώντας άλλους παρόμοιους γαλαξίες με το ALMA, θέλουμε να αποκαλύψουμε τη σχέση μεταξύ των συγχωνεύσεων γαλαξιών και των γαλαξιών ‘τεράτων’», καταλήγει ο Ταντάκι.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41586-018-0443-1 - https://alma-telescope.jp/en/news/press/aztecone-201808 - http://www.in.gr/2018/08/30/tech/astronomoi-eftiaksan-leptomeri-xarti-galaksia-teras/