Υπάρχει εξωγήινος πολιτισμός στο «άστρο της Τάμπι»; Breakthrough Listen to search for intelligent life around weird star

Could a Dyson sphere be behind KIC 8462852’s erratic changes in brightness? Here is a completely fantastic artists’ concept of a Dyson sphere, via FantasyWallpapers.com.

Το λεγόμενο «άστρο της Τάμπι» – από το όνομα της αστρονόμου Ταμπίθα Μπογιατζιάν του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα που το ανακάλυψε- έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον αρκετών επιστημόνων, εξαιτίας της ασυνήθιστης αυξομείωσης της λάμψης του, κάτι που μερικοί δεν δίστασαν να αποδώσουν σε εξωγήινους, οι οποίοι υποτίθεται ότι «κλέβουν» την ενέργεια του άστρου μέσω μεγα-κατασκευών.

The Berkeley SETI Research Center team explains why they want to observe Tabby’s star. Credit: Roxanne Makasdjian and Stephen McNally

Τώρα το πρόγραμμα αναζήτησης εξωγήινης νοημοσύνης «Breakthrough Listen» του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, το οποίο έχει πρόσβαση στα ισχυρότερα τηλεσκόπια του κόσμου, ανακοίνωσε ότι θα στρέψει ένα από αυτά στο εν λόγω άστρο.

Το Breakthrough δημιουργήθηκε πέρυσι και χρηματοδοτείται επί δέκα χρόνια με 100 εκατομμύρια δολάρια από το ομώνυμα Ίδρυμα και τον ιδρυτή του ρώσο δισκετομμυριούχο Γιούρι Μίλνερ, με στόχο να βρει ίχνη νοήμονος εξωγήινης ζωής.

UC Berkeley Professor Andrew Siemion, director of the Berkeley SETI Research Center Breakthrough Listen, explains how radio telescopes work. Credit: Roxanne Makasdjian and Stephen McNally

Μέχρι τώρα ουκ ολίγα τηλεσκόπια έχουν στραφεί στο «άστρο της Τάμπι», αλλά ακόμη δεν έχουν βρει…πράσινα ανθρωπάκια. Οι νέες παρατηρήσεις θα είναι πιο συστηματικές, οκτώ ώρες κάθε βράδι για πάνω από δύο μήνες, και θα γίνουν με το διαμέτρου 100 μέτρων ραδιοτηλεσκόπιο Γκριν Μπανκ της Δ. Βιρτζίνια.

Detailed map showing stars to around magnitude 12 with the Kepler star identified. It’s located only a short distance northeast of the open cluster NGC 6886 in Cygnus. North is up. Source: Chris Marriott’s SkyMap

Το «άστρο της Τάμπι», πιο επίσημα γνωστό ως KIC 8462852, ανακαλύφθηκε τον Σεπτέμβριο του 2015 και βρίσκεται στον αστερισμό του Κύκνου, σε απόσταση 1.500 ετών φωτός από τη Γη. Το άστρο γίνεται πιο αχνό με ένα περίεργα ακανόνιστο τρόπο, σε ποσοστό έως 22% και για διάρκεια μερικών ημερών, προτού επιστρέψει στην κανονική λάμψη του. Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες δεν έχουν σκεφθεί κάποια εύλογη φυσική εξήγηση γι’ αυτή τη συμπεριφορά.

Κάποιοι πρότειναν ότι η αιτία μπορεί να είναι η κατασκευή από εξωγήινους γύρω από το άστρο της λεγόμενης «σφαίρας Ντάϊσον», μιας τεράστιας διάταξης συλλεκτών ενέργειας, μέσω της οποίας καλύπτουν τις ενεργειακές ανάγκες τους.

Ο επικεφαλής επιστήμονας του Προγράμματος Breakthrough SETI Νταν Βέρτχιμερ εκτίμησε ότι η πιθανότητα να συμβαίνει κάτι τέτοιο «είναι μία στο δισεκατομμύριο, αλλά παρόλα αυτά θα το ελέγξουμε».

The 100-meter Green Bank Telescope, the world's largest fully steerable radio dish.

Το Πρόγραμμα Breakthrough παρακολουθεί ήδη αρκετά άλλα άστρα, χρησιμοποιώντας τρία τηλεσκόπια: το Parkes (Αυστραλία), το Green Bank (ΗΠΑ) και το Automated Planet Finder-Lick (ΗΠΑ).

Πηγή: news.berkeley.edu

Μια βάση δεδομένων για τον ανθρώπινο πολιτισμό. Massive database on human cultures, languages, and environment available to the public

Από τους Ινδιάνους της Αμερικής ως τους λαούς του Καυκάσου, πληροφορίες για περισσότερες από 1.400 ανθρώπινες κοινωνίες περιλαμβάνονται στην D-PLACE. Source: Getty

Έχουν οι κοινωνίες των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών κοινωνικές τάξεις; Υπάρχουν κοινωνίες οι οποίες επιτρέπουν τον γάμο ανάμεσα σε πρώτα ξαδέλφια και πού ακριβώς βρίσκονται; Πόσες και ποιες κοινωνίες μιλούν ινδοευρωπαϊκές γλώσσες και πώς σχετίζονται μεταξύ τους; Τις απαντήσεις σε αυτά και πολλά άλλα ερωτήματα που αφορούν την ανθρώπινο πολιτισμό στον πλανήτη Γη δίνει μια βάση δεδομένων που εγκαινιάστηκε πρόσφατα στο Διαδίκτυο. Σχεδιασμένη από μια διεθνή ομάδα ερευνητών η D-PLACE αποτελεί τη μεγαλύτερη βάση δεδομένων στο είδος της, είναι ανοιχτής πρόσβασης και έχει ως στόχο να αποτυπώσει αλλά και να διερευνήσει τις δυνάμεις που διαμόρφωσαν την πολιτισμική ποικιλομορφία του ανθρώπινου είδους.

Εύχρηστη και ανοιχτή σε όλους

Είναι η μεγαλύτερη στο είδος της και ανοιχτή σε όλους, με στόχο να σκιαγραφήσει την ποικιλομορφία των κοινωνιών της Γης. For the global sample of societies in D-PLACE, a nearly equal number of households exist that are single-generation or multi-generation (extended family).

Η D-PLACE (Database of Places, Language, Culture and Environment - Βάση δεδομένων των Τόπων, της Γλώσσας, του Πολιτισμού και του Περιβάλλοντος) αναπτύχθηκε και σχεδιάστηκε από μια διεθνή ομάδα επιστημόνων που προέρχονται από ποικίλους τομείς και πανεπιστήμια ή ερευνητικά κέντρα από διάφορα μέρη του πλανήτη. Απευθύνεται κυρίως σε μελετητές αλλά είναι ανοιχτή και στο ευρύ κοινό που ενδιαφέρεται για τον ανθρώπινο πολιτισμό, τους συσχετισμούς και την ιστορία του. Θα εμπλουτίζεται διαρκώς με τον χρόνο, συγκεντρώνοντας πληροφορίες οι οποίες αφορούν τη γλώσσα, τον πολιτισμό, τη γεωγραφία και το περιβάλλον στο οποίο ζουν περισσότερες από 1.400 ανθρώπινες κοινωνίες. Αυτή τη στιγμή περιλαμβάνει κυρίως στοιχεία που αφορούν τις κοινωνίες της προβιομηχανικής περιόδου οι οποίες είχαν περιγραφεί από τους εθνογράφους τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα.

Το βήμα θεωρείται σημαντικό καθώς τα στοιχεία που έχουν καταγράψει οι επιστήμονες στο παρελθόν, τα οποία είναι εξαιρετικά πλούσια, δεν έχουν ποτέ ενωθεί ως τώρα με τέτοιο «εύκολα διαχειρίσιμο» διαδραστικό τρόπο. Στον ιστότοπο της D-PLACE ο χρήστης μπορεί με ευκολία να βρει τις πληροφορίες που θέλει πραγματοποιώντας την έρευνά του σε διαφορετικά «επίπεδα» αναζήτησης, απλά ή και πιο σύνθετα. «Κλικάροντας» επάνω σε χάρτες και επιλέγοντας από λίστες μπορεί να αναζητήσει πληροφορίες με βάση τον τόπο (π.χ. Σιβηρία, Μικρονησία), τη γλωσσική οικογένεια (π.χ. ινδοευρωπαϊκή, αυστρονησιακή), τις πολιτισμικές πρακτικές (π.χ. μονογαμία έναντι πολυγαμίας) ή το περιβάλλον (π.χ. υψόμετρο, μέση θερμοκρασία). Επίσης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει αν τα αποτελέσματα θα του εμφανιστούν σε μορφή πινάκων, «δέντρων» ή χαρτών που δίνουν μια άμεση γεωγραφική εικόνα.

Νέο εργαλείο για νέες απαντήσεις

«Η ανθρώπινη πολιτισμική ποικιλομορφία εκφράζεται με πολυάριθμους τρόπους: από τα φαγητά που τρώμε και τα σπίτια που χτίζουμε ως τις θρησκευτικές πρακτικές και την πολιτική οργάνωσή μας, το ποιον παντρευόμαστε και το είδος των παιχνιδιών που μαθαίνουμε στα παιδιά μας» δήλωσε σε δελτίο Τύπου η Κάθριν Κέρμπι, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ στη Βρετανία και κύρια συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύθηκε στη διαδικτυακή επιθεώρηση «PLoS ONE». «Οι πολιτισμικές πρακτικές ποικίλλουν στον χώρο και στον χρόνο, αλλά οι παράγοντες και οι διαδικασίες που κινούν τις πολιτισμικές μεταβολές και διαμορφώνουν τα μοτίβα αυτής της ποικιλομορφίας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστοι. Η D-PLACE θα δώσει τη δυνατότητα σε μια ολόκληρη νέα γενιά μελετητών να αναζητήσουν απαντήσεις σε μακροχρόνια ερωτήματα που αφορούν τις δυνάμεις που διαμόρφωσαν την ανθρώπινη πολιτισμική ποικιλομορφία».

Όπως πρόσθεσε η Φιόνα Τζόρνταν, λέκτορας Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και εκ των επικεφαλής της μελέτης, η νέα βάση δεδομένων θα προσφέρει νέες δυνατότητες στη συγκριτική μελέτη των στοιχείων που έχουν συγκεντρωθεί στο πέρασμα του χρόνου από τους επιστήμονες. «Η συγκριτική έρευνα είναι καθοριστικής σημασίας για την κατανόηση των διαδικασιών που βρίσκονται πίσω από την πολιτισμική ποικιλομορφία» ανέφερε. «Η έρευνα σε όλον τον πλανήτη επί περισσότερο από έναν αιώνα μας έχει προσφέρει ένα πλούσιο απόθεμα στοιχείων που μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση της ποικιλομορφίας της ανθρωπότητας. Ωστόσο η συγκέντρωση και ο συνδυασμός των διαφορετικών πηγών και δεδομένων υπήρξε μια τεράστια πρόκληση ως τώρα».

Εκτός από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ στην ανάπτυξη της D-PLACE συνεργάστηκαν επίσης επιστήμονες από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ Επιστήμης της Ανθρώπινης Ιστορίας στην Ιένα της Γερμανίας, το Πανεπιστήμιο του Όκλαντ στη Νέα Ζηλανδία, το Πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά, τα πανεπιστήμια του Γέιλ, της Ουάσινγκτον, του Μίσιγκαν, του Κολοράντο (Πολιτειακό) και το City University της Νέας Υόρκης στις ΗΠΑ, καθώς και το Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Αν θέλετε να πάρετε μια γεύση, επισκεφθείτε τη διεύθυνση d-place.org.

Πηγή: http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0158391

Το εξάγωνο του Κρόνου έγινε χρυσό! What is happening to the giant 'hexagon' at Saturn's north pole? Mystery as Nasa images show area has changed from blue to gold in just four years

Το εντυπωσιακό και μυστηριώδες εξάγωνο στον βόρειο πόλο του Κρόνου άλλαξε χρώμα και από μπλε έγινε... χρυσό. These two natural color images from NASA's Cassini spacecraft show the changing appearance of Saturn's north polar region between 2012 and 2016. Scientists are investigating potential causes for the change in color of the region inside the north-polar hexagon on Saturn. The color change is thought to be an effect of Saturn's seasons. In particular, the change from a bluish color to a more golden hue may be due to the increased production of photochemical hazes in the atmosphere as the north pole approaches summer solstice in May 2017. Image Credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute/Hampton University

Το μυστηριώδες εξάγωνο στο βόρειο πόλο του Κρόνου έχει αλλάξει χρώμα και από μπλε που ήταν το 2012, έχει γίνει πια χρυσό, όπως ανακάλυψαν οι επιστήμονες, με βάση τις νέες εικόνες που έστειλε το σκάφος Cassini της NASA.

Το μυστηριώδες φαινόμενο εξελίσσεται και προκαλεί τους επιστήμονες. Six-sided jet stream appears to have shifted hue within four years – possibly a sign of giant planet’s passing seasons. Image credit: NASA/JPL-Caltech/Space Science Institute/Hampton University. AN animation: Ade Ashford.

Το εξάγωνο δημιουργείται κυρίως από ταχέως στροβιλιζόμενα νέφη αερίων. Το συγκεκριμένο γεωμετρικό σχήμα, σύμφωνα με μελέτες προσομοίωσης που έκαναν οι επιστήμονες σε υπολογιστές, μπορεί να προκύπτει από τις διαφορετικές ταχύτητες με τις οποίες φυσάνε οι ισχυροί άνεμοι.

Τι μπορεί να συμβαίνει

Αυτή ήταν η εικόνα και απόχρωση του μυστηριώδους εξαγώνου του Κρόνου μέχρι πριν από λίγο καιρό. The strange hexagonal structure, seen in the animation above from directly over Saturn's north pole, rotates at the same speed as the planet itself spins on its axis. It is more than 20,000 miles (32,190km) in diameter.

Η αλλαγή στο χρώμα του εξαγώνου είναι πιθανό να υποδηλώνει τις εποχικές αλλαγές στον Κρόνο, κυρίως τον διαφορετικό τρόπο που το φως του Ήλιου πέφτει πάνω στο βόρειο πόλο και επηρεάζει ανάλογα τη φωτοχημική δημιουργία αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα.

Cassini provided scientists with the first close-up views of the huge storm at the north pole of Saturn and allowed them to see the planet in its true colours (pictured).

Η αλλαγή από μπλε σε κιτρινόχρυση απόχρωση πιθανώς οφείλεται στο ότι παράγονται πλέον περισσότερα τέτοια σωματίδια, καθώς το βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη πλησιάζει στο θερινό ηλιοστάσιό του τον Μάιο του 2017 (το κρόνειο έτος ισοδυναμεί με περίπου 29 γήινα έτη). Το Cassini εκτοξεύθηκε το 1997, έφθασε στο σύστημα του Κρόνου το 2004 και από τότε μέχρι σήμερα μελετά τον γιγάντιο πλανήτη με τους θεαματικούς δακτυλίους, καθώς και τους εξίσου εντυπωσιακούς δορυφόρους του.

Πηγή: https://saturn.jpl.nasa.gov/resources/7539/?category=images

Νέα έρευνα αμφισβητεί την ύπαρξη της σκοτεινής ενέργειας. Supernovae analysis finds scant evidence for dark energy

No, the Universe is not expanding at an accelerated rate, say physicists. Extinguished candle: The type 1a supernova remnant called G299, as seen by NASA's Chandra X-ray Observatory. (Courtesy: NASA)

Πριν από 5 χρόνια, το Νόμπελ φυσικής απονεμήθηκε σε τρεις αστρονόμους που, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ανακάλυψαν ότι το σύμπαν διαστέλλεται με επιταχυνόμενο ρυθμό. Η ανακάλυψή τους είχε βασισθεί στην ανάλυση υπερκαινοφανών αστέρων (σουπερνόβα) τύπου Ia, δηλαδή άστρων που έχουν καταρρεύσει κάτω από τη δύναμη της βαρύτητας, προκαλώντας θερμοπυρηνικές εκρήξεις.

Με δεδομένα από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και επίγεια τηλεσκόπια, οι τρεις ερευνητές υπολόγισαν με συναδέλφους τους τις αποστάσεις των αστέρων, διαπιστώνοντας έκπληκτοι πως αυτές αυξάνονταν ολοένα και ταχύτερα με την πάροδο του χρόνου. Έτσι, η επιστημονική κοινότητα αποδέχθηκε την ιδέα της επιταχυνόμενης διαστολής του σύμπαντος, αναζητώντας την αιτία που κρύβεται πίσω από αυτήν.

Τώρα, όμως, μία νέα μελέτη Ευρωπαίων επιστημόνων έρχεται να αμφισβητήσει αυτή την καθιερωμένη εικόνα της κοσμολογίας. Χρησιμοποιώντας έναν πολύ μεγάλο όγκο δεδομένων –δηλαδή μία λίστα 740 σουπερνόβα τύπου Ia, δεκαπλάσια από το δείγμα που οδήγησε στο βραβείο Νόμπελ– οι επιστήμονες βρήκαν πως οι ενδείξεις για την επιτάχυνση είναι λιγότερο τελεσίδικες από όσο θεωρούνταν μέχρι σήμερα.

Η μελέτη δημοσιεύεται στην online έκδοση του περιοδικού Nature [Marginal evidence for cosmic acceleration from Type Ia supernovae]. Όπως αναφέρουν σε αυτήν οι συντάκτες της, αντίθετα τα δεδομένα είναι συνεπή με ένα σταθερό ρυθμό συμπαντικής διαστολής.

Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα κοσμολογικές θεωρίες το σύμπαν συνίσταται κυρίως από σκοτεινή ενέργεια. Η σκοτεινή ύλη και η γνωστή μας ύλη αποτελούν θλιβερή μειοψηφία. Την άποψη αυτή έρχεται να αμφισβητήσει μια νέα μελέτη…

Σύμφωνα με τον Σουμπίρ Σαρκάρ, καθηγητή στο τμήμα φυσικής του πανεπιστημίου της Οξφόρδης και επικεφαλής της ομάδας, η ανακάλυψη της επιταχυνόμενης διαστολής του σύμπαντος οδήγησε στην αντίληψη ότι το σύμπαν κατακλύζεται από μία «σκοτεινή ενέργεια», η οποία αποτελεί αυτή τη στιγμή το αποδεκτό μοντέλο κοσμολογικό μοντέλο.

«Ωστόσο, τώρα υπάρχει διαθέσιμο ένα μεγαλύτερο πλήθος δεδομένων, για να πραγματοποιηθούν πιο λεπτομερείς και ακριβείς αναλύσεις. Αναλύσαμε τον τελευταίο κατάλογο 740 σουπερνόβα τύπου Ia, δέκα φορές περισσότερους από το δείγμα στο οποίο βασίσθηκε η αρχική ανακάλυψη– και βρήκαμε πως η στατιστική αξιοπιστία του αποτελέσματος φτάνει τα “3 σίγμα”, όπως λένε οι φυσικοί. Επομένως είναι πολύ μικρότερη από τα “5 σίγμα” που απαιτούνται, ώστε να θεωρηθεί στατιστικά σημαντική οποιαδήποτε ανακάλυψη», σημειώνει ο επιστήμονας στην ιστοσελίδα του πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

Ένα ανάλογο παράδειγμα είναι οι πρόσφατες ενδείξεις για τον εντοπισμό ενός καινούριου σωματιδίου στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων στο CERN, η στατιστική αξιοπιστία των οποίων μάλιστα αρχικά έφτανε τα 3,9 και 3,4 σίγμα. Ωστόσο, όπως ανακοινώθηκε λίγους μήνες αργότερα, νεότερα δεδομένα μείωσαν την αξιοπιστία στο “1 σίγμα”, δείχνοντας τελικά πως οι ενδείξεις παρέπεμπαν σε τυχαίες διακυμάνσεις και όχι σε κάποιο καινούριο σωματίδιο.

Στην περίπτωση πάντως της επιταχυνόμενης διαστολής, υπάρχουν και άλλα στοιχεία που συνηγορούν υπέρ της, όπως για παράδειγμα οι μετρήσεις της μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου (CMB), δηλαδή του υπολείμματος της ακτινοβολίας που εξέπεμπε το σύμπαν περίπου 380.000 χρόνια μετά τη δημιουργία του.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Σαρκάρ, αυτές οι ενδείξεις είναι έμμεσες, εν μέρει επειδή η CMB δεν επηρεάζεται από την υποτιθέμενη «σκοτεινή ενέργεια».

Όπως προσθέτει, σίγουρα θα χρειασθούν περισσότερα επιχειρήματα για να πεισθεί η επιστημονική κοινότητα, ωστόσο η δουλειά που έχει κάνει ο ίδιος με τους συναδέλφους του δείχνει ήδη πως είναι μάλλον σαθρός ένας βασικός πυλώνας του καθιερωμένου κοσμολογικού μοντέλου.

«Ελπίζω πως θα αποτελέσει κίνητρο για καλύτερη ανάλυση των κοσμολογικών δεδομένων, όπως επίσης και ότι θα εμπνεύσει τους θεωρητικούς φυσικούς να διατυπώσουν πιο εξελιγμένα κοσμολογικά μοντέλα».

Πηγή: physicsworld.com

Εντόπισαν το Schiaparelli. Mars orbiter locates Schiaparelli lander’s crash site

Στην εικόνα του δορυφόρου MRO αριστερά μέσα στο περίγραμμα εικονίζεται μια μαύρη κουκκίδα και μια μικρότερη λευκή. Δεξιά σε μεγέθυνση σημειώνονται η μαύρη και η λευκή κουκκίδα. Η μαύρη κουκκίδα πιστεύεται ότι είναι το σημείο που έπεσε το Schiaparelli και εξεράγη για αυτό και η περιοχή είναι μαύρη από την έκρηξη που ακολούθησε. Η λευκή κουκκίδα πιστεύεται ότι είναι το αλεξίπτωτο της συσκευής. This comparison of before-and-after images by NASA’s Mars Reconnaissance Orbiter shows two features likely created during the Oct. 19, 2016 landing attempt of the ExoMars Schiaparelli lander. The small bright feature at bottom is probably Schiaparelli’s parachute, while the dark, fuzzy blob is likely the lander’s crash site. Credit: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Ο αμερικανικός δορυφόρος MRO που συμμετείχε στην προσπάθεια προσεδάφισης της ευρωπαϊκής συσκευής Schiaparelli στον Άρη εντόπισε πιθανότατα το σημείο που κατέπεσε. Από τις εικόνες οι ειδικοί εκτιμούν ότι πιθανότατα η συσκευή εξερράγη μετά την συντριβή της στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη.

Τι συνέβη

The landing site of the ExoMars Schiaparelli lander within the predicted landing ellipse (top), along with zoomed-in, before-and-after views (bottom left and bottom right, respectively) showing evidence of the lander’s crash. Credit: Main image: NASA/JPL-Caltech/MSSS, Arizona State University; inserts: NASA/JPL-Caltech/MSSS

Θα χρειαστούν αρκετές εβδομάδες για να ολοκληρωθεί η ανάλυση των δεδομένων που έχουν καταγραφεί από την προσπάθεια προσεδάφισης του Schiaparelli και να αποκαλυφθεί το τι ακριβώς συνέβη. Παρόλα αυτά όμως τα δεδομένα που έχουν ήδη αναλυθεί δείχνουν την αλληλουχία των γεγονότων η οποία οδήγησε στην καταστροφή της συσκευής.

Οι πυραυλοκινητήρες δεν λειτούργησαν, το αλεξίπτωτο άνοιξε νωρίτερα και το Schiaparelli δεν κατάφερε να προσεδαφιστεί ομαλά στην επιφάνεια του Άρη. Artist’s concept illustrating the moment the Schiaparelli lander was to jettison its back shell and parachute and ignite its descent engines. Credit: ESA/ATG medialab

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό στο τελικό στάδιο της προσέγγισης με τον Άρη θα ενεργοποιούνταν οι πυραυλοκινητήρες της συσκευής οι οποίοι θα επιβράδυναν την συσκευή ενώ ταυτόχρονα θα ξεδιπλώνονταν το 12 μέτρων αλεξίπτωτο της συσκευής. Όπως φαίνεται οι πυραυλοκινητήρες λειτούργησαν μόλις για 3-4 δευτερόλεπτα και όχι για 30 όπως κανονικά θα έπρεπε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το αλεξίπτωτο να ξεδιπλωθεί νωρίτερα από ότι θα έπρεπε και λόγω της υψηλής ταχύτητας με την οποία συνέχιζε να πέφτει η συσκευή να μην μπορέσει να την συγκρατήσει με αποτέλεσμα να υπάρξει η συντριβή της.

Οι ερευνητές της ESA εξετάζουν τώρα τα δεδομένα που πρόλαβε να μεταδώσει το Schiaparelli στο μητρικό του σκάφος, τον δορυφόρο TGO που το μετέφερε μέχρι τον Άρη.

Σύμφωνα με τον Χορχέ Βάγκο της ESA, τα δεδομένα δείχνουν ότι οι πρώτες φάσεις της επιχείρησης κύλησαν ομαλά, με το ρομπότ να αναπτύσσει το αλεξίπτωτό του για να επιβραδύνει.

Όμως το αλεξίπτωτο απορρίφθηκε περίπου ενάμισι λεπτό πριν από τη στιγμή της προγραμματισμένης προσεδάφισης, και οι εννέα πυραυλοκινητήρες που θα επιβράδυναν περαιτέρω το ρομπότ λειτούργησαν μόνο για 3 δευτερόλεπτα αντί για ένα ολόκληρο λεπτό.

Προφανώς τα συστήματα του Schiaparelli συμπέραναν εσφαλμένα ότι η συσκευή βρισκόταν ήδη στο έδαφος. Ενεργοποιήθηκαν μάλιστα και τα επιστημονικά όργανα του ρομπότ, τα οποία όμως δεν πρόλαβαν να συλλέξουν μετρήσεις.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις που βασίστηκαν σε εικόνες του αμερικανικού δορυφόρου MRO, ο οποίος εντόπισε το αλεξίπτωτο και τα συντρίμμια του Schiaparelli, η συσκευή έπεσε από ύψος 2 έως 4 χιλιομέτρων και συνετρίβη με ταχύτητα περίπου 300 χιλιομέτρων την ώρα.

Computing glitch may have doomed Mars lander. Researchers sift through clues after Schiaparelli crash in hopes of averting mistakes in 2020 mission. A model of the ExoMars lander Schiaparelli, in front of European Space Agency scientists explaining its failed landing on Mars. Credit: Kai Pfaffenbach/REUTERS

Ο Αντρέα Ακομάτσο, επικεφαλής του τμήματος Πλανητικών Αποστολών της ESA, είναι απρόθυμος να καταλήξει σε συμπεράσματα πριν ολοκληρωθεί η ανάλυση, λέει όμως ότι οι υποψίες στρέφονται στο λογισμικό του συστήματος. Επισημαίνει μάλιστα ότι τέτοιου είδους προβλήματα είναι πιο εύκολο να διορθωθούν σε σχέση με ατέλειες του εξοπλισμού προσεδάφισης.

Αυτό θα ήταν μια σχετικά ευχάριστη εξέλιξη ενόψει της συνάντησης των χωρών-μελών της ESA τον Δεκέμβριο, όταν οι αρμόδιοι υπουργοί κληθούν να εγκρίνουν πρόσθετα κονδύλια 300 εκατ. ευρώ για την αποστολή ενός τροχοφόρου ρομπότ το 2020, στο πλαίσιο της ευρω-ρωσικής αποστολής ExoMars.

Πάντως ο γενικός διευθυντή της ESA Γιόχαν-Ντίντριχ Βέρνερ διαβεβαίωσε στις 20 Οκτωβρίου ότι η αποστολή είναι ασφαλής. Μένει να δούμε τι θα αποφασίσουν οι υπουργοί τον Δεκέμβριο.

Υπερηχητικό αφτί 27 εκατ. ετών! Oligocene Whale Had Ultrasonic Hearing

Κρανίο αρχαίου οδοντοκήτους δείχνει ότι η υπερηχητική ακοή είναι πολύ παλαιότερη από ό,τι πιστεύαμε και τα «υπερηχογραφήματα» των ωκεανών μπορεί να πηγαίνουν ως και 43 εκατ. χρόνια πίσω! Καλλιτεχνική αναπαράσταση του Echovenator sandersi, ενός άγνωστου ως τώρα μακρινού προγόνου των φαλαινών και των δελφινιών. 27-million-year-old fossil of newly-discovered toothed whale species provides clues about evolution of high-frequency hearing. Echovenator sandersi produces sound that bounces off prey, creating echoes; the whale’s inner ear receives the sound waves. Image credit: A. Gennari

Τα οδοντοκήτη, τα οποία περιλαμβάνουν τα περισσότερα είδη φαλαινών (εκτός από αυτά που δεν έχουν δόντια αλλά μπαλένες), τους φυσητήρες, τα δελφίνια, τους ζιφιούς και τις φώκαινες, φημίζονται για την υπερηχητική ακοή και το εξαιρετικό σύστημα ηχοεντοπισμού τους. Θα πίστευε κανείς ότι μια τέτοια θαυμαστή ικανότητα δεν μπορεί παρά να αποτελεί προϊόν μιας μακράς εξελικτικής πορείας, με αλλεπάλληλες διορθώσεις και τελειοποιήσεις. Και πράγματι, κάπως έτσι έχουν τα πράγματα. Μόνο που η πορεία τελικά μπορεί να μην ήταν τόσο μακρά όσο νόμιζαν μέχρι πρόσφατα οι επιστήμονες. Ερευνητές από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία ανακάλυψαν ότι η υπερηχητική ακοή είχε αναπτυχθεί πολύ νωρίτερα από ό,τι εθεωρείτο ως τώρα, σε πολύ μακρινούς προγόνους των σημερινών οδοντοκητών. Όπως φαίνεται, το «υπερηχητικό αφτί» μάλλον αναπτύχθηκε νωρίτερα από τον ηχοεντοπισμό, οδηγώντας ενδεχομένως σταδιακά σε αυτόν.

Υπερηχητικός κυνηγός

The experts studied one of the best preserved ears of any ancient whale ever discovered to find high-frequency hearing evolved 27 million years ago. Its skull is pictured.

Οι επιστήμονες από το Ινστιτούτο της Νέας Υόρκης στο Ολντ Γουέστμπερι και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού κατέληξαν σε αυτά τα συμπεράσματα μελετώντας το κρανίο ενός άγνωστου ως τώρα είδους οδοντοκήτους που είχε ζήσει κατά το Ολιγόκαινο, πριν από περίπου 27 εκατομμύρια χρόνια. Το απολίθωμα, το οποίο βρέθηκε στη Νότια Καρολίνα των ΗΠΑ, είναι σχετικά άρτιο και πολύ καλά διατηρημένο, γεγονός το οποίο είναι εξαιρετικά σπάνιο. Αυτό επέτρεψε στους ειδικούς να εξετάσουν ενδελεχώς το αφτί του προϊστορικού είδους το οποίο ονόμασαν Echovenator sandersi - το «Echovenator» είναι μια «λατινίζουσα» λέξη που δημιούργησαν οι ίδιοι και θα μπορούσε να μεταφραστεί ελεύθερα ως «υπερηχητικός κυνηγός».

Οι ερευνητές πέρασαν το έσω ους του απολιθωμένου κρανίου από τον αξονικό τομογράφο απεικονίζοντάς το στην παραμικρή του λεπτομέρεια. Στη συνέχεια συνέκριναν τις απεικονίσεις με ανάλογες που πήραν από δύο είδη ιπποποτάμων - στενότεροι εν ζωή συγγενείς των φαλαινών και των δελφινιών -, καθώς και από 23 προϊστορικά και σύγχρονα είδη οδοντοκητών. Η ανάλυσή τους έδειξε ότι ο Echovenator sandersi είχε πολλά - και καθοριστικά - κοινά χαρακτηριστικά με τα ζώα που σήμερα έχουν υπερηχητική ακοή. Το πιο σημαντικό από αυτά είναι ότι στο έσω ους του υπάρχει ένα οστό σε σχήμα κοχλία με μεγάλες σπείρες, το οποίο υποστηρίζεται από μια επιμήκη οστέινη δομή - χαρακτηριστικά τα οποία προσδίδουν στο αφτί μεγαλύτερη ευαισθησία στους ήχους υψηλότερων συχνοτήτων. Οι επιστήμονες εντόπισαν επίσης έναν μικρό νευρικό σωλήνα μέσω του οποίου θεωρούν ότι θα πρέπει τα ηχητικά σήματα να μεταδίδονταν στον εγκέφαλο του πανάρχαιου θαλάσσιου θηλαστικού.

«Αυτό υποδηλώνει ότι τα πρώτα οδοντοκήτη μπορούσαν να ακούν ήχους υψηλών συχνοτήτων, κάτι το οποίο είναι βασικό για τον ηχοεντοπισμό» δήλωσε σε δελτίο Τύπου ο Μόργκαν Τσέρτσιλ, ανατόμος στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Νέας Υόρκης και κύριος συγγραφέας της μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Current Biology». Σύμφωνα με την περιγραφή που δίνουν στο άρθρο τους οι επιστήμονες, ο Echovenator sandersi με βάση το μέγεθος του κρανίου του θα πρέπει να είχε μήκος γύρω στα 2 μέτρα (περίπου όσο ένα μικρόσωμο δελφίνι), ενώ επίσης διέθετε μακρύ ρύγχος με δόντια. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι μπορούσε να ακούει και να παράγει ήχους υψηλών συχνοτήτων και χρησιμοποιούσε αυτή την ικανότητά του για να κυνηγάει την τροφή του. Το μέγεθός του είναι πολύ μικρό σε σχέση με τα προγενέστερα γνωστά οδοντοκήτη, γεγονός το οποίο για τον κ. Τσέρτσιλ μάλλον σημαίνει ότι την περίοδο εκείνη, στην αρχή της εξέλιξής τους, σημειώθηκε μια δραστική αλλαγή στο μέγεθος των οδοντοκητών η οποία θα πρέπει να επηρέασε πολλές μεταβλητές, από το μέγεθος του εγκεφάλου ως την οικολογία τους.

Αναζητείται ο κοινός πρόγονος

Dr Churchill says that the inner ear of Echovenator (ear bone pictured above from different angles) is surprisingly similar to that of modern whales.

Οι ειδικοί που μελετούν την εξέλιξη των οδοντοκητών υποπτεύονταν εδώ και καιρό, βασιζόμενοι σε κάποια χαρακτηριστικά των απολιθωμένων κρανίων που έχουν ανακαλυφθεί, ότι είχαν αναπτύξει νωρίς την υπερηχητική ακοή. Τον περασμένο Απρίλιο μάλιστα μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο Μόνας στη Μελβούρνη της Αυστραλίας είχε ανακοινώσει την ανακάλυψη ενός μεμονωμένου αφτιού ηλικίας 26 εκατομμυρίων ετών το οποίο διέθετε «υπερηχητικά» χαρακτηριστικά. Καθώς όμως αυτό δεν συνδεόταν με κάποιο κρανίο δεν μπορούσε να αποδοθεί σε κάποιο συγκεκριμένο είδος και έτσι η «γερή» απόδειξη παρέμενε άπιαστη. Ήρθε όμως με την ανακάλυψη του Echovenator sandersi.

«Η μελέτη μας υποδεικνύει ότι η υπερηχητική ακοή ίσως προηγήθηκε της εμφάνισης του ηχοεντοπισμού» επεσήμανε ο κ. Τσέρτσιλ. Ο ίδιος και η ομάδα του εκφράζουν την άποψη ότι ενδεχομένως μια υποτυπώδης ικανότητα υπερηχητικής ακοής να είχε αναπτυχθεί ακόμη νωρίτερα, στον κοινό πρόγονο όλων των κητωδών, πριν από 43 εκατομμύρια χρόνια, αλλά τα μυστακοφόρα κήτη - δηλαδή, οι φάλαινες που δεν έχουν δόντια αλλά μπαλένες - την έχασαν στην πορεία. Για να υποστηρίξουν ωστόσο αυτή την «αιρετική» ιδέα τους θα χρειαστούν περισσότερα απολιθώματα και περισσότερες μελέτες. Όλοι οι επιστήμονες του τομέα πάντως συμφωνούν στο ότι το αμέσως επόμενο ζητούμενο αυτή τη στιγμή είναι να εξακριβωθεί σε ποια χρονική στιγμή ο εγκέφαλος των οδοντοκητών έγινε αρκετά μεγάλος ώστε να μπορεί να υποστηρίξει τον ηχοεντοπισμό.

Τα πανίσχυρα βιοσόναρ

This diagram shows the evolution of hearing shapes, focusing on differences in the ear structure between species or whale with high frequency hearing - either infrasonic or ultrasonic, including E. sandersi (second from right).

Τα σύγχρονα κητώδη ξεχωρίζουν από τα... δόντια, η παρουσία των οποίων συνδέεται άμεσα με το είδος της ακοής τους. Τα οδοντοκήτη - όπως π.χ. οι όρκες, τα μαυροδέλφινα, οι μεγάπτερες φάλαινες ή τα κοινά δελφίνια και τα ρινοδέλφινα - ακούνε και παράγουν ήχους σε υψηλές συχνότητες. Επιπλέον διαθέτουν ένα σύστημα ηχοεντοπισμού με το οποίο «βλέπουν» μέσω των ήχων στο θολό φως του υποθαλάσσιου κόσμου. Με τη βοήθειά του προσανατολίζονται, εντοπίζουν τους κινδύνους ή την τροφή τους και επικοινωνούν μεταξύ τους. Αντιθέτως, τα μυστακοκήτη ή μπαλενοφόρα κήτη - όπως π.χ. οι γαλάζιες και οι μαύρες φάλαινες, οι πτεροφάλαινες ή οι ρυγχοφάλαινες - ακούνε και παράγουν ήχους χαμηλής συχνότητας με τους οποίος επικοινωνούν μεταξύ τους σε μακρινές αποστάσεις.

Το «σόναρ» των οδοντοκητών, το οποίο τους επιτρέπει κατά κάποιον τρόπο να κάνουν υπερηχογράφημα μέσα στη θάλασσα, είναι πολύ πιο εξελιγμένο από οποιοδήποτε αντίστοιχο τεχνητό όργανο έχει κατασκευάσει ο άνθρωπος και το ισχυρότερο στη φύση το διαθέτουν οι φυσητήρες. Αν και δεν είναι το μεγαλύτερο ζώο στη Γη - τον τίτλο αυτόν κατέχουν οι γαλάζιες φάλαινες -, οι φυσητήρες έχουν τον μεγαλύτερο εγκέφαλο στον πλανήτη και μέσα σε αυτό το «υπερόργανο» κρύβεται το πανίσχυρο βιοσόναρ τους. Αυτό είναι σε γενικές γραμμές το ίδιο σε όλα τα οδοντοκήτη και λειτουργεί ως εξής: στο εσωτερικό της μύτης τους υπάρχει ένα όργανο γνωστό ως «ρύγχος του πιθήκου» το οποίο, με την είσοδο αέρα υπό πίεση, παράγει ήχους, τα λεγόμενα «κλικ». Τα κλικ διοχετεύονται προς το πίσω μέρος του κεφαλιού όπου «ρυθμίζονται» (αλλάζουν συχνότητα ή εύρος, εστιάζονται σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση κ.ο.κ.) ανάλογα με τις ανάγκες που πρέπει να εξυπηρετήσουν και στη συνέχεια εκπέμπονται ξανά προς τα έξω από το μπροστινό μέρος του κεφαλιού. Αν ταξιδεύοντας στο περιβάλλον οι ήχοι αυτοί συναντήσουν κάποιο εμπόδιο ανακλώνται και επιστρέφουν με πληροφορίες: λαμβάνονται κυρίως από αισθητήρια όργανα στην κάτω σιαγόνα και οδηγούνται μέσω του ακουστικού νεύρου στον εγκέφαλο των ζώων, όπου και γίνεται η επεξεργασία των δεδομένων που μεταφέρουν.

Ο μεγάλος μεταλλικός αστεροειδής Ψυχή μπορεί να έχει νερό. Water Detected on Largest Metallic Asteroid in Solar System

H Ψυχή, που βρίσκεται στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ του Άρη και του Δία, είναι ο μεγαλύτερος μεταλλικός αστεροειδής στο ηλιακό μας σύστημα. Scientists have discovered possible evidence for water-rich minerals on the surface of the largest metallic asteroid in the solar system, according to a study by the U.S. Geological Survey and NASA. Credit: NASA/JPL-Caltech

Ο μεγάλος αστεροειδής Ψυχή είναι πιθανόν να διαθέτει νερό, σύμφωνα με νέα στοιχεία που παρουσίασαν Αμερικανοί επιστήμονες στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας στην Καλιφόρνια.

H Ψυχή, που βρίσκεται στη ζώνη των αστεροειδών μεταξύ του Άρη και του Δία, είναι ο μεγαλύτερος μεταλλικός αστεροειδής στο ηλιακό μας σύστημα, έχοντας διάμετρο περίπου 300 χιλιομέτρων. Αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από καθαρό νικέλιο και σίδηρο.

The huge metal asteroid Psyche may have a strong remnant magnetic field. Credit: Damir Gamulin/Ben Weiss

Η Ψυχή εκτιμάται ότι είναι ο μεταλλικός πυρήνας ενός κατεστραμμένου πλέον πρωτοπλανήτη. Φαίνεται να υπάρχουν πτητικές ουσίες στην επιφάνειά της, που παραπέμπουν στην παρουσία νερού ή υδροξυλίου.

Προηγούμενες παρατηρήσεις δεν είχαν επισημάνει την ύπαρξη νερού. Όμως οι ερευνητές του Σεληνιακού και Πλανητικού Εργαστηρίου του Πανεπιστημίου της Αριζόνας, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή Βισνού Ρέντι, κάνοντας νέες παρατηρήσεις με υπέρυθρο τηλεσκόπιο της ΝΑSΑ πιστεύουν ότι βρήκαν ίχνη είτε νερού είτε υδροξυλίου.

NASA Selects Investigations for Future Key Planetary Mission Artist's concept of the Psyche spacecraft, a proposed mission for NASA's Discovery program that would conduct a direct exploration of an object thought to be a stripped planetary core. Promotional artwork for the proposed Psyche mission. Credit: Peter Rubin/JPL-CALTECH

Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία ήδη εξετάζει την πιθανότητα να στείλει μια αποστολή στην Ψυχή. Αν αυτό συμβεί, θα υπάρξει πιο καθαρή εικόνα κατά πόσο όντως υπάρχει νερό στον μεταλλικό αστεροειδή. Η προέλευσή του αποτελεί ασφαλώς ένα μυστήριο. Είναι πιθανό να έχει μεταφερθεί εκεί από άλλους αστεροειδείς, που έπεσαν κάποτε πάνω στην Ψυχή.

Αν υπάρχει υδροξύλιο, αυτό μπορεί να έχει δημιουργηθεί από τις χημικές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στον ηλιακό άνεμο και ορισμένα μέταλλα στην επιφάνεια της Ψυχής.

Η ηφαιστειακή Ιώ

What's happening on Jupiter's moon Io? Two sulfurous eruptions are visible on Jupiter's volcanic moon Io in this color composite image from the robotic Galileo spacecraft that orbited Jupiter from 1995 to 2003. At the image top, over Io's limb, a bluish plume rises about 140 kilometers above the surface of a volcanic caldera known as Pillan Patera.In the image middle, near the night/day shadow line, the ring shaped Prometheus plume is seen rising about 75 kilometers, or about 46 miles, above Io while casting a shadow below the volcanic vent. Named for the Greek god who gave mortals fire, the Prometheus plume is visible in every image ever made of the region dating back to the Voyager flybys of 1979, presenting the possibility that this plume has been continuously active for at least 18 years. The above digitally sharpened image was originally recorded on June 28, 1997 from a distance of about 600,000 kilometers, or 373,000 miles. Image credit: NASA/JPL

Η Ιώ, ο δορυφόρος του Δία, συνεχίζει να αποτελεί το πιο ενεργό ηφαιστειακά σώμα στο ηλιακό μας σύστημα, σύμφωνα με νέες παρατηρήσεις Αμερικανών αστρονόμων.

Χρησιμοποιώντας δύο από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια του κόσμου, στην κορυφή του κοιμισμένου ηφαιστείου Μαουνακέα της Χαβάης, οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, με επικεφαλής την καθηγήτρια Ίμκε ντε Πάτερ, εντόπισαν 48 ενεργές ηφαιστειακές περιοχές στην επιφάνεια της Ιούς σε διάστημα 29 μηνών.

Η Ιώ, που έχει διάμετρο περίπου 3.600 χιλιομέτρων, εκτιμάται ότι διαθέτει εκατοντάδες ενεργά ηφαίστεια, περισσότερα από κάθε άλλο σώμα στο ηλιακό μας σύστημα.

«Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Ιώ είναι πολύ πιο ακραία από οτιδήποτε υπάρχει στη Γη και συνεχίζει να μας εκπλήσσει», δήλωσε η αστρονόμος Κάθριν ντε Κλέερ, που έκανε τη σχετική ανακοίνωση επίσης στο συνέδριο της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας.

Η δραστηριότητα των ηφαιστείων στην Ιώ πυροδοτείται από την μόνιμα αυξημένη θερμοκρασία στο εσωτερικό της λόγω της τριβής των πετρωμάτων που προκαλεί η βαρυτική επίδραση του Δία. Το πιο ισχυρό ηφαίστειο της Ιούς είναι το Λόκι Πατέρα, το οποίο ενεργοποιείται κάθε ένα-δύο χρόνια.

Πηγή: The Astronomical Journal