Για τον εγκέφαλο, η κοινωνική απομόνωση είναι ένα είδος πείνας. A hunger for social contact

Louis Welden Hawkins (1849–1910), Solitude (c 1890), oil on canvas, 57 x 26.5 cm, Private collection. Wikimedia Commons. Η επιθυμία για κοινωνικές επαφές έχει την ίδια νευροβιολογική βάση με την επιθυμία για τροφή. Since the coronavirus pandemic began in the spring, many people have only seen their close friends and loved ones during video calls, if at all. A new study from MIT finds that the longings we feel during this kind of social isolation share a neural basis with the food cravings we feel when hungry.

Εν μέσω του δεύτερου lockdown, οι περισσότεροι από εμάς έχουν αντιληφθεί τι εστί κοινωνική απομόνωση και μοναξιά. Πώς όμως αντιδρά ο εγκέφαλος σε αυτές τις καταστάσεις;

Νέα μελέτη του ΜΙΤ, ίσως η πρώτη που εξετάζει το θέμα, διαπιστώνει ότι η επιθυμία για κοινωνικές συναναστροφές έχει την ίδια νευροβιολογική βάση με την επιθυμία για φαγητό.

Οι ερευνητές αναφέρουν στην επιθεώρηση Nature ότι η περιοχή του εγκεφάλου που ενεργοποιείται όταν ένας πεινασμένος βλέπει ένα πιάτο μακαρόνια φωτίζεται και όταν βλέπουμε μια παρέα ανθρώπων να διασκεδάζει ενώ εμείς μένουμε απομονωμένοι.

«Οι άνθρωποι που αναγκάζονται να απομονωθούν λαχταρούν τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με τον ίδιο τρόπο που ένας πεινασμένος άνθρωπος λαχταρά την τροφή» λέει η Ρεμπέκα Σαξ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.

«Τα ευρήματά μας στηρίζουν την ιδέα ότι οι θετικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις είναι βασική ανθρώπινη ανάγκη, και ότι η οξεία μοναξιά είναι μια ανεπιθύμητη κατάσταση που κινητοποιεί τους ανθρώπους να αποκαταστήσουν αυτό που λείπει, όπως συμβαίνει και στην πείνα» εξηγεί η καθηγήτρια Γνωστικών Επιστημών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης.

Πείραμα απομόνωσης

The researchers found that after one day of total isolation, the sight of people having fun together activates the same brain region that lights up when someone who hasn’t eaten all day sees a picture of a plate of cheesy pasta. Credit: Christine Daniloff/MIT

Τα δεδομένα της μελέτης συγκεντρώθηκαν τη διετία 2018-19, πολύ πριν εμφανιστεί ο κοροναϊός της πανδημίας. Η εργασία εντάσσεται σε ευρύτερη ερευνητική προσπάθεια που διερευνά το πώς το κοινωνικό στρες επηρεάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά.

«Θέλαμε να δούμε αν μπορούσαμε να προκαλέσουμε πειραματικά ένα είδος κοινωνικού στρες. Είναι μια πιο δραστική παρέμβαση από ό,τι είχε επιχειρηθεί ως σήμερα» λέει η δρ Σαξ.

Οι εθελοντές της μελέτης, οι περισσότεροι φοιτητές του ΜΙΤ, κλήθηκαν να μείνουν για δέκα ώρες μέσα σε ένα δωμάτιο χωρίς παράθυρα. Δεν τους επιτρεπόταν να χρησιμοποιούν κινητό τηλέφωνο, μόνο να ειδοποιούν τους ερευνητές αν χρειάζονταν κάτι.

Όπως λέει η Σαξ, «έπρεπε να μας ενημερώνουν πότε θα πάνε στην τουαλέτα ώστε να βεβαιωθούμε πρώτα ότι ήταν άδεια. Τους αφήναμε φαγητό στην πόρτα και τους ενημερώναμε με SMS ότι βρισκόταν εκεί για να το πάρουν».

Στον τομογράφο

Στο τέλος της 10ωρης απομόνωσης, οι εθελοντές εξετάστηκαν με τη μέθοδο της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI), η οποία παρακολουθεί την εγκεφαλική δραστηριότητα σε πραγματικό χρόνο. Οι συμμετέχοντες έπρεπε πρώτα να μάθουν να μπαίνουν μόνοι τους στον τομογράφο ώστε να μην απαιτείται η παρουσία γιατρού ή νοσοκόμας.

Πριν ή μετά το πείραμα απομόνωσης, σε διαφορετική όμως ημέρα, όλοι οι εθελοντές υπέμειναν επίσης δέκα ώρες συνεχούς νηστείας. Και σε αυτή την περίπτωση ακολουθούσε εξέταση στον μαγνητικό τομογράφο.

Την ώρα της εξέτασης, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να κοιτάξουν εικόνες φαγητών, εικόνες ανθρώπων σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, καθώς και ουδέτερες εικόνες όπως λουλούδια.

Η ανάλυση των δεδομένων αποκάλυψε ότι οι εικόνες φαγητών και οι εικόνες κοινωνικότητας προκαλούσαν παρόμοια ενεργοποίηση της μέλαινας ουσίας, μιας περιοχής του εγκεφάλου που έχει συνδεθεί με την επιθυμία για τροφή και ναρκωτικά.

Επιπλέον, ο βαθμός ενεργοποίησης βρέθηκε να σχετίζεται με την ένταση της επιθυμίας για τροφή ή κοινωνικότητα όπως την βαθμολογούσαν οι εθελοντές.

Σήματα στέρησης

Thomas Fearnley (1802–1842), A Terrace in Amalfi in Moonlight (1834), oil on paper on cardboard, 26 x 30 cm, Nasjonalgalleriet, Oslo, Norway. Wikimedia Commons. Social isolation — something many people are experiencing during the COVID-19 pandemic — leaves people’s brains craving other people, showing that social aspects of a pandemic shouldn’t be ignored.

Η ανάλυση έδειξε ακόμα ότι η αντίδραση κάθε εθελοντή στην απομόνωση ή την νηστεία εξαρτάται από τα προηγούμενα αισθήματά του: οι εθελοντές που ανέφεραν ότι έπασχαν από χρόνια απομόνωση αντιδρούσαν λιγότερο έντονα στις εικόνες κοινωνικών αλληλεπιδράσεων.

«Στους ανθρώπους που ανέφεραν ότι η ζωή τους ήταν γεμάτη από ικανοποιητικές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, η παρέμβασή μας είχε μεγαλύτερη επίδραση» λέει η Σαξ.

Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης τα μοτίβα ενεργοποίησης των νευρώνων σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, και διαπίστωσαν ότι η πείνα και η απομόνωση ενεργοποιούν με διαφορετικό τρόπο τον εγκεφαλικό φλοιό και το ραβδωτό σώμα. Το συμπέρασμα είναι ότι οι περιοχές αυτές εξειδικεύουν την επιθυμία για τροφή ή κοινωνικότητα, ενώ η μέλαινα ουσία παράγει ένα πιο γενικό σήμα.

Τα ευρήματα, λέει η ερευνητική ομάδα, ανοίγουν το δρόμο για να απαντηθεί μια ποικιλία ερωτημάτων, όπως το πώς η κοινωνική απομόνωση επηρεάζει τη συμπεριφορά και το κατά πόσο οι βιντεοκλήσεις μπορούν να απαλύνουν την αίσθηση κοινωνικής στέρησης.

Οι ερευνητές θα εξετάσουν επίσης το εάν οι εγκεφαλικές αντιδράσεις που καταγράφηκαν στο πείραμα προβλέπουν τις αντιδράσεις των ίδιων εθελοντών στη διάρκεια της καραντίνας.

Όπως φαίνεται, για ορισμένους νευροβιολόγους η πανδημία προσφέρει μια καλή ερευνητική ευκαιρία.

Πηγές: “Acute social isolation evokes midbrain craving responses similar to hunger” by Livia Tomova, Kimberly L. Wang, Todd Thompson, Gillian A. Matthews, Atsushi Takahashi, Kay M. Tye & Rebecca Saxe. Nature Neuroscience - https://neurosciencenews.com/hunger-social-isolation-17307 - https://www.in.gr/2020/11/24/b-science/episthmes/gia-ton-anthropino-egkefalo-koinoniki-apomonosi-einai-ena-eidos-peinas/

 

 

 

Δίας και Κρόνος «σμίγουν» για πρώτη φορά μετά τον Μεσαίωνα. Before 2020 ends, a great conjunction of Jupiter and Saturn

Το θεαματικό αυτό αστρονομικό φαινόμενο είναι η πρώτη φορά που θα είναι ορατό από γήινο νυχτερινό ουρανό μετά τον Μεσαίωνα. Jupiter and Saturn are getting closer, as they near their once-in-20-years conjunction on December 21, 2020. At their closest, they’ll be only 0.1 degrees apart. That’s just 1/5 of a full moon diameter. Start watching them now, and you’ll see them draw close together. Artist’s concept of Jupiter and Saturn in December of 2020, as viewed from a space-based perspective. Their conjunction will be December 21. See the moon in this drawing? It’ll be along our line of sight to the planets around December 16, 2020. Chart via Jay Ryan at ClassicalAstronomy.com.

Ανήμερα του χειμερινού ηλιοστασίου, στις 21 Δεκεμβρίου  οι μεγάλοι πλανήτες Δίας και Κρόνος θα πλησιάσουν τόσο πολύ ο ένας τον άλλο που θα μοιάζουν σαν είναι ένας διπλός πλανήτης. Το θεαματικό αυτό αστρονομικό φαινόμενο είναι η πρώτη φορά που θα είναι ορατό από τον γήινο νυχτερινό ουρανό μετά τον Μεσαίωνα.

Michael Zuber caught Jupiter and Saturn – the 2 bright “stars” (really planets) above the building in this photo – from Terlingua, Texas, on November 11, 2020. Jupiter is the brighest starlike object up every evening! In a dark sky, as you can see, they are near the starry band of the Milky Way. View at EarthSky Community Photos.

Οι προσεγγίσεις των δύο πλανητών -όπως φαίνονται από το δικό μας πλανήτη – είναι σχετικά αραιές, καθώς συμβαίνουν κάθε 20 περίπου χρόνια. Όμως η φετινή σύζευξη είναι ξεχωριστή, επειδή Δίας και Κρόνος θα έλθουν τόσο κοντά που θα μοιάζουν σαν ένας διπλός πλανήτης.

In December, just as Jupiter and Saturn are nearly at their closest, the young moon will sweep past them. From December 16-25, 2020, the 2 will be separated by less than a full-moon diameter, just as the moon is passing close. Don’t miss this glorious sight in the western sky after sunset! Jupiter is brighter, outshining Saturn by 12 times. Saturn is respectably bright, shining as brilliantly as a 1st-magnitude star. 

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του καθηγητή αστρονομίας Πάτρικ Χάρτιγκαν του Πανεπιστημίου Ράις του Τέξας, την τελευταία φορά που μπορούσαν οι άνθρωποι να δουν κάτι παρόμοιο, ήταν στις 4 Μαρτίου 1226.

Here’s a telescopic view of how Jupiter and Saturn will look in the evening sky December 21, 2020. On the evening of closest approach on December 21, 2020, they will look like a double planet, separated by only 1/5th the diameter of the full moon. For most telescope viewers, each planet and several of their largest moons will be visible in the same field of view that evening. Image via Rice University.

Οι δύο πλανήτες, προσεγγίζουν ο ένας τον άλλο στον ουρανό της Γης ήδη από φέτος το καλοκαίρι και στις 21 Δεκεμβρίου θα τους χωρίζει φαινομενικά μόνο το ένα πέμπτο της διαμέτρου της Σελήνης. Εκείνο το βράδυ, σύμφωνα με το ΑΠΕ τόσο οι δύο πλανήτες όσο και αρκετοί από τους μεγαλύτερους δορυφόρους τους θα είναι ορατοί ταυτόχρονα από τα τηλεσκόπια.

On December 21, the great conjunction of Jupiter and Saturn is going to take place. On this occasion, Jupiter and Saturn will be 0.1 degrees apart. The conjunction of Jupiter and Saturn is a rare event that takes place every 20 years on average. Although they will appear extremely close to each other in the night sky, they will still be millions of kilometers away in space.

Όσοι προτιμούν να περιμένουν, θα ξαναδούν το κοντινό ζευγάρι Δία και Κρόνου τον Μάρτιο του 2080, ενώ αυτό δεν θα ξανασυμβεί έως το 2400.

Πηγές: https://earthsky.org/astronomy-essentials/great-jupiter-saturn-conjunction-dec-21-2020 - https://www.amna.gr/home/article/508425/-Gia-proti-fora-apo-ton-Mesaiona-Dias-kai-Kronos-tha-plisiasoun-toso-polu

 

 

 

Ηρακλής: ένας γαλαξίας θαμμένος βαθιά μέσα στον Γαλαξία μας. Astronomers discover new 'fossil galaxy' buried deep within the Milky Way

Ο απολιθωμένος γαλαξίας, τον οποίο οι αστρονόμοι ονόμασαν Ηρακλή, συγκρούστηκε με τον Γαλαξία μας πριν από δέκα δισεκατομμύρια χρόνια, όταν ο Γαλαξίας μας βρισκόταν στην βρεφική ηλικία. An artist's impression of what the Milky Way might look like seen from above. The colored rings show the rough extent of the fossil galaxy known as Heracles. The yellow dot shows the position of the sun. Credit: Danny Horta-Darrington (Liverpool John Moores University), NASA/JPL-Caltech, and the SDSS

Oι αστρονόμοι που μελετούν τα δεδομένα από το Apache Point Observatory Galactic Evolution Experience (APOGEE) του προγράμματος Sloan Digital Sky Surveys, ανακάλυψαν έναν «απολιθωμένο γαλαξία» κρυμμένο στα βάθη του Γαλαξία μας.

Αυτό το εύρημα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, και μπορεί να ενισχύσει τις γνώσεις μας για τον τρόπο με τον οποίο ο Γαλαξίας μας απέκτησε την μορφή που βλέπουμε σήμερα.

Ο απολιθωμένος γαλαξίας, τον οποίο οι αστρονόμοι ονόμασαν Ηρακλή, συγκρούστηκε με τον Γαλαξία μας πριν από δέκα δισεκατομμύρια χρόνια, όταν ο Γαλαξίας μας βρισκόταν στην βρεφική ηλικία.

An all-sky image of the stars in the Milky Way as seen from Earth. The colored rings show the approximate extent of the stars that came from the fossil galaxy known as Heracles. The small objects to the lower right of the image are the Large and Small Magellanic Clouds, two small satellite galaxies of the Milky Way. Credit: Danny Horta-Darrington (Liverpool John Moores University), ESA/Gaia, and the SDSS

Τα απομεινάρια του Ηρακλή αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο της σφαιρικής άλω του Γαλαξία μας. Αλλά αν τα άστρα και τα αέρια του Ηρακλή αποτελούν αυτό το μεγάλο ποσοστό στην γαλαξιακή άλω, γιατί δεν τον είχαμε παρατηρήσει μέχρι σήμερα; Η απάντηση βρίσκεται στη θέση που καταλαμβάνει βαθιά μέσα στο Γαλαξία μας.

Για να βρεθεί ένας απολιθωμένος γαλαξίας σαν αυτόν, έπρεπε να εξεταστούν η λεπτομερής χημική σύνθεση και οι κινήσεις δεκάδων χιλιάδων άστρων. Αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο να γίνει για άστρα στο κέντρο του Γαλαξία μας, διότι κρύβονται πίσω από τα αέρια της μεσοαστρικής σκόνης. Το APOGEE επιτρέπει τους αστρονόμους να «παρακάμψουν» αυτή τη σκόνη και να δουν βαθύτερα στην καρδιά του Γαλαξία μας.

Το καταφέρνει συλλέγοντας το υπέρυθρο φως των άστρων, αντί του ορατού φωτός που καλύπτεται από την σκόνη. Κατά τη διάρκεια δέκα ετών παρατήρησης κατέγραψαν τα φάσματα πάνω από μισό εκατομμύριο άστρα σε όλο τον Γαλαξία μας, συμπεριλαμβανομένου και του πυρήνα του που ήταν αδιαφανής στο ορατό φως.

Η μελέτη ενός τόσο μεγάλου αριθμού αριθμού άστρων για τον εντοπισμό ασυνήθιστων άστρων στην πυκνοκατοικημένη καρδιά του Γαλαξία, μοιάζει με το «ψάχνω βελόνα στ’ άχυρα».

Για να ξεχωρίσουν τα άστρα που ανήκουν στον γαλαξία Ηρακλή από τα άστρα του Γαλαξία μας, οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν τόσο τις χημικές συνθέσεις όσο και τις ταχύτητές τους, που μετρήθηκαν από το όργανο APOGEE.

Από τις δεκάδες χιλιάδες άστρα που εξετάστηκαν, μερικές εκατοντάδες είχαν εντελώς διαφορετικές χημικές συνθέσεις και ταχύτητες. Αυτά τα άστρα είναι τόσο διαφορετικά, και η μόνη εξήγηση γι’ αυτό είναι ότι προέρχονται από άλλον γαλαξία. Μελετώντας τα λεπτομερώς, μπορεί να εντοπιστεί η ακριβής θέση και το παρελθόν αυτού του απολιθωμένου γαλαξία.

Επειδή πολλοί γαλαξίες σχηματίζονται με την πάροδο του χρόνου μέσω συγχωνεύσεων με μικρότερους γαλαξίες, τα απομεινάρια παλαιότερων γαλαξιών εντοπίζονται συχνά στην εξωτερική άλω, ένα τεράστιο αλλά πολύ αραιό νέφος άστρων που περιβάλλει τον κύριο γαλαξία.

This movie shows a computer simulation of a galaxy like the Milky Way. The movie fast-forwards through simulated time from 13 billion years ago to today. The main galaxy grows as many small galaxies merge with it. Heracles resembles one of the smaller galaxies that merged with the Milky Way early in the process. Credit: Ted Mackereth based on the EAGLE simulations

Τα άστρα που ανήκαν στον γαλαξία Ηρακλή αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο της μάζας ολόκληρης της άλω του Γαλαξία μας σήμερα – κάτι που σημαίνει ότι αυτή η πρόσφατα ανακαλυφθείσα αρχέγονη σύγκρουση πρέπει να ήταν ένα σημαντικό γεγονός στην ιστορία του. Κι αυτό υποδηλώνει ότι ο Γαλαξίας μας μπορεί να είναι μια σπάνια περίπτωση, καθώς οι περισσότεροι παρόμοιοι σπειροειδείς γαλαξίες είχαν πολύ πιο ήρεμες αρχέγονες ζωές.

Ως το κοσμικό μας σπίτι, ο Γαλαξίας μας είναι ήδη ξεχωριστός για μας, αλλά ο Ηρακλής, αυτός ο αρχαίος γαλαξίας που είναι θαμμένος μέσα του, τον καθιστά ακόμη πιο ξεχωριστό.

Πηγές: "Evidence from APOGEE for the Presence of a Major Building Block of the Halo Buried in the Inner Galaxy," Danny Horta et al., 2020 Nov. 20, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: arxiv.org/abs/2007.10374]. - https://phys.org/news/2020-11-astronomers-fossil-galaxy-deep-milky.html - https://physicsgg.me/2020/11/23/

 

 

 

Μεταφραστής γατών. MeowTalk: Alexa developer’s app to translate cat’s miaow

Pierre Bonnard (1867-1947), The Cats’ Lunch (c 1906), oil on canvas, 60 x 73 cm, Private collection. The Athenaeum. «Έξυπνη» εφαρμογή μεταφράζει τα νιαουρίσματα των γατών με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης. An app that aims to translate your cat’s miaow has been developed by a former Amazon Alexa engineer.

Την επόμενη φορά που η γάτα σας θα νιαουρίσει και ξύνετε το κεφάλι σας για να καταλάβετε τι στο καλό θέλει, μπορείτε να έχετε μια απάντηση, χάρη στη νέα εφαρμογή Meow Talk, που -με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης- «μεταφράζει» τα νιάου σε ανθρώπινες φράσεις.

Η εφαρμογή είναι δημιούργημα ενός πρώην μηχανικού, του Χαβιέ Σάντσεθ, ο οποίος είχε αναπτύξει τη διάσημη ομιλούσα προσωπική ψηφιακή βοηθό Alexa της Amazon. Το Meow Talk καταγράφει τους ήχους που βγάζει η γάτα και μετά, με ειδικούς αλγόριθμους, προσπαθεί να βρει το νόημα τους.

MEOWTALK/AKVELON

Μέχρι στιγμής το λεξιλόγιο της εφαρμογής διαθέτει μόνο 13 φράσεις, όπως «Τάισε με», «Είμαι ερωτευμένη», «Έχω θυμώσει» και «Άσε μη ήσυχη». Η δυσκολία είναι ότι κάθε γάτα φαίνεται να νιαουρίζει με μοναδικό τρόπο, ανάλογα και με τον ιδιοκτήτη της, πράγμα που δυσκολεύει την ταυτοποίηση των νιαουρισμάτων.

Η «έξυπνη» εφαρμογή, αντί να βασίζεται σε μια ενιαία βάση δεδομένων με ήχους από γάτες, προσπαθεί να «μεταφράσει» εξατομικευμένα, με βάση το διαφορετικό «προφίλ» κάθε γάτας. Απώτερος στόχος είναι η δημιουργία ενός έξυπνου κολάρου με τεχνητή ανθρώπινη φωνή, το οποίο θα μεταφράζει αμέσως τα νιαουρίσματα.

BBC reporter Cristina Criddle tested the app on her cat Buffy. MEOWTALK/AKVELON

Ο Σάντσεθ δήλωσε στο BBC ότι «κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό τώρα, με όλη αυτή την κοινωνική αποστασιοποίηση που συμβαίνει, καθώς οι άνθρωποι αναγκάζονται να περιοριστούν στο σπίτι τους με το κατοικίδιο τους. Η νέα τεχνολογία θα τους επιτρέψει να επικοινωνούν με τη γάτα τους ή τουλάχιστον να καταλαβαίνουν την πρόθεση της και να δημιουργούν έτσι μια πολύ σημαντική σχέση».

Η εφαρμογή, η οποία είναι ήδη διαθέσιμη δωρεάν στα ηλεκτρονικά καταστήματα Google Play Store και Apple App Store, βρίσκεται ακόμη στο αρχικό στάδιο της ανάπτυξης της. Όπως αναμενόταν, έχει κιόλας δεχτεί αρκετά αρνητικά σχόλια από χρήστες που παραπονιούνται για τα «μεταφραστικά» λάθη της. Ενδεικτικά, ένας χρήστης ανέφερε ότι η γάτα του γρύλιζε μάλλον απειλητικά, αλλά η εφαρμογή μετέφραζε συνεχώς ότι εκείνη τον…αγαπούσε.

Γενικά, πάντως, η εφαρμογή έχει την πολύ ικανοποιητική βαθμολογία 4,3 από τους χρήστες στο Google Play Store. Όπως ανέφερε ένας άλλος χρήστης, «αν δεν την πάρεις πολύ στα σοβαρά, έχει πραγματικά μεγάλη πλάκα». Και στην εποχή της πανδημίας, λίγη πλάκα δεν βλάπτει…

Πηγές: https://www.bbc.com/news/technology-54991693 - https://www.amna.gr/home/article/507116/Exupni-efarmogi-metafrazei-ta-niaourismata-ton-gaton-me-ti-boitheia-tis-technitis-noimosunis

 

 

Η προέλευση του μυστηριώδους μπλε δακτυλιοειδούς νεφελώματος. 16-Year-Old Cosmic Mystery Solved, Revealing Stellar Missing Link

To Μπλε Δακτυλιοειδές Νεφέλωμα που προβλημάτιζε τους αστρονόμους επί 16 χρόνια, φαίνεται να είναι το νεότερο γνωστό παράδειγμα δυο άστρων που συγχωνεύθηκαν σε ένα. To νεφέλωμα συνίσταται από δυο διαστελλόμενους κώνους αερίων που εκτοξεύθηκαν στο διάστημα από μια συγχώνευση άστρων. Καθώς το αέριο ψύχεται σχηματίζονται μόρια υδρογόνου τα οποία συγκρούονται με σωματίδια του μεσοαστρικού χώρου, προκαλώντας την εκπομπή υπεριώδους ακτινοβολίας (επειδή είναι αόρατη στα ανθρώπινα μάτια, στην φωτογραφία φαίνεται ‘χρωματισμένη’ εκ των υστέρων με μπλε χρώμα). The Blue Ring Nebula consists of two expanding cones of gas ejected into space by a stellar merger. As the gas cools, it forms hydrogen molecules that collide with particles in interstellar space, causing them to radiate far-ultraviolet light. Invisible to the human eye, it is shown here as blue. Credit: NASA/JPL-Caltech/M. Seibert (Carnegie Institution for Science)/K. Hoadley (Caltech)/GALEX Team

Το 2004 οι επιστήμονες του διαστημικού τηλεσκοπίου υπεριώδους ακτινοβολίας Galaxy Evolution Explorer (GALEX) της NASA, εντόπισαν ένα αντικείμενο πολύ διαφορετικό σε σχέση με όσα είχαν δει μέχρι τότε στον Γαλαξία μας: μια μεγάλη αμυδρή σφαιρική κατανομή αερίου με ένα άστρο στο κέντρο της. Στις φωτογραφίες του GALEX η σφαιρική κατανομή φαίνεται μπλε – αν και στην πραγματικότητα το φως που εκπέμπεται είναι υπεριώδες και δεν ανήκει στην ορατή ακτινοβολία. Οι παρατηρήσεις που επακολούθησαν αποκάλυψαν μια πυκνότερη δακτυλιοειδή δομή μέσα σ’ αυτή. Και έτσι προέκυψε το όνομα δακτυλιοειδές μπλε νεφέλωμα. Τα επόμενα δεκαέξι χρόνια το εν λόγω νεφέλωμα μελετήθηκε και από άλλα επίγεια τηλεσκόπια, αλλά το αστρονομικό αυτό φαινόμενο αντί να ξεδιαλύνεται φαινόταν όλο και πιο μυστηριώδες.

Μια πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature με τίτλο “A blue ring nebula from a stellar merger several thousand years ago” υποστηρίζει πως ο σχηματισμός του νεφελώματος οφείλεται στην σύγκρουση δυο άστρων και την συγχώνευσή τους σε ένα.

The Blue Ring Nebula consists of two hollow, cone-shaped clouds of debris moving in opposite directions away from the central star. The base of one cone is traveling almost directly toward Earth. As a result, astronomers looking at the nebula see two circles that partially overlap. Credit: Mark Seibert

Το δακτυλιοειδές μπλε νεφέλωμα είναι το στιγμιότυπο του συστήματος των δυο άστρων μερικές χιλιάδες χρόνια μετά την σύγκρουσή τους, καθώς οι ενδείξεις της συγχώνευσης παραμένουν ακόμα άφθονες. Πρόκειται για το πρώτο γνωστό παράδειγμα συγχώνευσης δυο άστρων σ’ αυτό το στάδιο.

Το μέγεθος του νεφελώματος αυτού είναι παρόμοιο με το υπόλειμμα έκρηξης σουπερνόβα (το οποίο σχηματίζεται όταν ένα τεράστιο άστρο εξαντλεί τα καύσιμά του, καταρρέει βαρυτικά και εκρύγνυται) ή με ένα πλανητικό νεφέλωμα. Αλλά το μπλε νεφέλωμα διαθέτει ένα «ζωντανό» άστρο στο κέντρο του. Επιπλέον, τα υπολείμματα του σουπερνόβα και τα πλανητικά νεφελώματα εκπέμπουν πολλά μήκη κύματος πέρα του εύρους της υπεριώδους ακτινοβολίας, κάτι που το μπλε νεφέλωμα δεν κάνει.

The Blue Ring Nebula consists of two expanding cones of debris. The base of one cone is moving toward Earth. Both bases are outlined in magenta, revealing shockwaves created as the debris races through space. Blue represents material behind the shockwave and is visible only where the cones overlap. Credit: NASA/JPL-Caltech/R. Hurt

Τελικά το νεφέλωμα ήταν το αποτέλεσμα μιας αστρικής συγχώνευσης δυο άστρων, το ένα παρόμοιο με τον ήλιο μας και το άλλο με μάζα δέκα φορές μικρότερη. Το μεγαλύτερο άστρο πλησιάζοντας προς το τέλος της ζωής του άρχισε να διαστέλλεται και να προσεγγίζει τον σύντροφό του. Το μικρότερο άστρο ακολουθώντας μια σπειροειδή τροχιά συγκρούστηκε με το μεγαλύτερο. Το αποτέλεσμα της σύγκρουσης ήταν το νεφέλωμα που βλέπουμε: ένα κεντρικό άστρο με δύο  κώνους υπολειμμάτων που εκτείνονται προς αντίθετες κατευθύνσεις. Η βάση του ενός κώνου κινείται προς την Γη. Γι’ αυτό οι αστρονόμοι παρατηρώντας το νεφέλωμα βλέπουν δυο δακτυλίους που επικαλύπτονται.

Καθώς το αέριο των κωνικών υπολειμμάτων ψύχεται σχηματίζονται μόρια υδρογόνου τα οποία συγκρούονται με σωματίδια του μεσοαστρικού χώρου. Οι συγκρούσεις διεγείρουν τα μόρια του υδρογόνου, η αποδιέγερση των οποίων προκαλεί την εκπομπή υπεριώδους ακτινοβολίας.

Οι αστρικές συγχωνεύσεις μπορεί να συμβαίνουν στον Γαλαξία μας με συχνότητα μια φορά στα δέκα χρόνια. Αυτό σημαίνει πως είναι πιθανό ένας μεγάλος αριθμός των παρατηρούμενων άστρων του Γαλαξία μας να ήταν κάποτε δυαδικά συστήματα άστρων. Το Μπλε Δακτυλιοειδές Νεφέλωμα ανοίγει τον δρόμο αναγνώρισης παρόμοιων περιπτώσεων.

Πηγές: https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=7788 - https://physicsgg.me/2020/11/19/

 

 

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, «Ο ήλιος του απογεύματος». C. P. Cavafy, “The Afternoon Sun”

Louise Upton Brumback (1867-1929), Afternoon Sun (1928), oil on canvas, 45.7 x 55.2 cm, Private collection. Wikimedia Commons.

Την κάμαρην αυτή, πόσο καλά την ξέρω.

Τώρα νοικιάζονται κι αυτή κ’ η πλαγινή

για εμπορικά γραφεία. Όλο το σπίτι έγινε

γραφεία μεσιτών, κ’ εμπόρων, κ’ Εταιρείες.

 

A η κάμαρη αυτή, τι γνώριμη που είναι.

 

Κοντά στην πόρτα εδώ ήταν ο καναπές,

κ’ εμπρός του ένα τουρκικό χαλί·

σιμά το ράφι με δυο βάζα κίτρινα.

Δεξιά· όχι, αντικρύ, ένα ντολάπι με καθρέπτη.

Στη μέση το τραπέζι όπου έγραφε·

κ’ η τρεις μεγάλες ψάθινες καρέγλες.

Πλάι στο παράθυρο ήταν το κρεββάτι

που αγαπηθήκαμε τόσες φορές.

 

Θα βρίσκονται ακόμη τα καϋμένα πουθενά.

 

Πλάι στο παράθυρο ήταν το κρεββάτι·

ο ήλιος του απογεύματος τώφθανε ώς τα μισά.

 

...Aπόγευμα η ώρα τέσσερες, είχαμε χωρισθεί

για μια εβδομάδα μόνο ... Aλλοίμονον,

η εβδομάς εκείνη έγινε παντοτινή.

Pierre Bonnard (1867-1947), Man and Woman in an Interior (1898), oil on board, 51.5 x 62 cm, Private collection. The Athenaeum.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

“The Afternoon Sun”

Pierre Bonnard (1867-1947), Woman Dozing on a Bed (‘Indolence’) (1899), oil on canvas, 96 x 105 cm, Musée d’Orsay, Paris. The Athenaeum.

This room, how well I know it.

Now they’re renting it, and the one next to it,

as offices. The whole house has become

an office building for agents, businessmen, companies.

 

This room, how familiar it is.

 

The couch was here, near the door,

a Turkish carpet in front of it.

Close by, the shelf with two yellow vases.

On the right—no, opposite—a wardrobe with a mirror.

In the middle the table where he wrote,

and the three big wicker chairs.

Beside the window the bed

where we made love so many times.

 

They must still be around somewhere, those old things.

 

Beside the window the bed;

the afternoon sun used to touch half of it.

 

. . . One afternoon at four o’clock we separated

for a week only. . . And then—

that week became forever.

Pierre Bonnard (1867-1947), Man and Woman (c 1900), oil on canvas, 115 x 72.5 cm, Musée d’Orsay, Paris. The Athenaeum.

C. P. Cavafy, "The City" from C.P. Cavafy: Collected Poems. Translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard. Translation Copyright © 1975, 1992 by Edmund Keeley and Philip Sherrard. Reproduced with permission of Princeton University Press.

 

Τα μυστικά ενός παγωμένου φεγγαριού του Δία: Πώς η Ευρώπη μπορεί να λάμπει στο σκοτάδι. Jupiter’s icy moon Europa may glow in the dark

Η Ευρώπη, το παγωμένο φεγγάρι του Δία, λάμπει στο σκοτάδι, όπως έδειξαν νέα πειράματα για την αναδημιουργία του περιβάλλοντός της- και το φαινόμενο αυτό ίσως να έχει νόημα που ξεφεύγει πέρα από το οπτικό κομμάτι. This illustration of Jupiter's moon Europa shows how the icy surface may glow on its nightside, the side facing away from the Sun. New lab experiments re-created the environment of Europa and find that the icy moon shines, even on its nightside, due to an ice glow. As Jupiter bombards Europa with radiation, the electrons penetrate the surface, energizing the molecules underneath. When those molecules relax, they release energy as visible light. Variations in the glow and the color of the glow itself could reveal information about the composition of ice on Europa's surface. Different salty compounds react differently to the radiation and emit their own unique glimmer. Color will vary based on the real composition of Europa's surface. Image credit: NASA/JPL-Caltech

Καθώς η Ευρώπη περιστρέφεται γύρω από τον Δία, δέχεται «βομβαρδισμό» ακτινοβολίας. Ο Δίας σφυροκοπά την επιφάνειά της με ηλεκτρόνια και άλλα σωματίδια, «λούζοντάς» την με ακτινοβολία υψηλής ενέργειας. Ωστόσο, καθώς αυτά τα σωματίδια χτυπούν την επιφάνειά της, μπορεί να κάνουν επίσης κάτι άλλο, «εξώκοσμο»: Κάνουν την Ευρώπη να λάμπει στο σκοτάδι.

Strange things could happen when radiation meets the icy surface of one of Jupiter’s moons. NASA / JPL / UNIVERSITY OF ARIZONA / THE ATLANTIC

Νέα έρευνα από επιστήμονες στο JPL στη Νότια Καρολίνα παρουσιάζει λεπτομερώς για πρώτη φορά πώς μπορεί να μοιάζει η λάμψη, και τι θα μπορούσε να αποκαλύψει για τη σύνθεση του πάγου στην επιφάνεια της Ευρώπης. Διαφορετικές συνθέσεις αντιδρούν με διαφορετικό τρόπο στην ακτινοβολία και εκπέμπουν τη δική τους, μοναδική λάμψη. Στο γυμνό μάτι η λάμψη αυτή θα μπορούσε να φαίνεται κάποιες φορές πρασινωπή, άλλες φορές γαλαζωπή ή λευκή και με διαφορετικά επίπεδα φωτεινότητας, ανάλογα με το υλικό.

NASA scientist Murthy Gudipati and study co-author Bryana Henderson conducting experiments using an instrument developed to study the effect of high-energy electron radiation on a replica of Europa's icy surface.

Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν ένα φασματόμετρο για να χωρίζουν το φως σε μήκη κύματος και να συνδέουν τις ξεχωριστές «υπογραφές» με διαφορετικές συνθέσεις πάγου. Οι περισσότερες παρατηρήσεις με φασματόμετρο σε ένα φεγγάρι σαν την Ευρώπη γίνονται χρησιμοποιώντας ηλιακό φως που αντανακλάται στην «πλευρά της ημέρας», αλλά αυτά τα νέα αποτελέσματα δείχνουν πώς θα έμοιαζε η Ευρώπη στο σκοτάδι.

«Ήμασταν σε θέση να προβλέψουμε πως αυτή η λάμψη του πάγου στην πλευρά της νύχτας θα μπορούσε να παρέχει επιπλέον πληροφορίες για τη σύνθεση της επιφάνειας της Ευρώπης. Το πώς ποικίλλει αυτή η σύνθεση θα μπορούσε να μας δώσει στοιχεία για το αν η Ευρώπη έχει συνθήκες κατάλληλες για ζωή» είπε ο Μούρθι Γκουντιπάτι, επικεφαλής συντάκτης της έρευνας που δημοσιεύτηκε στις 9 Νοεμβρίου στο Nature Astronomy.

Η Ευρώπη έχει έναν γιγαντιαίο ωκεανό στο εσωτερικό της, ο οποίος θα μπορούσε να «διαρρέει» στην επιφάνεια μέσα από το πυκνό παγωμένο της κέλυφος. Αναλύοντας την επιφάνεια, οι επιστήμονες μπορούν να μάθουν περισσότερα για όσα κρύβονται από κάτω.

This 12-frame mosaic provides the highest resolution view ever obtained of the side of Jupiter’s moon Europa that faces the giant planet. It was obtained by the camera onboard NASA’s Galileo spacecraft on November 25, 1999, during the spacecraft’s 25th orbit of Jupiter. Credit: NASA/JPL/University of Arizona

Από προηγούμενες παρατηρήσεις έχει διαπιστωθεί πως η επιφάνεια της Ευρώπης μπορεί να αποτελείται από ένα μείγμα πάγου και γνωστά άλατα της Γης. Η νέα αυτή έρευνα δείχνει πως η ενσωμάτωση αυτών των αλάτων στον πάγο υπό τις συνθήκες της Ευρώπης και ο «βομβαρδισμός» του με ακτινοβολία παράγει λάμψη. Αυτό δεν ήταν ιδιαίτερη έκπληξη- ωστόσο όπως είπε η Μπριάνα Χέντερσον του JPL, «όταν δοκιμάσαμε νέες συνθέσεις πάγου, η λάμψη έμοιαζε διαφορετική...οπότε χρησιμοποιήσαμε φασματόμετρο και κάθε είδος πάγου είχε διαφορετικό φάσμα».

Ένα φεγγάρι που είναι ορατό στον νυχτερινό ουρανό μπορεί να μην φαντάζει ως κάτι ασυνήθιστο εκ πρώτης όψεως: Τη Σελήνη την βλέπουμε επειδή αντανακλά το φως του ήλιου. Ωστόσο η λάμψη της Ευρώπης προέρχεται από έναν διαφορετικό μηχανισμό- ένα φεγγάρι που λάμπει συνέχεια, ακόμα και στη νυχτερινή του πλευρά (αυτήν που δεν «βλέπει» στον ήλιο).

«Αν η Ευρώπη δεν δεχόταν αυτή την ακτινοβολία, θα φαινόταν όπως το φεγγάρι μας- σκοτεινή στη σκιώδη πλευρά» είπε ο Γκουντιπάτι. «Αλλά επειδή βομβαρδίζεται από την ακτινοβολία από τον Δία, λάμπει στο σκοτάδι».

Σημειώνεται πως στα μέσα της δεκαετίας αναμένεται η εκτόξευση της αποστολής Europa Clipper, που θα πραγματοποιήσει παρατηρήσεις στην επιφάνεια του φεγγαριού. Επιστήμονες εξετάζουν τα νέα ευρήματα για να διαπιστώσουν κατά πόσο μια λάμψη θα ήταν ανιχνεύσιμη από τα όργανά του. Οι πληροφορίες που θα συγκεντρώσει το σκάφος θα μπορούσαν να συνδυαστούν με τις μετρήσεις της νέας έρευνας, ώστε να εξαχθούν συμπεράσματα για την επιφάνεια της Ευρώπης.

Πηγές: M.S. Gudipati, B.L. Henderson and F.B. Bateman. Laboratory predictions for the night-side surface ice glow of Europa. Nature Astronomy. Published online November 9, 2020. doi: 10.1038/s41550-020-01248-1. - https://www.nasa.gov/feature/jpl/europa-glows-radiation-does-a-bright-number-on-jupiters-moon - https://www.naftemporiki.gr/story/1657092/ta-mustika-enos-pagomenou-feggariou-tou-dia-pos-i-europi-mporei-na-lampei-sto-skotadi