Ένας βωμός με Γραμμική Α στον Ψηλορείτη, An altar with Linear Α at Zominthos on Mount Psiloritis in Crete

Εργάτες της ανασκαφής στη Ζώμινθο κρατούν τον λίθινο βαθμιδωτό βωμό που μόλις ήρθε στο φως.

Βρέθηκε καλά προστατευμένο, κάτω από ένα πέτρινο θρανίο που ακουμπά στον τοίχο. Λίθινο και το ίδιο αλλά με ασυνήθιστο σχήμα, καθώς αποτελείται από τρία βαθμιδωτά επίπεδα, που μεγαλώνουν από κάτω προς τα επάνω, με μια κοιλότητα μάλιστα στην άνω επιφάνειά του. Υπήρξε όχι απλώς η σημαντικότερη ανακάλυψη της εφετινής ανασκαφής στη Ζώμινθο του Ψηλορείτη, αλλά και ένα από τα σπουδαιότερα ευρήματα που μας έρχονται από τη Μινωική Eποχή. Και αυτό επειδή σε κάθε μία από τις πλευρές του - δώδεκα συνολικά - είναι χαραγμένο από ένα σύμβολο της Γραμμικής Α γραφής.

Ένα χρυσό τυλιγμένο έλασμα, πιθανώς μαγικό, μπροστά στην εστία, που διέφυγε την προσοχή των αρχαίων συλητών, όταν ξετυλίχθηκε έδωσε την εικόνα ενός πλοίου χαραγμένου στο πολύτιμο υλικό.

Πρόκειται για έναν τελετουργικό βωμό, εξ ου και οι μικρές διαστάσεις του (20Χ20 εκ.), όπως εξηγεί η αρχαιολόγος δρ. Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη που τον έφερε στο φως πριν από λίγες ημέρες κατά την ανασκαφή του τεράστιου κτιριακού συγκροτήματος της Ζωμίνθου. Η μελέτη του και η προσπάθεια ανάγνωσης των συμβόλων είναι κάτι που θα απαιτήσει χρόνο και θα γίνει βεβαίως από επιστήμονες, ειδικούς στις μινωικές γραφές, με την ελπίδα ότι μπορεί να αποκαλυφθούν σημαντικά στοιχεία για τις τελετουργίες που ελάμβαναν χώρα σε υψόμετρο 1.200 μ. πριν από 3.500 -4.000 χρόνια. Ο βωμός δεν υπήρξε άλλωστε το μοναδικό τελετουργικό αντικείμενο που αποκαλύφθηκε εφέτος: μια σειρά παραπλήσιων ευρημάτων αποδεικνύει περίτρανα τον ιερό χαρακτήρα του συγκροτήματος, το οποίο πέραν πάσης αμφιβολίας πλέον χαρακτηρίζεται ως ανάκτορο.

Παλαιοανακτορικό συγκρότημα με τέσσερις χώρους (Χώροι 50-52 και 30).

«Ένα μεγάλο διοικητικό, πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο, πολυτελής έδρα του ιερατείου του Ιδαίου Αντρου, ήταν αυτό το ανάκτορο» λέει η κυρία Σαπουνά-Σακελλαράκη. «Γιατί η λειτουργία του δεν θα μπορούσε να περιορίζεται μόνο στους τρεις μήνες που, λόγω υψομέτρου, είναι προσβάσιμο. Ετσι, για τον υπόλοιπο χρόνο το ιερατείο ήταν εγκατεστημένο εδώ στη Ζώμινθο» προσθέτει. Παράλληλα επισημαίνει και τις παραγωγικές λειτουργίες του ανακτόρου, με τα εργαστήρια κεραμικής, μεταλλουργίας και ορείας κρυστάλλου, τα οποία έχουν ήδη αποκαλυφθεί - εκτός φυσικά από την προφανή διαχείριση του φυσικού πλούτου. Ο έλεγχος ωστόσο φαίνεται ότι ανήκε στην Κνωσό. Στον κοντινότερο δρόμο που οδηγεί προς την Ίδα και το Ιδαίον Άντρον, το οποίο λειτουργούσε ως λατρευτικό κέντρο από την εποχή των πρώτων ανακτόρων στην Κρήτη, το ανάκτορο της Ζωμίνθου ελεγχόταν προφανώς από την κυρίαρχη Κνωσό, η οποία είχε υπό την εξουσία της και το ιερό.

Θυσιαστήριο

Χάλκινο εγχειρίδιο, από τον άνω όροφο του Χώρου 49.

Ένα δωμάτιο που έκρυβε εντυπωσιακά ευρήματα, τέτοια που μόνο σε ιερά εντοπίζονται, είναι η άλλη σπουδαία ανακάλυψη. Γιατί στη μία γωνία του ένας ημικυκλικός χώρος οριοθετημένος από όρθιες πλάκες έκρυβε πραγματικό θησαυρό: ένα χάλκινο θυμιατήρι με λαβή, δύο χάλκινους διπλούς πελέκεις και έναν μικρότερων διαστάσεων. Ακόμη, δύο απομιμήσεις πελέκεως και ξίφους, επίσης χάλκινα, και κάτω από αυτά πλήθος πήλινων αγγείων. Όλα τελετουργικά αντικείμενα τα οποία η κυρία Σαπουνά-Σακελλαράκη μαζί με τον αείμνηστο Γιάννη Σακελλαράκη είχαν εντοπίσει παλαιότερα στο Ιδαίο Άντρο και στο ιερό κορυφής των Κυθήρων. 

Αλλά τα ευρήματα δεν σταματούν εδώ. Μέσα στον χώρο αυτόν βρέθηκε και ένας δεύτερος λίθινος, τελετουργικός βωμός, αρκετά καμένος όμως από τη φωτιά, έτσι ώστε να είναι αδύνατον, επί του παρόντος τουλάχιστον, να διαπιστωθεί αν φέρει και αυτός εγχάρακτα σύμβολα. Τέλος, γύρω-γύρω από το πέτρινο χώρισμα ήταν τοποθετημένα και δόντια αγριόχοιρου, ενώ στο δωμάτιο βρίσκονταν διάσπαρτα κέρατα αίγαγρων και ενός ελαφιού.

Θυμιατήρια που βρέθηκαν στον Χώρο 28. 

«Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό περιβάλλον θυσιαστηρίου» εξηγεί η ανασκαφέας επισημαίνοντας ότι σε αυτό το δωμάτιο εντοπίστηκε, κάτω από το θρανίο, και ο βωμός με τα σύμβολα. Χαρακτηριστικό για τη Ζώμινθο εξάλλου είναι το γεγονός ότι όλα τα τελετουργικά σκεύη έχουν βρεθεί προσεκτικά αποθηκευμένα. «Είχαν έναν θρησκευτικό συντηρητισμό στην Προϊστορική Εποχή, γι' αυτό διατηρούσαν όλα τα τελετουργικά αντικείμενα, ακόμη και των παλαιότερων εποχών, ως ιερά κειμήλια» προσθέτει. Επιπλέον διευκρινίζει ότι στο κτίριο θα πρέπει να υπήρχαν αρκετοί χώροι θυσιαστηρίου, ενδεχομένως με κάποιες διαφορές μεταξύ τους, ώστε να καλύπτουν όλες τις τελετουργίες. Η απόδειξη βρίσκεται σε άλλο δωμάτιο του ανακτόρου, το οποίο διασώζει στη μία πλευρά του ένα υψηλότερο επίπεδο ειδικής χρήσης, ένα είδος βωμού στον οποίο ανεβαίνει κανείς με μικρή κλίμακα.

Ο κίονας

Βάση πέτρινου κίονα, ο οποίος φέρει ενσωματωμένο το ξύλινο τμήμα του, μέρος του οποίου διασώζεται στη θέση του.

Για πόσα χρόνια μπορεί να διατηρηθεί το ξύλο; Μια απάντηση δίνει το εύρημα που εντοπίστηκε στην άλλη πλευρά του δωματίου των θρανίων και των λίθινων βωμών (ένας τοίχος που δεν κλείνει στις άκρες του διαχωρίζει το δωμάτιο στα δύο). Πρόκειται για τη βάση ενός λίθινου κίονα, τετράγωνου αρχικώς, με διαστάσεις 70Χ100 εκ. πλάτος και 15 ύψος και στη συνέχεια κυλινδρικού (διαμέτρου 55 εκ. και ύψους 17 εκ.) που χρησιμοποιείται ως υποδοχή του ξύλινου κίονα. Σε ύψος περίπου 30 εκ. και με διάμετρο 26,5 εκ. διασώζεται έτσι στη θέση του αυτό το ξύλο, το οποίο οι Μινωίτες είχαν κόψει προφανώς από το βουνό όπου βρίσκονταν και ήταν ονομαστό άλλωστε για την ξυλεία του, προκειμένου να κατασκευάσουν το κτίριο.

Είναι γνωστό εξάλλου ότι με αυτόν τον τρόπο ήταν κατασκευασμένα όλα τα μινωικά ανάκτορα καθώς η χρήση του ξύλου επέτρεπε την ελαφριά ανωδομή ώστε να μπορούν να προσθέσουν δύο και τρεις ορόφους. Το συγκεκριμένο αφαιρέθηκε με τεράστια προσοχή προκειμένου να συντηρηθεί ενώ η κυρία Σαπουνά-Σακελλαράκη μας θυμίζει ότι ένα παρόμοιο εύρημα είχαν φέρει στο φως κατά την ανασκαφή των Αρχανών, στην είσοδο του ανακτόρου.

Το κτήριο, με πάνω από 55 ισόγειους χώρους, δεύτερο ή και τρίτο σε μεγάλο μέρος του χώρο, αποτελεί το μεγαλύτερο γνωστό οικιστικό κέντρο των μινωικών χρόνων πάνω στα βουνά.

Ένας μακρύς διάδρομος μήκους 17,40 μ. (ως το σημείο που έχει φθάσει ως τώρα η ανασκαφή) και πλάτους 1,55 μ. χωρίζει το ανάκτορο σε δύο πτέρυγες, την ανατολική και τη δυτική. «Όλη η ανατολική πτέρυγα φαίνεται ότι είχε θρησκευτική χρήση» λέει η αρχαιολόγος.

Τα τρία κωνικά ποτήρια κοινωνίας – ρυτά με διακόσμηση καλαμοειδών που βρέθηκαν σε κόγχη, στον Χώρο 15.

Σε ένα από τα δωμάτια αυτής της πλευράς βρέθηκε μια πήλινη τριποδική τράπεζα με γαλάζιο κονίαμα ενώ σε ένα άλλο ήρθε στο φως ομάδα χάλκινων αντικειμένων θρησκευτικής χρήσης μεταξύ των οποίων διπλοί πελέκεις, αφιερωματικά εγχειρίδια αλλά και ένα μακρόστενο, χάλκινο αντικείμενο, απροσδιόριστης ακόμη χρήσης, με κρίκο στη μία άκρη του.

Λίθινο κέρας καθοσίωσης. Χώρος 15.

Εδώ θα πρέπει να προστεθούν και όλα τα άλλα σπουδαία ευρήματα των τελευταίων χρόνων, όπως τα χάλκινα ειδώλια, το σκήπτρο του ιερέα με τα χαραγμένα φίδια, τα θυμιατήρια, τα χάλκινα εγχειρίδια και τα χάλκινα κύπελλα, τα ρυτά σε σχήμα ζώου, τα κύπελλα κοινωνίας αλλά και πολλά αναθήματα, περόνες και περίαπτα, κοσμήματα, ελάσματα.

Τοιχογραφίες

Zominthos covered by fog.

Τεράστιος είναι ο όγκος των κονιαμάτων που προκύπτουν από την ανασκαφή. Ειδικά μάλιστα οι τοίχοι των δωματίων του άνω ορόφου, όχι μόνο έφεραν καλής ποιότητας κονιάματα, αλλά ήταν και καλά τοιχογραφημένα, όπως διακρίνεται από τα χρώματα που έρχονται στο φως: κόκκινο, κίτρινο και γαλάζιο. Αλλά για τις παραστάσεις θα μπορεί να μιλήσει κανείς μετά τη συντήρηση των τοιχογραφιών - αν και ήδη, σε ένα μικρό τμήμα από αυτές, διακρίνονται ορισμένα κλαδιά και ένα πουλί.

Με περισσότερα από 55 δωμάτια και εμβαδόν άνω των 1.600 τ.μ., με δεύτερο όροφο ή και τρίτο σε μεγάλο μέρος του, το κτίριο είχε κατασκευαστεί στη δυτική πλαγιά ενός χαμηλού λόφου σε θέση που παρέχει τον έλεγχο ολόκληρου του οροπεδίου.

Η έκταση του χώρου ανέρχεται περίπου σε τέσσερα στρέμματα ενώ από τη γεωμαγνητική, που επίσης έγινε εφέτος, αποδείχτηκε ότι γύρω από το ανάκτορο υπάρχουν πολλά κτίσματα του οικισμού.

Professor of Archaeology Dr. Yannis Sakellarakis. 

Μια ακόμη πολύτιμη πληροφορία της ανασκαφής εξάλλου προέκυψε από τον καθαρισμό του αύλειου χώρου της βόρειας πλευράς του κτιρίου όπου εντοπίστηκε η αρχή δύο πομπικών διαδρόμων του ανακτόρου. Δέκα αρχαιολόγοι, δύο αρχιτέκτονες, ειδικοί συντηρητές, τοίχων, τοιχογραφιών και αγγείων, ειδικοί ανασκαφικοί εργάτες για τους σημαντικούς χώρους εργάστηκαν επί πέντε εβδομάδες σε αυτόν τον χώρο, τον οποίο ο Γιάννης Σακελλαράκης είχε εντοπίσει από το 1982, για να ξεκινήσει όμως την έρευνα μόλις το 2006. Ανασκαφέας του Ιδαίου Αντρου, των Αρχανών, του ιερού κορυφής στα Ανεμόσπηλια αλλά και των Κυθήρων, ο αρχαιολόγος θεωρούσε τη Ζώμινθο, με το προελληνικό όνομα, ως «μια μινωική μοναδικότητα», ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που επισήμαινε πως «αν αφήσω κάτι στην Αρχαιολογία, αυτό θα είναι η διάσταση των βουνών».

Ένας ιδιοφυής μινωίτης αρχιτέκτονας

Χτίστηκε με μεγάλους ογκόλιθους μήκους ενός μέτρου και όλα του τα δάπεδα ήταν καλοστρωμένα από ωραίες, μεγάλες πλάκες. Το ανάκτορο της Ζωμίνθου φαίνεται ότι είχε έναν ιδιοφυή αρχιτέκτονα με ιδιαίτερη γνώση της λειτουργίας και της χρήσης των χώρων, όπως λέει η αρχαιολόγος κυρία Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, η οποία διεξάγει την ανασκαφή. Τα ευρήματα δείχνουν ότι χτίστηκε στα Προανακτορικά χρόνια (2100-1900 π.Χ.), αφού μέσα στο κτίριο διατηρούνται ως «νησίδες» λείψανα εκείνης της περιόδου τα οποία οι μεταγενέστεροι - στην Παλαιοανακτορική περίοδο πλέον - ενσωμάτωσαν στην επόμενη φάση του. Ωστόσο, μετά τον σεισμό του 1700 π.Χ. περίπου, ο οποίος προκάλεσε μεγάλες καταστροφές, το κτίριο εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του, οι οποίοι έφυγαν παίρνοντας μαζί τους και τα υπάρχοντά τους. Τα στοιχεία δείχνουν ότι επέστρεψαν γρήγορα, μέσα σε 30-50 χρόνια το πολύ, και τότε ξανάχτισαν το κτίριο αλλάζοντας σε μικρό βαθμό τη διαρρύθμισή του. Μερικούς αιώνες αργότερα όμως νέος σεισμός επέφερε μεγαλύτερη καταστροφή. Αλλά οι άνθρωποι επέστρεψαν για μία ακόμη φορά... και ξαναέχτισαν. Στη συνέχεια ήρθαν οι Μυκηναίοι, ήρθαν οι Ρωμαίοι, μετά οι Βυζαντινοί, οι Ενετοί, οι Τούρκοι, αφήνοντας όλοι τους στη Ζώμινθο τα χνάρια τους, που σε τίποτε όμως δεν κατόρθωσαν να ξεπεράσουν εκείνα των πρώτων μινωιτών κατοίκων.

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΗΜΑ

Φωτογραφικός Διαγωνισμός National Geographic Traveler 2013, The best travel photos in the world: National Geographic announces winners of its prestigious 2013 Traveler Photo Contest

1η Θέση: Dig me river

Manaus, Amazonas, κατά τη διάρκεια του Βραζιλιάνικου πρωταθλήματος Aquathlon / του Wagner Araujo. Money shot: The top prize went to photographer Wagner Araujo, who captured this incredible image while attending the Brazilian Aquathlon (swimming and running) championship in Manaus.

2η Θέση: Thunderstorm at False Kiva

Η.Π.Α., καταιγίδα στο Εθνικό Πάρκο Canyonlands / του Max Seigal. Mystic haze: Max Seigal hiked out to these ruins at Canyonlands National Park at night hoping to photograph them with the milky way, but instead a thunderstorm rolled through creating this dramatic image.

3η Θέση: Say Cheese

Κένυα, Εθνικό Πάρκο Masai Mara / του Yanai Bonneh. Wild things: Cheetahs jumped on the vehicle of tourists in Masai Mara National Park, Kenya, and Yanai Bonneh was in the right place to capture the big cats in action.

Τιμητική Διάκριση: Lady in Water

Μιανμάρ, μια κυρία συλλέγει νερό από το ποτάμι σε ένα χωριό στη Bagan / του Marcelo Salvador. Merit prize: Marcelo Salvador captured this poetic image of a woman drawing water from a river near Bagan, Myanmar.

Τιμητική Διάκριση: Portrait of an Eastern Screech Owl

Πορτρέτο μικρής κουκουβάγιας που συναντά κανείς στην Ανατολική,Βόρεια Αμερική / του Graham McGeorge. What a hoot: The Eastern Screech Owl is seen here doing what they do best: blending into their surroundings.

Τιμητική Διάκριση: Children of Reindeer

Sápmi, o Mikael Ande, ένα παιδί εκτροφέων ταράνδων κάνει διάλειμμα μετά από μια μακρά και κρύα ημέρα / της Michelle Schantz. Little helper: Mikael Ande, a child of Sami reindeer herders, takes a break indoors after a long, cold day of rounding up the animals for vaccinations and slaughter.

Τιμητική Διάκριση: Sakura

Ιαπωνία, αιωνόβιες κερασίες / του Hideyuki Katagiri. Timeless: Hideyuki Katagiri captured the blossoming of cherry trees, or Sakura, in Japan.

Τιμητική Διάκριση: The TataHonda sect

Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, κατά τη διάρκεια θρησκευτικής τελετής της σέκτας Tatahonda / του Gergely Lantai-Csont. Inside man: Gergely Lantai-Csont was allowed to photograph women of the secretive Tatahonda in the Democratic Republic of the Congo as they prepared for a religious ceremony.

Τιμητκή Διάκριση: Piano play at sunset

Νέα Ζηλανδία, σε δρόμο της πόλης Queenstown / του Nikola Smernic. Moment of peace: Queenstown, New Zealand, known as 'The Adventure Capital of The World,' draws adrenaline junkies who spend their days skydiving and and zip-lining, one of whom decided to take a break from all the action by playing a doleful tune.

Τιμητική Διάκριση: Guanjiang Shou

Ταϊβάν, θίασοι Guanjiang Shou, δραστηριότητα σε παραδοσιακή θρησκευτική συγκέντρωση / του Chan Kwok Hung. True colors: Guanjiang Shou troupes are one of Taiwan most popular activities that may be seen all over the country at traditional folk religion gatherings. With their fiercely painted faces, fangs and choreographed performances, they are easily recognized.

Τιμητική Διάκριση: Another Perspective of the day

Ινδονησία, ψαράς στη παραλία Bira / του Dody Kusuma. As old as time: A fisherman is seen casting a net at Bira Beach, Indonesia, like generations of his ancestors.

Eνετικό μουσείο στον Πύργο Della Rocca Barozzi. Della Rocca Barozzi Tower Venetian Museum of Naxos

O Πύργος Della Rocca Barozzi βρίσκεται στη πολύ χαρακτηριστική και εντυπωσιακή περιοχή του Κάστρου στη Χώρα της Νάξου. Ο πύργος στεγάζει το Ενετικό Μουσείο της Νάξου. Είναι ένας καλοδιατηρημένος πύργος που ανήκει στην οικογένεια Καραβία. Οι ιδιοκτήτες δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο να διατηρήσουν αναλλοίωτη από το χρόνο την παλιά ατμόσφαιρα και αίγλη του κτιρίου.

The Della Rocca-Barozzi Tower is located inside the remarkable and impressive area of the Kastro in Hora of Naxos. The tower houses the Venetian Museum of Naxos. This is a well preserved tower belonging to the Karavias Family. The owners give particular importance in preserving the old atmosphere and glamour of the building unaltered by the passing of time.

Ο πύργος σήμερα έχει μετατραπεί σε ένα μοναδικό ενετικό μουσείο (με πολύ προσωπικό ύφος) που περιέχει, έπιπλα, τραπεζομάντιλα, χρηστικά αντικείμενα, κοσμήματα, βιβλία, ρούχα, όπλα, και πολλά άλλα αντικείμενα των προηγούμενων ετών, που αποτελούσαν το νοικοκυριό.

The tower today has been turned in to a unique museum (with a very personal style) which contains, furniture, table cloths, utilitarian objects, jewels, books, clothind, arms, and a lot of other objects of past years that constituted the household. 

Ο πύργος αποτελείται από τον κυρίως όροφο (σαλόνι, υπνοδωμάτια, τραπεζαρία, βιβλιοθήκη, παρεκκλήσι) και ένα κελάρι που χωρίζεται σε διαφορετικά επίπεδα.

The tower house is made up of the main floor (lounge, bedrooms, dining room, library, chapel) and a cellar articulated over several levels.

Όλα τα αντικείμενα που βρίσκονται εκεί έχουν τη δική τους διαχρονική διαδρομή και όλα μαζί συνθέτουν με μοναδικό τρόπο την Ιστορία όλης της περιοχής.

All of the collection of household articles found there have their own diachronic course and all together combine, in a unique way, the History of the greater Cycladic area.

Το μουσείο κάθ’ όλη τη διάρκεια του έτους – αλλά κυρίως κατά την καλοκαιρινή περίοδο – φιλοξενεί σημαντικές πολιτιστικές εκδηλώσεις, από κονσέρτα μέχρι τοπικά βιολιά, εικαστικές εκθέσεις ή λαογραφικά θεάματα, σε έναν ξεχωριστό χώρο που βρίσκεται στο κελάρι του πύργου, καθώς και στην πλαϊνή αυλή.

Through out the year – but especially during the summer season – the museum houses important cultural activities, such as classical music concerts, local and traditional violin concerts, art exhibitions or folkloric events, inside a very special area at the tower’s cellar, and also at the yard on the side of the tower, with spectacular view, overlooking the harbour and the open western sea.

Αξίζει τον κόπο λοιπόν να επισκεφθεί κάποιος το μουσείο και να απολαύσει ένα μοναδικό συνδυασμό Ιστορίας και καλλιτεχνικής δημιουργίας, μέσα σε ένα μαγευτικό περιβάλλον.

It is definitely worthwhile to pay a visit to the museum and enjoy a unique combination of history, cultural and artistic creativity, within an enchanting environment.