Το Σύμπαν που ζούμε είναι κλειστό ή ανοικτό; What Shape Is the Universe? A New Study Suggests We’ve Got It All Wrong

Από μια νέα ανάλυση της αρχέγονης ακτινοβολίας που περίσσεψε από την Μεγάλη Έκρηξη προκύπτει το συμπέρασμα ότι το σύμπαν είναι σφαιρικό και κλειστό. Αυτό βρίσκεται σε αντίθεση με την μέχρι σήμερα αποδεκτή άποψη ότι το σύμπαν είναι επίπεδο και ανοικτό. When researchers reanalyzed the gold-standard data set of the early universe, they concluded that the cosmos must be “closed,” or curled up like a ball. Most others remain unconvinced. In a flat universe, as seen on the left, a straight line will extend out to infinity. A closed universe, right, is curled up like the surface of a sphere. In it, a straight line will eventually return to its starting point. Lucy Reading-Ikkanda/Quanta Magazine

Από μια νέα ανάλυση της αρχέγονης ακτινοβολίας που περίσσεψε από την Μεγάλη Έκρηξη προκύπτει το συμπέρασμα ότι το σύμπαν είναι σφαιρικό και κλειστό. Αυτό βρίσκεται σε αντίθεση με την μέχρι σήμερα αποδεκτή άποψη ότι το σύμπαν είναι επίπεδο και ανοικτό. Αν συνυπολογίσουμε και την διαφωνία που αιωρείται σχετικά με την τιμή της σταθεράς του Hubble, τότε δημιουργείται η αίσθηση πως η Κοσμολογία βρίσκεται σε κρίση.

Η γεωμετρία του σύμπαντος

Στην Ευκλείδεια γεωμετρία ο χώρος διαιρείται σε κύβους, και κανείς αντιλαμβάνεται τη συνηθισμένη προοπτική: το φαινόμενο γωνιακό μέγεθος των αντικειμένων είναι αντιστρόφως ανάλογο με την απόστασή τους.

Στην υπερβολική γεωμετρία ο χώρος γεμίζει μόνο αν υποδιαιρεθεί σε δωδεκάεδρα. Στον ευκλείδειο χώρο ένα τέτοιο γέμισμα είναι αδύνατο. Το μέγεθος των κελιών εδώ είναι της ίδιας τάξης με την κλίμακα καμπυλότητας. Αν και η προοπτική των κοντινών αντικειμένων στον υπερβολοειδή χώρο είναι αρκετά όμοια με αυτή του ευκλείδειου χώρου, το φαινόμενο γωνιακό μέγεθος των μακρινών αντικειμένων μειώνεται πολύ πιο γρήγορα, στην πραγματικότητα εκθετικά όπως φαίνεται και στην εικόνα. 

Ο σφαιρικός χώρος που φαίνεται στην ανωτέρω εικόνα, γεμίζει επίσης με κανονικά δωδεκάεδρα. Η γεωμετρία του σφαιρικού χώρου μοιάζει με την επιφάνεια της γης εκτός από το γεγονός ότι στην περίπτωσή μας θεωρούμε μια τρισδιάστατη σφαίρα αντί για μια δισδιάστατη. Η προοπτική στον σφαιρικό χώρο είναι ιδιόμορφη. Καθώς αυξάνεται η απόσταση, τα αντικείμενα πρώτα εμφανίζονται να μικραίνουν (όπως στον Ευκλείδειο χώρο), φτάνουν ένα ελάχιστο, και τελικά εμφανίζονται να μεγαλώνουν ξανά με την αύξηση της απόστασης. Η συμπεριφορά αυτή οφείλεται στην δυνατότητα της σφαιρικής γεωμετρίας να προκαλεί εστίαση των ακτίνων. 

Τα τρία παραπάνω σχήματα δείχνουν τις διαφορές που εμφανίζονται κατά την παρατήρηση μακρινών αντικειμένων (προοπτική) στην υπερβολική, την Ευκλείδεια και τη σφαιρική γεωμετρία. Και στις τρεις περιπτώσεις ο χώρος διαιρείται σε όμοια κελιά των οποίων οι ακμές δείχνονται με ράβδους. Οι σφαίρες εντός των κελιών έχουν όμοιο μέγεθος και η αυξανόμενη απόστασή τους παριστάνεται με προοδευτικό χρωματισμό με κόκκινο χρώμα. (Τα σχήματα κατασκευάστηκαν από τους  Stuart Levy του Πανεπιστημίου Urbana-Champaign του Illinois,  και Tamara Munzer του Πανεπιστημίου Stanford για το περιοδικό Scientific American.)

Στην αρχαία Ελλάδα, ο Ευκλείδης ανέπτυξε μια όμορφη μαθηματική θεωρία για τον άπειρο τρισδιάστατο χώρο, η οποία θεωρήθηκε από τους περισσότερους ως ο μόνος λογικά δυνατός τρόπος ύπαρξης του φυσικού μας χώρου.

Ωστόσο, μετά το 1800, οι μαθηματικοί Carl Friedrich Gauss, János Bolyai και Nikolai Lobachevsky ανακάλυψαν ότι ο ομοιογενής τρισδιάστατος χώρος θα μπορούσε να υπάρξει και με άλλους τρόπους. Ο Bolyai έγραψε ενθουσιασμένος στον πατέρα του: «Από το τίποτε, δημιούργησα ένα παράξενο νέο σύμπαν». Αυτοί οι νέοι χώροι υπακούουν σε διαφορετικούς κανόνες: για παράδειγμα, δεν χρειάζονταν να είναι άπειροι όπως όριζε ο Ευκλείδης. Ας φανταστούμε ότι σχεδιάζουμε ένα τρίγωνο σε κάθε μια από τις δισδιάστατες επιφάνειες των τρισδιάστατων σχημάτων που φαίνονται στην παρακάτω εικόνα:

Το άθροισμα των γωνιών του τριγώνου στην επιφάνεια της σφαίρας είναι μεγαλύτερο των 180 μοιρών (αριστερά), ακριβώς ίσο με 180 μοίρες στην επιφάνεια του κυλίνδρου (μέσον) και μικρότερο από 180 μοίρες στην επιφάνεια του υπερβολοειδούς (δεξιά). Επιπλέον, η δισδιάστατη επιφάνεια της σφαίρας είναι πεπερασμένη παρότι δεν διαθέτει πέρας.

Το παράδειγμα αυτό δείχνει ότι οι επιφάνειες μπορούν να παραβιάσουν την Ευκλείδεια γεωμετρία, αν δεν είναι επίπεδες. Ωστόσο, ο Gauss και οι άλλοι είχαν μια πιο ριζοσπαστική ιδέα: ένας χώρος μπορεί να καμπυλωθεί από μόνος του, ακόμα κι αν δεν αποτελεί επιφάνεια κάποιου πράγματος!

Για τους περισσότερους, η μαθηματική ανακάλυψη των μη ευκλείδειων χώρων μάλλον έμοιαζε με μαθηματική αφηρημένη έννοια, που δεν είχε πρακτική σχέση με τον φυσικό κόσμο. Αλλά μετά εμφανίστηκε ο Albert Einstein με τη θεωρία της γενικής σχετικότητας, σύμφωνα με την οποία, η γεωμετρία δεν είναι απλά μαθηματικά: είναι επίσης και φυσική. Ο τρισδιάστατος χώρος μας μπορεί να είναι καμπύλος – ακόμα κι αν δεν υπάρχει καμιά κρυφή τέταρτη διάσταση μέσα στην οποία να μπορεί να καμπυλωθεί. Οι εξισώσεις του Einstein δείχνουν ότι όσο περισσότερη ύλη περιέχει ο χώρος τόσο πιο καμπύλος γίνεται. Εξαιτίας αυτής της καμπυλότητας του χώρου, τα αντικείμενα δεν κινούνται ευθύγραμμα αλλά διαγράφουν τροχιά που εκτρέπεται προς τα αντικείμενα μεγάλης μάζας – και η βαρύτητα εμφανίζεται ως εκδήλωση της γεωμετρίας.

Oι εξισώσεις Einstein προβλέπουν την εξέλιξη του παράγοντα κλίμακος (scale factor) R(t). Ο παράγοντας κλίμακος περιγράφει την χρονική εξάρτηση κάθε τυπικού μήκους, όπως για παράδειγμα την απόσταση μεταξύ δυο γαλαξιών, και ικανοποιεί την εξίσωση:

όπου G η σταθερά της παγκόσμιας έλξης και ρ(t) η ενεργειακή πυκνότητα του σύμπαντος. Ο γεωμετρικός παράγοντας k παίρνει τις τιμές k=0, -1 και +1, που καθορίζουν την γεωμετρία και την εξέλιξη του σύμπαντος.

Η τιμή k=0 αντιστοιχεί στην μετρική του επίπεδου ευκλείδειου χώρου, η οποία περιγράφει το ανοικτό επίπεδο σύμπαν. Η τιμή k=-1 αντιστοιχεί στη γεωμετρία υπερβολοειδούς και περιγράφει επίσης ανοιχτό σύμπαν.

Η τιμή k=+1 αντιστοιχεί στην γεωμετρία τρισδιάστατης σφαίρας και περιγράφει το κλειστό σύμπαν.

Ο παράγοντας k που καθορίζει την τοπολογία του σύμπαντος συνδέεται με την κρίσιμη πυκνότητα του σύμπαντος και η ανάλογα με τις τιμές του γεωμετρικού παράγοντα k=+1, -1, 0, προκύπτουν οι τρεις πιθανές περιπτώσεις εξέλιξης του σύμπαντος:

(α) το σύμπαν θα σταματήσει να διαστέλλεται και θα αρχίσει η συστολή του.

(β) το σύμπαν θα διαστέλλεται συνεχώς με πεπερασμένο ρυθμό διαστολής.

(γ) το σύμπαν θα συνεχίσει να διαστέλλεται επ’ άπειρο, αλλά ο ρυθμός διαστολής του θα τείνει στο μηδέν.

Η πρώτη περίπτωση αντιστοιχεί στο κλειστό σύμπαν και οι άλλες δυο σε ανοικτό σύμπαν.

Άρα, το ερώτημα σχετικά με το είδος του χώρου στον οποίο ενοικούμε δεν μπορεί να διευθετηθεί μόνο μέσα από την καθαρή λογική, όπως ήλπιζαν οι λάτρεις του Ευκλείδη. Μπορεί να απαντηθεί μόνο αν καταφύγουμε σε μετρήσεις, π.χ. κατασκευάζοντας ένα τεράστιο τρίγωνο στον χώρο (του οποίου οι πλευρές είναι, ας πούμε, φωτεινές δέσμες) και αθροίζοντας τις τρεις γωνίες του ή όπως θα δούμε παρακάτω αναλύοντας τα δεδομένα της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου. Η απάντηση που δίνουν οι κοσμολόγοι είναι περίπου ίση με 180 μοίρες για τρίγωνα που έχουν μέγεθος ίσο με το σύμπαν, αλλά σημαντικά μεγαλύτερη των 180 μοιρών, αν ένας αστέρας νετρονίων ή μια μαύρη τρύπα καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του τριγώνου, άρα το σχήμα του φυσικού μας  χώρου είναι πιο πολύπλοκο από τα τρία ενδεχόμενα που φαίνονται στην παραπάνω εικόνα.

Is the universe a sphere? A new study suggests the cosmos may be curved in upon itself like a ball—but many experts remain unconvinced. HENNING DALHOFF/SCIENCE PHOTO LIBRARY

Οι ερευνητές Di Valentino, Melchiorri και Silk δημοσίευσαν μια εργασία στο περιοδικό Nature Astronomy στην οποία η ανάλυση των δεδομένων τους οδηγεί στο μοντέλο του κλειστού σύμπαντος. To μοντέλο αυτό δεν συμβαδίζει με τις μέχρι σήμερα αποδεκτές θεωρίες που περιγράφουν το σύμπαν.

Οι ερευνητές επανεξέτασαν ένα μεγάλο σύνολο κοσμολογικών δεδομένων καταλήγοντας στο συμπέρασμα αυτό με μια βεβαιότητα 99% , παρά το γεγονός ότι άλλα δεδομένα δείχνουν πως το σύμπαν είναι επίπεδο. Εκτιμούν πως η πυκνότητα του σύμπαντος είναι 5% μεγαλύτερη από την κρίσιμη πυκνότητα, που σημαίνει περίπου έξι άτομα υδρογόνου ανά κυβικό μέτρο, αντί για 5,7 που θεωρούνται τώρα, έτσι ώστε η βαρύτητα να επικρατεί ευνοώντας το μοντέλο του κλειστού σύμπαντος.

The cosmic microwave background as seen by the European Space Agency’s Planck satellite. Credit: ESA and the Planck Collaboration

Οι Di Valentino, Melchiorri και Silk ανέλυσαν τα δεδομένα της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολία υποβάθρου, από το διαστημικό τηλεσκόπιο Planck. Αυτή η ακτινοβολία που απέμεινε από την εποχή της Μεγάλης Έκρηξης, μπορεί να αποκαλύψει μεταξύ άλλων και την πυκνότητα του σύμπαντος. Πώς; Εξετάζοντας το πόσο τα φωτόνια αυτής της αρχέγονης ακτινοβολίας εκτρέπονται βαρυτικά διασχίζοντας το σύμπαν τα τελευταία 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια.

This illustration shows how photons in the Cosmic Microwave Background (CMB) are deflected by the gravitational lensing effect of massive cosmic structures as they travel across the Universe. Using data from ESA's Planck satellite, cosmologists have been able to measure this gravitational lensing of the CMB over the whole sky for the first time. The CMB consists of the most ancient photons in the history of the Universe, which were emitted only 380,000 years after the Big Bang. Since then, CMB photons have travelled for over 13 billion years across the Universe, witnessing the dramatic changes that took place during the various cosmic epochs such as the formation of stars, galaxies and galaxy clusters. Copyright: ESA and the Planck Collaboration

Όση περισσότερη ύλη περιέχει το σύμπαν, όλο και περισσότερο εκτρέπονται στο ταξίδι τους προς τη Γη. Έτσι, η κατεύθυνσή τους δεν αντιστοιχεί στο αρχικό τους σημείο στο πρώιμο σύμπαν. Αυτό το φαινόμενο «βαρυτικού φακού» (gravitational lensing) που στρεβλώνει την εικόνα της κοσμικής ακτινοβολίας υποβάθρου, εκφράζεται από την παράμετρο Αlens που μέτρησαν οι Melchiorri et al, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι το σύμπαν μας είναι κλειστό.

Λείπει κάτι από το κοσμολογικό μοντέλο ΛCDM;

Modern cosmology is rooted in the early observations of an expanding universe (Hubble 1929) and the nearly uniform 3K cosmic microwave backround (CMB) radiation thought to result as a consequence of the Big Bang (Penzias & Wilson 1965). Truly data-driven cosmology is a relatively recent luxury, made possible within the last 2-3 decades by observational advances. As observations have accumulated to help refine or reject theoretical predictions, a consensus or "standard" 6-parameter Cosmological-constant (Lambda - Λ) Cold Dark Matter (CDM) model has been successfully applied to the interpretation of a range of cosmologically-oriented observations. The content presented here is designed to give basic background for understanding ΛCDM, and to summarize our current knowledge of selected ΛCDM parameters which characterize our cosmological understanding of the universe, as interpreted through this model. Image Credit: Adaptation of original NASA WMAP Science Team image

Το κοσμολογικό πρότυπο που είναι αποδεκτό σήμερα είναι γνωστό ως ΛCDM. Το όνομα προκύπτει από το ελληνικό γράμμα Λ, το σύμβολο της κοσμολογικής σταθεράς που ξαναμπήκε στο παιχνίδι για να περιγράψει την σκοτεινή ενέργεια, και την ψυχρή σκοτεινή ύλη – Cold Dark Matter. Το ΛCDM με μόνο έξι παραμέτρους περιγράφει με ακρίβεια όλα (σχεδόν) τα χαρακτηριστικά του σύμπαντος. Και το ΛCDM δεν προβλέπει καμπυλότητα. Μας λέει ότι το σύμπαν είναι επίπεδο. H νέα δημοσίευση υποστηρίζει πως ίσως χρειαστεί να προσθέσουμε και μια έβδομη παράμετρο που να περιγράφει την καμπυλότητα του σύμπαντος. Για τις μετρήσεις του gravitational lensing η προσθήκη ενός έβδομου αριθμού βελτιώνει την προσαρμογή της θεωρίας με τα πειραματικά δεδομένα.

Distortion of the Cosmic Microwave Background due to gravitational lensing. Credit: ESA and the Planck Collaboration

Όμως, η ομάδα των επιστημόνων του διαστημικού τηλεσκοπίου Planck, είχε καταλήξει σε διαφορετικά συμπεράσματα στην ανάλυσή της που δημοσιεύθηκε το 2018. Ο Antony Lewis, κοσμολόγος στο Πανεπιστήμιο του Sussex και μέλος της ομάδας Planck, που συμμετείχε σ’ αυτή την ανάλυση, δήλωσε ότι η απλούστερη εξήγηση για το συμπέρασμα των Valentino, Melchiorri και Silk περί κλειστού σύμπαντος είναι ότι «απλά πρόκειται για ένα στατιστικό σφάλμα». Άλλοι κοσμολόγοι υποστηρίζουν ότι πριν πάρουμε σοβαρά μια ανωμαλία για να προσθέσουμε μια έβδομη παράμετρο στη θεωρία, πρέπει να λάβουμε υπόψιν όλα τα άλλα πράγματα για τα οποία η ΛCDM έχει δίκιο. Σίγουρα, μπορούμε να επικεντρωθούμε σ’ αυτή την μία ανωμαλία – που έχει πιθανότητα να αληθεύει με την ίδια πιθανότητα που η ρίψη ενός νομίσματος δίνει διαδοχικά 11 κορώνες – και να πούμε ότι το σύμπαν είναι κλειστό. Αλλά η μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου είναι ένα τεράστιο σύνολο δεδομένων που στατιστικά μοιάζει με το ρίχνεις ένα νόμισμα εκατοντάδες ή χιλιάδες φορές. Δεν είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι εκεί θα συναντήσουμε μια τυχαία σειρά 11 κορωνών. Οι φυσικοί το αναφέρουν αυτό ως φαινόμενο «κοιτάξτε αλλού».

Οι Di Valentino et al πιστεύουν ότι το σημαντικό εδώ δεν είναι αν το σύμπαν είναι ή όχι κλειστό. Το πρόβλημα είναι η ασυνέπεια μεταξύ των δεδομένων. Αυτό δείχνει ότι δεν υπάρχει προς το παρόν κανένα συμβιβαστικό μοντέλο και ότι μας λείπει κάτι. Με άλλα λόγια, το μοντέλο ΛCDM είναι λανθασμένο ή ελλιπές.

Ο κοσμολόγος Andrei Linde, ένας από τους πρωτεργάτες του πληθωριστικού σύμπαντος, υπενθυμίζει την πρόσφατη εργασία “A Detailed Description of the CamSpec Likelihood Pipeline and a Reanalysis of the Planck High Frequency Maps” των Γιώργου Ευσταθίου και Steven Gratton. Στην εργασία αυτή εξετάζεται ένα μικρότερο σύνολο δεδομένων του τηλεσκοπίου Planck. Η ανάλυσή τους υποστηρίζει επίσης ένα κλειστό σύμπαν, αλλά με πολύ μικρότερη στατιστική ακρίβεια σε σχέση με την εργασία των Di Valentino, Melchiorri και Silk που εξέτασαν ένα μεγαλύτερο σύνολο δεδομένων του Planck. Oι Ευσταθίου και Gratton εξετάζοντας τα δεδομένα τους μαζί με δυο άλλα προϋπάρχοντα σύνολα δεδομένων από το πρώιμο σύμπαν διαπίστωσαν ότι συνολικά προκύπτει ένα επίπεδο σύμπαν. Ο Ευσταθίου ανέφερε ότι αν δεχθούμε ότι το σύμπαν είναι καμπύλο θα προέκυπταν πολλά προβλήματα – αντιφάσεις με άλλα πειραματικά δεδομένα και ασυμφωνίες με τον παρατηρούμενο ρυθμό διαστολής του σύμπαντος. Σ΄αυτό συμφωνεί και ο Melchiorri. Ότι δηλαδή το μοντέλο του κλειστού σύμπαντος θα προκαλούσε μια σειρά προβλημάτων στην φυσική. Το σίγουρο είναι πως υπάρχει μια ασυμφωνία και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για να βρούμε αυτό που προκαλεί αυτή την ασυμφωνία.

Όλα τα παραπάνω δείχνουν πως πράγματι απαιτείται μια «δραστική επανεξέταση» των δεδομένων, αλλά μας υπενθυμίζουν επίσης ότι σήμερα η κοσμολογία δεν είναι πλέον αυθαίρετες εικασίες, αλλά μια επιστήμη ακριβείας και εργαλείο αναζήτησης νέας φυσικής.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41550-019-0906-9 - https://www.quantamagazine.org/what-shape-is-the-universe-closed-or-flat-20191104/ - Is the Universe a Giant Loop? -  Max Tegmark, «Το Μαθηματικό Σύμπαν μας» - https://physicsgg.me/2019/11/10/

Κατάθλιψη: Φάρμακο η γυμναστική, ακόμη κι αν υπάρχει γενετική προδιάθεση. Physical activity may protect against new episodes of depression

Alexander Deineka, Morning exercise, 1932. Μερικές ώρες σωματικής άσκησης την εβδομάδα μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης ακόμα και αν υπάρχει γενετική προδιάθεση για τη συγκεκριμένη διαταραχή, αποκαλύπτει νέα μελέτη. Physical activity can help reduce incidents of depressive episodes in those with genetic risk factors for depression.

Μερικές ώρες σωματικής άσκησης την εβδομάδα μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης ακόμα και αν υπάρχει γενετική προδιάθεση για τη συγκεκριμένη διαταραχή, αποκαλύπτει νέα μελέτη.

Η μελέτη, που διεξήχθη από το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης και δημοσιεύτηκε χτες στην επιστημονική επιθεώρηση «Depression and Anxiety» έδειξε ότι ακόμα και αν υπάρχουν ορισμένα γονίδια που αυξάνουν την πιθανότητα ενός ανθρώπου να εμφανίσει κατάθλιψη, η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας μπορεί να αντισταθμίσει τον κίνδυνο.

Διαπιστώθηκε ότι για κάθε τέσσερις ώρες άσκησης την εβδομάδα (35 λεπτά την ημέρα) οι συμμετέχοντες παρουσίασαν μείωση της πιθανότητας εμφάνισης κατάθλιψης κατά 17% για τα επόμενα δύο χρόνια. Η μείωση αυτή του κινδύνου αφορούσε τόσο εκείνους που είχαν όσο και εκείνους που δεν είχαν γενετική προδιάθεση για αυτή την ψυχική διαταραχή.

«Τα ευρήματά μας υποστηρίζουν ότι σε ό,τι αφορά την κατάθλιψη η ύπαρξη προδιαθεσικών γονιδίων δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα εμφανίσουμε τη διαταραχή και η σωματική άσκηση μπορεί να εξουδετερώσει τον κίνδυνο εμφάνισης μελλοντικών επεισοδίων», δήλωσε η Κάρμελ Χόι, μεταδιδάκτωρ στο τμήμα ψυχιατρικής του Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης.

Επιστήμονες, παρατηρώντας ότι η κατάθλιψη σε ορισμένες περιπτώσεις προσβάλει ολόκληρες οικογένειες, υποστηρίζουν ότι υπάρχει κάποια γενετική βάση στην εμφάνιση της αν και είναι η αλληλεπίδραση πάρα πολλών γονιδίων που ενδέχεται να διαδραματίζει κάποιο ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής.

Προηγούμενες έρευνες έχουν ήδη βρει ότι η σωματική δραστηριότητα μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης. Η συγκεκριμένη μελέτη είναι η πρώτη που έδειξε ότι αυτό συμβαίνει ακόμα και όταν είναι υπαρκτή κάποια γενετική προδιάθεση.

Paul Klee, Exercising, 1938. The researchers found that both high-intensity forms of activity, such as aerobic exercise, dance and exercise machines, and lower-intensity forms, including yoga and stretching, were linked to decreased odds of depression.

Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας αναλύθηκαν δεδομένα από 8.000 συμμετέχοντες. Αυτοί έδωσαν δείγματα αίματος, υποβλήθηκαν σε ανάλυση του γονιδιώματός τους και απάντησαν σε ερωτήσεις για τον τρόπο ζωής τους, όπως για τα επίπεδα σωματικής άσκησης. Στη συνέχεια οι ερευνητές χώρισαν του συμμετέχοντες σε τρεις ομάδες με βάση την προδιάθεσή τους να εμφανίσουν κατάθλιψη: χαμηλή, μέση, υψηλή προδιάθεση.

Αυτοί που είχαν υψηλή προδιάθεση διέτρεχαν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης ενός νέου επεισοδίου κατάθλιψης μέσα στα επόμενα δύο χρόνια συγκριτικά με αυτούς που ανήκαν στην ομάδα χαμηλής προδιάθεσης. Παρόλα αυτά, ο κίνδυνος αυτός μειώθηκε σε όλες τις ομάδες μεταξύ των ατόμων που ασκούνταν συστηματικά. Για παράδειγμα μεταξύ των ατόμων που ανήκαν στην ομάδα υψηλής προδιάθεσης η πιθανότητα εμφάνισης ενός επεισοδίου ήταν 13% για εκείνους που δεν ασκούνταν ενώ μόλις 8% για εκείνους που γυμνάζονταν για περίπου τρεις εβδομάδες.

Η έρευνα αυτή δεν δείχνει την ύπαρξη αιτιότητας και ως εκ τούτου δεν μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η έλλειψη σωματικής άσκησης προκαλεί κατάθλιψη.

Παρόλα αυτά η Χόι τόνισε ότι τα αποτελέσματα αυτά έχουν μεγάλη σημασία καθώς δίνουν ελπίδες στους ασθενείς καθώς ακόμη και αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό για τη συγκεκριμένη διαταραχή υπάρχουν επίσης και συμπεριφορές πρόληψης τις οποίες μπορούν να υιοθετήσουν.

Πηγές: “Physical activity offsets genetic risk for incident de pression assessed via electronic health records in a biobank cohort study”. Karmel Choi et al.
Depression and Anxiety doi:10.1002/da.22967. - https://neurosciencenews.com/physical-activity-depression-15168/ - https://www.tovima.gr/2019/11/08/science/katathlipsi-farmako-i-gymnastiki-akomi-ki-an-yparxei-genetiki-prodiathesi/

«Παραξενόφις ο σπάνιος» και «Περιεργόφις ο μικρός». Periergophis and Paraxenophis: Two six-million-year old new species of snakes found in Greece

Απολίθωμα του νέου είδους «Περιεργόφις μικρός» (φωτ.: Γ. Γεωργαλής). Paleontologist Dr Giorgos Georgalis of the University of Toronto, discovered the fossilised remains of two new species of snakes that have never been found in any part of the world before have been discovered near the city of Serres, in Northern Greece. Georgalis dated the fossils to be between 5.5 to 6.0 million years old, and has named them Periergophis micros and Paraxenophis spanios.

Δύο νέα είδη φιδιών που δεν έχουν εντοπιστεί πουθενά στον κόσμο ταυτοποίησε σε απολιθώματα ηλικίας περίπου 5,5 με 6 εκατομμυρίων χρόνων που είχαν βρεθεί σε περιοχή έξω από τις Σέρρες Έλληνας ερευνητής, ο οποίος, μέσα από την αυστηρή επιστημονική διαδικασία ελέγχου, τα «βάφτισε» με τις ονομασίες «Περιεργόφις μικρός» (Periergophis micros) και «Παραξενόφις σπάνιος» (Paraxenophis spanios).

Ο παλαιοντολόγος δρ Γιώργος Γεωργαλής.

«Τα δύο αυτά νέα φίδια ονομάζονται έτσι γιατί είναι εντελώς νέα γένη και είδη και απολύτως διαφορετικά από οποιοδήποτε άλλο είδος. Το περίεργο και το παράξενο είναι ότι τέτοια ανατομία σε σπονδύλους δεν έχει παρατηρηθεί πουθενά, δεν υπάρχει τίποτα, ούτε σε σύγχρονα ούτε σε εξαφανισμένα φίδια, που να πλησιάζει έστω τη μορφολογία αυτών των δύο νέων ειδών» αποκαλύπτει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο παλαιοντολόγος δρ Γιώργος Γεωργαλής (Πανεπιστήμιο του Τορίνο), ο οποίος μόλις δημοσίευσε την επιστημονική του εργασία για το θέμα σε συνεργασία με άλλους επιστήμονες από Πανεπιστήμια της Γερμανίας, της Τσεχίας και της Ελβετίας.

Όπως εξηγεί, τα δύο φίδια «είναι τόσο ξεχωριστά που δυσκολευόμαστε να τα κατατάξουμε σε κάποια γνωστή οικογένεια και καταλαβαίνουμε αμέσως ότι είναι κάποια καινούργια είδη».

Απολίθωμα του νέου είδους «Παραξενόφις σπάνιος» (φωτ.: Γ. Γεωργαλής).

«Είναι σαν να βλέπουμε κάτι και να αναρωτιόμαστε ότι «αυτό δεν θα έπρεπε να υπάρχει» γιατί δεν έχει εντοπιστεί πουθενά» αναφέρει. Περιγράφοντας τα φίδια από τα λίγα στοιχεία που μπορούν να δώσουν οι σπόνδυλοι στα απολιθώματα, τονίζει ότι ο «Περιεργόφις» ήταν μικρό φίδι και αρκετά λεπτό, καθώς οι σπόνδυλοί του είναι μόλις λίγων χιλιοστών, ενώ ο «Παραξενόφις» είναι πιο μεγάλος. Ο δρ Γεωργαλής ξεκαθαρίζει μάλιστα ότι για την «ονοματοδοσία» που έγινε πριν από την επιστημονική δημοσίευση, οι αρμόδιοι κριτές συμφώνησαν απόλυτα ότι είναι κάτι που δεν το έχουν ξαναδεί και συναίνεσαν να προχωρήσει στη… βάπτιση.

Ο «λάκκος με τα ερπετά» των Μαραμένων Σερρών

Απολιθωμένος σπόνδυλος κόμπρας από την περιοχή Μαραμένα Σερρών (φωτ.: Γ. Γεωργαλής).

Η έρευνα του δρος Γεωργαλή βασίστηκε σε υλικό που είχε συγκεντρωθεί από το Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης της Ολλανδίας τη δεκαετία του 1980 από ανασκαφές σε όλο τον Ελλαδικό και Μεσογειακό χώρο, με κύριο ενδιαφέρον τα θηλαστικά.

«Είχαν συλλέξει τότε πολλά απολιθώματα ερπετών που έμειναν στο συρτάρι για πολλά χρόνια, και ειδικά στην περιοχή «Μαραμένα», λίγα χιλιόμετρα έξω από τις Σέρρες έκαναν ανασκαφές για τρία χρόνια σε συνεργασία με τα τοπικά πανεπιστήμια μαζεύοντας υλικό που σε μεγάλο μέρος παρέμεινε αταξινόμητο και μέρος του διδακτορικού μου βασίστηκε σε αυτή τη συλλογή». Πρόκειται για απολιθωμένα ερπετά και αμφίβια με ηλικία γύρω στα 5,5 με 6 εκατομμύρια χρόνια πριν, δηλαδή κατά το τέλος της Μειόκαινου εποχής και την αρχή της Πλειόκαινου.

«Η εποχή αυτή», διευκρινίζει, «είναι σημαντική για την Ευρώπη γιατί ακριβώς τότε συνέβη η λεγόμενη «Μεσσηνιακή Κρίση Αλατότητας» που είχε ως αποτέλεσμα τεράστιες κλιματικές αλλαγές σε όλη την περιοχή, με μέρος της Μεσογείου να έχει αποξηρανθεί».

Απολιθωμένο δόντι οχιάς από την περιοχή Μαραμένα Σερρών (φωτ.: Γ. Γεωργαλής).

Για τον ίδιο, αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι η ερπετοπανίδα των Μαραμένων «είναι μακράν η πιο πλούσια εκείνης της εποχής σε όλη την Ευρώπη» και αποτελείται από τουλάχιστον 30 διαφορετικά είδη σαλαμάνδρων, βατράχων, χελωνών, σαυρών και φιδιών. Ανάμεσά τους, εκτός από τα δύο νέα φίδια, ξεχωρίζουν οι γιγάντιες σαλαμάνδρες, παρόμοιες με τον σημερινό Andrias της Κίνας, οι κόμπρες, οι μεγαλόσωμες οχιές, οι βαράνοι που είναι μεγαλόσωμες σαύρες και οι άποδες σαύρες κονάκι και τυφλίτης που ζουν και σήμερα στην Ελλάδα, καθώς και μια τρίτη άποδη σαύρα που έχει πλέον εξαφανιστεί από την Ευρώπη, ο Οφίσαυρος (Ophisaurus).

«Κατά τη Μεσσηνιακή Κρίση Αλατότητας ένα μεγάλο μέρος της Μεσογείου «στράγγιξε», αποξηράνθηκε, δημιουργώντας τύπους ερήμου και γι’ αυτό εικάζουμε ότι ευνοήθηκε η μετανάστευση κάποιων ζώων από περιοχές της Ασίας ή της Αφρικής στην Ευρώπη» αναφέρει ο δρ Γεωργαλής.

«Στα Μαραμένα όμως», συνεχίζει, «έχουμε κάτι εξωπραγματικό, με 30 τουλάχιστον διαφορετικά είδη ερπετοπανίδας, που ξεπερνάει κατά πολύ, οτιδήποτε άλλο στην Ευρώπη». Πώς όμως εξηγεί αυτό το φαινόμενο της συγκέντρωσης εντυπωσιακού αριθμού ερπετοπανίδας στα Μαραμένα;

«Πιστεύουμε ότι η θέση, ο ελλαδικός δηλαδή χώρος, έδρασε ως καταφύγιο για τα ερπετά και τα αμφίβια της κεντρικής Ευρώπης τα οποία εξαφανίστηκαν από κείνη την περιοχή. Ζώα από τα Μαραμένα που είναι τελείως νέα είδη και δεν έχουν κανένα συγγενή πουθενά δεν μπορούμε να καταλάβουμε από πού ήρθαν και πιθανολογούμε ότι «μετανάστευσαν» από την Αφρική εκμεταλλευόμενα τις ερήμους που δημιουργήθηκαν από την αλατότητα για να περάσουν από την Αφρική στην Ελλάδα».

Αν και χαρακτηρίζει την περιοχή ως έναν «παράδεισο για τα ερπετά», ο κ. Γεωργαλής θεωρεί ότι απαιτείται σίγουρα πιο πλήρες υλικό για να πούμε με βεβαιότητα πού οφείλεται το γεγονός αυτό. Η ύπαρξη όμως πληθυσμού από κόμπρες και βαράνους αποδεικνύει, σύμφωνα με τον επιστήμονα, ότι στην περιοχή υπήρχε ένα θερμό κλίμα με υγρασία, λόγω μιας λίμνης και ενός δάσους με ανοίγματα.

Απολιθωμένο δόντι βαράνου (φωτ.: Γ. Γεωργαλής).

Ειδικά δε για τους βαράνους, ο δρ Γεωργαλής έχει εντοπίσει τέσσερις διαφορετικούς τύπους δοντιών, γεγονός που αποδεικνύει είτε ότι υπάρχουν περισσότερα είδη είτε ότι υπάρχει κάποια ποικιλομορφία μέσα στο ίδιο είδος.

«Συνήθως στην Ευρώπη βρίσκουμε έναν ή δύο τύπους, αλλά τα απολιθώματα δοντιών που βρήκαμε διαφέρουν στην κυρτότητα και στο πόσο κοφτερά είναι», σημειώνει.

Καταλήγοντας, ο δρ Γεωργαλής τονίζει ότι θα συνεχίσει τις έρευνες σε όλο τον ελλαδικό χώρο, καθώς υπάρχει πολύ υλικό για να μελετηθεί και η επιστημονική του δημοσίευση αποτελεί ίσως «μια καλή ευκαιρία για να μάθουν στην περιοχή των Σερρών τη σημασία του τόπου τους».

Πηγές: https://palaeo-electronica.org/content/current-in-press-articles/2797-fossil-herpetofauna-maramena - https://www.archaiologia.gr/blog/2019/11/07/

Δημιούργησαν ζωντανό δέρμα σε τρισδιάστατη μορφή. Living skin can now be 3-D-printed with blood vessels included

Ερευνητές βρήκαν έναν νέο τρόπο να δημιουργούν σε τρισδιάστατη μορφή ζωντανό δέρμα, συμπεριλαμβανομένων των αιμοφόρων αγγείων του. Researchers have developed a way to 3D print living skin, complete with blood vessels. The advancement is a significant step toward creating grafts that are more like the skin our bodies produce naturally. Credit: Rensselaer Polytechnic Institute

Ερευνητές βρήκαν έναν νέο τρόπο να δημιουργούν σε τρισδιάστατη μορφή ζωντανό δέρμα, συμπεριλαμβανομένων των αιμοφόρων αγγείων του.

Η εξέλιξη αυτή, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Tissue Engineering Part A», συνιστά σημαντικό βήμα για τη δημιουργία μοσχευμάτων τα οποία είναι παρόμοια με το δέρμα που ο οργανισμός παράγει φυσικά και είναι επομένως λιγότερο πιθανό να απορριφθούν από τον οργανισμό.

Τα εμπόδια μέχρι σήμερα

Ο Πανκάι Καράντε, αναπληρωτής καθηγητής χημικής και βιολογικής μηχανικής και μέλος του Κέντρου Βιοτεχνολογίας και Διεπιστημονικών Ερευνών στη Νέα Υόρκη, εξηγεί ότι τα μοσχεύματα που υπήρχαν μέχρι σήμερα θα μπορούσαν να προσομοιαστούν με ένα είδος χανζαπλάστ καθώς συμβάλλουν μεν στην γρηγορότερη επούλωση μιας πληγής αλλά εντέλει δεν γίνονται ποτέ πλήρως μέρος του κυττάρου ξενιστή, με αποτέλεσμα να πέφτουν έπειτα από λίγο καιρό.

Το εμπόδιο αυτό οφειλόταν στο ότι στα μέχρι τώρα μοσχεύματα δεν υπήρχε λειτουργικό αγγειακό σύστημα που να τα συγκρατεί.

Στην συγκεκριμένη μελέτη, οι ερευνητές έδειξαν ότι, αν συνδύαζαν βασικά στοιχεία – συμπεριλαμβανομένων των ενδοθηλιακών κυττάρων και των περικυττάρων (σ.τ.σ: Τα περιαγγειακά κύτταρα ή περικύτταρα είναι αγγειακά μυϊκά κύτταρα που καλύπτουν την επιφάνεια των αγγείων και εισφέρουν στην ακεραιότητα και σταθερότητα του αγγειακού αυλού. Δραστηριοποιούνται λειτουργικά στο σχηματισμό νεόπλαστων αγγείων και, επομένως, παριστούν δυνητικούς στόχους αντινεοπλασματικών θεραπειών) με ζωικό κολλαγόνο και άλλα δομικά κύτταρα που συνήθως βρίσκουμε σε μοσχεύματα δέρματος, τα κύτταρα ξεκινούν να επικοινωνούν και να διαμορφώνουν βιολογικά σχετικές αγγειακές δομές με αυτές που δημιουργεί από μόνο του το δέρμα μέσα σε μερικές εβδομάδες.

Επικοινωνία του μοσχεύματος με το δέρμα

Όταν η ερευνητική ομάδα του Γέιλ έκανε μεταμόσχευση σε έναν συγκεκριμένο τύπο ποντικιού, τα αγγεία από το δέρμα που δημιουργήθηκε σε τρισδιάστατη μορφή από τους ερευνητές του Πολυτεχνικού Ινστιτούτου Ρενσίλιαρ ξεκίνησε να επικοινωνεί και να συνδέεται με τα αγγεία του ίδιου του ποντικιού.

«Αυτό είναι πραγματικά σημαντικό, επειδή γνωρίζουμε ότι στην πραγματικότητα υπάρχει μια μεταφορά αίματος και θρεπτικών συστατικών στο μόσχευμα που το βοηθούν να μείνει ζωντανό» είπε ο Καράντε.

Προκειμένου να κάνουν αυτό το εύρημα χρήσιμο σε κλινικό επίπεδο, οι ερευνητές πρέπει να μπορούν να επεξεργαστούν τα κύτταρα του δότη χρησιμοποιώντας μια τεχνολογία παρόμοια με τη γονιδιωματική τροποποίηση (CRISPR), ώστε τα αγγεία να μπορούν να εισέλθουν και να γίνουν αποδεκτά από το σώμα του ασθενή.

Σημαντικό για ασθενείς με διαβήτη ή έλκη

Αλλά τα μοσχεύματα που δημιούργησε αυτή η ερευνητική ομάδα φέρνουν τους επιστήμονες πιο κοντά στο να μπορέσουν να βοηθήσουν ανθρώπους με διακριτές ιατρικές καταστάσεις, όπως διαβήτη και έλκη.

Για τους ασθενείς αυτούς η εξέλιξη αυτή έχει μεγάλη σημασία διότι τα έλκη συνήθως εμφανίζονται σε ευδιάκριτα μέρη του σώματος και μπορούν να αντιμετωπιστούν με μικρότερα κομμάτια μοσχευμάτων δέρματος, είπε ο Καράντε.

Η επούλωση πληγών απαιτεί περισσότερο χρόνο στους ασθενείς με διαβήτη και επομένως τα νέα μοσχεύματα μπορεί επίσης να βοηθήσουν στην επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας.

Πηγές: Tânia Baltazar et al, 3D bioprinting of a vascularized and perfusable skin graft using human keratinocytes, (...), Tissue Engineering Part A (2019). DOI: 10.1089/ten.TEA.2019.0201 - https://www.genengnews.com/news/3d-living-skin-developed-along-with-blood-vessels/ -https://www.tovima.gr/2019/11/06/science/dimiourgisan-zontano-derma-se-trisdiastati-morfi/

Πόσο χρόνο χρειάζεται ο εγκέφαλος για να αναγνωρίσει ένα οικείο τραγούδι; Our Brain Takes Less Than a Second to Recognize Familiar Song

Μόλις 100-300 χιλιοστά του δευτερολέπτου είναι αρκετά, γεγονός που δείχνει πόσο βαθιά καταγράφονται στη μνήμη μας οι αγαπημένες μας μελωδίες. The human brain can recognise a familiar song within 100 to 300 milliseconds, highlighting the deep hold favourite tunes have on our memory, a UCL study finds. Le Corbusier, Three musicians, 1958.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να αναγνωρίσει ένα οικείο τραγούδι μέσα σε 100 ως 300 χιλιοστά του δευτερολέπτου, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Scientific Reports».

Ερευνητές του Ινστιτούτου για την Ακοή στο University College του Λονδίνου (UCL) θέλησαν να ανακαλύψουν πόσο γρήγορα ο εγκέφαλος αποκρίνεται σε οικεία μουσικά κομμάτια καθώς και τις διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλο επιτρέποντας την ταχεία αναγνώριση της οικείας μουσικής.

Η… μουσική μελέτη

Jagiello et al used electroencephalography and pupillometry to reveal the temporal signatures of the brain processes that allow differentiation between a familiar, well liked, and unfamiliar piece of music. Image credit: Gordon Johnson.

Στη μελέτη συμμετείχαν πέντε άνδρες και πέντε γυναίκες ο καθένας και η καθεμία εκ των οποίων έδωσαν στους ερευνητές μια λίστα από πέντε τραγούδια τα οποία τους ήταν πολύ οικεία. Για κάθε εθελοντή οι ερευνητές επέλεξαν ένα από τα οικεία τραγούδια του και το «ταίριαξαν» με μια μελωδία η οποία ήταν παρόμοια (στο τέμπο, στην αρμονία, στα φωνητικά και στην ενορχήστρωση) αλλά άγνωστη στον εθελοντή.

                                   

Στη συνέχεια οι συμμετέχοντες άκουσαν 100 αποσπάσματα (το καθένα διαρκούσε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο) τόσο του γνωστού όσο και του αγνώστου τους τραγουδιού με τυχαία σειρά – συνολικά ο καθένας άκουσε περί τα 400 δευτερόλεπτα από τις δύο μελωδίες. Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ηλεκτροεγκεφαλογράφημα το οποίο καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου καθώς και την τεχνική της κορημετρίας που μετρά τη διαστολή της κόρης των ματιών (η διαστολή της κόρης θεωρείται δείκτης νοητικής εγρήγορσης).

Σύμφωνα με τα ευρήματα, ο ανθρώπινος εγκέφαλος αναγνωρίζει τις οικείες μελωδίες μέσα σε 100 ως 300 χιλιοστά του δευτερολέπτου από τη στιγμή που ξεκινά η μελωδία. Αυτό αποκαλύφθηκε μέσω αρχικώς διαστολής της κόρης των ματιών η οποία ακολουθείτο από ενεργοποίηση του εγκεφάλου στην περιοχή που συνδέεται με την ανάσυρση αναμνήσεων.

Δεν εντοπίστηκαν τέτοιου είδους διαφορές σε μια ομάδα ελέγχου που αποτελείτο από φοιτητές στους οποίους ήταν άγνωστα τόσο τα οικεία όσο και τα μη οικεία τραγούδια των εθελοντών.

Μουσικοθεραπεία για σοβαρές νόσους

Researchers hope the findings will support the use of music-based therapy in caring for patients with conditions like dementia. Diego Velazquez, Three musicians, 1618.

Η κύρια συγγραφέας της νέας μελέτης καθηγήτρια Μαρία Τσέιτ ανέφερε ότι «με βάση τα ευρήματά μας αποδεικνύεται πως η αναγνώριση οικείας μουσικής λαμβάνει χώρα πολύ γρήγορα καθώς ενεργοποιούνται ταχύτατα δομές στην κροταφική περιοχή του εγκεφάλου. Όλα δείχνουν ότι τα πολύ οικεία μουσικά κομμάτια βρίσκονται βαθιά ριζωμένα στη μνήμη μας». Σύμφωνα με την καθηγήτρια, τα αποτελέσματα της ίδιας και της ομάδας της δεν αφορούν μόνο τη βασική έρευνα. «Το να κατανοήσουμε πώς ο εγκέφαλος αναγνωρίζει οικείες μελωδίες είναι χρήσιμο σε ό,τι αφορά θεραπευτικές παρεμβάσεις που βασίζονται στη μουσική. Για παράδειγμα υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον σχετικά με χρήση της μουσικής σε ασθενείς με άνοια στους οποίους η μνήμη της μουσικής φαίνεται να διατηρείται καλά παρά τη συστημική κατάρρευση όλων των άλλων συστημάτων της μνήμης».

Πηγές: Rapid Brain Responses to Familiar vs. Unfamiliar Music - an EEG and Pupillometry study. Scientific Reports, 2019 DOI: 10.1038/s41598-019-51759-9 - http://www.sci-news.com/othersciences/neuroscience/brain-familiar-song-07754.html - https://www.tovima.gr/2019/11/05/science/poso-xrono-xreiazetai-o-egkefalos-gia-na-anagnorisei-ena-oikeio-tragoudi/

Eπιστήμονες δημιούργησαν το πρόσωπο μαχήτριας των Βίκινγκ που έζησε πριν 1.000 χρόνια. Meet Erika the Red: Viking women were warriors too, say scientists

Το πρόσωπο μίας γυναίκας, πολεμίστριας των Βίκινγκ που έζησε πριν από 1.000 χρόνια επαναδημιούργησαν οι επιστήμονες. A facial reconstruction image of the skull of the Viking woman found at Solør, Norway shows a large head injury, possibly sustained in battle. Photograph: National Geographic

Το πρόσωπο της φωτογραφίας δεν είναι τυχαίο, αλλά βασίζεται σε σκελετό που βρέθηκε σε νεκροταφείο Βίκινγκ στη Νορβηγία και τώρα είναι στο Μουσείο Πολιτιστικής Ιστορίας του Όσλο.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, παρ’ όλο που τα λείψανα είχαν ήδη αναγνωριστεί ως θηλυκά, αρχικά δεν θεωρήθηκε πως πρόκειται για πολεμίστρια, «απλώς και μόνο επειδή η νεκρή ήταν γυναίκα», δήλωσε η αρχαιολόγος Ella Al-Shamahi στο «The Guardian».

Η πρώτη (και με την βούλα) γυναίκα μαχήτρια των Βίκινγκ

Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ένα βαθούλωμα στο κεφάλι της, το οποίο φαίνεται να προκλήθηκε από ξίφος.

Δεν είναι σαφές εάν ο βίαιος τραυματισμός ήταν η αιτία του θανάτου της, ωστόσο πιστεύεται ότι είναι «η πρώτη απόδειξη που βρέθηκε ποτέ για γυναίκα Βίκινγκ η οποία τραυματίστηκε σε μάχη», σύμφωνα με την κ. Al-Shamahi.

Πώς δημιουργήθηκε το πρόσωπό της

Ella Al-Shamahi comes face to face with the Viking woman’s skull. Photograph: Eloisa Noble/National Geographic

Ωστόσο οι Βρετανοί επιστήμονες κατάφεραν να δημιουργήσουν ξανά την μορφή της, χρησιμοποιώντας τεχνολογία αιχμής αναγνώρισης προσώπου.

Το πρόσωπο δημιουργήθηκε ανατομικά από τους μυς και την επίστρωση του δέρματος και μάλιστα το ντοκιμαντέρ αναμένεται να προβληθεί στο National Geographic.

Επίσης με την βοήθεια της τεχνολογίας, αναδημιουργήθηκε και ο τάφος της συγκεκριμένης γυναίκας που δείχνει ότι είχε θαφτεί με όπλα.

Πηγές: https://www.theguardian.com/uk-news/2019/nov/02/viking-woman-warrior-face-reconstruction-national-geographic-documentary - https://www.nationalgeographic.com.au/tv/viking-warrior-women/ - https://www.tovima.gr/2019/11/03/science/epistimones-dimiourgisan-to-prosopo-maxitrias-ton-vikingk-pou-ezise-prin-1-000-xronia/