Αόρατη «ασπίδα» αγκαλιάζει τη Γη. Invisible shield found thousands of miles above Earth blocks 'killer electrons'

Αόρατο πέπλο που περιβάλλει τον πλανήτη μας στα 11.500 χλμ. τον προστατεύει από τα «ηλεκτρόνια-δολοφόνους». An invisible shield has been discovered some 7,200 miles above Earth that blocks so-called 'killer electrons,' which whip around the planet at near-light speed and have been known to threaten astronauts, fry satellites and degrade space systems during intense solar storms. Credit: Andy Kale, University of Alberta

Tα επικίνδυνα ηλεκτρόνια που βρίσκονται στα εξωτερικά όρια των ζωνών Βαν Αλεν μπλοκάρει μια αόρατη  «ασπίδα» που περιβάλλει τη Γη, υποστηρίζουν αμερικανοί επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Μπόλντερ και από το Τεχνολογικό Ινσιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT).

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το αόρατο πέπλο της Γης δεν επιτρέπει στα επικίνδυνα σωματίδια να απειλήσουν τη ζωή των αστροναυτών που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη μας ή να προκαλέσουν βλάβες σε δορυφόρους ή άλλα διαστημικά συστήματα.

Όπως εξηγούν οι ερευνητές με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Nature», τα ηλεκτρόνια «φρενάρονται» σε υψόμετρο που αγγίζει τα 11.500 χλμ. από την επιφάνεια της Γης. «Είναι σαν να πέφτουν πάνω σε έναν γυάλινο διαστημικό τοίχο. Μοιάζει λίγο με τις ασπίδες πεδίων του Σταρ Τρεκ, οι οποίες χάριζαν προστασία ενάντια στα εξωγήινα όπλα – βλέπουμε δηλαδή μια αόρατη ασπίδα η οποία μπλοκάρει τα συγκεκριμένα ηλεκτρόνια. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά μυστηριώδες φαινόμενο» αναφέρουν χαρακτηριστικά.

Τα νέα ευρήματα

The Earth has its own "Star Trek"-like force shield protecting it from potentially dangerous radiation, scientists discover. Shield like a "glass wall" in space holds back radiation that could damage satellites or put astronauts at risk, they report. The scientists, writing in the journal Nature, say they believe the waves protect us by deflecting incoming high-energy electrons, pushing them to collide with neutral gas atoms in the upper atmosphere and eventually disappear. Photo: NASA

Μελετώντας μια σειρά από πιθανά σενάρια, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το «φρενάρισμα» δεν οφείλεται στο γήινο μαγνητικό πεδίο, αλλά στα ηλεκτρομαγνητικά κύματα χαμηλής συχνότητας που αναπτύσσονται στην πλασμόφαιρα - ένα στρώμα με πυκνό και χαμηλής ενέργειας πλάσμα.

H κίνηση φορτισμένων σωματιδίων γύρω από τη Γη. This animated gif shows how particles move through Earth’s radiation belts, the large donuts around Earth. The sphere in the middle shows a cloud of colder material called the plasmasphere. New research shows that the plasmasphere helps keep fast electrons from the radiation belts away from Earth. Image Credit: NASA/Goddard/Scientific Visualization Studio

Τα συγκεκριμένα κύματα φαίνεται να προστατεύουν τον πλανήτη μας από τα ταχέως κινούμενα ηλεκτρόνια, αφού τα εκτρέπουν από την πορεία τους. Έτσι, τα σωματίδια συγκρούονται με ουδέτερα άτομα αερίων στα ανώτερα όρια της ατμόσφαιρας, με αποτέλεσμα να απορροφώνται.

Οι ζώνες Βαν Άλεν

This image shows a color-coded geographic representation of ultra-relativistic electron fluxes, based on orbital tracks of the Van Allen Probe B spacecraft projected onto the geographical equatorial plane. As the spacecraft precesses in its elliptical orbit around the Earth, it forms a “spirograph” pattern in the Earth-centered coordinate system. Inside of this radial distance is an almost complete absence of electrons, forming the “slot” region. The superimposed circle shows a sharp, distinctive inner boundary for ultra-relativistic electrons, and how generally symmetric this boundary is around Earth. Credit: Courtesy of the reasearchers/Haystack Observatory

Οι ζώνες ακτινοβολίας Βαν Άλεν ανακαλύφθηκαν το 1958 από τον Τζέιμς Βαν Άλεν, από τον οποίο και πήραν το όνομά τους. Πρόκειται για δυο δαχτυλίδια που σχηματίζονται από σωματίδια υψηλής ενέργειας – τα «ηλεκτρόνια-δολοφόνους», όπως αποκαλούνται – τα οποία παγιδεύονται στο μαγνητικό πεδίο της Γης.

Η εσωτερική ζώνη, η οποία βρίσκεται πιο κοντά στον πλανήτη μας, είναι σχετικά σταθερή. Η εξωτερική ζώνη, η οποία αρχίζει να εκτείνεται από ένα υψόμετρο 13.000 ως 40.000 χλμ. από την επιφάνεια της Γης, είναι εξαιρετικά ασταθής και παρουσιάζει τεράστιες διακυμάνσεις. Μέσα σε μερικές ώρες, ή και λεπτά, τα ηλεκτρόνια που την αποτελούν μπορούν να αγγίξουν την ταχύτητα του φωτός ενώ το μέγεθός της μπορεί να γίνει εκατονταπλάσιο.

Αν και η ύπαρξή τους είναι γνωστή εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν πολλά για αυτές τις ζώνες ακτινοβολίας, πέραν του ότι μπορούν να προκαλέσουν βλάβες σε δορυφόρους και διαστημόπλοια ή και στα ηλεκτρονικά συστήματα εδώ στη Γη. Στις 30 Αυγούστου του 2012 η NASA εκτόξευσε τα δυο ερευνητικά σκάφη Van Allen με στόχο την άντληση περισσότερων πληροφοριών σχετικά με αυτές. Τον Μάρτιο του 2013, τα ερευνητικά σκάφη αποκάλυψαν την παροδική ύπαρξη γύρω από τη Γη μιας τρίτης ζώνης ακτινοβολίας Βαν Άλεν, την οποία οι επιστήμονες αγνοούσαν παντελώς.

«Πιστεύω ότι το κλειδί είναι να συνεχίσουμε να παρατηρούμε λεπτομερώς τη συγκεκριμένη περιοχή, γεγονός που μπορεί να γίνει με τη βοήθεια του εκλεπτυσμένου εξοπλισμού που διαθέτουν τα ερευνητικά σκάφη Van Allen» αναφέρει ο επικεφαλής του Εργαστηρίου Ατμοσφαιρικής και Διαστημικής Φυσικής του Πανεπιστημίου του Κολοράντο στο Μπόλντερ, δρ Ντάνιελ Μπέικερ.

Η Αμφίπολη, ο Μέγας Αλέξανδρος και το Game of Thrones. Behind Tomb Connected to Alexander the Great, Intrigue Worthy of "Game of Thrones"

«Δυναστεία βουτηγμένη στην ίντριγκα η οικογένεια του μακεδόνα βασιλιά». A mysterious royal tomb in Greece may hold a relative or associate of Alexander the Great, portrayed here in a mosaic from Pompeii. PHOTOGRAPH BY ARALDO DE LUCA, CORBIS

Νέο άρθρο για τον αρχαίο τάφο της Αμφίπολης δημοσιεύει το περιοδικό National Geographic, κάνοντας εκτενή αναφορά στον Φίλιππο Β' και τον Μ.Αλέξανδρο και σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Η ανασκαφή της Αμφίπολης προσθέτει άλλο ένα κεφάλαιο στην ιστορία του στρατηλάτη και της οικογένειάς του, μίας δυναστείας βουτηγμένης στην ίντριγκα, τη συνωμοσία και το αίμα, που μοιάζει με αυτή των Λάνιστερ στη διάσημη τηλεοπτική σειρά Game of Thrones».

Some speculate that Alexander's closest friend and lover, Hephaestion (pictured above in a 16th-century fresco, with his hand on the god Hymen’s shoulder) may be buried in the royal tomb at Amphipolis. PHOTOGRAPH BY DEAGOSTINI, GETTY IMAGES

«Η αγωνία κορυφώνεται όσο οι αρχαιολόγοι ψάχνουν στοιχεία για την ταυτότητα του προσώπου που έχει ταφεί με λαμπρότητα στον μυστηριώδη τάφο της Αμφίπολης, στη Βόρεια Ελλάδα» τονίζει η αρθρογράφος Χέδερ Πρινγκλ, επισημαίνοντας πως η ερευνητική ομάδα πιστεύει ότι ο τάφος έχει χτιστεί για κάποιο πολύ κοντινό πρόσωπο στον Μέγα Αλέξανδρο, είτε για τη μητέρα του Ολυμπιάδα, είτε για τη σύζυγό του Ρωξάνη, είτε για έναν από τους αγαπημένους του στρατηγούς, είτε -όπως γράφει η Πρινγκλ- «για τον παιδικό του φίλο και εραστή Ηφαιστίωνα». 

«Ο γρίφος του ταφικού μνημείου στην Αμφίπολη αποτελεί το ελληνικό “Game of Thrones”» σύμφωνα με το δημοσίευμα. As archaeologists dig deeper into the burial mound, ancient sources tell a tale of family drama and palace intrigue. Two guardian sphinxes sit on a marble lintel at the entrance to the tomb at Amphipolis. PHOTOGRAPH BY THE GREEK CULTURE MINISTRY, EPA

«Ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος» συνεχίζει η Πρινγκλ «είναι σχεδόν βέβαιο ότι έχει ταφεί στην Αίγυπτο. Αλλά οι τάφοι, με τα πλούσια ιστορικά και γενετικά δεδομένα που μπορεί να περιέχουν, των μελών της οικογένειάς του παραμένουν άγνωστοι. Η ανασκαφή της Αμφίπολης έρχεται να προσθέσει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του στρατηλάτη και της οικογένειάς του, μίας δυναστείας βουτηγμένης στην ίντριγκα, τη συνωμοσία και το αίμα, που μοιάζει με αυτή των Λάνιστερ στη διάσημη τηλεοπτική σειρά Game of Thrones».

Χρυσή λάρνακα του τάφου του Φιλίππου Β΄. The Golden Larnax, at the Museum of Vergina, which contains the possible remains of King Philip II (r. 359–336 BC).

Σύμφωνα με την αρθρογράφο, για να αντιληφθεί κάποιος τις ίντριγκες στο παλάτι, «θα πρέπει να ξεκινήσει από τον πατέρα του Μ.Αλεξάνδρου, τον Φίλιππο Β', ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο της Μακεδονίας το 359 π.Χ.».

By custom, Macedonia's kings married multiple wives, often for the purposes of sealing political alliances with powerful neighbors. Alexander's mother, Olympias, was a daughter of the king of Molossia, a realm that encompassed part of modern Albania, and she claimed descent from the legendary Greek hero, Achilles. She was one of Philip's many wives, and according to ancient historians, she schemed relentlessly at court to put her son on the Macedonian throne. Some historians even suspect that she poisoned Alexander's older half-brother, impairing his mental faculties.

«Όπως συνηθιζόταν, οι Μακεδόνες βασιλείς παντρεύονταν περισσότερες από μία γυναίκες, συχνά για να αποκτήσουν πολιτικούς δεσμούς και συμμαχίες με ισχυρούς γείτονες. Η μητέρα του Αλέξανδρου, Ολυμπιάδα, ήταν κόρη του βασιλιά της Μολοσσίας, μία χώρα που ήταν τμήμα της σημερινής Αλβανίας» συνεχίζει η Πρινγκλ, σημειώνοντας: «Σύμφωνα με τους αρχαίους ιστορικούς, προχώρησε σε αδυσώπητες σκευωρίες για να ανέβει ο γιος της στον μακεδονικό θρόνο. Ορισμένοι ιστορικοί αναφέρουν ότι δηλητηρίασε τον μεγαλύτερο, ετεροθαλή αδελφό του Μ.Αλεξάνδρου, αλλοιώνοντας τις διανοητικές του ικανότητες».

«Για κάποιο διάστημα, οι δολοπλοκίες της είχαν αποτέλεσμα. Ο Φίλιππος έχρισε διάδοχό του τον Αλέξανδρο, παρέχοντάς του πρώτης τάξεως εκπαίδευση από τον κορυφαίο φιλόσοφο Αριστοτέλη και ενθαρρύνοντας την ανδρεία του ως πολεμιστή. Αλλά σημαντικοί μακεδόνες ευγενείς έβλεπαν τον Αλέξανδρο ως μη γνήσιο Μακεδόνα και συνεπώς παράνομη την άνοδό του στον θρόνο. Όταν ο Αλέξανδρος έφτανε στο τέλος της εφηβείας του, ο Φίλιππος έμοιαζε να συμμερίζεται αυτές τις αμφιβολίες. Έτσι, παντρεύτηκε μία Μακεδόνισσα και κατά τη διάρκεια γιορτής, ο Φίλιππος έθεσε σε δημόσια διαβούλευση την νομιμότητα του Αλέξανδρου» συμπληρώνει η Πρινγκλ.

Portrait of Philip, from Welschbillig (Germany). Rheinisches Landesmuseum, Trier.

«Μετέπειτα» προσθέτει «ο Φίλιππος προσπάθησε να αλλάξει στάση αλλά είχε ήδη δημιουργήσει έναν επικίνδυνο εχθρό. Αυτό που συνέβη μετά αποτελεί θέμα συζήτησης, καθώς λίγα στοιχεία είναι γνωστά. Το 336 π.Χ., ο Φίλιππος έκανε έναν πλούσιο γάμο για μία από τις κόρες του και κάλεσε μέλη από γειτονικούς βασιλικούς οίκους. Ως μέρος των εορτασμών, είχε σχεδιάσει δημόσιους αγώνες στο θέατρο των Αιγών. Ο ίδιος μπήκε στο στάδιο φορώντας ένα λευκό μανδύα στους ώμους του. Στη μία πλευρά βρισκόταν ο Αλέξανδρος και στην άλλη ο σύζυγος της κόρης του. Απομάκρυνε τους φρουρούς του και καθώς στεκόταν στο κέντρο του θεάτρου το πλήθος άρχισε να ζητωκραυγάζει». 

«Αυτό ήταν το τελευταίο πράγμα που άκουσε» δηλώνει στην Πρινγκλ ο Ίαν Γουόρθινγκτον, συγγραφέας του βιβλίου «By the Spear: Philip II, Alexander the Great, and the Rise and Fall of the Macedonian Empire». 

«Ένας δολοφόνος» συνεχίζει το άρθρο «ξεπήδησε από το πλήθος και μαχαίρωσε τον Φίλιππο μπροστά στα έκπληκτα μάτια των παρευρισκομένων. Μέσα στην αναταραχή που προκλήθηκε, ο δολοφόνος, ονόματι Παυσανίας, προσπάθησε να διαφύγει, αλλά δεν τα κατάφερε. Καθώς έτρεχε, σκόνταψε και έπεσε και έτσι τρεις φρουροί του Φίλιππου τον έπιασαν και τον σκότωσαν».

Archaeologists excavate a female figure on a wall leading to the second room of the ancient tomb. PHOTOGRAPH BY THE GREEK CULTURE MINISTRY, AP

«Έδρασε μόνος του ο Παυσανίας;» διερωτάται η Πρινγκλ, αναφέροντας ότι «σύμφωνα με αρχαία κείμενα δολοφόνησε τον Φίλιππο σε μία κρίση ζηλοτυπίας», αφού «πολλοί Μακεδόνες ευγενείς ήταν αμφισεξουαλικοί και ο Φίλιππος δεν αποτελούσε εξαίρεση». «Ο Παυσανίας ήταν εραστής του και όταν τον βαρέθηκε, τον απέρριψε και τον άφησε στα χέρια άλλων. Έτσι, ίσως ο Παυσανίας να τον σκότωσε για εκδίκηση» συνεχίζει.

The tomb at Amphipolis, shown here at the top of Kasta Hill, is the largest ancient tomb ever discovered in Greece. PHOTOGRAPH BY ATHANASIOS GIOUMPASIS, GETTY

Σύμφωνα με τον Γουόρθινγκτον, στην υπόθεση της δολοφονίας του Φίλιππου υπάρχουν στοιχεία συνωμοσίας. «Νομίζω ότι ο Παυσανίας είχε εντολή να σκοτώσει τον Φίλιππο» τονίζει ο Γουόρθινγκτον, ο οποίος υποψιάζεται ότι η Ολυμπιάδα και ο Αλέξανδρος έπαιξαν ρόλο-κλειδί, ωθώντας τον Παυσανία στην αποτρόπαιη πράξη. «Άλλοι ιστορικοί» υπογραμμίζει στο σημείο αυτό η Πρινγκλ «δεν είναι σίγουροι ότι ο Αλέξανδρος είναι ένοχος πατροκτονίας».

Πηγή: National Geographic

Αναστενάρια: στην ιερή έκσταση της παράδοσης. Anastenaria - Fire walking ceremonies: At the holy ecstasy of tradition

Φωτογραφία του Δημήτρη Λουζικιώτη που θα παρουσιαστεί στην έκθεση «Αναστενάρια. Στην ιερή έκσταση της παράδοσης». The personal photo exhibition of Demetris Louzikiotis with title “Anastenaria- Fire walking ceremonies: At the holy ecstasy of tradition” in cooperation with the Cultural Center “Aristotle the Stageiritis” and Thessaloniki European Youth Capital 2014.

Τα Αναστενάρια είναι μια πανήγυρις που γίνεται κάθε χρόνο τον μήνα Μάιο –για τρεις μέρες– με αφετηρία τη γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Θεωρείται μια ιερή τελετουργία, η οποία πηγάζει από τα βάθη του χρόνου ως μια αρχετυπική διαδικασία μεταφυσικής επικοινωνίας με το Θείο και εκφράζεται με υπερβατική συμπεριφορά όσων συμμετέχουν, καθώς δεν καίγονται πατώντας στα πυρωμένα κάρβουνα.

«Αναστενάρια. Στην ιερή έκσταση της παράδοσης» είναι ο τίτλος της ατομικής έκθεσης φωτογραφίας του Δημήτρη Γ. Λουζικιώτη που θα παρουσιάζεται στον εκθεσιακό χώρο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων από το Σάββατο 22 Νοεμβρίου 2014.

Photographs were taken at the communes of Agia Helene near Serres and at Lagadas near Thessaloniki (2011-2013) and present the ceremony of fire walking that is taking place in May on the occasion of the name-day celebrations of Saint Constantine and Helene. The photographer has depicted the intense feelings of men and women who participate in the fire walking ceremony: dancers are calm during the lighting of the fire and are in a trance while they dance barefooted on red-hot coals. The ceremony which is expressing the transcendental behavior of participating dancers (who are not burnt even if they dance barefooted on hot coals) steps back in time and aims at the dancer’s communication with God.

Οι εικόνες που εκτίθενται ελήφθησαν από το 2011 έως το 2014 στην Αγία Ελένη Σερρών και στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης και αποτελούν τμήμα πολύχρονης εργασίας του φωτογράφου με πρόθεση την αποτύπωση και την καλλιτεχνική απόδοση της εξέλιξης της ιεροπραξίας, μέσα από την ένταση των συναισθημάτων που εκφράζονται στα πρόσωπα και τα σώματα των ιερουργών καθ’ όλη τη διάρκεια της τελετουργίας: από την αρχική ηρεμία και την ευλάβεια, στο άναμμα της φωτιάς, από την άντληση δύναμης διαμέσου του χορού στο «κονάκι» –όπως ονομάζουν τον χώρο του ιερού τους– έως την έκσταση που βιώνουν οι χορευτές πάνω στα κάρβουνα. Οι φωτογραφίες προσπαθούν να αποδώσουν όσο το δυνατό πιο παραστατικά το στίγμα της γιορτής, δίχως εντυπωσιασμό αλλά με την απαιτούμενη «ζεστασιά», συγκίνηση και ιερότητα, έτσι όπως ενυπάρχει στο δρώμενο.

«Ο Δημήτρης Λουζικιώτης δημιουργεί ευκρινείς και πυκνές εικόνες που φλερτάρουν με το σινεμά και που λένε ιστορίες για τα πρόσωπα, την πίστη ή το φόβο τους και για την υπέρβαση που δικαιούται ο καθένας αφήνοντας στο θεατή το προνόμιο να μαντέψει το τέλος όλων αυτών. Ανήσυχες οπτικές γωνίες, αιφνίδια instantantès, πανοραμικές όψεις, λεπτομέρειες εκφράσεων, το στιγμιαίο που φιλοδοξεί να γίνει αιώνιο, ο τρόμος του κενού και το χρώμα ως αποκάλυψη. Σπουδαία πράγματα δηλαδή για μια εποχή που θεωρεί σπουδαίο το σοβαροφανές και που φοβάται ό,τι ακριβώς αγνοεί. Σπουδαία πράγματα, τέλος, για όσους ακόμα επιμένουν να πιστεύουν σε εκείνα που δεν φαίνονται κι όμως υπάρχουν…» γράφει για τις φωτογραφίες του Δ. Λουζικιώτη ο Μάνος Στεφανίδης, επίκουρος καθηγητής στη Φιλοσοφική σχολή του ΕΚΠΑ και επί 25 χρόνια επιμελητής της Εθνικής Πινακοθήκης.

He was born in Stratoniki, Halkidiki, he lives and works in Thessaloniki. His photographs have been published in print and digital media, have been presented in galleries and many are now part of private collections. He has participated in many exhibitions and at BIENNALE:1 in 2007. He is the owner of a graphic design and photo studio, is cooperating with many firms and organizations, and works as a professional graphic designer, photographer and communication consultant.  In addition, his articles about culture and art have been published in print and digital media and he has founded the Cultural Center “Aristotle the Stageiritis” where he also presides.

Ο Δημήτρης Γ. Λουζικιώτης γεννήθηκε στη Στρατονίκη Χαλκιδικής. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Φωτογραφικά έργα του έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, έχουν παρουσιαστεί σε gallery και αρκετά πλέον ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές. Μεταξύ άλλων συμμετείχε στην BIENNALE:1 Σύγχρονης Τέχνης (Θεσσαλονίκη 2007). Διατηρεί δημιουργικό γραφείο και studio φωτογραφίας. Συνεργάζεται ως επαγγελματίας γραφίστας, φωτογράφος και σύμβουλος επικοινωνίας με πολλές επιχειρήσεις και οργανισμούς. Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα, πολιτιστικού και καλλιτεχνικού περιεχομένου, σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Είναι ο ιδρυτής και πρόεδρος του Κέντρου Πολιτισμού «Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης» (www.perix.org).

Πληροφορίες

Διάρκεια έκθεσης: 22 έως 30 Νοεμβρίου 2014. Εκθεσιακός χώρος: Κτήριο Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, Πεζόδρομος Ερμού 134-136, Πλατεία Ασωμάτων, Αθήνα. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Παρασκευή 11:00-16:00, Σάββατο-Κυριακή 11:00-20:00.

Ακολουθώντας τα ίχνη της Ολυμπιάδας στην Πασσαρώνα. Tracing Olympias in Passaron

Χρυσό μετάλλιο των αγώνων που τελούνταν στη Βέροια προς τιμήν του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην κύρια όψη εικονίζεται η Ολυμπιάδα και στην πίσω όψη μια Νηρηίδα επάνω σε μυθικό θαλάσσιο ζώο. Ανήκει σε ένα σύνολο μεταλλίων που βρέθηκαν στο Abukir της Αιγύπτου και απεικονίζουν πορτρέτα της οικογένειας του Φιλίππου Β'. Ρωμαϊκή περίοδος, Από 225 μ.Χ. έως 250 μ.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Imperial Roman medallion with Olympias: part of a 3rd-century series representing Emperor Caracalla as the descendant of Alexander the Great.

Η αρχαία Πασσαρώνα, γενέτειρα της πριγκίπισσας των Μολοσσών και μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ολυμπιάδας, τοποθετείται, σύμφωνα με τον «αρχαιολόγο της Ηπείρου», Σωτήρη Δάκαρη, βορειοδυτικά του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων σε απόσταση 8 χιλιομέτρων από την πόλη.

Στο λόφο «Καστρί» (υψ.761 μ.), στην περιοχή του χωριού Μεγάλο Γαρδίκι του Δήμου Πασσαρώνας, 10-11 χλμ. βόρεια-βορειοδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων, σώζονται κατάλοιπα οχυρωμένης αρχαίας πόλης, ενώ στις παρυφές του λόφου, 2 χλμ. βόρεια της ακρόπολης, σώζονται λείψανα αρχαίου ναού. Η θέση είναι φύσει και θέσει οχυρή με εξέχουσα στρατηγική σημασία καθώς δεσπόζει και ελέγχει το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων, τη φυσική δίοδο προς την κοιλάδα του άνω ρου του Καλαμά αλλά και τα ορεινά περάσματα προς βορρά. Το ισχυρό τείχος ακολουθεί τη φυσική διαμόρφωση του εδάφους και περιβάλλει την επίπεδη κορυφή του κωνικού λόφου (διαστ. 260Χ150 μ.). Έχει μήκος 800 μ., πλάτος που κυμαίνεται από 3.20 μ. στη νότια πλευρά έως 3.60 μ. στις υπόλοιπες και σώζεται καλύτερα στο ανατολικό και νότιο τμήμα του. Στην οικοδόμηση του τείχους έχει χρησιμοποιηθεί κατά κύριο λόγο το πολυγωνικό σύστημα τοιχοδομίας με λίθους κατά κανόνα ανισόπλευρους τετράπλευρους, ενώ δεν λείπει και το ακανόνιστο ισοδομικό. Μερικές φορές στη βάση του τείχους είναι τοποθετημένοι ορθογώνιοι λίθοι σαν ορθοστάτες. Το εσωτερικό είναι γεμισμένο με απελέκητους μικρούς και μεγάλους λίθους και ενισχυμένο με εγκάρσια ζεύγματα κατά αποστάσεις 2.50-5.00 μ. Νεότερες επισκευές από ασβέστη δεν παρατηρούνται.

Ιδρύθηκε από το βασιλιά Θαρύπα το 420 - 400 π.Χ. για πρωτεύουσα, της συγκέντρωσε πληθυσμό και την περιτείχισε. Ο Θαρύπας διοικούσε με «Συμβούλιο Ευγενών». Εδώ δίδαξε ο Ευριπίδης την «ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ» (ύμνος προς τους Μολοσσούς). Εδώ γεννήθηκε η Ολυμπιάδα, μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου και ο βασιλιάς Πύρρος.

O Θεμιστοκλής ζητά άσυλο στην αυλή του Αδμήτου, στην Αρχαία Πασσαρώνα. Ελαιογραφία του Πιερ Ζοζέφ Φρανσουά (1759-1851), Μουσείο του Λούβρου.

Εδώ κατέφυγε ο Θεμιστοκλής καταδικασμένος σε θάνατο από τους Αθηναίους) και φυγαδεύτηκε στην Ασία από το βασιλιά Άδμητο. Καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. γιατί αντιστάθηκε. O Αιμίλιος Παύλος λεηλάτησε την πόλη, γκρέμισε τα τείχη και πυρπόλησε το Ναό του Αρείου Διός, το φθινόπωρο του 167 π.Χ. 

Ο αρχαίος ναός του Άρειου Διός, που βρίσκεται στο Ροδοτόπι Ιωαννίνων, στους πρόποδες του λόφου Γαρδίκι, ταυτίζεται με το ναό του Άρειου Δία της αρχαίας Πασσαρώνας, πρωτεύουσας των Μολοσσών, η τειχισμένη ακρόπολη της οποίας σώζεται στην κορυφή του λόφου. Ο ναός οικοδομήθηκε γύρω στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Το 167 π.Χ. πυρπολήθηκε από τον Αιμίλιο Παύλο, τον κατακτητή της Μακεδονίας, αλλά επισκευάσθηκε και εξακολούθησε να λειτουργεί, όπως υποδεικνύουν λίθινα κιονόκρανα ρωμαϊκών χρόνων και ένας ρωμαϊκός ανδριάντας. Είναι άγνωστο πότε εγκαταλείφθηκε οριστικά, ωστόσο την εγκατάλειψή του αποδεικνύει η χρησιμοποίηση του χώρου για ταφές ήδη από την αρχαιότητα. Είναι πολύ πιθανό ότι ο ναός αυτός αποτελούσε το επίσημο ιερό των Μολοσσών, όπου λατρευόταν ο θεός του πολέμου, ο Άρειος Ζευς, κυρίαρχος θεός των Δωριέων κατοίκων της Ηπείρου. Την άποψη αυτή ενισχύουν η ανάθεση των ψηφισμάτων ξένων πόλεων στο χώρο του ιερού, καθώς και η τιμητική διάκριση ενός Ρωμαίου αυτοκράτορα, που αφιέρωσε τον ανδριάντα του. Ο ναός ήταν ιωνικού ρυθμού, περίπτερος, με πρόναο και σηκό, και είχε διαστάσεις 19,30 x 11 μ. Από το μνημείο σώζεται μόνο η κρηπίδα και τμήμα της ευθυντηρίας, ενώ στον περιβάλλοντα χώρο βρέθηκαν διάσπαρτοι σπόνδυλοι των ιωνικών κιόνων. Σύμφωνα με τον ανασκαφέα του μνημείου, το πτερό διέθετε 6 x 11 κίονες, ενώ η διαμόρφωση του προδόμου δείχνει ότι ο ναός πρέπει να ήταν πρόστυλος με τέσσερις κίονες. Τη θέση του μνημείου επισήμανε πρώτος το 1914 ο τότε επιμελητής αρχαιοτήτων Δ. Ευαγγελίδης, ο οποίος κατά το 1935 επιχείρησε δοκιμαστική ανασκαφική έρευνα. Ωστόσο, ο ναός ανασκάφηκε συστηματικά το 1952 από τον Καθηγητή Σ. Δάκαρη.

Σήμερα σώζεται ερειπωμένο πολυγωνικό τείχος στην κορυφή του λόφου Γαρδικίου (στα σημερινά εικονίσματα) μαζί με οχυρώσεις τουρκικές του 1912 - 1913 καθώς και κοντά στο Ροδοτόπι ο Ναός του Αρείου Δία, το ιερό κέντρο όπου γινόταν οι συνελεύσεις των Μολοσσών.

Χρυσό μετάλλιο µε το πορτραίτο της Ολυμπιάδας στη μία όψη και τη Θέτιδα, με τα όπλα του Αχιλλέα, στην άλλη. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, αρ. 4304, 225-250 μ.Χ. Gold medal with Olympias on the ob-verse and Thetis, with Achilles’ armor on the re-verse. Archaeological Museum of Thessaloniki, Nr. 4304, 225-250 AD.

Η Ολυμπιάδα ήταν κόρη του Νεοπτόλεμου Β’ και γεννήθηκε το 373 π.Χ., πιθανότητα στην πρωτεύουσα των Μολοσσών, Πασσαρώνα. Η γυναίκα με τη δυναμική προσωπικότητα είχε τα ονόματα Πολυξένη στην παιδική της ηλικία, Μυρτάλη όταν παντρεύτηκε, ενώ πήρε το όνομα Ολυμπιάδα μετά τη νίκη του συζύγου της Φιλίππου Β’ στις αρματοδρομίες, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 356 π.Χ. Η έντονη προσωπικότητα της Ολυμπιάδας και η επιρροή της, ακολούθησαν τον γιο της Αλέξανδρο ως το τέλος.

Ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Κώστας Σουέρεφ μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τον ιστορικό χαρακτήρα της Ολυμπιάδας και την αρχαία Μολοσσία.

"Ο Δίας αποπλανεί την Ολυμπιάδα", Τζούλιο Ρομάνο, 1526-1534. Zeus seduces Olympias. Fresco by Giulio Romano between 1526 and 1534, in Palazzo del Te, Mantua, Italy.

«Οι γυναίκες και οι κόρες των βασιλέων στη Μολοσσία ήταν συνδεδεμένες με τα Ιερά της περιοχής» αναφέρει «γι’ αυτό οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι, πιθανότατα, η Ολυμπιάδα είχε συνδεθεί άμεσα με το Ιερό του Δία και της Διώνης στη Δωδώνη. Συνάντησε τον Φίλιππο Β’ στο Ιερό των Μεγάλων Θεών της Σαμοθράκης και οι ιστορικές πηγές υποστηρίζουν την άποψη πως η Ολυμπιάδα μετείχε της προβολής και του Μακεδονικού Βασιλείου, στη σχέση με τον Ηρακλή και τον Δία. Ο Φίλιππος Β’, όταν ήρθε στην Ήπειρο, πρόσθεσε τις παλιές περιοχές των αποικιών στα παράλια του Ιονίου, όπως η Αμβρακία, στο Βασίλειο των Μολοσσών. Λέγεται ότι η Ολυμπιάδα, με τον μικρό της γιο Αλέξανδρο, έμειναν στη Μολοσσία και τη Δωδώνη όταν ο Φίλιππος Β’, σύμφωνα με τις συνήθειες της εποχής, παντρευόταν και άλλες γυναίκες. Όταν ο Αλέξανδρος ανέλαβε τον θρόνο, οι σχέσεις των Μολοσσών και των Μακεδόνων ήταν άριστες. Ο Μ. Αλέξανδρος, στην αρχή της εκστρατείας του επισκέφθηκε πρώτα το Ιερό του Άμμωνα στην Αίγυπτο, το οποίο συνδέεται άμεσα με τον ιδρυτικό μύθο του Μαντείου της Δωδώνης».

Roman contorniate, showing Olympias and her snakes. Olympias, c. 375–316 BC was a princess of Epirus, daughter of king Neoptolemus I of Epirus, the fourth wife of the king of Macedonia, Philip II, and mother of Alexander the Great. She was a devout member of the orgiastic snake-worshiping cult of Dionysus, and it is suggested by the 1st century AD biographer, Plutarch, that she may have slept with snakes.

Εξάλλου, η Ολυμπιάδα, σύμφωνα με τις πηγές, πρόβαλε τα χθόνια γυναικεία χαρακτηριστικά της Διώνης, εκδοχή της μητέρας Γης, δηλαδή την εξοικείωσή της με τα φίδια. Το γεγονός ότι ο Δίας ενώθηκε μαζί της με τη μορφή φιδιού οδήγησε τον Αλέξανδρο να θεωρεί πως ήταν γιος του Δία. Μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, η Ολυμπιάδα αγωνίστηκε να κρατήσει τη διαδοχή στο θρόνο για τον ανήλικο Αλέξανδρο Δ’, γιο του Μ. Αλέξανδρου και της Ρωξάνης. Εξ όσων γνωρίζουμε, επισημαίνει ο κ. Σουέρεφ, ο Κάσσανδρος, συνόδευσε από τη Βαβυλώνα τον μικρό Αλέξανδρο Δ’ και τη Ρωξάνη στην Μακεδονία και η Ολυμπιάδα ανέλαβε να τους προστατεύσει μέχρι την ενηλικίωση, άλλοτε στην Ήπειρο και άλλοτε στην οχυρωμένη Πύδνα. Ακολούθησαν αιματηρές ίντριγκες, για τη διαδοχή στον θρόνο και η Ολυμπιάδα εξολόθρευσε πιθανούς διεκδικητές.

Στατήρας του Κάσσανδρου. Greek coin of Cassander, a King of Macedon. Greek coin depicting a lion. Inscription in Ancient Greek "ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΑΣΣΑΝΔΡΟΥ", King Cassander.

Ο Κάσσανδρος κατόρθωσε να επιβληθεί τελικά και από επιτηρητής του θρόνου έγινε βασιλιάς και παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδελφή του Μ. Αλεξάνδρου, Θεσσαλονίκη. Η Ολυμπιάδα, η οποία όριζε τη Μακεδονική Φρουρά, υποχρεώθηκε να παραδώσει την Αμφίπολη στον Κάσσανδρο, ο οποίος στη συνέχεια οδήγησε στον θάνατο την Ολυμπιάδα στην Πύδνα, με διαταγή να παραμείνει άταφη. Λέγεται, μάλιστα, ότι κάλεσε τους συγγενείς των νεκρών διεκδικητών του θρόνου να τη θανατώσουν με λιθοβολισμό, στο τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα.

∆ύο μαρμάρινες προτομές, πιθανόν του Πύρρου, με γαλατικό κράνος και τραγικά κέρατα, από τη διακόσμηση κλίνης ή τράπεζας από την Πομπηία. Museo Nazionale di Napoli, αρ. 6530-6531. Two marble busts (Pyrrhus?), bearing a helmet with goat horns, from the decoration of abed or a table. Pompeii. Museo Nazionale di Napoli, Nrs. 6530-6531.

«Η Μολοσσία, αρχικά τοποθετείται στον ευρύτερο χώρο του λεκανοπέδιου μέχρι την Κόνιτσα, ενώ στη συνέχεια περιέλαβε και τη Δωδώνη. Ήταν το βασίλειο των Αιακιδών ή Μολοσσών. Οι πιο σημαντικοί βασιλείς ήταν ο Θαρύπας, ο Αλκέτας, ο Αλέξανδρος Α’, ο Μολοσσός, αδελφός της Ολυμπιάδας, και ο Πύρρος, ανιψιός της Ολυμπιάδας που γεννήθηκε λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου», καταλήγει ο κ. Σουέρεφ.

Σήμερα, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, ολοκληρώνονται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων οι εργασίες στη Δωδώνη και στη θέση του οχυρού στο Μεγάλο Γαρδίκι, για την προβολή και την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Μ. Τζώρα).

Η «ζωγραφική απολογία» του Παύλου Σάμιου. Pavlos Samios “Painting Apology”

Παύλος Σάμιος, 2014. Ακρυλικό σε μουσαμά. In this retrospective exhibition, Pavlos Samios will present for the first time his works of the past four years, as well as a selection of works deriving from all his creative periods, recording the themes that have at times occupied him in his individual exhibitions.

Αναδρομική έκθεση ζωγραφικής του Παύλου Σάμιου με τίτλο «Ζωγραφική Απολογία» εγκαινιάζεται σήμερα, 26 Νοεμβρίου 2014 και ώρα 20.00, στο κτήριο της οδού Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη. 

Παύλος Σάμιος, 2011. Ακρυλικό σε μουσαμά. The exhibition will include approximately 180 works, many of which belonging to private collections.

Ο Παύλος Σάμιος παρουσιάζει για πρώτη φορά τα έργα που δημιούργησε τα τελευταία τέσσερα χρόνια, καθώς και μια επιλογή έργων που καλύπτουν όλη την πορεία του στη ζωγραφική και καταγράφουν τα θέματα που τον απασχόλησαν κατά καιρούς στις ατομικές του εκθέσεις. Η έκθεση περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά έργα του καλλιτέχνη, πολλά από τα οποία προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές και ιδρύματα.

Παύλος Σάμιος, 2011. Μικτή τεχνική.

Στα πιο πρόσφατα έργα του ο ζωγράφος ασχολείται με νέες θεματικές και ζωγραφίζει συχνά σε μεγάλες διαστάσεις. Στην πρώτη ενότητα, «Ο ζωγράφος και το μοντέλο του», ο Παύλος Σάμιος μας ξεναγεί στον προσωπικό χώρο εργασίας του καλλιτέχνη, ενώ οι μνήμες από την αρχαιότητα τον κατακλύζουν. Σύμβολα όπως η θεά Αφροδίτη ή ένα ρωμαϊκό κεφάλι τον συντροφεύουν, καθώς δημιουργεί τα έργα του ή στις ώρες της ανάπαυλας.

Παύλος Σάμιος, 2011. Μικτή τεχνική. 

Στην επόμενη ενότητα με θέμα «Το γυμνό στην ιστορία», ο Παύλος Σάμιος επισκέπτεται τα ατελιέ μεγάλων ζωγράφων και καταθέτει μια σπουδή πάνω στο γυναικείο γυμνό, το οποίο αντιμετωπίζει όχι αισθητικά, αλλά ως διαχρονικό σύμβολο ερωτισμού και δημιουργίας. Με εδραιωμένη την πεποίθηση ότι ο έρωτας οδηγεί σε ύψιστες στιγμές καλλιτεχνικής ανάτασης και ολοκλήρωσης ο Παύλος Σάμιος εισβάλλει ειρηνικά στα ατελιέ μεγάλων ζωγράφων, του Γκρέκο, του Τιντορέτο, του Πικάσο, του Τιτσιάνο, του Ενγκρ, του Μανέ, και συναντιέται με κορυφαία έργα τους τα οποία ενυπάρχουν στο βάθος των δικών του έργων. Το σύγχρονο γυμνό γυναικείο σώμα «συνευρίσκεται» με αντίστοιχες γυναικείες φιγούρες άλλης εποχής στο ίδιο έργο, σε μια εικαστική συνομιλία που βαδίζει έξω από τα όρια του χρόνου και αναδεικνύει το γυμνό ως αιώνιο σύμβολο νεoτερικότητας και πάθους. Η θεά Αφροδίτη συνυπάρχει με ένα κυκλαδικό ειδώλιο, με τις Δεσποινίδες της Αβινιόν του Πικάσο, με ένα σύγχρονο γυναικείο γυμνό στο ίδιο έργο. Ένας δημιουργικός φόρος τιμής από τον Παύλο Σάμιο σε ζωγράφους που τον έχουν επηρεάσει και εξακολουθεί να θεωρεί οδηγούς του σε μια ταυτόχρονη συνύπαρξη με μνήμες από την ελληνική αρχαιότητα. Μια εκ βαθέων «Ζωγραφική Απολογία», στην οποία ο Παύλος Σάμιος διατρέχει το χρόνο και τον διαποτίζει με την έμπνευσή του.

Παύλος Σάμιος, 2012. Ακρυλικό σε χαρτί.

Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης χαρακτηριστικά έργα του καλλιτέχνη από τις πρώτες περιόδους δημιουργίας του, τα χρόνια που έζησε στο Παρίσι, καθώς και από τις δεκαετίες του ’90 και του 2000 που προέρχονται από την προσωπική συλλογή του ζωγράφου και από ιδιωτικές συλλογές.

Παύλος Σάμιος, 2014. Ακρυλικό σε μουσαμά. The exhibition is accompanied by a book dedicated to the work of Pavlos Samios, published by Militos Editions and supervised by Maria Xanthakou, the curator of the Benaki Museum exhibition. The book presents the artist’s works in sections, according to theme, and it includes essays that have been written by distinguished historians and critics regarding Pavlos Samios’ work.

Παράλληλα με την έκθεση κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μίλητος» μια μονογραφία αφιερωμένη στο έργο του Παύλου Σάμιου σε επιμέλεια της Μαρίας Ξανθάκου, η οποία επιμελήθηκε και την έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη. Τα έργα του ζωγράφου παρουσιάζονται τμηματικά και θεματικά, ενώ στη μονογραφία εμπεριέχονται και κείμενα που κατά καιρούς έχουν γραφεί από κριτικούς και ιστορικούς τέχνης για το έργο του Παύλου Σάμιου. Επίσης το βιβλίο περιέχει εισαγωγικά σημειώματα του καθηγητή Αναστάσιου Ιωάννη Μεταξά, της μεταφράστριας, κριτικού και ερευνήτριας Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου, του επιμελητή του Μουσείου Μπενάκη Κωνσταντίνου Παπαχρίστου και του εκδότη της Μιλήτου Νίκου Χαϊδεμένου.

Επιμέλεια έκθεσης και μονογραφίας: Μαρία Ξανθάκου. Συντονισμός έκθεσης: Κωνσταντίνος Παπαχρίστου.

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης, θα προβάλλεται η μικρού μήκους ταινία με τίτλο «Samios» σε σενάριο και σκηνοθεσία της Μαρίας Γιαννούλη. Στην ταινία, ο γνωστός ζωγράφος μας υποδέχεται στον κόσμο του, στο ατμοσφαιρικό ατελιέ του στο κέντρο της Αθήνας όπου απομονώνεται για να δημιουργήσει.

Πότε και πού

Παύλος Σάμιος, 2009. Ακρυλικό σε μουσαμά.

Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 και Ανδρονίκου, Αθήνα. Διάρκεια έκθεσης: 27 Νοεμβρίου 2014 – 11 Ιανουαρίου 2015. Ωράριο Λειτουργίας: Πέμπτη, Κυριακή: 10.00-18.00, Παρασκευή, Σάββατο: 10.00-22.00, Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη: Κλειστά.