Ένα δευτερόλεπτο μετά την Μεγάλη Έκρηξη. Hunting for Big Bang neutrinos that could provide fresh insight on the origin of the universe

O φυσικός του Princeton, Chris Tully είναι ο επικεφαλής του πειράματος PTOLEMY. Princeton physicist Chris Tully in the PTOLEMY laboratory. Behind him are powerful superconducting magnets on either side of the vacuum chamber. (Photo by Elle Starkman/Office of Communications)

Η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης προβλέπει την ύπαρξη της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου, η οποία συνίσταται από τα αρχέγονα φωτόνια που αποδεσμεύθηκαν από την ύλη 379.000 χρόνια μετά την Μεγάλη Έκρηξη. Η ακτινοβολία αυτή ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά τυχαία από τους Penzias και Wilson το 1964, και αντιστοιχεί σε θερμοκρασία 2,7 Kelvin, αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήματα υπέρ της Μεγάλης Έκρηξης.

Η θεωρία προβλέπει επίσης την ύπαρξη του κοσμικού υποβάθρου βαρυτικών κυμάτων από την εποχή της πληθωριστικής διαστολής του σύμπαντος, 10^-35 δευτερόλεπτα μετά την Μεγάλη Έκρηξη (δυστυχώς οι αρχικοί ισχυρισμοί της ομάδας BICEP περί έμμεσης ανίχνευσής τους, αποδείχθηκαν λανθασμένοι), αλλά και την ύπαρξη του κοσμικού υποβάθρου νετρίνων, της υπολειπόμενης ακτινοβολίας νετρίνων, τα οποία αποδεσμεύθηκαν από την ύλη περίπου 1 δευτερόλεπτο μετά την Μεγάλη Έκρηξη.  Αυτά τα νετρίνα σκοπεύει να ανιχνεύσει για πρώτη φορά το πείραμα PTOLEMY (Princeton Tritium Observatory for Light, Early- Universe, Massive-Neutrino Yield) στο πανεπιστήμιο Princeton στις ΗΠΑ.

Neutrinos and their weird subatomic ways could help us understand high-energy particles, exploding stars and the origins of matter itself. A colorized image shows the tracks of neutrinos as they zoom into a chamber. Illustration based on Fermilab Bubble Chamber image.

Η κοσμική ακτινοβολία των νετρίνων συνίσταται από τα νετρίνα που περίσσεψαν από την Μεγάλη Έκρηξη τα οποία κυκλοφορούν μέχρι σήμερα ανάμεσά μας. Το αρχέγονο σύμπαν περιείχε ηλεκτρόνια, ποζιτρόνια, φωτόνια  και νετρίνα σε θερμική ισορροπία μεταξύ τους.  Ένα δευτερόλεπτο μετά την Μεγάλη Έκρηξη, πραγματοποιήθηκε η αποδέσμευση των νετρίνων από την ύλη καθώς στο σύμπαν βίωνε την λεγόμενη εποχή της ακτινοβολίας, όταν η θερμοκρασία του ήταν 1010Kelvin (που ισοδυναμεί με ενέργεια περίπου 1 MeV). Σήμερα εξαιτίας της διαστολής και της αντίστοιχης ψύξης του σύμπαντος η θερμοκρασία στην οποία αντιστοιχούν τα αρχέγονα νετρίνα είναι 1,95 Kelvin και η μέση πυκνότητά τους είναι 340 νετρίνα ανά κυβικό εκατοστό ή 56 νετρίνα του ηλεκτρονίου ανά κυβικό εκατοστό.

Τα νετρίνα είναι ηλεκτρικά ουδέτερα σωματίδια σχεδόν χωρίς μάζα και ανήκουν στην κατηγορία των λεπτονίων. Νετρίνα, εκτός από τα αρχέγονα της  Μεγάλης Έκρηξης, δημιουργούνται συνεχώς διαμέσου των πυρηνικών αντιδράσεων σύντηξης στο εσωτερικό άστρων όπως ο ήλιος, κατά την έκρηξη των σουπερνόβα, στις αντιδράσεις των πυρηνικών εργοστασίων και κατά τη διάρκεια των φυσικών ραδιενεργών διασπάσεων. Στο εσωτερικό του σώματός μας σε κάθε δευτερόλεπτο απελευθερώνονται περίπου 5000 νετρίνα εξαιτίας των ραδιενεργών διασπάσεων του καλίου. Τα νετρίνα καταλαμβάνουν τη δεύτερη θέση, όσον αφορά τον αριθμό σωματιδίων σε ολόκληρο το σύμπαν, μετά τα σωματίδια του φωτός τα φωτόνια, που καταλαμβάνουν την πρώτη θέση. Αλληλεπιδρούν με την ύλη πολύ σπάνια, μόνο διαμέσου των ασθενών δυνάμεων και για τον λόγο αυτό μπορούν να διασχίσουν ανεπηρέαστα ανθρώπους, τοίχους, ακόμη και πλανήτες ολόκληρους. Γι αυτό η ανίχνευσή τους είναι πολύ δύσκολη.

Steven Weinberg: 'If we had the laws of nature tomorrow, we still wouldn't understand consciousness – or even turbulence…' Photograph: Jeff Wilson

Ο Steven Weinberg ήταν ο πρώτος που υπέδειξε μια μέθοδο ανίχνευσης  των νετρίνων του κοσμικού υποβάθρου διαμέσου της αντίδρασης: ν_e +³H –> ³He + e^–

View of the dilution refrigerator that will lower temperature to a small fraction of a degree above absolute zero when connected. (Photo by Elle Starkman/Office of Communications)

Το πείραμα PTOLEMY που θα ξεκινήσει το καλοκαίρι, έχει ως στόχο τον προσδιορισμό του φάσματος των ηλεκτρονίων που παράγονται από την παραπάνω αντίδραση, διαμέσου του οποίου θα αποκαλυφθούν τα αρχέγονα νετρίνα. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο πείραμα είναι πρωτόγνωρες, είτε όσον αφορά τον στόχο τριτίου (τρίτιο ενσωματωμένο σε γραφένιο), είτε όσον αφορά την ανίχνευση των ηλεκτρονίων που πρέπει να διαχωριστούν από τα ηλεκτρόνια της ακτινοβολίας β του τριτίου.

Η επιτυχία του πειράματος θα έχει τεράστιες κοσμολογικές συνέπειες. Ενώ η κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου μας δείχνει πως ήταν το σύμπαν 380.000 χρόνια μετά την Μεγάλη Έκρηξη, το κοσμικό  υπόβαθρο των νετρίνων θα μας πάει ακόμα πιο πίσω: ένα δευτερόλεπτο μετά την Μεγάλη Έκρηξη!

Πηγή: www.pppl.gov

H ESA παρουσίασε το χωριό που θα φτιάξει στη Σελήνη. ESA Planning To Build An International Village… On The Moon

Θα λειτουργεί ως τόπος επιστημονικής έρευνας, εργασιών αλλά και τουρισμού. The ESA recently elaborated its plan to create a Moon base by the 2030s. Credit: Foster + Partners is part of a consortium set up by the European Space Agency to explore the possibilities of 3D printing to construct lunar habitations. Credit: ESA/Foster + Partners

Εδώ και καιρό ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) είχε διατυπώσει την πρόθεση να δημιουργήσει κάποιες εγκαταστάσεις διαβίωσης ανθρώπων στη Σελήνη. Στην πορεία οι επιτελείς της ESA ανέπτυξαν ένα πιο φιλόδοξο σχέδιο για την δημιουργία όχι απλά μιας μικρής βάσης αστροναυτών αλλά για την κατασκευή του «Χωριού της Σελήνης» όπως το ονόμασαν.

Almost 50 years since man first walked on the lunar surface, the head of the European Space Agency explains his vision for living and working on the Moon. Johann-Dietrich Woerner believes the next giant leap for humankind could be an international collaboration of space faring nations in the form of a Moon village. This village would be a permanent lunar base for science, business, tourism or even mining. Woerner explains how using the Moon’s own natural resources could help build and sustain a base by 3D printing a structure or building element. Robotic rovers could inflate protective domes for astronauts. He also discusses the potential hazards of living on the Moon as well as the possible locations of he lunar base and the advantages of a new global space project. Copyright: ESA

Ο Γιόχαν Ντίτριχ Βέρνερ, επικεφαλής της ESA ανακοίνωσε την Τρίτη ότι στόχος της υπηρεσίας είναι το σεληνιακό χωριό να είναι έτοιμο να κατοικηθεί μέχρι το 2030. Όπως ανέφερε το χωριό θα λειτουργεί και ως τόπος επιστημονικής έρευνας και ως τόπος ανάπτυξης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων (π.χ ορυχείων) αλλά και ως τουριστικός προορισμός. Σε πρώτη φάση το χωριό θα αποτελείται από φουσκωτές κατοικίες αλλά σε δεύτερο στάδιο θα κατασκευαστούν μικρά οικήματα μέσω τεχνολογίας τρισδιάστατης εκτύπωσης με υλικά από το έδαφος της Σελήνης. Η ESA έδωσε στη δημοσιότητα και ένα βίντεο για το σεληνιακό χωριό που οραματίζεται.

Που θα γίνει

Οι επιτελείς της ESA έχουν μελετήσει πιθανά σημεία για την κατασκευή του χωριού και έχουν καταλήξει ότι ιδανικότερο είναι το λεκανοπέδιο Aitken στον Νότιο Πόλο της Σελήνης που έχει διάμετρο περίπου 2,5 χιλιάδες χλμ και μεγάλα υψώματα κάποια εκ των οποίων εκτείνονται πολλά χλμ πάνω από το δάπεδο του. Αυτά τα υψώματα τα λούζει μόνιμα το ηλιακό φως άρα αποτελούν ιδανικό τόπο δημιουργίας αποικιών που θα χρησιμοποιούν την άφθονη ηλιακή ενέργεια για να λειτουργούν.

Όμως κάποιοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι εγκαταστάσεις κατοικίας ανθρώπων στη Σελήνη είναι προτιμότερο να γίνουν σε περιοχές των πόλων τις οποίες δεν βλέπει ποτέ το ηλιακό φως. Αυτό γιατί σε εκείνες τις περιοχές υπάρχουν αποθέματα νερού σε παγωμένη μορφή. Έτσι οι κάτοικοι αφενός θα επεξεργάζονται το παγωμένο νερό ώστε να γίνει πόσιμο και αφετέρου θα απομονώνουν το οξυγόνο και το υδρογόνο από αυτό για να συντηρούν ατμοσφαιρικά και ενεργειακά τις εγκαταστάσεις. 

Οι 3D κατοικίες

The ESAs plan for establishing a base on the Moon, which would rely on robotic workers and human astronauts. Credit: spaceflight.esa.int

Η ESA ανακοίνωσε πριν από λίγο καιρό ότι θα συνεργαστεί με τη φημισμένη αρχιτεκτονική εταιρεία Foster&Partners για την κατασκευή μικρών οικημάτων στη Σελήνη. Όπως υποστηρίζουν τα στελέχη της ESA η πρόοδος στην τεχνολογία της τρισδιάστατης εκτύπωσης (3D printing) θα επιτρέψει τη δημιουργία μικρών οικημάτων που θα είναι φτιαγμένα από το υλικά του εδάφους του φυσικού μας δορυφόρου. Τα πρώτα σχέδια που έδωσε στη δημοσιότητα η αρχιτεκτονική εταιρεία κάνουν λόγο για οικήματα στα οποία θα υπάρχει δυνατότητα παραμονής 4 ατόμων.

Οι σεληνιακές κατοικίες-βάσεις θα κατασκευάζονται από αυτόνομα ρομπότ, θα έχουν σχήμα θόλου και θα προστατεύουν πλήρως τους ανθρώπους από τις τοπικές κλιματικές συνθήκες, τη βλαβερή κοσμική ακτινοβολία αλλά και την πτώση μετεωριτών. Το 90% των οικημάτων θα κατασκευάζεται από σεληνιακά υλικά. Τα υλικά αυτά θα γίνονται πρώτα ένας πολτός ο οποίος στη συνέχεια θα αποτελεί το περιεχόμενο του μηχανήματος που μέσω ψεκασμού θα εκτυπώνει στερεά δομικά υλικά τα οποία και θα χρησιμοποιούνται στη κατασκευή του οικήματος.

Μαύρη τρύπα ανοίγει τον ασκό του Αιόλου. Astrophysicists detect ultra-fast winds near supermassive black hole

Κυκλώνα κατηγορίας 77 σχηματίζει το υπέρθερμο αέριο που εκτοξεύεται από την περιοχή της με ταχύτητα 200 εκατ. χιλιομέτρων την ώρα. Καλλιτεχνική απεικόνιση του δίσκου αερίων γύρω από μια μαύρη τρύπα. Ένα μέρος αυτού του υλικού (άσπρο) εκτινάσσεται προς τα έξω. Researchers have found the fastest winds ever seen at ultraviolet wavelengths near a supermassive black hole. Some are reaching as fast as 200 million kilometers, equivalent to a category 77 hurricane. And there may be even faster quasar winds. As matter spirals toward a black hole, some is blown away. These are the winds that we are detecting, says an astronomer. Artist's illustration of turbulent winds of gas swirling around a black hole. Some of the gas is spiraling inward, but some is being blown away. Credit: NASA, and M. Weiss (Chandra X -ray Center)

Μια μαύρη τρύπα που έχει την τάση να τρώει τσαπατσούλικα συνελήφθη να εκτοξεύει κομμάτια του φαγητού της με ταχύτητα που φτάνει το 20% της ταχύτητας του φωτός - ταχύτητα ανέμου που θα αντιστοιχούσε σε κυκλώνα κατηγορίας 77, ανακοίνωσε διεθνής ομάδα αστρονόμων.

Υπέρθερμο αέριο εκτοξεύεται από την περιοχή της μαύρης τρύπας με ταχύτητα 200 εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα, αναφέρουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society». Είναι οι ταχύτεροι άνεμοι που έχουν καταγραφεί ποτέ με παρατηρήσεις στο φάσμα του υπεριώδους, καμαρώνει η ερευνητική ομάδα.

Και στο κέντρο κυκλώνας

Οι μαύρες τρύπες που κρύβονται στα κέντρα των γαλαξιών συχνά περιβάλλονται από έναν πυκνό δίσκο αερίων. Λόγω της επιτάχυνσης που υφίστανται, τα αέρια αυτά είναι πιο καυτά από την επιφάνεια του Ήλιου και εκπέμπουν ακτινοβολία που μπορεί να επισκιάσει ολόκληρους γαλαξίες.

Όταν αυτοί οι δίσκοι ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1950, κανείς δεν γνώριζε περί τίνος επρόκειτο. Πήραν έτσι την ονομασία «κβάζαρ» ή «ενεργοί γαλαξιακοί πυρήνες».

Το μεγαλύτερο μέρος του αερίου στον δίσκο θα γίνει τελικά βορά της μαύρης τρύπας. Υπάρχει όμως και ένα μέρος που καταφέρνει να δραπετεύσει: «Καθώς το υλικό κινείται σπειροειδώς γύρω από τη μαύρη τρύπα, ένα μέρος του εξωθείται μακριά λόγω της θερμότητας και της λάμψης του κβάζαρ. Αυτοί είναι οι άνεμοι που ανιχνεύσαμε» εξηγεί ο Τζέσι Ρότζερσον του Πανεπιστημίου της Υόρκης στη Βρετανία, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Η νέα μελέτη εξετάζει τη δραστηριότητα 100 ενεργών κβάζαρ που είχαν καταγραφεί στην ουράνια απογραφή Sloan Digital Sky Survey. Η μεγαλύτερη ταχύτητα ανέμων, περίπου 200.000 χιλιόμετρα την ώρα, καταγράφηκε στο κβάζαρ SDSS J023011.28+005913.6.

«Σχεδιάζουμε να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε αυτό το κβάζαρ για να δούμε τι θα συμβεί» λέει τώρα ο Ρότζερσον. Οι μελέτες αυτού του είδους, επισημαίνει, θα μπορούσαν να προσφέρουν νέα στοιχεία για τις διαδικασίες γέννησης των γαλαξιών. «Οι άνεμοι των κβάζαρ παίζουν σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό γαλαξιών» λέει ο ερευνητής.

«Όταν οι γαλαξίες αρχίζουν να σχηματίζονται, οι άνεμοι εκτοξεύουν υλικό προς τα έξω και αποτρέπουν τη δημιουργία άστρων. Αν δεν υπήρχαν αυτοί οι άνεμοι, ή ήταν λιγότερο ισχυροί, θα βλέπαμε πολύ περισσότερα άστρα στους μεγάλους γαλαξίες» εξηγεί. Πιστεύει μάλιστα ότι υπάρχουν κβάζαρ που δημιουργούν ανέμους ακόμα μεγαλύτερης ταχύτητας.

Πηγή: Jesse A. Rogerson, Patrick B. Hall, Paola Rodríguez Hidalgo, Patrik Pirkola, William N. Brandt, Nur Filiz Ak. Multi-epoch observations of extremely high-velocity emergent broad absorption. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 2016; 457 (1): 405 DOI:10.1093/mnras/stv3010

K.Π. Kαβάφης, «Τελειωμένα». C.P. Cavafy, “Things Ended”

George Grosz, Explosion, 1917, oil on panel, 47.8 x 68.2 cm, Museum of Modern Art, New York.

Μέσα στον φόβο και στες υποψίες,

με ταραγμένο νου και τρομαγμένα μάτια,

λυώνουμε και σχεδιάζουμε το πώς να κάμουμε

για ν’ αποφύγουμε τον βέβαιο

τον κίνδυνο που έτσι φρικτά μας απειλεί.

Κι όμως λανθάνουμε, δεν είν’ αυτός στον δρόμο·

ψεύτικα ήσαν τα μηνύματα

(ή δεν τ’ ακούσαμε, ή δεν τα νοιώσαμε καλά).

Άλλη καταστροφή, που δεν την φανταζόμεθαν,

εξαφνική, ραγδαία πέφτει επάνω μας,

κι ανέτοιμους — πού πια καιρός — μας συνεπαίρνει.

Vasily Kandinsky, Composition VII, 1913.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

C.P. Cavafy, “Things Ended”

C. R. W. Nevinson, A Bursting Shell (L’explosion d’un obus), 1915, huile sur toile, 76,2 x 55,9 cm, Tate Gallery, Londres.

Possessed by fear and suspicion,

mind agitated, eyes alarmed,

we desperately invent ways out,

plan how to avoid the inevitable

danger that threatens us so terribly.

Yet we’re mistaken, that’s not the danger ahead:

the information was false

(or we didn’t hear it, or didn’t get it right).

Another disaster, one we never imagined,

suddenly, violently, descends upon us,

and finding us unprepared—there’s no time left—

sweeps us away.

Vasily Kandinsky, Composition VI, 1913.

Translated by Edmund Keeley/Philip Sherrard

Λίμνες και ποτάμια είχε κάποτε ο Πλούτωνας! Pluto may have hosted lakes and rivers of liquid nitrogen

Κάποτε στην επιφάνεια του Πλούτωνα υπήρχαν λίμνες και ποτάμια αζώτου.New research presented today at the 2016 Lunar and Planetary Sciences Conference reveals tropic and arctic regions on Pluto, and a dynamic climate cycle that’s causing its atmosphere to fluctuate in size over time—possibly allowing for lakes and rivers of liquid nitrogen to form at the surface. This enhanced color image of Pluto highlights the many subtle color differences between Pluto’s distinct regions. The imagery was collected by the spacecraft’s Ralph/MVIC color camera on July 14, 2015, from a range of 22,000 miles. (Credit: NASA / JHUAPL / SwRI)

Άλλη μια αναπάντεχη και άκρως εντυπωσιακή αποκάλυψη έκανε σε συνέντευξη Τύπου ο Άλαν Στερν, επικεφαλής της αποστολής New Horizons που εξερεύνησε το σύστημα του Πλούτωνα. Όπως φαίνεται στο παρελθόν πάνω στον πλανήτη νάνο του ηλιακού μας συστήματος υπήρχαν λίμνες και ποτάμια το περιεχόμενο των οποίων ήταν υγρό άζωτο.

In the past, atmospheric pressure was much greater on Pluto, allowing for liquid nitrogen at the surface. The features above are all indicitve of liquid on the surface, including the smooth, pond-like feature at far right. Image: NASA/New Horizons

Σύμφωνα με τους επιστήμονες της NASA κάποια στιγμή τα ποτάμια και οι λίμνες πάγωσαν και τα ίχνη τους εξακολουθούν να υπάρχουν πάνω στην επιφάνεια του Πλούτωνα. Η ανακάλυψη προσθέτει νέα σημαντικά στοιχεία στην προσπάθεια κατανόησης των γεωατμοσφαιρικών συνθηκών του Πλούτωνα τόσο στο παρόν όσο και στο κοντινό αλλά και πιο μακρινό παρελθόν.

Pluto’s “tropical arctic” experiences both direct sunlight and prolonged periods of sunlight and darkness. (Credit: Richard Binzel and Alissa Earle / MIT, adapted from submission to Icarus)

Το σκάφος της αποστολής βρίσκεται τώρα σε απόσταση 300 εκ. χλμ από τον Πλούτωνα συνεχίζοντας το ταξίδι του στην ζώνη Κάιπερ έχοντας θέσει πορεία σε ένα μεγάλο διαστημικό βράχο τον οποίο θα πλησιάσει και θα μελετήσει to 2019. Όμως για έξι ακόμη μήνες θα συνεχίσει να στέλνει συνεχώς δεδομένα που συνέλεξε από το πέρασμα του από τον Πλούτωνα και τα φεγγάρια του ρίχνοντας συνεχώς νέο φως σε ένα πραγματικά συγκλονιστικό κόσμο που έχει πραγματικά αφήσει άφωνους τους επιστήμονες.

Να τι συμβαίνει σε μια έκρηξη σουπερνόβα. NASA's Kepler Catches Early Flash of an Exploding Star

The brilliant flash of an exploding star's shockwave -- what astronomers call the "shock breakout" -- is illustrated in artist's concept. Credit: NASA Ames, STScI/G. Bacon

Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες εντόπιζαν εκρήξεις σουπερνόβα συλλέγοντας ακτίνες Χ που εξέπεμπε το άστρο που είχε καταστραφεί. Διεθνής ομάδα αστρονόμων κατάφερε για πρώτη φορά να παρατηρήσει μια έκρηξη σουπερνόβα στο ορατό φως και μάλιστα κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της.

The diagram illustrates the brightness of a supernova event relative to the sun as the supernova unfolds over time. For the first time, a supernova shock wave, or shock breakout, has been observed in visible light wavelengths as it reached the surface of the star from deep within the star's core. The explosive death of this star, called KSN 2011d, reached its maximum brightness in about 14 days. The shock breakout itself lasted only about 20 minutes (see inset). Credit: NASA Ames/W. Stenzel

Η ανακάλυψη είναι πολύ σημαντική γιατί προσφέρει νέα δεδομένα για το πιο εντυπωσιακό και βίαιο κοσμικό φαινόμενο το οποίο σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία παίζει κεντρικό ρόλο στην εξέλιξη του Σύμπαντος.

Οι εκρήξεις σουπερνόβα διασπείρουν στο Διάστημα τα δομικά υλικά από τα οποία γεννιούνται νέα άστρα. Οι ερευνητές παρατηρούσαν το Σύμπαν χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler. Οι ερευνητές «σάρωναν» τα άστρα 500 μακρινών γαλαξιών όταν το τηλεσκόπιο εντόπισε μια έντονη κοκκινωπή λάμψη η οποία όπως αποδείχτηκε προερχόταν από τις εκρήξεις δύο γειτονικών άστρων.

The brilliant flash of an exploding star’s shockwave—what astronomers call the “shock breakout” -- is illustrated in this cartoon animation. The animation begins with a view of a red supergiant star that is 500 times bigger and 20,000 brighter than our sun. When the star’s internal furnace can no longer sustain nuclear fusion its core to collapses under gravity. A shockwave from the implosion rushes upward through the star’s layers. The shockwave initially breaks through the star’s visible surface as a series of finger-like plasma jets. Only 20 minute later the full fury of the shockwave reaches the surface and the doomed star blasts apart as a supernova explosion. This animation is based on photometric observations made by NASA’s Kepler space telescope. By closely monitoring the star KSN 2011d, located 1.2 billion light-years away, Kepler caught the onset of the early flash and subsequent explosion. Credit: NASA Ames, STScI/G. Bacon

Οι ερευνητές παρατήρησαν το φαινόμενο στο ορατό φως και στη συνέχεια δημιούργησαν ένα βίντεο στο οποίο παρουσιάζεται η εξέλιξη μιας έκρηξης σουπερνόβα. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal».

Η ποίηση του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ. The poetry of Robert Oppenheimer

Detail from the cover of American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer.

Η Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης εορτάζεται κάθε χρόνο, σαν σήμερα, στις 21 Μαρτίου. Την αρχική έμπνευση για αυτόν τον εορτασμό είχε ο ποιητής Μιχαήλ Μήτρας και τον Οκτώβριο του 1999, η γενική διάσκεψη της Unesco στο Παρίσι, ανακήρυξε την πρώτη μέρα της άνοιξης ως  Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. Γιαυτό η σημερινή ανάρτηση είναι αφιερωμένη στην άγνωστη ποιητική πλευρά ενός από τους μεγαλύτερους φυσικούς του 20ου αιώνα, του Julius Robert Oppenheimer.

Όταν  τον Σεπτέμβριο του 1922 ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ (1904 – 1967) γράφτηκε στο Χάρβαρντ δεν ήταν σίγουρος για ποιον ακαδημαϊκό κλάδο θα έπρεπε να ακολουθήσει. Παρακολούθησε μια ποικιλία άσχετων μεταξύ τους μαθημάτων, όπως φιλοσοφία, γαλλική και αγγλική λογοτεχνία, εισαγωγή στον απειροστικό λογισμό, ιστορία και τρία μαθήματα φυσικοχημείας. Για λίγο σκέφτηκε την αρχιτεκτονική, αλλά επειδή στο Λύκειο  του άρεσαν πάρα πολύ τα Αρχαία Ελληνικά, φλέρταρε με την ιδέα του να γίνει μελετητής των κλασικών πολιτισμών, ή ακόμα και ποιητής ή ζωγράφος. (…)

Poem by J. Robert Oppenheimer. 1928.

Διάβασε και τις τρεις χιλιάδες σελίδες της κλασικής ιστορίας του Γίββωνος, Παρακμή και πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Διάβασε επίσης γαλλική λογοτεχνία σε μεγάλη έκταση και ξεκίνησε να γράφει ποίηση, λίγα δείγματα της οποίας εμφανίστηκαν στο φοιτητικό περιοδικό Hound and Horn. «‘Οταν εμπνέομαι», έγραψε στον Χέρμπερτ Σμιθ, «γράφω πρόχειρα στιχάκια. Όπως εύστοχα παρατήρησες, ούτε προορίζονται αλλά ούτε και είναι άξια για την προσεκτική μελέτη κανενός και το να επιβάλω τις αυτοϊκανοποιητικές υπερβολές τους σε οποιονδήποτε θα ήταν έγκλημα. Θα τα κρύψω σε ένα συρτάρι για λίγο για λίγο καιρό και, εάν θελήσεις να τα δεις, θα σου τα στείλω.» Εκείνη τη χρονιά ο Τ. Σ. Έλιοτ δημοσίευσε το ποίημα Έρημη χώρα και, όταν το διάβασε, ο Ρόμπερτ ταυτίστηκε αμέσως με τον σπάνιο υπαρξισμό του ποιητή. Τα θέματα της θλίψης και της μοναξιάς κυριαρχούσαν και στη δική του ποίηση. Στις αρχές της φοίτησής του στο Χάρβαρντ είχε γράψει τους εξής στίχους:

Η αυγή πλημμυρίζει την ύπαρξή μας με πόθο

Και το φως, νωθρό, αποκαλύπτει το είναι και τη νοσταλγία μας:

Καθώς το ουράνιο κροκί

Ξεθωριάζει και χάνεται

Και ο ήλιος

Στερεύει πια, κι η ενδόμυχη φωτιά

Ξυπνάει το κορμί μας,

Θα βρούμε τον εαυτό μας ξανά

Στην προσωπική του φυλακή κλεισμένο

Έτοιμο, απελπισμένο,

Γι’ αλισβερίσι

Με άλλους ανθρώπους

(…) Τον χειμώνα 1923-24 έγραψε αυτό που ονόμασε «το πρώτο ερωτικό του ποίημα», για να τιμήσει εκείνη την «εξόχως όμορφη και αξιαγάπητη κυρία που γράφει διατριβή για τον Σπινόζα.» Παρατηρεί αυτή τη μυστηριώδη γυναίκα από απόσταση, στη βιβλιοθήκη, αλλά προφανώς δεν της μιλάει ποτέ.

Όχι, το γνωρίζω, πως έχουν κι άλλοι καταπιαστεί με τον Σπινόζα

Κι εγώ ακόμη∙

Κι άλλοι έχουν σταυρώσει τα λευκά τους χέρια

Γυρίζοντας τις κίτρινες σελίδες

Κι άλλοι, πολλοί αγνοί για να λοξοκοιτάξουν, έστω και μια στιγμή

Πέρα απ’ την ιερή μέγκενη της μόρφωσης.

Μα τι’ ναι όλ’ αυτά για μένα;

Πρέπει νά ‘ρθείς, σου λέω, να δεις τους γλάρους,

Το χρυσάφι στο λιόγερμα∙

Πρέπει να ‘ρθείς, να μου μιλήσεις και να μου πεις γιατί

Σ’ αυτόν τον ίδιο κόσμο, μικρές λευκές τούφες σύννεφου –

σαν βάτες βαμβακιού, αν θες, ή από μεσοφόρια,

Το ‘χω ξανακούσει αυτό –

Μικρές λευκές τούφες σύννεφου να πλανιώνται τόσο αθόρυβα

Στον καθάριο ουρανό,

Κι εσύ να στέκεις χλομή, σε μάυρο φόρεαμ, που θα γέμιζε χάρη

Ακόμη και τον ασκητισμό ενός Βενεδικτίνου,

Και να διαβάζεις Σπινόζα, και να αφήνεις τον άνεμο να σκορπάει τα σύννεφα,

Και να αφήνεις εμένα να πνίγομαι σε μια έκταση κενού…

Λοιπόν, τι κι αν ξεχάσω;

Αν ξεχάσω τον Σπινόζα και την επιμονή σου,

Αν ξεχάσω τα πάντα, μέχρι να μου ξεμείνεις,

Μονάχα μια αδύναμη λειψή ελπίδα, λειψή θλίψη

Και οι ατέρμονες εκτάσεις της θάλασσας

Robert Oppenheimer against a photograph of a hydrogen bomb test in June 1957.

Ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ ήταν ένα αίνιγμα· ένας θεωρητικός φυσικός με τις ιδιότητες ενός χαρισματικού ηγέτη, ένας εστέτ που χαρακτηριζόταν από την έντονη αμφισημία. Ήταν ο Προμηθέας της Αμερικής, ο «πατέρας της ατομικής βόμβας», που σε καιρό πολέμου βρήκε το μυστικό της αστείρευτης ενέργειας του Ήλιου, για χάρη της χώρας του. Όμως, όταν πάλεψε να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τους τρομερούς κινδύνους της βόμβας, το κατεστημένο στράφηκε αμέσως εναντίον του.

Oppenheimer in 1946 with his trademark cigarette.

Η οδύνη και ο εξευτελισμός που υπέστη ο Οπενχάιμερ το 1954 -κατηγορούμενος ως επικίνδυνος για την εθνική ασφάλεια των Η.Π.Α.- δεν ήταν μια μεμονωμένη περίπτωση την εποχή του μακαρθισμού. Όμως ο «Όπι» ως κατηγορούμενος ήταν ασύγκριτος. Γοητευτικός, μανιώδης καπνιστής, ψηλός και αδύνατος, γνώστης των αρχαίων ελληνικών, φίλος της γαλλικής και ρωσικής λογοτεχνίας, λάτρης της ποίησης και του γυναικείου φύλου: ένας εθνικός ήρωας, υπόδειγμα επιστήμονα-δημόσιου λειτουργού.

Για τους φιλελεύθερους συμβόλιζε τον άνθρωπο που αποκάλυπτε το ανήθικο πρόσωπο της Δεξιάς. Για τους πολιτικούς του εχθρούς ήταν ένας κομουνιστής, ένας αποδεδειγμένος ψεύτης.

Στην πραγματικότητα, ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος, προσιτός αλλά και απόμακρος, ευφυής αλλά και αφελής, παθιασμένος υποστηρικτής της κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και ακούραστος κυβερνητικός σύμβουλος. Ήταν ένας λαμπρός άνδρας που βίωσε τόσο τον θρίαμβο όσο και την τραγωδία.

Η ιστορία του Οπενχάιμερ υπενθυμίζει ότι η εθνική ταυτότητα των ΗΠΑ παραμένει στενά συνδεδεμένη με τον πολιτισμό της πυρηνικής εποχής. Στην μετά την 11η Σεπτεμβρίου εποχή, αξίζει να θυμόμαστε ότι ο «πατέρας της ατομικής βομβας» είχε προειδοποιήσει ότι επρόκειτο για ένα όπλο τρόμου δίχως διακρίσεις, που στα επόμενα χρόνια κατέστησε την Αμερική στόχο των πλέον ετερόκλητων επιθέσεων.

Πηγή: O ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΚΑΙ Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΡΟΜΠΕΡΤ ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ Kai Bird & Martin Sherwin, Μετάφραση Μαριλένα Κορωναίου.