Η ιστορία ενός θαύματος - Οι Έλληνες. The Greeks - Crucible of Civilization

Παρακολουθήστε το ντοκιμαντέρ: Η ιστορία ενός θαύματος - Οι Έλληνες:

A documentary, narrated by actor Liam Neeson, that chronicles the rise and fall of the civilization of ancient Greece.

Κάτω από τον Μαυρίκιο κρύβεται μια αρχαία ήπειρος, The long-lost continent found hidden beneath the paradise beaches of Mauritius

Στον Ινδικό Ωκεανό ανάμεσα στη Μαδαγασκάρη και την Ινδία υπήρχε κάποτε μια μεγάλη λωρίδα γης, μια μικροήπειρος που βυθίστηκε και πάνω από αυτή βρίσκεται σήμερα ο Μαυρίκιος. The coloured track (left colour scale) west of Reunion is the calculated movement of the Reunion hotspot. The black lines with yellow circles and the red circle indicate the corresponding calculated track on the African plate and the Indian plate, respectively. The numbers in the circles are ages in millions of years. The areas with topography just below the sea surface are now regarded as continental fragments.

Ερευνητική ομάδα από τη Νορβηγία εντόπισε στοιχεία στο νησί του Μαυρίκιου τα οποία τους οδηγούν στη διαπίστωση ότι σε αυτή τη θαλάσσια περιοχή υπήρχε κάποτε μια μεγάλη λωρίδα ξηράς. Οι ερευνητές κάνουν λόγο για μια χαμένη «μικροήπειρο».

 Το αρχαίο ζιρκόνιο

Land on Earth was once gathered together in a supercontinent known as Rodinia, shown here as it was during its break-up 750 million years ago. Now scientists believe they have found a fragment of it buried under the Indian Ocean.

Επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Όσλο εξερεύνησαν τον Μαυρίκιο, τον νησιωτικό παράδεισο που βρίσκεται ανατολικά της Μαδαγασκάρης. Σύμφωνα με τη κρατούσα θεωρία, η ξηρά της Γης πριν από 1.1 δις-750 εκ. έτη ήταν ενωμένη σε μια υπερήπειρο, τη Ροντίνια. Την εποχή της Ροντίνια η Ινδία συνόρευε με τη Μαδαγασκάρη.

Οι ερευνητές ανέλυσαν δείγματα άμμου  από τις παραλίες του Μαυρίκιου και διαπίστωσαν ότι το ζιρκόνιο που υπάρχει εκεί ήταν πανάρχαιο και πάντως πολύ παλαιότερο από την ύπαρξη του νησιού. Ο Μαυρίκιος και τα γύρω νησιά πιστεύεται ότι είναι προϊόν ηφαιστειακής δραστηριότητας που έλαβε χώρα πριν από περίπου εννέα εκατομμύρια έτη.

Όμως το ζιρκόνιο που εντόπισαν οι ερευνητές έχει ηλικία πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών. Οι ερευνητές δεν μπορούν να προσδιορίσουν ακόμη με ακρίβεια την ηλικία του ζιρκόνιου που εντόπισαν αλλά την τοποθετούν σε ένα χρονικό πλαίσιο πριν από δύο δισ. - 600 εκατομμύρια έτη.

Η χαμένη γη

Κάτω από τον Μαυρίκιο κρύβεται μια αρχαία ήπειρος.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ανάμεσα στην Ινδία και τη Μαδαγασκάρη υπήρχε μια μεγάλη μακρόστενη λωρίδα ξηράς η οποία υποστηρίζουν ότι είναι μια χαμένη ήπειρος ή καλύτερα μια χαμένη «μικροήπειρος» όπως έχουν ονομαστεί αυτού του είδους οι ξηρές. Οι ερευνητές την ονόμασαν Μαυρίτια και εκτιμούν ότι βρίσκεται πλέον δέκα χιλιόμετρα κάτω από τον Μαυρίκιο.

Once land started to drift towards their current positions, Mauritia was no more.

Έχει διαπιστωθεί ότι πριν από 85 εκατομμύρια έτη η Ινδία άρχισε να απομακρύνεται από τη Μαδαγασκάρη και να κινείται προς την περιοχή που βρίσκεται σήμερα. Τότε η Μαυρίτια άρχισε να διασπάται και τελικά βυθίστηκε κάτω από γιγάντια κύματα που δημιουργούνταν από τις έντονες γεωλογικές διεργασίες της εποχής. Πιθανολογούν όμως ότι κάποιο μικρό μέρος της μικροηπείρου εξακολουθεί να υπάρχει και υποδεικνύουν ως επικρατέστερο υποψήφιο τις Σεϋχέλλες.  Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Geoscience».

Τρία λουτρά είχε το ανάκτορο της Κνωσού. Minoan Engineering - Plumbing and Heatiing

The Queen's Room at Knossos, also called the Queen's Bathroom.

Από σιντριβάνια και φίλτρα νερού, μέχρι πέτρινες τουαλέτες, όπου «πηγαίνει και η βασίλισσα μόνη της». Τόσο οργανωμένο και περίπλοκο υδρευτικό και αποχετευτικό δίκτυο για τα απόβλητα διέθεταν οι Μινωίτες, που θα μπορούσε να συγκριθεί κάλλιστα μ' αυτά που καθιερώθηκαν το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα στις ευρωπαϊκές και αμερικανικές πόλεις.

Μινωική δεξαμενή συλλογής κι αποθήκευσης νερού.

Βασικές αρχές υδραυλικών και τεχνικών έργων ήταν γνωστές από το 3200 π.Χ., δηλαδή κατά την πρωτομινωική περίοδο, ως το 2000 π.Χ., μας εξηγεί ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης, μηχανικός υδατικών πόρων, συνταξιούχος ερευνητής του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα» στο Ηράκλειο Κρήτης.

Παρ' όλα αυτά αρχαιολογικές μαρτυρίες της επόμενης περίοδου, δηλαδή της μέσης μινωικής περιόδου, 2000-1600 π.Χ., αποδεικνύουν ότι τότε εφαρμόστηκαν προχωρημένες υδραυλικές και υγιειονομικές τεχνικές στη διαχείριση του νερού των μινωικών οικισμών. Τεχνικές οι οποίες ξαφνιάζουν ακόμη και σήμερα τους επιστήμονες που τις μελετούν, αφού αποδεικνύεται ότι οι Μινωίτες υδρολόγοι και μηχανικοί ήταν γνώστες βασικών αρχών των επιστημών υδατικών πόρων και περιβάλλοντος.

Και για αναψυχή

Crete was the Paradise for plumbers. Cretans invented plumbing. The sewer system with ducts leading waste bath water outward. Cretans used terracota drain pipes. The diameter of these terracotta drain pipes were 4 - 6 inches.

Είναι η περίοδος που αξιοποιείται και αποθηκεύεται το βρόχινο νερό, κατασκευάζονται λουτρά και τουαλέτες, υλοποιούνται κι άλλες κατασκευές υγιεινής, συστήματα αποχέτευσης και διάθεσης ομβρίων υδάτων και υγρών αποβλήτων, ενώ το νερό χρησιμοποιείται ακόμη και για λόγους αναψυχής!

Οι υδροτεχνολογίες που αναπτύχθηκαν την περίοδο αυτή επηρεάστηκαν τόσο από τις τοπικές υδρογεωλογικές συνθήκες όσο και από τις κλιματικές.

Μινωικό πηγάδι στο ανάκτορο της Ζάκρου.

Από τις σημαντικότερες υδροδοτικές και υγειονομικές πρακτικές και τεχνολογίες των Μινωιτών ήταν: υδραγωγεία, στέρνες, πηγάδια, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης.

Το νερό έπαψε να χρησιμοποιείται μόνο για λόγους πρακτικούς, δηλαδή ύδρευσης, άρδευσης, αποχέτευσης και χρησιμοποιείται ακόμη και για λόγους αναψυχής. Το γεγονός, τονίζει ο κ. Αγγελάκης, αποδεικνύεται από τμήμα αναπαράστασης που ανακαλύφθηκε στην «Οικία των τοιχογραφιών» στην Κνωσό, που παριστάνει πίδακα νερού κι εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Clay sewer pipe from Knossos.

Οι τεχνολογίες αυτές εξελίχθηκαν περισσότερο με την πάροδο του χρόνου, κατά τη διάρκεια των ελληνιστικών χρόνων και κυρίως κατά τη ρωμαϊκή περίοδο.

Οι βασικές μινωικές τεχνολογίες και πρακτικές ύδρευσης που εφαρμόστηκαν, σημειώνει ο κ. Αγγελάκης, με βάση και τις μελέτες που έχουν γίνει και από ξένους επιστήμονες, διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:

Τμήμα αποχετευτικού συστήματος από το ανάκτορο της Φαιστού.

* Στη Φαιστό, στο Χαμέζι, στον οικισμό Μύρτου-Πύργου, στην ανατολική Κρήτη, δηλαδή όπου δεν υπήρχαν διαθέσιμοι πόροι νερού (αστικές περιοχές με μεγάλο υψόμετρο), λόγω έλλειψης υπόγειων υδροφορέων κι άλλων πηγών νερού, η υδατική οικονομία βασιζόταν κυρίως στη συλλογή και αποθήκευση σε υπόγειες δεξαμενές επιφανειακών απορροών κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων. Γι' αυτό, σε ανοιχτούς χώρους, αυλές, πλατείες, κατασκεύασαν ειδικούς αύλακες συλλογής και πήλινους αγωγούς.

Το αξιοπερίεργο είναι ότι παράπλευρα από τις δεξαμενές αποθήκευσης φαίνεται πως κατασκευάστηκαν αμμοδιυλιστήρια για την επεξεργασία του νερού πριν από την αποθήκευσή του σε καλαίσθητες, προστατευμένες και πολύ λειτουργικές υπόγειες δεξαμενές. Παραπέμπει μάλιστα στη μελέτη του καθηγητή Μ. Ντέφνερ, ο οποίος περιγράφει πήλινες στενόμακρες κατασκευές, δηλαδή υδραυλικά φίλτρα με μικρές οπές στο ένα άκρο, που πιθανότατα χρησιμοποιούνταν ως μικρά διυλιστήρια κατά την έξοδο του νερού από τα υδραγωγεία.

Ceramic water pipe from Knossos.

* Στο ανάκτορο της Κνωσού, όπου η μεταφορά νερού ύδρευσης γινόταν από την πηγή Μαυροκόλυμπος, αλλά και γενικότερα σε περιοχές με πηγαία νερά, η μεταφορά τους δεν γινόταν μόνο με κτιστούς αγωγούς. Χρησιμοποιούνταν ανοιχτοί αγωγοί, πέτρινοι ή πήλινοι, και κλειστοί σωλήνες, που κατασκευάζονταν με ιδιαίτερη επιμέλεια και συνδέονταν με ειδική συνθετική ύλη.

Ο σχεδιασμός των κωνικών σωλήνων, με τους οποίους γίνεται η διανομή νερού, διέφερε σημαντικά από τους σωλήνες που χρησιμοποιούσαν αργότερα οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι. Είχαν τέλεια στεγανοποίηση αρμών με πηλό και άλλοτε μ' ένα άλλο υλικό, προφανώς για να μπορούν να χρησιμοποιούνται εύκολα στο ανώμαλο ανάγλυφο της Κρήτης και να περιορίζονται οι ζημιές του δικτύου, σε περιπτώσεις που η πίεση του νερού ήταν υψηλή.

* Στο ανάκτορο της Ζάκρου και στην πόλη του Παλαιοκάστρου και γενικά σε περιοχές με υπόγειους υδροφορείς, τονίζει ο κ. Αγγελάκης, έκπληξη προκαλεί ακόμη και σήμερα η τεχνολογία ανόρυξης και άντλησης νερού από πηγάδια.

Stone drainage channels from a villa in Agia Triada.

Το πιο προχωρημένο αποχετευτικό σύστημα, λέει ο κ. Αγγελάκης, ανακαλύφθηκε στη βίλα της Αγίας Τριάδας, δυτικά της Φαιστού. Μάλιστα, ο συγγραφέας Αντζελο Μόσο, διάσημος υγιεινολόγος της εποχής, επισκέφθηκε την Αγία Τριάδα κατά τη διάρκεια μιας έντονης νεροποντής στις αρχές του 19ου αιώνα. Παρατήρησε ότι το αποχετευτικό σύστημα λειτουργούσε τέλεια, εξαιτίας της υδροδυναμικής προώθησης που δημιουργείται από την υψομετρική διαφορά και το σχήμα του αγωγού, και ξαφνιάστηκε πώς κατάφερε να λειτουργήσει 4.000 χρόνια, όταν ο μέσος όρος ζωής τέτοιων έργων κυμαίνεται από 40 ως 50 χρόνια.

Δεξαμενές νερού

Queen's bathroom, Crete. From the Minoan Civilization (3000-100 BCE).

Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι και τα μινωικά λουτρά, που, σύμφωνα με τον Έβανς, ήταν τρία, στο ανάκτορο της Κνωσού. Τα λουτρά και οι δεξαμενές νερού έπαιζαν σημαντικό ρόλο στο μινωικό πολιτισμό, ως χώροι ιεροί για τις καθάρσεις.

Ο βασικός τύπος λουτρών είναι αυτός που βρέθηκε δίπλα στην τραπεζαρία της βασίλισσας του ανακτόρου της Κνωσού και μοιάζει με τα λουτρά στη Φαιστό και τα Μάλια, με μόνη διαφορά ότι εδώ δεν ήταν στο κατώτερο επίπεδο. Η τουαλέτα μάλιστα μπορούσε να καθαριστεί ακόμη και κατά τη διάρκεια της ξηρασίας το καλοκαίρι, είτε από κάποιον άλλον είτε κι από το χρήστη. Μια δεύτερη τουαλέτα υπήρχε στην Κνωσό στον όροφο, ακριβώς επάνω από το δωμάτιο του λίθινου θρόνου. Μοιάζει μάλιστα πιο πολύ με τις αιγυπτιακές τουαλέτες και όχι μ' αυτήν που βρέθηκε στα ανάκτορα του Μάρι, στην κοιλάδα του Ευφράτη.

Πηγή: Ελευθεροτυπία

Ένα φαράγγι κάτω από την Ερυθρά Θάλασσα. 'Grand Canyon' under the Red Sea mapped

Το φαράγγι στην Ερυθρά Θάλασσα έχει βάθος 250 μέτρα. An underwater 'Grand Canyon' has been captured in a series of spectacular images created by a Royal Navy survey ship. Commander Derek Rae, said the features could be the result of ancient rivers scouring through the rock strata before the Red Sea flooded millennia ago.

Μια αναπάντεχη ανακάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια της αποστολής του ερευνητικού σκάφους HMS Enterprise του Βασιλικού Ναυτικού της Βρετανίας. Το σκάφος εξερεύνησε για περίπου εννέα μήνες την Ερυθρά Θάλασσα. Τα ειδικά όργανα (βαθύμετρα, ηχοβολιστικά όργανα) του σκάφους εντόπισαν την ύπαρξη ενός μεγάλου καναλιού, ενός «υποθαλάσσιου φαραγγιού» όπως το ονόμασαν. Το φαράγγι έχει βάθος 250 μέτρα.

Πώς σχηματίστηκε

The ship went on its mission to the east of the Egyptian port city of Safaga.

Σύμφωνα με τους ερευνητές η περιοχή στην οποία βρίσκεται το φαράγγι (λίγο έξω από το λιμάνι της Σαφάγκα στην Αίγυπτο) ήταν μια περιοχή όπου το επίπεδο του νερού ήταν κάποτε πολύ χαμηλό. Όπως εκτιμούν η ροή υδάτων από ποταμούς έσκαψε τα πετρώματα δημιουργώντας το φαράγγι το οποίο βυθίστηκε όταν κάποια στιγμή στο πρόσφατο παρελθόν υπήρξαν πλημμύρες που ανέβασαν πολύ τη στάθμη των υδάτων στην Ερυθρά Θάλασσα.

A Grand Canyon-style ocean floor hidden deep under the Red Sea has been discovered by HMS Enterprise and beamed back to land in these incredible images.

The ship used state-of-the-art surveying equipment to reveal the natural wonder during her nine-month mission to improve understanding of the waters east of Suez.

«Είναι πιθανό να υπάρχει ακόμη ροή υπόγειων ρευμάτων που συνεχίζει να σκάβει τα πετρώματα» αναφέρει ο Ντέρεκ Ράε, κυβερνήτης του HMS Enterprise. Οι υπεύθυνοι της αποστολής έδωσαν στη δημοσιότητα μια σειρά από τρισδιάστατες εικόνες του υποθαλάσσιου φαραγγιού.

Η ιερή πορνεία στην Αρχαία Ελλάδα. Sacred prostitution in ancient Greece

Two banqueters and an hetaera sitting on a klinê, detail. Terracotta from Myrina, Mysia, ca. 25 BC. Deux banqueteurs et une hétaïre assis sur une klinê, détail. Terre cuite, v. 25 av. J.-C., provenant de Myrina, Mysie.

«Φιλόξενες κοπέλες, υπηρέτριες της Πειθούς στην πλούσια Κόρινθο, εσείς, που καίτε τις χρυσές στάλες του λιβανιού, οι σκέψεις σας πετούν προς την ουράνια μητέρα των ερωτικών επιθυμιών, την Αφροδίτη, που σας επιτρέπει, κόρες μου, να μαζεύετε στις χαρωπές σας κλίνες τον καρπό της τρυφερής σας νιότης».

Εγκώμιο του Πίνδαρου (“Εγκώμια”, 3), για τις περισσότερες από 1.000 ιερές πόρνες του ναού της Αφροδίτης στην Αρχαία Κόρινθο (Στράβων, “Γεωγραφικά”, VIII, 378).

Η  Κόρινθος είναι το μεγάλο λιμάνι του ελληνικού κλασικού κόσμου, ή καλύτερα τα λιμάνια, αφού η γεωγραφική θέση της πόλης της επιτρέπει να ελέγχει τους δυο κόλπους, απ΄ τη μια και την άλλη μεριά του Ισθμού της. Μέρος συνάντησης εμπόρων και ταξιδευτών Ανατολής και Δύσης, είναι και υποχρεωτικό πέρασμα για όλους εκείνους, που κινούνται ανάμεσα στη βόρειο Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Εμπόριο, οικονομικές και λιμενικές δραστηριότητες συμβάλλουν στο να γίνει η Κόρινθος μια πόλη ιδιαίτερα ζωντανή. Τα πλούτη των κατοίκων της, η πολυτελής και διεφθαρμένη ζωή τους είναι φημισμένα σ΄ όλους τους λαούς της Αρχαιότητας και, αν η φήμη της Αθήνας είναι κυρίως πολιτική και πνευματική, της Κορίνθου συνδέεται με την ηδονή και την ακολασία.

Ancient Corinth, urban street.

Όμως, η Κόρινθος αποτελεί κυρίως, για τους αρχαίους και τους συγχρόνους, την πόλη της ιερής πορνείας. Πιθανόν οι εμπορικές σχέσεις, που η πόλη από νωρίς είχε με τις ασιατικές χώρες να εξηγούν την εγκατάσταση ιερόδουλων στην Ακροκόρινθο. Αυτή η συνήθεια, που έκανε διάσημη την Κόρινθο, εξαφανίζεται το 146 π.Χ., όταν η πόλη καταστρέφεται από τα ρωμαϊκά στρατεύματα.

Ιερή πορνεία και ανατολικές θρησκείες

Old Babylonian period Queen of Night relief, often considered to represent an aspect of Ishtar.

Αν υπάρχει κάποιο φαινόμενο στην Αρχαιότητα, που ερεθίζει τη φαντασία των ανθρώπων, αυτό σίγουρα είναι η ιερή πορνεία. Θα ήταν επικίνδυνο να θελήσουμε να διαμορφώσουμε άποψη διαβάζοντας ορισμένα μυθιστορήματα, όπως την Αφροδίτη του Πιερ Λουΐ και θα πρέπει να αναγνωρίσουμε, ότι οι πληροφορίες μας γι΄ αυτό το θέμα είναι λιγοστές.

Παρ΄ ότι αυτή η συνήθεια εντάσσεται πλήρως στη ζωή ορισμένων ελληνικών πόλεων σαν την Κόρινθο, δεν ανήκει στον καθ΄ αυτό ελληνικό πολιτισμό και αντιστοιχεί σε μια σύλληψη της θεότητας, που είναι ξενικής προέλευσης. Εξ άλλου δεν πρέπει να υπερβάλλουμε τη σημασία της στον ελληνικό κόσμο, αφού ασκείται μόνο σε ορισμένους τόπους όπως η Κόρινθος, η Πάφος ή το όρος Έρυξ στη Σικελία.

A statuette of a goddess of love: Researchers in the 20th century eagerly seized on mysterious references of possible temple prostitution in antiquity. Soon it was considered a fact that priests in the Eastern World performed forced defloration. It is said that there was "dowry prostitution" and "sexual copulation at the cult site."

Η πρακτική της ιερής πορνείας επιβεβαιώνεται αντίθετα πολύ περισσότερο στη Μικρά Ασία, στην Περσία ή και στην Αίγυπτο, όπου αποτελεί μέρος της λατρείας σε ορισμένες θεότητες, που αργότερα αφομοιώθηκαν από την Αφροδίτη. Είναι δύσκολο να συλλάβουμε τους βαθύτερους σκοπούς αυτής της ιερής πορνείας, επειδή οι ιστορικοί ή οι γεωγράφοι της Αρχαιότητας, κυρίως Έλληνες, που μιλούν για το θέμα εκπλήσσονται κυρίως από το σκανδαλώδη χαρακτήρα, που παρουσιάζουν παρόμοιες πρακτικές στα αμύητα μάτια τους. Η βαθιά σημασία τού τυπικού πολύ λίγο τους ενδιαφέρει και οι εξηγήσεις που δίνουν σχετικά είναι συχνά φαντασιοπληξίες.

Άλλωστε, ανάλογα με τους λαούς αλλάζουν και οι αιτιολογίες. Στη Λυδία, στην Αρμενία, στη Θήβα της Αιγύπτου αφιερώνονται νεαρές παρθένες στη θεότητα. Όπως οι Ουλέντ - Ναΐλ στην Αλγερία, πρέπει να κερδίσουν την προίκα τους εκδιδόμενες μέχρι το γάμο τους:

An Ouled Nail woman from a French postcard, early 20th century.

«Οι Αρμένιοι λατρεύουν ιδιαίτερα την Αναΐτι και έχτισαν προς τιμήν της πολλούς ναούς, κυρίως στην Ακιλησηνή. Της αφιερώνουν σκλάβους, αγόρια και κορίτσια. Και κάτι που προξενεί πιο μεγάλη έκπληξη είναι, ότι οι πιο εξέχοντες άντρες της χώρας αφιερώνουν τις ακόμα παρθένες κόρες τους: ο νόμος τις θέλει να επιδίδονται στην πορνεία για πολύ καιρό προς όφελος της θεάς, πριν να δοθούν για γάμο, και κανείς δεν κρίνει απρεπές να τις παντρευτεί στη συνέχεια». (Στράβων, “Γεωγραφικά”, ΧΙ, 14,16).

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι κόρες των Λυδών μαζεύουν την προίκα τους με τον ίδιο τρόπο. Σε άλλους λαούς οι ιερόδουλες ή ιερές πόρνες ανήκουν στο διαρκή «κλήρο» της θεότητας και ασκούν όλη τους τη ζωή το επάγγελμά τους στον περίβολο τού ναού της θεάς, στην οποία περιέρχονται τα χρηματικά ποσά, που δίνουν οι «πιστοί».

Detail of ancient Mesopotamian so-called "Ishtar Vase", terracotta with cut, moulded, and painted decoration, from Larsa, early 2nd millennium BC. Shows a representation of the goddess Ishtar (Inana/Inanna), naked, winged and wearing a version of the horned cap or tiara of divinity. The pubic triangle and belly-button are heavily emphasized, while the breasts were crudely scratched in as an afterthought. She is surrounded by birds, fish, a bull and a tortoise (not visible in this crop).

Ο Ηρόδοτος, σε ένα απόσπασμα περισσότερο γραφικό, παρά ακριβές, αναφέρει το τέχνασμα των ιερόδουλων τής βαβυλωνιακής θεότητας Μπελίτ - Ιστάρ, της οποίας το όνομα μετατρέπει σε Μύλλιτα:

This is thought to be the statue of the goddess Mylitta, the Babylonian representation of the Greek Aphrodite.

«Να ποια είναι η πιο επονείδιστη συνήθεια των βαβυλωνίων. Κάθε γυναίκα της χώρας πρέπει μια φορά στη ζωή της να σμίξει με έναν ξένο άντρα στο ιερό της Αφροδίτης. Πολλές απαξιούν να έρχονται σε οποιαδήποτε επαφή με άλλες βαβυλώνιες και τα πλούτη τους τις γέμισαν αλαζονεία: πηγαίνουν στο ιερό με σκεπαστές άμαξες και τις ακολουθούν πολλοί υπηρέτες. Στον περίβολο τού ναού οι γυναίκες κάθονται πολλές μαζί, έχοντας στο κεφάλι ένα στεφάνι από σκοινί. Άλλες έρχονται, άλλες φεύγουν. Ανάμεσα στις γυναίκες, περάσματα σε ευθεία γραμμή προς όλες τις διευθύνσεις επιτρέπουν στους ξένους να κινούνται για να διαλέξουν. Όταν μια γυναίκα καθίσει εκεί, πρέπει να περιμένει ένας άγνωστος να ρίξει χρήματα στα γόνατα της και να σμίξει μαζί της στο εσωτερικό τού ναού. Καθώς της ρίχνει τα χρήματα, ο άντρας πρέπει να πει: “Σε καλώ στο όνομα της θεάς Μύλιττας” - αυτό είναι το ασσυριακό όνομα της Αφροδίτης. Δίνει κανείς όποιο ποσό θέλει και η γυναίκα δεν έχει κανένα δικαίωμα να αρνηθεί τον άντρα, μια και τα χρήματα είναι ιερά και πρέπει να ακολουθήσει τον πρώτο, που της ρίχνει κάτι. Αφού σμίξει με τον άντρα, εκπλήρωσε το καθήκον της απέναντι στη θεά και μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι της. Όσες είναι όμορφες και με καλή κορμοστασιά μπορούν γρήγορα να επιστρέψουν σπίτι τους, όμως οι άσχημες είναι υποχρεωμένες να μένουν πολύ καιρό, μια και δεν μπορούν να τηρήσουν το νόμο. Μερικές μένουν και τρία η τέσσερα χρόνια». (“Ιστορίαι”, Ι, 199).

Εύκολα αντιλαμβανόμαστε, ότι στην εξήγησή του ο Ηρόδοτος αναμιγνύει διάφορες μορφές ιερής πορνείας, εκείνη που υπάρχει στους λαούς όπου τα κορίτσια κάθε κοινωνικού στρώματος πρέπει να εκδίδονται, για να συγκεντρώσουν το απαραίτητο για την προίκα τους ποσό και τη συνήθεια των ιερόδουλων. που τάσσονται στην υπηρεσία της θεότητας. Ωστόσο, ως ταξιδιώτης ο Ηρόδοτος σίγουρα επισκέφτηκε αυτή την αχανή «αγορά γυναικών», με την οποία έμοιαζε το ιερό της θεάς Μπελίτ - Ιστάρ. Η ζωηρόχρωμη περιγραφή του μας επιτρέπει να φανταστούμε το παράξενο θέαμα της θορυβώδους οχλαγωγίας στον τεράστιο ναό, τα πήγαιν΄- έλα των ιερόδουλων και των επισκεπτών, τις σειρές των γυναικών των μαντρωμένων σαν τα κτήνη, που φοράνε στο κεφάλι τους ένα σκοινί, που συμβολίζει τη σκλαβιά τους.

«Ου παντός πλειν εις Κόρινθον...»

Placed high on the Acrocorinth overlooking the Gulf of Corinth was a temple dedicated to Aphrodite, the goddess of the Corinthian citadel. And it was here that Aphrodite brought her eastern influence of sacred prostitution to this western port. I was always intrigued at how the ancient Greeks welcomed this eastern goddess into their culture. This article is a quick glimpse into the Corinthian goddess Aphrodite.

«Φιλόξενες κοπέλες, υπηρέτριες της Πειθούς στην πλούσια Κόρινθο, εσείς που καίτε τις χρυσές στάλες του λιβανιού, οι σκέψεις σας πετούν προς την ουράνια μητέρα των ερωτικών επιθυμιών, την Αφροδίτη, που σας επιτρέπει, κόρες μου, να μαζεύετε στις χαρωπές σας κλίνες τον καρπό της τρυφερής σας νιότης». (Πίνδαρος, Εγκώμια, 3).

Έτσι, με χιούμορ και ποίηση, ο Πίνδαρος αναφέρεται στις διασημότατες κατοίκους της Κορίνθου, τις ιερόδουλες της Αφροδίτης και της θεραπαινίδάς της, της Πειθούς. Ιέρειες, σκλάβες και πόρνες μαζί, οι κοπέλες αυτές συμβάλλουν στην ξεχωριστή θέση, που αποκτά η Κόρινθος ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις. Αυτή η ιδιαίτερη λατρεία της Αφροδίτης στην Κόρινθο ή στην Κύπρο εξηγείται από τις ανατολικές επιδράσεις, που παρουσιάζονται σημαντικές στις περιοχές αυτές. Πρόκειται για ένα σποραδικό φαινόμενο, που εκμεταλλεύεται κυρίως την κακή φήμη της Κορίνθου.

Breast, votive terracotta, Corinth.

Η σημαντική δραστηριότητα των δύο λιμανιών, ο αυξημένος αριθμός ταξιδιωτών, που μένουν για λίγο στην πόλη για τις υποθέσεις τους ή για ψυχαγωγία, ωφελούν το ναό της Αφροδίτης, που έχει εγκατασταθεί στην κορυφή της Ακροκορίνθου. Πάνε εκεί για να λατρέψουν, σ΄ αυτό το κουρνιασμένο σ΄ ένα απότομο τοπίο ιερό, τη θεά, που παριστάνεται με τη μορφή ενός αγάλματος με πανοπλία και «υπηρετείται» από ιερές πόρνες:

«Το ιερό της Αφροδίτης ήταν τόσο πλούσιο, που είχε περισσότερες από χίλιες ιερές πόρνες, προσφορά στη θεά από άντρες ή γυναίκες. Εξ αιτίας τους η πόλη ήταν πυκνοκατοικημένη και πλούτιζε σημαντικά, επειδή οι ιδιοκτήτες των καραβιών καταστρέφονταν εύκολα σ΄ αυτά τα μέρη, εξ ου και η περίφημη παροιμία: “Δεν μπορούν όλοι να πλευρίζουν στην Κόρινθο”». (Στράβων, “Γεωγραφικά”, VIII, 378).

Αυτές οι ιερές σκλάβες είναι πασίγνωστες σ΄ ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο και, όπως εξηγεί ο Στράβων, προσφέρονται από τούς πιστούς στη θεά. Κατά κάποιο τρόπο αποτελούν ζωντανά τάματα!  Κάποιος Ξενοφών ο Κορίνθιος, αθλητής, που νίκησε στους Ολυμπιακούς Αγώνες τού 464 π.Χ., προσφέρει σε ένδειξη ευχαριστίας στην Αφροδίτη της Κορίνθου πενήντα πόρνες και ο Πίνδαρος μνημονεύει το γεγονός:

Aphrodite ihtyphalica before shell. Small marble plastic. Delos. Isn't evident, whether is concerned castback archaic sacral forms (Apfrodite ithyfalike - on Corinth and Cyprus) or Roman pornography.

«Ω κυρίαρχη της Κύπρου, να, που στο ιερό σου στην Κόρινθο ο Ξενοφών οδήγησε μια ομάδα νεαρών γυναικών, πενήντα σώματα στην υπηρεσία σου, μες στη χαρά του, που είδε όλες του τις ευχές να πραγματοποιούνται». (Πίνδαρος, “ΧΙΙΙ Oλυμπιόνικος”).

Copy of Praxiteles; restorer: Ippolito Buzzi (Italian, 1562–1634), Cnidus Aphrodite. Marble, Roman copy after a Greek original of the 4th century. Marble; original elements: torso and thighs; restored elements: head, arms, legs and support (drapery and jug).

Στη Σικελία, στο όρος Έρυξ, όπου έχει εγκατασταθεί σε μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή τοποθεσία στην κορυφή ενός απότομου βράχου ένα ιερό της Αφροδίτης, οι πιστοί κι εκεί με τις προσφορές τους χαρίζουν ιερόδουλες στη θεά:

«Ο ψηλός λόφος του Έρυκα κατοικείται και διαθέτει ένα ναό της Αφροδίτης με την ιδιαίτερη λατρεία του, άλλοτε γεμάτο από ιερές σκλάβες, που οι Σικελοί και οι ξένοι πρόσφεραν μετά από κάποιο τάμα». (Στράβων, “Γεωγραφικά”, VI, 272).

Πόρνες ή ιέρειες;

Πόρνη με πελάτη της. (Αττική πελίκη, 430 π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας). Youth giving a purse to a sitting hetaera (courtesan). Behind her stands a young woman carrying a plemochoe (toilet vase). Attic red-figure pelike (wine-holding vessel) by Polygnotos, ca. 430 BC. From Kameiros, Rhodes. Un jeune offre une bourse à une hétaïre (courtisane) assise. Derrière elle se tient une jeune femme avec une plemochoé. Peliké attique à figures rouges de Polygnotos, vers 430 av. J.-C. Provenance : Rhodes, Camiros. Musée archéologique national, Athènes.

Τι ακριβώς είναι οι ιερόδουλες; Σίγουρα πόρνες, αλλά και ιέρειες, αφού τα δύο λειτουργήματα είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Όπως οι υπόλοιπες ιέρειες τού ελληνικού κόσμου, συμμετέχουν επίσημα σε όλες τις τελετές, όπου η «ιερή» παρέμβαση τους είναι απαραίτητη. Έτσι, όταν οι Πέρσες εισβάλλουν στην Ελλάδα, ζητείται από τις ιερόδουλες της Κορινθίας Αφροδίτης να προσευχηθούν δημόσια και να προσφέρουν μια θυσία για τη σωτηρία των Ελλήνων. Φαίνεται, ότι οι προσευχές ήταν αποτελεσματικές, αφού ο στρατός και ο στόλος τού Ξέρξη τράπηκαν οριστικά σε άτακτη φυγή από το συνασπισμό των ελληνικών πόλεων κι έτσι οι Κορίνθιοι τοποθετούν στο ναό της Αφροδίτης ένα τάμα, αγάλματα και τον κατάλογο όλων των πόρνων, που ενέπνευσαν τη νίκη.

Ένα επίγραμμα του Σιμωνίδη χαραγμένο ύστερα απ' αυτό τον κατάλογο, αποτίει φόρο τιμής στην αποτελεσματικότητα των ιερόδουλων και της προστάτιδάς τους, Αφροδίτης:

Euphronios as potter (signed), Onesimos as painter, A courtesan ties up her himation (long garment) again while her middle-aged client watches up. The lyre show her to be a musiciancalled for a banquet. Interior from an Attic red-figured kylix, ca. 490. From Vulci.

«Αυτές οι γυναίκες αφοσιώθηκαν για να προσευχηθούν στη θεϊκή Κύπριδα, για χάρη των Ελλήνων και των γενναίων στη μάχη πολιτών τους. Γιατί η θεά Αφροδίτη δε θέλησε η ακρόπολη των Ελλήνων να παραδοθεί στους Πέρσες τοξότες». (“Aθήναιος”, XIII, 573 d).

"Η Φρύνη μπροστά στον Άρειο Πάγο", έργο του Jean-Léon Gérôme, 1861, Hamburg Kunsthalle. A depiction of Phryne, a famous hetaera (courtesan) of Ancient Greece, being disrobed before the Areopagus. Phryne was on trial for profaning the Eleusinian Mysteries, and is said to have been disrobed by Hypereides, who was defending her, when it appeared the verdict would be unfavourable. The sight of her nude body apparently so moved the judges that they acquitted her. Some authorities claim that this story is a later invention.

Ένα τέτοιο επεισόδιο δείχνει, ότι οι ιερόδουλες κατέχουν μια σεβαστή θέση στον ελληνικό κόσμο και επιτρέπει να καταλάβουμε καλύτερα την αντιφατική στάση, που τηρούν ανέκαθεν οι αρχαίοι απέναντι στην πορνεία. Σίγουρα οι «λαϊκές» πόρνες θεωρούνται αμελητέα ποσότητα. Ωστόσο, η πεποίθηση, ότι οι δραστηριότητές τους εξαρτώνται από τον ιερό χώρο της Αφροδίτης δεν είναι ποτέ εντελώς απούσα. Γι΄ αυτό το λόγο επιτράπηκε και η αθώωση της περίφημης Φρύνης. Το επεισόδιο είναι πολύ γνωστό: με την απειλή να καταδικαστεί σε θάνατο, αφού κατηγορήθηκε για ασέβεια, σώζεται από το δικηγόρο της, το ρήτορα Υπερείδη, που έχει τη φαεινή ιδέα να αποκαλύψει το σώμα της πελάτισσάς του μπροστά στο δικαστήριο. Οι ηλιαστές αθωώνουν τη Φρύνη σίγουρα επειδή η φυσική ομορφιά της νεαρής γυναίκας τούς άγγιξε· όμως σίγουρα κινούνται και από το δεισιδαιμονικό φόβο, ότι καταστρέφουν αυτή την ιέρεια της Αφροδίτης, που το υπέροχο κορμί της φέρει τόσο έκδηλα τη σφραγίδα της θεότητας.

A statuette of Aphrodite holding an apple: Temple sex, according to the "Encyclopedia of Theology and the Church," was a "moral and hygienic plague spot on the body of the people."

Παρ΄ όλο που καμιά πηγή δε μας παρέχει περισσότερες λεπτομέρειες για την οργάνωση της ιερής πορνείας στις ελληνικές πόλεις, είναι εύκολο να φανταστούμε, ότι το κορινθιακό ιερό θα πρέπει να παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με εκείνο της Μπελίτ - Ιστάρ στη Βαβυλώνα. Όμως, δε γνωρίζουμε τίποτα για τη ζωή των ιερόδουλων της Κορίνθου. Μένουν στον περίβολο του ναού; Είναι ταμένες για όλη τους τη ζωή ή έχουν τη δυνατότητα να απαλλαχτούν από το λειτούργημά τους εξαγοράζοντας την ελευθερία τους; Οι αρχαίοι, αν ήταν λίγο ομιλητικοί γι΄ αυτές τις υπηρέτριες της Αφροδίτης, δεν ήταν περισσότερο και για τους πελάτες τους. Θα πρέπει να φανταστούμε ομάδες προσκυνητών υπέρ το δέον ευσεβών ή, πιο πεζά, κατά περίσταση ευλαβών, που χαίρονται να συνδυάζουν θρησκευτικά καθήκοντα και απόλαυση;

Η παρουσία αυτού του πλήθους γυναικών των αφιερωμένων στη θεά τού έρωτα συμβάλλει στη φήμη της Κορίνθου ως πόλης των εύκολων απολαύσεων και δεν προκαλεί καθόλου έκπληξη, το ότι η «λαϊκή» πορνεία αποκτά σημαντικές διαστάσεις μέσα στην πόλη. Οι δουλέμποροι οδηγούν σ΄ αυτό το λιμάνι τα πιο όμορφα «εμπορεύματα» τους. Πράγματι ξέρουν, ότι έχουν όλες τις ευκαιρίες να βρουν πλούσιους αγοραστές, που ψάχνουν κορίτσια αρκετά όμορφα για να τα τάξουν στην Αφροδίτη.

Έτσι η Λαΐς, μια από τις πιο φημισμένες εταίρες του τέλους του 5ου π.Χ. αιώνα, παιδάκι ακόμα οδηγείται σαν σκλάβα από τη Σικελία στην Κόρινθο και προσφέρεται στη θεά· το μέλλον της αλλάζει καθοριστικά, όταν συναντά το ζωγράφο Απελλή, που τη «λανσάρει» στους αθηναϊκούς καλλιτεχνικούς και πνευματικούς κύκλους. Η Νέαιρα ξεκίνησε κι εκείνη να δουλεύει στην Κόρινθο.

A fresco painting in Pompeii: What happened behind the temple walls? Tribes from Sicily to Thebes are believed to have indulged in perverse religious customs.

Ως την κατάληψή της από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ., η Κόρινθος παραμένει μια από τις πιο επιδεικτικές πόλεις του ελληνικού κόσμου, αφού η απόλαυση και η πολυτέλεια αναπτύχθηκαν πολύ φυσικά σ΄ αυτή την πρωτεύουσα της ιερής ή κοσμικής πορνείας. Καταστρέφεται από τους Ρωμαίους, ανοικοδομείται από τον Καίσαρα, αλλά ποτέ δεν χάνει τη φήμη της ακόλαστης πόλης, ακόμα και μετά την εξάλειψη των ιερόδουλων και της «σκανδαλώδους» λατρείας της Αφροδίτης στην Ακροκόρινθο. Για τους αρχαίους παραμένει πάντα το σύμβολο της διαφθοράς.

Στη τοιχογραφία αυτή, εικονίζεται μια πόρνη σε ερωτικό παιχνίδι με δύο πελάτες, από τη βίλα των μυστηρίων στην Πομπηία.

Ωστόσο, η Κόρινθος δεν είναι ολόκληρη η Ελλάδα και η ιερή πορνεία αποτελεί μια εξαίρεση στον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Αν σε ορισμένες πόλεις είναι δυνατό να εντοπίσουμε συνοικίες εξειδικευμένες στην εκμετάλλευση της απόλαυσης, αυτό δεν έχει καμία σχέση φυσικά με τη συγκέντρωση των ιερόδουλων στον περίβολο ενός ναού, η οποία αποτέλεσε και την πρωτοτυπία της Κορίνθου.

Το παραπάνω άρθρο αποτελείται από αποσπάσματα από το βιβλίο της dr. Catherine Salles «Η άλλη όψη της Αρχαιότητας. Ο υπόκοσμος» (έκδ. Παπαδήμα).     

Βαυβώ, το μυθικό αιδοίο. Baubo, la vulve mythique

Βαυβώ= Ρίζα βαυ-βαΰζω-βαυβώ. Θηλυκή γονιμική θεότητα που το όνομα της σημαίνει «γυναικείο αιδοίο» και βαυβών (ο) το ανδρικό γεννητικό όργανο, γενικώς δηλαδή τα απόκρυφα μέρη. Από εκεί προέρχεται και ή αιδώς, αλλά και το επίθετο αιδοίος που σημαίνει σεβαστός, γένος θεών αιδοίον λέει ο Ησίοδος. Αποδίδεται και ως προσωνύμιο της Εκάτης. Κατά άλλη εκδοχή, σημαίνει αποκοιμίζω, αποκοιμώμαι (βαυβάω). Για τα ανδρικά και γυναικεία γεννητικά όργανα παραδίδεται και η λέξη κύων. Baubo, hellenistic small terracotta, Berlin.

Βρισκόμαστε στο Ράριον Πεδίον, κάπου μεταξύ Αθήνας και Ελευσίνας. Σύμφωνα με την ορφική διδασκαλία η θεά Δήμητρα έφθασε στην Ελευσίνα ψάχνοντας να βρει την κόρη της.

Εκεί, η Δήμητρα συνάντησε τους εξής πέντε (5) ανθρώπους, που ξεπετάχτηκαν μέσα από τη γη:

Βαυβώ αυνανιζόμενη από την Αίγυπτο. Πτολεμαϊκής εποχής. Μουσείο Κοπεγχάγης.

Τη γυναίκα Βαυβώ, τον άντρα Δυσαυλή και τους γιους Τριπτόλεμο, Εύμολπο και Ευβουλέα. 

Βαυβώ σε κίνηση ανασύρματος από την ακρόπολη της Γέλας, Σικελία, 450 π.Χ.  

Το όνομα Βαυβώ σημαίνει "μήτρα" (Ο βουβώνας είναι ο μεταξύ των μηρών τόπος, δηλ. η βουβωνική χώρα).

Καμιά φορά, τα πριαπικά πουλάκια, κρυφογελώντας περιπαικτικά, με λένε και Βαυβάρα, δηλαδή μεγάλη Βαυβώ! Αλλά δεν μασάω. Εγώ είμαι πιο …πώς να το πω; Ιερουργημένη ερωτικά; Ναι. Έτσι είμαι. Με αποκαλούν και Ιάμβη νομίζω, επειδή έχω οργασμικό έμμετρο ρυθμό, και όχι γιατι αισχρολογώ αθυρόστομα, όπως λένε οι κακές γλώσσες! Ο ερωτισμός μου είναι αρχέγονος και μυστηριακός, ιερός, έξω από κοινωνικές συμβάσεις και νόρμες, χάνεται στα ερέβη της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, στις απαρχές του γήινου χρόνου! Γι’ αυτό με ζηλεύει η Αφροδίτη Περιβασώ και ανοίγει κι αυτή τα πόδια της, περιμένοντας ίσως να της χαρίσει ηδονή ο Διόνυσος Χοιροψάλας ή κατά κόσμον Αιδοιομαλάκτης. Όμορφα οδηγώ τους καρναβαλιστές μου στις γιορτές για τους ΚατωΚοσμίτες και ειδικά στα Θεσμοφόρια χαίρομαι όταν θυσιάζουν γουρουνάκια για το ασκεπές πουλάκι μου. Άλλωστε, τόσο πόνο τραβάω κάθε φορά για να το αποτριχώσω, να είναι απαλό, λευκό και μυρωδάτο! Εε, να μην επιδείξω την πεδιάδα μου μετά; Αν δεν την προσκυνήσουν, αν δεν την λατρέψουν, πώς θα καρπίσει; Και για σκεφτείτε το λίγο…όταν καρπίζω και βγαίνει ο καρπός μου…εκείνη τη στιγμή…εκείνη τη στιγμή ακριβώς και όχι άλλη… γίνομαι φαλλός. Αιδοίο και φαλλός ταυτόχρονα! Πρίαπε, σε ρούμπωσα! Βαυβώ υστερορωμαϊκής εποχής. Βρισκόταν στο Βερολίνο και σήμερα έχει χαθεί.

Η Βαυβώ λοιπόν, είναι αυτή που παρηγόρησε τη Δήμητρα και να ο τρόπος:

Mε λένε Βαυβώ και σας δείχνω το πουλάκι μου. Άλλωστε, το όνομά μου αυτό σημαίνει. Και επειδή ξέρω ότι σε όλους αρέσουν τα γυναικεία πουλάκια (εκτός από τους αρρενολάτρεις και τους ανέραστους), σηκώνω συχνά το χιτώνα μου, κάνω δηλαδή "ανάσυρμα". Το έκανα για πρώτη φορά στη Δήμητρα, όταν είχε χάσει την Περσεφόνη στον Κάτω Κόσμο, για να την δω να χαμογελάει. Από τότε, το ανάσυρμα είναι σύνηθες στα Ελευσίνια μυστήρια. Είναι χαριτωμένη κίνηση...δεν είναι; Άλλωστε, το άτριχο κεφάλι μου, εγώ το έχω στο πουλάκι μου, το μύσχο μου! Χιχιχιχ! Ανώμαλα μυαλά που είστε!!! Όλο αυτό δείχνει μια οιονεί ιερότητα, όχι σκέτη λαγνεία. Λαγνεία δείχνουν τα πριαπικά ανδρικά πουλάκια και οι όλισβοι. Όχι εγώ με τον ανασηκωμένο χιτώνα για να φαίνεται το γλυκό μου…τράκι μου! Πήλινο ειδώλιο Βαυβούς από τη Σάμο. 3ος αι. π.Χ.

Κάθισε απέναντι από τη θεά με ανοιχτά πόδια. Σήκωσε ψηλά το φόρεμά της και της έδειξε το άσχημο σώμα της. Τότε είναι, που φανερώνεται το παιδί Ίακχος, το οποίο γελούσε μέσα από την μήτρα της. Με το όνομα Ίακχος χαρακτηριζόταν το θεϊκό παιδί των Ελευσινίων Μυστηρίων και λέγεται, πως ήταν το παιδί της Περσεφόνης, που έπρεπε την έλευσή του να αναγγείλει ο τελετουργός ιερέας των μυστηρίων.

Εγώ είμαι λίγο ναζιάρα, μεσμερικό θηλυκό! Βέβαια, για να λέμε και την αλήθεια καμιά φορά, όταν αποκαλύπτεις το πουλάκι σου σε κοινή θέα…εε κάτι νιώθεις…κάτι αναπηδά μέσα σου, κάτι και στο θεατή! Ας το πούμε υποβόσκοντα ερωτισμό. Και όταν αυτός ξεπηδά αλέγκρα ως αστείο στο όνομα της γιορτής, εε… τότε δεν ενοχλείται κανείς, ούτε σε κατηγορεί για γουρουνίτσα και συ βλέπεις και άλλα πουλάκια, μαθαίνεις πώς είναι και νιώθεις και ωραία! Άλλωστε, το χιούμορ και τα αστεία δεν είναι πού απελευθερώνουν τον άνθρωπο να πει τα ανείπωτα, τα απαγορευμένα; Το πουλάκι μου γυμνούλι, προτεταμένο και αισχρές λέξεις να το ντύνουν διάφανα. Πήλινο ειδώλιο Βαυβούς με λύρα/άρπα  από την Πριήνη Μαγνησίας. A Greek terracotta Baubo of the face in torso type, holding a harp from Priene, Anatolia.

Ίσως λοιπόν, το άρρητο και το κρύφιο των τελουμένων Ελευσινίων Μυστηρίων ήταν και είναι, το τι είδε ακριβώς, στη γυμνή μήτρα της Βαβούς η θεά Δήμητρα. Με την επίδραση των Ορφικών η Βαυβώ αντικαθιστά την Ιάμβη που είναι η προσωποποίηση του κωμικού στοιχείου στα Ελευσίνια μυστήρια και αλλάζει τον σοβαρό και μελαγχολικό χαρακτήρα που είχαν μέχρι τότε.

A sandstone sculpture of Lajja Gauri or Aditi, also called uttānapad ("she who crouches with legs spread"), c. 650 CE (Badami Museum, India).

Βαυβώ από το Gilat του Ισραήλ σε τερακότα 4000 π.Χ. From Gilat in Israel a charming painted terra-cotta figurine thought to be 4,000 years old.

Από Σουδάν Θεά –νάνος Bes με καπέλο από φτερά στρουθοκαμήλου. From ancient Sudan a recently-discovered statuette of the Kushite dwarf-goddess Bes with a crown of ostrich feathers.

Η Θεά της γονιμότητας από την Αίγυπτο, Χαθόρ. From Egypt the fertility/cow goddess Hathor.

Όμως εκτός από τον χώρο που μπορούσε να έχει επίδραση ο Ελληνισμός αντίστοιχα ειδώλια υπάρχουν και σε άλλους πολιτισμούς και πιθανόν να προέρχονται από την Αίγυπτο και να πέρασαν στην Ευρώπη από τους Μαυριτανούς.

A 12th century sheela na gig on the church at Kilpeck, Herefordshire, England.

Η κελτική μεσαιωνική Sheela na Gig.

Είναι χαρακτηριστικά τα αντίστοιχα αγαλματάκια Sheela na Gig που υπάρχουν σε εκκλησίες της Ιρλανδίας.

Βαυβώ με το κεφάλι στη θέση της λεκάνης.

Ρωμαϊκό πήλινο ειδώλιο Βαυβούς που χαϊδεύεται από το Agen (Gers) της Γαλλίας. Παρόμοια μπορεί να έχουν πουληθεί στην Ρωμαϊκή Αγγλία. In the Museum of Agen (Lot-et-Garonne): a small, clay, Roman-period torso so similar to the figure above that large numbers are likely to have been manufactured (like modern figurine-ornaments) and provided local models for Romanesque exhibitionist figures. They would also have been sold in Roman Britain.

A Modern Interpretation of Ancient Statues of the Goddess Baubo.

Έχουν γίνει πειράματα ότι αυτά τα αγαλματάκια ερεθίζουν σεξουαλικά τις γυναίκες, ή στην καλύτερη των περιπτώσεων τους εξάπτουν την περιέργεια. Επίσης το χιούμορ θεωρείται ότι μπορεί να χρησιμεύσει ως διαβατήριο για το άσεμνο.

Οι περισσότεροι φιλόλογοι συνδέουν το όνομα Βαυβώ με τον Βαυβώνα που σημαίνει όλισβος. Ο όλισβος ήταν ένα δερμάτινο πέος για χρήσιν των γυναικών.

Ο Ζωρζ Ντεβερέ συσχετίζει το Βαυβώ με τον Βαυβώνα /όλισβο με αυτό που αποκαλείται «αντιθετική έννοια των βασικών λέξεων».

Φέρνει δε μεταξύ άλλων το παράδειγμα της λέξης «κτεις» της οποίας η πρώτη έννοια ήταν κτένα. Σημαίνει όμως επίσης τόσο τα κυρτά ανδρικά όργανα όσο και το κοίλο φύλο της γυναίκας.

Έργο του Magritte εμπνευσμένο από τις Βαυβώ.

Αναφέρει δε ένα άλλο παράδειγμα υπονοούμενης φαλλοποίησης του αιδοίου από τον Αριστοφάνη. Λέει επί λέξει. Στην Ειρήνη ο Αριστοφάνης αποκαλεί το όργανο της γυναίκας «σύκον». Και όχι μόνο το σύκο μοιάζει με πρωκτό, αλλά και ο φαλλός του Διόνυσου, που άλλοτε είχε επιδειχθεί στους Δελφούς, ήταν από ξύλο συκιάς...

Πρόκειται για ένα έργο βαθιάς λογιοσύνης και τολμηρού επιστημονικού προβληματισμού πάνω στη σημασία, τους συμβολισμούς και τη μυθολογία του γυναικείου γεννητικού οργάνου. 

Μια συνωμοσία σιωπής έχει εξαλείψει κάθε τελετουργικό, συμβολικό και μυθικό στοιχείο από ό,τι πιο θηλυκό ενυπάρχει στο φύλο της γυναίκας. Ο Ζωρζ Ντεβερέ με τη διττή του προσέγγιση, μυθολογική και ψυχαναλυτική, ανευρίσκει την αρχέγονη εκείνη ουσία της θηλυκότητας που κατόρθωσε να επιζήσει της συνωμοσίας αυτής.

Μιχάλης Καλλιμόπουλος, Βαυβώ, 2017, Giluform, 91 x 44 x 34 εκ.

Αναπτύσσοντας όλες τις διαπλοκές του ελληνικού μύθου της Βαυβούς που επιδεικνύει το αιδοίο της, αντικρούει ορισμένες πλευρές του σύγχρονου φεμινισμού, προτείνει νέες υποθέσεις και καταδεικνύει ότι το ανδρικό μόριο και ο γυναικείος κόλπος είναι εναλλάξιμοι στα όνειρα, στις φαντασιώσεις και, τέλος, στο βίωμα των εραστών.

Πηγές: http://atheofobos2.blogspot.gr/2007/01/blog-post_05.html -      http://anaskafi.blogspot.com/2016/12/h.html