Tο διαστημικό τηλεσκόπιο TESS ανακάλυψε τον πρώτο του πλανήτη. NASA's TESS Space Telescope Has Spotted Its First Exoplanet

Μια καυτή υπερ-Γη γύρω από το άστρο Pi Mensae σε απόσταση σχεδόν 60 ετών φωτός από τον δικό μας πλανήτη. Image showing host star Pi Mensae (big black dot), around which the new planet was discovered. The red lines show the boundary of the TESS aperture. (Image: Science and Engineering Research Council J survey/C. X. Huang et al., 2018)

Ο νέος «κυνηγός» εξωπλανητών της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA), το διαστημικό τηλεσκόπιο TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite) που είχε εκτοξευθεί φέτος τον Απρίλιο, ανακάλυψε τον πρώτο πλανήτη του.

Πρόκειται για μια καυτή υπερ-Γη γύρω από το άστρο Pi Mensae, γνωστό και ως HD 39091, ένα κίτρινο νάνο που μοιάζει με το δικό μας άστρο και το οποίο βρίσκεται στον αστερισμό της Τράπεζας (Mensa), σε απόσταση σχεδόν 60 ετών φωτός από τον δικό μας πλανήτη.

Planet Pi Mensae b, illustration. Pi Mensae b is one of the most massive extrasolar planets so far found, with a mass of at least ten times that of Jupiter. It may even be a brown dwarf, as depicted in this image. The planet, or brown dwarf, is shown as viewed from the surface of a rocky moon. Two other moons are seen in the sky, one spherical and one irregular in shape. Pi Mensae b orbits the yellow star Pi Mensae, 59 light-years away in the constellation of Mensa (the table). It orbits its star in 5.89 years and at a distance varying from 2.6 to 3.4 astronomical units. In our solar system, this would place it in the asteroid belt. Credit: MARK GARLICK/SCIENCE PHOTO LIBRARY

Στο παρελθόν είχε ανακαλυφθεί ένας αέριος γίγαντας εξωπλανήτης γύρω από το άστρο Pi Mensae, ο Pi Mensae b, ο οποίος είναι περίπου δεκαπλάσιος του Δία. Ο νέος εξωπλανήτης Pi Mensae c, έχει διάμετρο περίπου διπλάσια της Γης και μάζα σχεδόν πενταπλάσια.

Where there’s a dip, there’s a planet: Light curves, or a drop in luminosity of star Pi Mensae, detected by TESS. (Image: C. X. Huang et al., 2018)

Η πρώτη εκτίμηση για την πυκνότητά του καθιστά πιθανό ότι ο νέος εξωπλανήτης είναι ένας υδάτινος κόσμος, με ένα βραχώδη πυρήνα και μια μεγάλη ατμόσφαιρα αποτελούμενη κυρίως από υδρογόνο και ήλιο. Επειδή όμως κινείται 50 φορές κοντύτερα στο μητρικό άστρο του από ό,τι ο Ερμής γύρω από τον Ήλιο, ο Pi Mensae c «ψήνεται» από τη θερμότητα και την ακτινοβολία του άστρου του.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Τσέλσι Χουάνγκ του Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ, θα κάνουν τη σχετική παρουσίαση της ανακάλυψής τους στο περιοδικό αστροφυσικής «The Astrophysical Journal Letters», ενώ ήδη έκαναν σχετική προδημοσίευση στο aRxiv.org.

Animation showing how TESS will observe the sky. TESS will watch each observation sector for at least 27 days, before rotating to the next one, covering first the southern then the northern hemisphere to build a map of 85 percent of the sky. Credits: NASA's Goddard Space Flight Center

Το τηλεσκόπιο, που ακολουθεί στα βήματα του τηλεσκοπίου «Κέπλερ» και περιφέρεται σαν δορυφόρος γύρω από τη Γη, έχει αναλάβει την αποστολή να μελετήσει εκατοντάδες χιλιάδες φωτεινά άστρα, που βρίσκονται σχετικά κοντά στον Ήλιο.

Πηγές: https://arxiv.org/abs/1809.05967 - http://www.tovima.gr/2018/09/20/science/to-diastimiko-tileskopio-tess-anakalypse-ton-proto-tou-planiti/

Ανακαλύφθηκε ο πλανήτης «Βούλκαν» από το «Σταρ Τρεκ». Spock’s home world has been discovered

Ο εξωπλανήτης «Βούλκαν» (ή HD 269665b) έχει διπλάσιο μέγεθος και μάζα οκταπλάσια περίπου της Γης, ενώ το έτος του (μια πλήρης περιφορά γύρω από το άστρο του) διαρκεί 42 μέρες. Among the TV series Star Trek's many charms are its rich universe of characters and planets. Now, the Dharma Planet Survey, in a new study led by University of Florida (UF) astronomer Jian Ge and team including Tennessee State University (TSU) astronomers Matthew Muterspaugh and Gregory Henry, has shown that science fiction may be a little less so; the Dharma project has discovered what may be Star Trek's famed planet Vulcan. An artist's illustration of the super-Earth orbiting 40 Eridani A, the host star of the fictional Vulcan. Credit: University of Florida

Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν έναν εξωπλανήτη γύρω από το άστρο 40 Eridani A (40 Ηριδανού Α) σε απόσταση μόνο 16 ετών φωτός από τη Γη.

Η ιδιαιτερότητα της ανακάλυψης δεν έχει να κάνει τόσο με την εγγύτητα του εξωπλανήτη στο δικό μας ηλιακό σύστημα, όσο με το ότι οι δημιουργοί της σειράς επιστημονικής φαντασίας «Σταρ Τρεκ» είχαν εδώ και δεκαετίες προβλέψει ότι ο υποθετικός πλανήτης Βούλκαν, η πατρίδα του διάσημου εξωγήινου Σποκ, αξιωματικού του διαστημοπλοίου «Εντερπράιζ», θα βρισκόταν σε τροχιά γύρω από αυτό ακριβώς το άστρο, το οποίο είναι ορατό με γυμνό μάτι από τη Γη.

Τώρα, για πρώτη φορά, οι επιστήμονες ανακάλυψαν έναν εξωπλανήτη γύρω από το συγκεκριμένο άστρο, οπότε θα μπορούσε κανείς να πει ότι εντοπίστηκε ο «Βούλκαν» εκεί ακριβώς που «έπρεπε» να βρίσκεται και έτσι δικαιώθηκαν οι σεναριογράφοι του «Σταρ Τρεκ».

Ο «40 Ηριδανού Α» (επίσημα γνωστός ως HD 26965) είναι ένας πορτοκαλί νάνος με ηλικία περίπου τεσσάρων δισεκατομμυρίων ετών, λίγο πιο νεαρός, πιο μικρός και πιο ψυχρός από τον Ήλιο μας.

Ο εξωπλανήτης «Βούλκαν» (ή HD 269665b) έχει διπλάσιο μέγεθος και μάζα οκταπλάσια περίπου της Γης, ενώ το έτος του (μια πλήρης περιφορά γύρω από το άστρο του) διαρκεί 42 μέρες. Επειδή κινείται πολύ κοντά στο μητρικό άστρο του, εκτιμάται ότι θα είναι πολύ καυτός και άρα μάλλον ακατάλληλος να φιλοξενήσει τη συνήθη ζωή (από την άλλη, ο Σποκ ποτέ δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος!).

Η ανακάλυψη από το τηλεσκόπιο DEFT στη νότια Αριζόνα, με επικεφαλής τον αστρονόμο Μπο Μα του Πανεπιστημίου της Φλόριντα, έγινε στο πλαίσιο της έρευνας του ουρανού Dharma Planet Survey και παρουσιάζεται στο περιοδικό Monthly Notices της βρετανικής Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας.

Πηγές: Bo Ma et al. The first super-Earth detection from the high cadence and high radial velocity precision Dharma Planet Survey, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (2018). DOI: 10.1093/mnras/sty1933 - http://www.in.gr/2018/09/19/tech/anakalyfthike-o-planitis-voulkan-apo-star-trek/

Μια ταινία ζωντανεύει το παρελθόν της Θεσσαλίας. Diachronic Museum of Larissa - Tracing the footsteps of human society

Η ταινία «Tracing the footsteps of human society», γεμάτη διαχρονικά ερωτήματα για τον άνθρωπο και το παρελθόν, προβάλλει την κεντρική φιλοσοφία του Διαχρονικού Μουσείου Λάρισας (φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Γ. Βράντζας). Snapshot of the film Tracing the Footsteps of Human Society produced by the Diachronic Museum of Larissa, Greece.

«Το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας κέρδισε το πρώτο βραβείο στην κατηγορία «Promotional» του διαγωνισμού Museums in Short και νιώθω μεταξύ των άλλων τυχερός που οι άνθρωποι του Μουσείου εμπιστεύτηκαν στα χέρια μου την υλοποίηση της ταινίας που αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο την πλούσια ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά της Θεσσαλίας».

Snapshot of the film Tracing the Footsteps of Human Society produced by the Diachronic Museum of Larissa, Greece.

Αυτά τονίζει, μεταξύ άλλων, στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο σκηνοθέτης Γιώτης Βράντζας, με καταγωγή από τα Τρίκαλα, καθώς το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας απέσπασε το πρώτο βραβείο στην κατηγορία «Promotional» με την προωθητική, μικρού μήκους ταινία «Tracing the footsteps of human society», την οποία σκηνοθέτησε ο ίδιος, στον διαγωνισμό Museums in Short.

Ο διαγωνισμός αυτός είναι ευρωπαϊκός και αφορά στην παραγωγή video μικρής διάρκειας τα οποία έχουν δημιουργηθεί για μουσεία. Βασικός στόχος του διαγωνισμού είναι η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τον σημαντικό ρόλο των μουσείων στην παραγωγή καλλιτεχνικών και καινοτόμων video, τα οποία αποτελούν πολύτιμο εργαλείο που συμβάλλει στη διάδοση των εκθέσεων και της φιλοσοφίας κάθε μουσείου μέσα από τη δυναμική και την αμεσότητα της κινούμενης εικόνας. Στον φετινό διαγωνισμό συμμετείχαν συνολικά 49 μουσεία από 20 ευρωπαϊκές χώρες.

Κάθε ερώτημα περιστρέφεται γύρω από ένα αντιπροσωπευτικό έκθεμα του μουσείου που αντικατοπτρίζει μία συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Μενίρ, 3300-2300 π.Χ., Σουφλί Μαγούλα Λάρισας. Βρίσκεται 3 χλμ. ΒΑ του κέντρου της Λάρισας, στη δεξιά όχθη του ποταμού, περίπου 100μ. δυτικά της Π.Ε.Ο. λίγο πριν το ύψος του εργοστασίου ζάχαρης. Είναι κυκλική με διάμετρο 200μ. και ύψος 4μ. Εδώ έγιναν ανασκαφές το 1958 από το Θεοχάρη και τον Bisantz. Έτσι αποκαλύφθηκε το γνωστό μενίρ που βρίσκεται στο Μουσείο της Λάρισας. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν από την τοπική Αρχαιολογική Υπηρεσία το 1974 έως το 1976, φέρνοντας στο φως πλήθος ευρημάτων από ταφές καύσεων και κατοικιών από την Αρχαιότερη Νεολιθική μέχρι και την περίοδο της Χαλκοκρατίας. Άλλα ευρήματα από εδώ είναι: πήλινα αγγεία, λίθινοι πελέκεις, λίθινα σφυριά, φολίδες και λεπίδες επεξεργασίας πυριτόλιθου και οψιανού, βλήματα σφενδόνης, οστά ζώων, κ.ά. (φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Γ. Βράντζας).

«Είναι μεγάλη η ικανοποίηση που αισθάνεται κανείς όταν οι κόποι του αμείβονται με ένα διεθνές βραβείο για τη δουλειά του», συνεχίζει ο σκηνοθέτης, προσθέτοντας: «Με το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας δεν είναι η πρώτη φορά που συνεργαζόμαστε. Η επιτυχία αυτή βέβαια δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την αμέριστη υποστήριξη και άψογη συνεργασία με τη Διοίκηση και τους επιστημονικούς συνεργάτες του Μουσείου, ούτε, βέβαια χωρίς τη δημιουργική δουλειά των συνεργατών μου».

Η προωθητική μικρού μήκους ταινία «Tracing the footsteps of human society», γεμάτη διαχρονικά ερωτήματα για τον άνθρωπο και το παρελθόν, προβάλλει την κεντρική φιλοσοφία του Διαχρονικού Μουσείου Λάρισας. Κάθε ερώτημα περιστρέφεται γύρω από ένα αντιπροσωπευτικό έκθεμα του μουσείου που αντικατοπτρίζει μία συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Πίσω από κάθε έκθεμα, ο άνθρωπος, οι ανάγκες του και οι επιλογές του. Και παράλληλα τα πιο χαρακτηριστικά τοπία και μνημεία ολόκληρης της Θεσσαλίας, που συνθέτουν την ιστορία που διηγείται το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας.

Tο νέο βίντεο του Διαχρονικού Μουσείου Λάρισας. Τα εκθέματα, η ιστορία τους και τα ερωτήματα που ανακύπτουν.

Μία ταινία που ζωντανεύει το παρελθόν της Θεσσαλίας συνδυάζοντας δημιουργικά εναέριες λήψεις, κινηματογράφηση και animation και δημιουργεί την αίσθηση ότι το παρελθόν ίσως μας είναι περισσότερο οικείο από όσο πιστεύουμε.

«Αξίζει πραγματικά κανείς να επισκεφθεί το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας για να γνωρίσει τους «θησαυρούς» της Θεσσαλίας. Γέννημα θρέμμα κι εγώ αυτής της θεσσαλικής γης που μου έμαθε την αίσθηση του μέτρου και της ισορροπίας», καταλήγει ο ίδιος.

Συντελεστές της ταινίας

The new video of the Diachronic Museum of Larissa. The artifacts, their stories and the questions. 

Σκηνοθεσία/Animation: Γιώτης Βράντζας. Σενάριο-Διεύθυνση Παραγωγής: Κατερίνα Μπόλματη. Κινηματογράφηση: Γιάννης Καράμπελας, Βαγγέλης Νεοφώτιστος. Μοντάζ: Γιάννης Καράμπελας. Εναέριες λήψεις: Δημήτρης Σταμπολής. Μουσική: Kai Engel. Παραγωγή: macine.gr

Πηγές: https://www.archaiologia.gr/blog/2018/09/18/ - http://aktines.blogspot.com/2015/01/blog-post_747.html - https://www.archaeology.wiki/blog/2018/09/05/two-greek-museums-among-the-winners-of-the-museums-in-short-2018/

Ανδρέας Εμπειρίκος, «Αρχάγγελος τον Σεπτέμβριον Βοών μέσα στην πλάσι»

Αρχάγγελος Γαβριήλ. Ρωσική εικόνα 12ου αι. Τα μαλλιά του Αρχαγγέλου φέρουν χρυσοκονδυλιές.

Τις μέρες τις γλυκειές του Σεπτεμβρίου, όταν δεν έχει ακόμη βρέξει και είναι το άκουσμα των ήχων πιο αραιό και η γεύσις των ωρών και από του θέρους πιο πυκνή, όταν στους κήπους σκάνε τα ρόδια, και πάλλονται υψιτενείς οι στήμονες των λουλουδιών, και σφύζουν στις πορφύρες των φλεγόμενοι οι ιβίσκοι, όλοι σαν υπερβέβαιοι γαμβροί που στων νυμφών κτυπούν τις θύρες, τότε, σαν νά’ναι πάντα καλοκαίρι (γιατί όποια και αν είναι η εποχή, ο πόθος είναι πάντα θέρος) αναγαλλιάζουν οι ψυχές, και ο Έρωτας, ο πιο ξανθός αρχάγγελος του Παραδείσου, βοά και λέγει στο κάθε που άγγιξε κορμί:

Τα ρούχα πέτα, γδύσου

Τίποτε μη φοβάσαι.

Έαρ, χειμώνα, θέρος −

όπου και αν είσαι −

είναι η ρομφαία μου μαζί σου.

Ουίλιαμ Γκλάκενς, Γυμνό με το Μήλο, 1910

Από το έργο «Oκτάνα», εκδ. Ίκαρος 1980.

Αίγυπτος: Ανακάλυψαν άγαλμα Σφίγγας από την εποχή των Πτολεμαίων. Ptolemaic period sphinx statue discovered at Egyptian temple

Μια σπουδαία αρχαιολογική ανακάλυψη έγινε χτες στην Αίγυπτο, καθώς, μάλλον τυχαία, βρέθηκε ένα άγαλμα σφίγγας στο Ασουάν. An Egyptian archaeological mission discovered a sandstone sphinx statue while reducing groundwater in the Temple of Kom Ombo. Photo by Egyptian Ministry of Antiquities/EPA

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως κατά τη διάρκεια εργασιών για την άντληση υδάτων από ναό στην πόλη του Ασουάν της Αιγύπτου, ένα άγαλμα Σφίγγας από ψαμμόλιθο, το οποίο εκτιμάται πως χρονολογείται από την ελληνιστική περίοδο των Πτολεμαίων σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου αρχαιοτήτων της Αιγύπτου

Το υπουργείο Αρχαιοτήτων ανακοίνωσε ότι το άγαλμα του μυθικού αυτού τέρατος, με κεφάλι ανθρώπου και σώμα λιονταριού, είναι κατασκευασμένο από ψαμμόλιθο, έχει ύψος 38 εκατοστά και διάμετρο 28 εκατοστά, ενώ δύο ανάγλυφα από ψαμμόλιθο του βασιλιά Πτολεμαίου του Ε΄βρέθηκαν επίσης πρόσφατα μέσα στον ίδιο ναό.

The latest discovery of a statue with a lion’s body and a human head, in the Temple of Kom Ombo. (Egyptian Ministry of Antiquities/AP)

Το άγαλμα χρονολογείται από την ελληνιστική περίοδο και τη δυναστεία των Πτολεμαίων, που κυβέρνησαν την Αίγυπτο από το 305 π.Χ. μέχρι το 30 π.Χ. και την ρωμαϊκή κατάκτηση της Αιγύπτου. Η δυναστεία των Πτολεμαίων, που ιδρύθηκε από τον ομώνυμο στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, κυβέρνησε την Αίγυπτο επί περίπου τρεις αιώνες. Τελευταίο μέλος της δυναστείας ήταν η Κλεοπάτρα

Ο γενικός διευθυντής του τμήματος αρχαιοτήτων του Ασουάν, ο Άμπντουλ Μονέιμ Σαϊντ, δήλωσε ότι οι επιστήμονες θα χρειαστούν περαιτέρω μελέτες στη Σφίγγα για να αποσπάσουν περισσότερες πληροφορίες για την προέλευσή της.

Η Σφίγγα αντιπροσώπευε την βασιλική εξουσία στη φαραωνική Αίγυπτο συνδυάζοντας την σωματική δύναμη ενός λιονταριού με την ανθρώπινη εξουσία ενός βασιλιά. Η διασημότερη είναι η Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας.

Πηγές: https://www.upi.com/Ptolemaic-period-sphinx-statue-discovered-at-Egyptian-temple/3381537132329/ - http://www.tovima.gr/2018/09/17/culture/aigyptos-anakalypsan-agalma-sfiggas-apo-tin-epoxi-ton-ptolemaion/

21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα. 21 Lessons for the 21st Century

Γιουβάλ Νώε Χαράρι: Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να υποσκάψει τη δημοκρατία. Faces of the future … the 2015 film Ex Machina. Photograph: REX

Η τεχνολογία, ιδίως οι δύο αιχμές της, η τεχνητή νοημοσύνη και η βιοτεχνολογία, μπορούν να διαβρώσουν τα θεμέλια της δημοκρατίας και να υποσκάψουν την ελευθερία και την ισότητα, ευνοώντας τη συγκέντρωση δύναμης στα χέρια μιας μικρής ελίτ, η οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια σύγχρονη τυραννία, μια ψηφιακή δικτατορία.

His two books Sapiens and Homo Deus have sold 12 million copies. His next book, 21 Lessons for 21^st Century be launched on 30 August 2018.

Αυτό προειδοποιεί ο διάσημος ισραηλινός ιστορικός Γουβάλ Νώε Χαράρι, συγγραφέας των μπεστ-σέλερ (και στη χώρα μας) «Sapiens» και «Homo Deus», στο νέο βιβλίο του «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα», το οποίο μόλις κυκλοφόρησε.

Ο Χαράρι θυμίζει ότι δεν υπάρχει τίποτε αναπόφευκτο και μη αναστρέψιμο στις σημερινές δημοκρατίες, οι οποίες, παρά τις επιτυχίες τους, αποτελούν ένα «ανοιγοκλείσιμο» του ματιού στον μακρύ ιστορικό χρόνο. Οι μοναρχίες, οι ολιγαρχίες και άλλες μορφές αυταρχικής διακυβέρνησης έχουν υπάρξει για πολύ περισσότερο καιρό -και συνεχίζουν να υπάρχουν σήμερα σε ουκ ολίγες χώρες.

Τα ιδανικά της ελευθερίας και της ισότητας είναι πολύ πιο ευάλωτα από ό,τι νομίζουμε, συνεπώς υπάρχει κίνδυνος να αποδειχθούν εφήμερα, κυρίως λόγω των νέων τεχνολογιών. Ήδη, όπως λέει, στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα η φιλελεύθερη δημοκρατία φαίνεται να χάνει σταδιακά την αξιοπιστία της, καθώς «στριμώχνεται» το μεγάλο στήριγμά της, η μεσαία τάξη, ενώ παράλληλα σε αρκετές χώρες ο πολιτικός λόγος γίνεται ολοένα πιο διχαστικός, δημαγωγικός και αυταρχικός.

Εν μέρει αυτό οφείλεται στο ότι αλλάζει πλέον η τεχνολογία που έως τώρα στήριζε τη δημοκρατία. Οι νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η βιοτεχνολογία, ευνοούν πια αντιδημοκρατικές επιλογές. Οι δύο αυτές τεχνολογίες από κοινού θα προκαλέσουν άνευ προηγουμένου αναστατώσεις στην ανθρώπινη κοινωνία, σε σημείο που η δημοκρατία και η ελεύθερη αγορά μπορεί να χάσουν το νόημά τους.

Evolutionary psychology … Yuval Noah Harari. Photograph: Olivier Middendorp

Σύμφωνα με τον Χαράρι, ο μέσος άνθρωπος αισθάνεται ολοένα λιγότερο -αντίθετα με το παρελθόν- ότι αποτελεί «τον ήρωα του μέλλοντος». Εν έτει 2018, κατακλύζεται πια από όρους (μηχανική μάθηση, γενετική μηχανική, blockchain κ.α.), που αισθάνεται ότι κατά βάση δεν τον αφορούν.

Στον 20ό αιώνα οι μάζες εξεγέρθηκαν ενάντια στην εκμετάλλευση, ενώ σήμερα αισθάνονται μάλλον άσχετες με ό,τι συμβαίνει γύρω τους. Οι λαϊκίστικες εξεγέρσεις του 21ου αιώνα ίσως γίνουν ενάντια όχι σε μια οικονομική ελίτ που εκμεταλλεύεται τους ανθρώπους, αλλά σε μια ελίτ που δεν τους χρειάζεται πια (π.χ. χάρη στα ρομπότ).

Οι τεχνολογικές επαναστάσεις της πληροφορικής και της βιοτεχνολογίας που συνεχώς κερδίζουν έδαφος, χωρίς καν οι πολίτες να το συνειδητοποιούν, σε λίγες δεκαετίες θα φέρουν αντιμέτωπη την ανθρωπότητα με τις δυσκολότερες δοκιμασίες που έχει ποτέ αντιμετωπίσει, όπως εκτιμά ο ισραηλινός ιστορικός.

Υποσχόμενη παλαιότερα ένα μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας στους πάντες, η φιλελεύθερη δημοκρατία συμφιλίωσε το προλεταριάτο με την αστική τάξη, τους πιστούς με τους άθεους, τους γηγενείς με τους μετανάστες, τους Ευρωπαίους με τους Ασιάτες. Όμως, αυτή τη φορά τα μηχανήματα με τεχνητή νοημοσύνη απειλούν για τα καλά τις θέσεις εργασίας των ανθρώπων και η συμφιλίωση κάποια στιγμή μπορεί να καταστεί ανέφικτη πια.

Για λίγες ακόμη δεκαετίες οι άνθρωποι θα έχουν το πάνω χέρι, αλλά είναι θέμα χρόνου οι έξυπνες μηχανές να κάνουν σχεδόν τα πάντα καλύτερα από εμάς. Ήδη από τώρα, που οι άνθρωποι συνεργάζονται με τους υπολογιστές, είναι ολοένα πιο δύσκολο να βρουν δουλειά οι ανειδίκευτοι, ενώ η απασχόληση γίνεται δυνατή σε ολοένα χαμηλότερους μισθούς.

Οι μηχανές με νοημοσύνη έχουν κιόλας δύο πλεονεκτήματα έναντι των ανθρώπων: συνδεσιμότητα και δυνατότητα εύκολης αναβάθμισης των δυνατοτήτων τους. Αν π.χ. βρεθεί μια νέα ασθένεια ή ένα νέο φάρμακο, δεν είναι δυνατό να ενημερωθούν άμεσα οι άνθρωποι γιατροί όλου του κόσμου. Αλλά οι απανταχού έξυπνες μηχανές-γιατροί μπορούν να ενημερωθούν σε κλάσματα του δευτερολέπτου και, επιπλέον, να επικοινωνούν μεταξύ τους διαδικτυακά για να αξιολογούν ένα νέο ιατρικό περιστατικό.

Μια νέα «άχρηστη» τάξη

‘Sophia’ an artificially intelligent human-like robot developed by Hong Kong-based humanoid robotics company Hanson Robotics. Photo: Fabrice Coffrini/ AFP/ Getty

Όσο κι αν οι άνθρωποι πασχίζουν να εκπαιδεύονται δια βίου για να μη μείνουν πίσω και όσο κι αν «εφευρίσκουν» ξανά τον εαυτό τους, δύσκολα θα ανταγωνισθούν τις έξυπνες μηχανές στο μέλλον. Έως το 2050 μια νέα «άχρηστη τάξη», ένα νέου τύπου προλεταριάτο, μπορεί να έχει αναδυθεί, αν μη τι άλλο επειδή πολλοί άνθρωποι θα έχουν εγκαταλείψει κάθε νοητική προσπάθεια να μαθαίνουν νέες δεξιότητες για να βρίσκουν δουλειά.

Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι ίδιες τεχνολογίες που μπορούν να καταστήσουν οικονομικά περιττούς δισεκατομμύρια ανθρώπους, κάνουν πιο εύκολη την παρακολούθηση και τον έλεγχο των ανθρώπων, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τις ψηφιακές διδακτορίες. Με άλλα λόγια, κατά τον Χαράρι, καθώς πολλοί άνθρωποι χάνουν την οικονομική αξία τους, θα χάνουν παράλληλα και την πολιτική δύναμή τους.

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα εργαλείο και ένα όπλο αλλιώτικο και πιο ισχυρό από κάθε άλλο έως τώρα. Σχεδόν σίγουρα θα επιτρέψει στους ήδη ισχυρούς να γίνουν πολύ πιο ισχυροί. Ο πραγματικός κίνδυνος δεν είναι να εξεγερθεί η τεχνητή νοημοσύνη ενάντια στους ανθρώπους, αλλά να υπακούει πάντα τους ανθρώπους αφέντες της, κάνοντάς τους πολύ πιο δυνατούς.

Ήδη, όπως λέει ο Χαράρι, στον κόσμο της υψηλής τεχνολογίας δεν υπάρχει -παρά τα φαινόμενα- τίποτε ιδιαίτερα δημοκρατικό. Η παρακολούθηση συμβαδίζει με την ελευθερία, η χειραγώγηση και ο καμουφλαρισμένος έλεγχος με τις νέες μορφές συμμετοχικότητας.

Αν και ισραηλινός, ο Χαράρι επισημαίνει ότι το Ισραήλ αποτελεί χώρα ηγέτη στο πεδίο της ψηφιακής παρακολούθησης και έχει δημιουργήσει στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη το πρωτότυπο ενός καθεστώτος καθολικής παρακολούθησης. Οποτεδήποτε οι Παλαιστίνιοι κάνουν ένα τηλεφώνημα ή μια ανάρτηση στο Facebook, κάποιο ισραηλινό μικρόφωνο, κάμερα, drone ή κατασκοπευτικό λογισμικό τούς παρακολουθεί και μετά ένας αλγόριθμος αναλύει τα στοιχεία, βοηθώντας τις ισραηλινές αρχές να εντοπίζουν έγκαιρα -και να ‘εξουδετερώνουν’ (βλ. σκοτώνουν)- όποιον θεωρούν μεγαλύτερη απειλή.

Ουκ ολίγες χώρες στον κόσμο, μεταξύ των οποίων αρκετές δημοκρατίες, βαδίζουν στον ίδιο δρόμο της εκτεταμένης ψηφιακής-ηλεκτρονικής παρακολούθησης των πάντων. Όπως λέει ο Χαράρι, αυτό που σήμερα βιώνουν οι Παλαιστίνιοι, μπορεί να συνιστά απλώς μια πρόγευση αυτού που τελικά θα βιώσουν δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη.

Η σύγκρουση ανάμεσα στη δημοκρατία και στη δικτατορία στην πραγματικότητα δεν είναι μια σύγκρουση ανάμεσα σε δύο διαφορετικά ηθικά συστήματα αλλά δύο διαφορετικά συστήματα επεξεργασίας δεδομένων. Η δημοκρατία κατανέμει ευρύτερα τις πληροφορίες και την επεξεργασία τους, άρα τις αποφάσεις και τις εξουσίες, ενώ η διδακτορία τις συγκεντρώνει σε λίγα χέρια. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί κάλλιστα να γείρει τη ζυγαριά προς τη δεύτερη, παρόλο που επιφανειακά θα παραμείνει η δημοκρατική πρόσοψη των ελεύθερων εκλογών ή των ελεύθερων καταναλωτικών και άλλων επιλογών (σε όσες χώρες υπάρχουν ήδη αυτές οι ελευθερίες…).

Στον 20ό αιώνα η τεχνολογία είχε λιγότερες δυνατότητες, πράγμα που ευνοούσε τη δημοκρατία. Κανείς και κανένα μηχάνημα δεν είχε την ικανότητα να επεξεργασθεί όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες γρήγορα και σωστά. Γι’ αυτό, άλλωστε, η Σοβιετική Ένωση με τον κεντρικό προγραμματισμό της υστερούσε οικονομικά και έπαιρνε χειρότερες αποφάσεις σε σχέση με τη Δύση που βασιζόταν στην αποκεντρωμένη ελεύθερη οικονομία.

Έξυπνη τεχνολογία για δικτατορίες

Meltdown: we face calamities that will reshape the planet. MIKE CATHRO

Όμως στον 21ο αιώνα η τεχνητή νοημοσύνη με τις πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες αρχίζει να γέρνει το εκκρεμές προς την πλευρά της δικτατορίας. Ένα κράτος μπορεί πλέον πιο εύκολα να είναι μοντέρνο, παραγωγικό και αυταρχικό, καθώς τεράστιοι όγκοι δεδομένων είναι δυνατό να υποστούν επεξεργασία κεντρικά. Όσα περισσότερα στοιχεία έχει ένας αλγόριθμος στη διάθεσή του, τόσο καλύτερα δουλεύει. Έτσι, τα συγκεντρωτικά συστήματα ίσως αποδειχθούν τελικά πιο αποδοτικά από τα αποκεντρωμένα.

Μια αυταρχική κυβέρνηση π.χ. που θα διατάξει τους πολίτες της να δώσουν δείγματα DNA και άλλα προσωπικά ιατρικά δεδομένα σε μια κεντρική βάση δεδομένων, θα έχει τεράστιο πλεονέκτημα έναντι άλλων χωρών που διαφυλάσσουν τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών τους.

Παράλληλα, χάρη στη νέα τεχνολογία θα ενταθούν οι προσπάθειες να επηρεασθούν τα συναισθήματα και οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων. Έτσι, η δημοκρατία θα μεταλλαχθεί σε ένα «κουκλοθέατρο», όπου κάποιες ελίτ αφανώς θα έχουν την τεχνολογική δυνατότητα να χειραγωγούν τους πολίτες-ψηφοφόρους, π.χ. χάρη σε εντεταλμένες ορδές από ρομπότ λογισμικού (bots), που θα περιφέρονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να «πουλήσουν» μια ιδεολογία, έναν πολιτικό ή μία ψευδή είδηση. Ήδη έχουμε πάρει μια πρόγευση περί αυτού.

Stan Grant talks to historian Yuval Noah Harari about his new book ’21 Lessons for the 21st Century’.

Ασφαλώς ορισμένες νέες τεχνολογίες, όπως το blockchain (η βάση των κρυπτονομισμάτων), ευνοούν την αποκέντρωση των πληροφοριών, των διαδικασιών και των εξουσιών, αλλά είναι αβέβαιο κατά πόσο όντως θα αντισταθμίσουν τη συγκεντρωτική τάση της τεχνολογίας. Ο Χαράρι θυμίζει ότι και το Ίντερνετ αρχικά είχε εξυμνηθεί ως ελευθεριακή πανάκεια, αλλά σήμερα περισσότερο στηρίζει την συγκεντρωτική εξουσία, παρά απελευθερώνει τους ανθρώπους.

Ακόμη κι αν κάποιες κοινωνίες παραμείνουν επιφανειακά δημοκρατικές, οι ολοένα αποτελεσματικότεροι αλγόριθμοι που θα «τρυπώσουν» παντού, θα μεταφέρουν ολοένα περισσότερη εξουσία από τους μεμονωμένους ανθρώπους στις δικτυωμένες έξυπνες μηχανές, ιδίως όταν επεκταθεί το Διαδίκτυο των Πραγμάτων.

Μάλιστα, πιθανότατα οι περισσότεροι άνθρωποι πρόθυμα θα παραδώσουν στους αλγόριθμους ολοένα μεγαλύτερη εξουσία πάνω στις ζωές τους, όταν πια έχουν πεισθεί από προσωπική εμπειρία ότι μπορούν να εμπιστευθούν την τεχνητή νοημοσύνη περισσότερο από την ανθρώπινη. Αν π.χ. τα αυτόνομα οχήματα στους δρόμους κάνουν λιγότερα ατυχήματα από τους ανθρώπους οδηγούς ή αν οι υπολογιστές κάνουν ταχύτερες και ακριβέστερες ιατρικές διαγνώσεις.

Ήδη χρειάσθηκαν μόνο δύο δεκαετίες, θυμίζει ο Χαράρι, ώστε δισεκατομμύρια άνθρωποι να εμπιστεύονται τον αλγόριθμο αναζήτησης της Google για να βρίσκουν αξιόπιστες πληροφορίες ή για να τους καθοδηγεί τυφλά σε μια πόλη προκειμένου να φθάσουν στον προορισμό τους.

Το κεντρικό δόγμα της δημοκρατίας και του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς είναι ότι στο επίκεντρο βρίσκεται το αυτόνομο άτομο με τις ελεύθερες επιλογές του που παίρνει αποφάσεις. Αλλά η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται να υποσκάψει αυτό ακριβώς το δόγμα, διεκδικώντας αυτή το δικαίωμα να παίρνει για λογαριασμό των ανθρώπων καλύτερες αποφάσεις για την υγεία τους, τη μόρφωσή τους, την ασφάλειά τους, την εργασία τους, ακόμη και για την ανεύρεση συντρόφου. Κάπως έτσι, προειδοποιεί ο Χαράρι, ίσως φθάσει μια στιγμή που οι ελεύθερες εκλογές και οι ελεύθερες αγορές θα χάσουν πια το νόημά τους…

Τι μπορεί να γίνει; Μεταξύ άλλων, προτείνει να δοθεί προτεραιότητα στην κατανόηση του τρόπου που λειτουργεί ο ανθρώπινος νους και η συνείδηση, ώστε να καλλιεργηθεί η σοφία και η συμπόνια, ενώ παράλληλα να δοθεί σκληρή πολιτική μάχη για να τεθεί υπό κοινωνικό έλεγχο η κατοχή και κυκλοφορία των δεδομένων.

Πηγές: https://www.theguardian.com/books/2018/aug/15/21-lessons-for-the-21st-century-by-yuval-noah-harari-review - http://www.amna.gr/home/article/292576/Gioubal-Noe-Charari-I-techniti-noimosuni-mporei-na-uposkapsei-ti-dimokratia

Ιπτάμενο ρομπότ μιμείται τον τρόπο που πετούν τα έντομα. Novel flying robot mimics rapid insect flight

Οι μανούβρες που έκανε το ρομπότ στις δοκιμές του παρέπεμπαν σε αυτές που έχουν παρατηρηθεί σε φρουτόμυγες, και το ρομπότ μάλιστα ήταν σε θέση να δείξει και το πώς τα έντομα πραγματοποιούν κάποιους ιδιαίτερα δύσκολους ελιγμούς. A novel insect-inspired flying robot, developed by TU Delft researchers from the Micro Air Vehicle Laboratory (MAVLab), has been presented in Science (14 September 2018). Experiments with this first autonomous, free-flying and agile flapping-wing robot – carried out in collaboration with Wageningen University & Research – improved our understanding of how fruit flies control aggressive escape manoeuvres. Apart from its further potential in insect flight research, the robot’s exceptional flight qualities open up new drone applications. DelFly Nimble in stationary (hovering) flight. Credit: Henri Werij, TU Delft

Εμπνευσμένο από κάποια ήδη εντόμων είναι ένα ιπτάμενο ρομπότ που ανέπτυξαν ερευνητές του Micro Air Vehicle Laboratory του TU Delft στην Ολλανδία.

DelFly Nimble in forward flight. Credit: Matej Karasek, TU Delft (CC BY-SA 4.0)

Σύμφωνα με τους δημιουργούς του, πειράματα με το πρώτο αυτόνομο, ελεύθερης πτήσης και ταχέος χτυπήματος των φτερών ρομπότ -που πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με το Wageningen University & Research- έχουν βελτιώσει κατά πολύ το επίπεδο της γνώσης σχετικά με το πώς οι φρουτόμυγες μπορούν να πραγματοποιούν ιδιαίτερα απότομους και «επιθετικούς» ελιγμούς αποφυγής, ανοίγοντας τον δρόμο για νέες εφαρμογές ρομποτικών, μη επανδρωμένων αεροσκαφών.

Αρκετά ιπτάμενα πλάσματα μπορούν να χρησιμοποιούν το χτύπημα των φτερών τους τόσο για να αποκτούν την απαιτούμενη ισχύ για πτήση, όσο και για να ελέγχουν την πτήση τους. Με αυτό τον τρόπο μικρά έντομα μπορούν να πετούν κοντά σε λουλούδια, αιωρούμενα, αλλά ταυτόχρονα να απομακρύνονται γρήγορα για να διαφύγουν πιθανούς κινδύνους.

DelFly Nimble (left) performs rapid turns that closely resemble those of fruit flies when we try to swat them (right). Credit: TU Delft (CC BY-SA 4.0)

Η ιδιότητα αυτή ανέκαθεν παρουσίαζε έντονο ενδιαφέρον για επιστήμονες, αλλά και μηχανικούς ρομποτικής. Σε αυτό το πλαίσιο, οι ερευνητές του TU Delft ανέπτυξαν ένα τέτοιο ιπτάμενο ρομπότ, το οποίο συνδυάζει υψηλές επιδόσεις, αλλά και απλό και εύκολο στην παραγωγή σχέδιο. Τα φτερά του χτυπούν 17 φορές ανά δευτερόλεπτο, και μπορούν τόσο να το ανυψώνουν στον αέρα, όσο και να καθοδηγούν την πτήση του, μέσω μικρών αλλαγών στην κίνηση των φτερών. Εμπνευσμένοι από τις φρουτόμυγες, οι μηχανισμοί ελέγχου του ρομπότ έχουν αποδειχτεί ιδιαιτέρως αποτελεσματικοί, επιτρέποντας τόσο δυνατότητες αιώρησης όσο και υψηλές επιδόσεις ως προς την ευελιξία και την ταχύτητα.

«Το ρομπότ έχει κορυφαία ταχύτητα 25 χλμ/ ώρα και μπορεί να πραγματοποιεί και επιθετικούς ελιγμούς, όπως περιστροφές 360 μοιρών» λέει ο Ματέι Κάρασεκ, πρώτος συντάκτης της μελέτης και βασικός σχεδιαστής του ρομπότ. «Επιπλέον, το ανοίγματος φτερών 33 εκατοστών και 29 γραμμαρίων ρομπότ έχει, για το μέγεθός του, έξοχη αποδοτικότητα από άποψης ενέργειας, καθώς μπορεί να αιωρείται 5 λεπτά, ή να πετάξει ένα χλμ με πλήρως φορτισμένη μπαταρία».

The DelFly Nimble is a novel flapping wing robot with exceptional flight characteristics, developed at TU Delft. Thanks to its nimble flight capabilities it is even able to mimic rapid maneuvers as performed by insects. Together with the Experimental Zoology Group at Wageningen UR, we studied these maneuvers in a systematic way, giving new insights into insect flight.

Οι μανούβρες που έκανε το ρομπότ στις δοκιμές του παρέπεμπαν σε αυτές που έχουν παρατηρηθεί σε φρουτόμυγες, και το ρομπότ μάλιστα ήταν σε θέση να δείξει και το πώς τα έντομα πραγματοποιούν κάποιους ιδιαίτερα δύσκολους ελιγμούς. Όσον αφορά στις πρακτικές εφαρμογές, είναι εμφανώς πάρα πολλές, καθώς τα ρομπότ αυτού του τύπου είναι ελαφρά, ασφαλή για τους ανθρώπους και πιο αποδοτικά σε σχέση με τα «παραδοσιακά» σχέδια drones, ειδικά σε μικρότερες κλίμακες.

Πηγές: https://www.tudelft.nl/index.php?id=42977&L=1 - http://science.sciencemag.org/content/361/6407/1089 - https://www.naftemporiki.gr/story/1391702/iptameno-rompot-mimeitai-ton-tropo-pou-petoun-ta-entoma