Πριν από 4.000 χρόνια οι γυναίκες ταξίδευαν και οι άνδρες κάθονταν σπίτι. Mobile women were key to cultural exchange in Stone Age and Bronze Age Europe

Οι ερευνητές εξέτασαν γενετικά και αρχαιολογικά στοιχεία από 84 άτομα που είχαν πεθάνει μεταξύ του 2500 και του 1650 π.Χ. στην περιοχή Λεχ της Γερμανίας. 4,000 years ago, European women traveled far from their home villages to start their families, bringing with them new cultural objects and ideas. Burial of a Woman Whose Origin Was Not Local in the Lechtal. Credit: Stadtarchäologie Augsburg

Γερμανική μελέτη έρχεται να ανατρέψει όλα όσα πιστεύαμε για τη δομή των προϊστορικών κοινωνιών. Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύεται στο PNAS, στη δυτική Ευρώπη πριν από περίπου 4.000 χρόνια, στο τέλος της εποχής του Λίθου και στην αρχή της εποχής του Χαλκού, οι γυναίκες ταξίδευαν σε μακρινές αποστάσεις ενώ οι άνδρες προτιμούσαν τη ...γειτονιά τους.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Φίλιπ Στοκχάμερ του Πανεπιστημίου Λούντβιχ Μαξιμίλιανς του Μονάχου, εξέτασαν γενετικά και αρχαιολογικά στοιχεία από 84 άτομα (πολλά ήταν μέλη ίδιων οικογενειών) που είχαν πεθάνει μεταξύ του 2500 και του 1650 π.Χ. στην περιοχή Λεχ νότια του Άουγκσμπουργκ της Γερμανίας.

Περιέργως η πλειονότητα των γυναικών προερχόταν από άλλες περιοχές, ενώ οι άνδρες από τα γύρω μέρη.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η κινητικότητα μεμονωμένων γυναικών στο χώρο ήταν ένα όχι τοπικό αλλά εκτεταμένο φαινόμενο στην Κεντρική Ευρώπη για μια περίοδο τουλάχιστον 800 ετών ανάμεσα στις εποχές του Λίθου και του Χαλκού.

From an archaeological point of view, the new insights prove the importance of female mobility for cultural exchange in the Bronze Age. They also allow us to view the immense extent of early human mobility in a new light. Credit: Stadtarchäologie Augsburg

Ενώ οι γυναίκες ταξίδευαν σε μακρινά μέρη, σε αποστάσεις 300 έως 500 χιλιομέτρων από τη γενέτειρά τους, οι άνδρες συνήθως παρέμεναν στον τόπο καταγωγής τους.

Οι ερευνητές λένε ότι έχει υποτιμηθεί ο σημαντικός ρόλος που έπαιξαν οι γυναίκες για την ανταλλαγή ιδεών και πολιτισμικών αντικειμένων, ενθαρρύνοντας έτσι την υιοθέτηση και την εξάπλωση τεχνολογικών καινοτομιών.

«Όλοι ξέρουμε τις ιστορίες για τους άνδρες πολεμιστές που πολεμούσαν και έφερναν τροφή στην οικογένεια, ενώ οι γυναίκες και τα παιδιά έμεναν στο σπίτι. Όμως, φαίνεται πως τα πράγματα ήταν αρκετά διαφορετικά. Η μελέτη μας δείχνει ότι σχεδόν κανένας άνδρας δεν ταξίδευε, ενώ αντίθετα δύο στις τρεις γυναίκες το έκαναν», δήλωσε ο Στοκχάμερ.

Πηγές: Corina Knipper el al., "Female exogamy and gene pool diversification at the transition from the Final Neolithic to the Early Bronze Age in central Europe," PNAS (2017). www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1706355114 - http://www.tovima.gr/science/article/?aid=898951

Η πιο ισχυρή ηλιακή έκλαμψη εδώ και 12 χρόνια. Two Significant Solar Flares Imaged by NASA's SDO

The sun emitted two significant solar flares on the morning of Sept. 6, 2017. The first peaked at 5:10 a.m. EDT and the second, larger flare, peaked at 8:02 a.m. EDT. NASA’s Solar Dynamics Observatory, which watches the sun constantly, captured images of both events. Solar flares are powerful bursts of radiation. Harmful radiation from a flare cannot pass through Earth's atmosphere to physically affect humans on the ground, however — when intense enough — they can disturb the atmosphere in the layer where GPS and communications signals travel. Credits: NASA/Goddard/SDO

Εκρηκτική ήταν η Τετάρτη (6 Σεπτεμβρίου) για τον Ήλιο, ο οποίος έστειλε στο διάστημα δύο τεράστιες ηλιακές εκλάμψεις, από τις οποίες η δεύτερη ήταν η ισχυρότερη που έχει γεννήσει το άστρο μας εδώ και 12 χρόνια. Οι εκλάμψεις είναι ξαφνικές εκρήξεις τεράστιας λάμψης, που λαμβάνουν χώρα κοντά σε περιοχές με έντονη μαγνητική δραστηριότητα, τις ηλιακές κηλίδες. Πρόκειται για τις πιο δυνατές εκρήξεις στο ηλιακό μας σύστημα.

Ανάλογα με την ισχύ τους, οι ηλιακές εκλάμψεις κατατάσσονται σε πέντε κατηγορίες: A, B, C, M και Χ (οι πιο ισχυρές, που έχουν και διαβαθμίσεις Χ1, Χ2, Χ3 κ.ο.κ.).

Οι δυο ηλιακές εκλάμψεις (ισχύος X2.2 και X9.3) που καταγράφηκαν στις 6/9/2017. This animation shows both the X2.2 and the X9.3 flares that the Sun emitted on Sept. 6, 2017. The imagery was captured by NASA's Solar Dynamics Observatory and shows light in the 131 angstrom wavelength. Credits: NASA/Goddard/SDO

Και οι δύο νέες εκλάμψεις ανήκαν στην ανώτερη κατηγορία Χ, με την πρώτη να είναι Χ2,2 και τη δεύτερη -που ακολούθησε μετά από τρεις ώρες σύμφωνα με την Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (ΝΟΑΑ) των ΗΠΑ- να εκτιμάται ότι ήταν Χ9,3, η πιο ισχυρή από το 2005, όταν είχε καταγραφεί μια έκλαμψη Χ17. Η πιο ισχυρή που έχει ποτέ παρατηρηθεί, συνέβη το 2003 και ήταν Χ28.

Αν κάποια από αυτές τις εκλάμψεις-εκρήξεις κατευθυνθεί απευθείας προς τη Γη, μπορεί να δημιουργήσει «καταιγίδες» ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα του πλανήτη μας, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στα ραδιοσήματα και στο GPS, να παρεμβληθούν στα ηλεκτρονικά των δορυφόρων και ακόμη να δημιουργήσουν δυσλειτουργίες στα επίγεια ηλεκτρικά δίκτυα. Πράγματι, την Πέμπτη προκλήθηκαν, για περίπου μία ώρα, προβλήματα στις υψηλές ραδιοσυχνότητες που χρησιμοποιούνται στη ναυσιπλοΐα, καθώς και στις επικοινωνίες GPS.

Οι ηλιακές εκλάμψεις μπορούν επίσης να δημιουργήσουν θεαματικό σέλας στους πόλους της Γης, κάτι που πιθανώς θα συμβεί και τις επόμενες μέρες. Το ηλιακό παρατηρητήριο SOHO της NASA και της ESA κατέγραψε μια εκτίναξη στεμματικής μάζας του Ήλιου, η οποία προερχόταν από την περιοχή της μίας ηλιακής έκλαμψης. Δεν είναι πάντως ακόμη σίγουρο κατά πόσο αυτό το φορτισμένο πλάσμα σωματιδίων κατευθύνεται προς τη Γη, έτσι ώστε να προκαλέσει κάποιο εντυπωσιακό σέλας σε μία έως τρεις μέρες.

Η πρόσφατη έξαρση της δραστηριότητας του Ήλιου μάλλον εξέπληξε τους επιστήμονες, καθώς το μητρικό άστρο μας πλησιάζει το ηλιακό ελάχιστό του, στο πλαίσιο του 11ετούς κύκλου του.

Πηγές:  www.nasa.gov -  www.amna.gr

Ο ταχύτερα περιστρεφόμενος αστέρας νετρονίων. 'Extreme' Telescopes Find the Second-fastest-spinning Pulsar

Η διάταξη χαμηλών συχνοτήτων LOFAR (Low-Frequency Array), ένα δίκτυο χιλιάδων ραδιοφωνικών κεραιών που βρίσκονται κυρίως στην Ολλανδία ανακάλυψε δυο ταχύτατα περιστρεφόμενα πάλσαρ. Το πάλσαρ περιστρέφεται πάνω από 42.000 φορές το λεπτό. The Low-Frequency Array (LOFAR), a network of thousands of linked radio antennas, primarily located in the Netherlands, has discovered two new millisecond pulsars by investigating previously unknown gamma-ray sources uncovered by NASA's Fermi Gamma-ray Space Telescope. Pulsar J0952-0607, highlighted near center right, rotates 707 times a second and now ranks as second-fastest pulsar known. The location of LOFAR's first millisecond pulsar discovery, J1552+5437, which spins 412 times a second, is shown at upper left. Radio emission from both pulsars dims quickly at higher radio frequencies, making them ideally suited for LOFAR. The top of this composite image shows a portion of the gamma-ray sky as seen by Fermi. At the bottom is the LOFAR "superterp" near Exloo, the Netherlands, which houses the facility's core antenna stations. Credits: NASA/DOE/Fermi LAT Collaboration and ASTRON

Ευρωπαίοι και Αμερικανοί αστρονόμοι ανακάλυψαν δύο νέους ταχέως περιστρεφόμενους αστέρες νετρονίων (πάλσαρ). Ο ένας (J1552) περιστρέφεται σαν «σβούρα» 412 φορές το δευτερόλεπτο, ενώ ο δεύτερος (J0952) ακόμη πιο γρήγορα, 707 φορές το δευτερόλεπτο ή πάνω από 42.000 φορές το λεπτό, γεγονός που τον καθιστά το ταχύτερο πάλσαρ του γαλαξία μας και το δεύτερο ταχύτερο που έχει βρεθεί ποτέ στο σύμπαν.  Το ρεκόρ κατέχει ένα πάλσαρ που περιστρέφεται 716 φορές το δευτερόλεπτο.

Η ανακάλυψη

This animation shows a black widow pulsar like J0952 together with its small stellar companion, as seen from within their orbital plane. Powerful radiation and the pulsar's "wind" — an outflow of high-energy particles — strongly heat the facing side of the companion, evaporating it over time. Credits: NASA's Goddard Space Flight Center/Cruz deWilde

Η νέα ανακάλυψη έγινε από ερευνητές, με επικεφαλής τον Σις Μπάσα του Ινστιτούτου Ραδιοαστρονομίας της Ολλανδίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσαν στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal Letters», χρησιμοποίησαν το ραδιοτηλεσκόπιο χαμηλών συχνοτήτων LOFAR (Low-Frequency Array) στην Ολλανδία, που θεωρείται κατάλληλο για τον εντοπισμό πάλσαρ, επειδή αυτά είναι φωτεινότερα κατά την εκπομπή χαμηλής συχνότητας ραδιοκυμάτων. Η ανακάλυψη του πάλσαρ J0952 έγινε στη συχνότητα περίπου των 135 ΜHz.

Το ταχύτερο πάλσαρ του γαλαξία μας απέχει 3.200 έως 5.700 έτη φωτός από τη Γη και βρίσκεται στην κατεύθυνση του Αστερισμού του Εξάντα. Έχει μάζα περίπου 1,4 φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας και γύρω του κινείται ένα συνοδό άστρο, που διαγράφει μια πλήρη τροχιά κάθε εξήμιση ώρες. Το πάλσαρ τροφοδοτείται συνεχώς με ύλη από τον σύντροφό του.

Τα πάλσαρ

Tα άστρα νετρονίων είναι από τα πλέον εντυπωσιακά αλλά και μυστηριώδη κοσμικά σώματα. Most known neutron stars are observed as pulsars, emitting narrow, sweeping beams of radiation. They squeeze up to two solar masses into a city-size volume, crushing matter to the highest possible stable densities. To explore these exotic states of matter, NICER measures X-ray emissions across the surfaces of neutron stars as they spin, ultimately confronting the predictions of nuclear physics theory. Credits: NASA’s Goddard Space Flight Center

Οι αστέρες νετρονίων είναι απομεινάρια τεράστιων άστρων, που τελείωσαν τη ζωή τους με μια έκρηξη τύπου σούπερ-νόβα. Ό,τι απέμεινε, είναι μια σφαίρα που έχει περίπου το μέγεθος μιας πόλης, αλλά με τρομερά συμπυκνωμένη ύλη, μεγαλύτερη από του Ήλιου μας, και με πολύ ισχυρό μαγνητικό πεδίο.

Το άστρο νετρονίων περιστρέφεται με μεγάλη ταχύτητα γύρω από τον εαυτό του, εκπέμποντας από τους μαγνητικούς πόλους του ραδιοκύματα, ακτίνες-Χ, ακτίνες-γάμα και ορατό φως. Σε κάθε διαδοχική περιστροφή του, κάποια δέσμη ακτινοβολίας μπορεί να γίνει αντιληπτή από τη Γη, όπως το φως ενός φάρου που αναβοσβήνει.

Να σημειωθεί ότι στην επιστημονική ομάδα συμμετείχε και ο Έλληνας αστρονόμος Σωτήρης Σανιδάς του Αστρονομικού Ινστιτούτου Άντον Πάνεκουκ του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ. Ο κ. Σανιδάς, που κατάγεται από την Αθήνα, πήρε το διδακτορικό του από το Τμήμα Φυσικής και Αστρονομίας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ το 2013 και από το 2015 πραγματοποιεί μεταδιδακτορική έρευνα στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. Ειδικεύεται στη ραδιοαστρονομία, στη μελέτη των αστέρων νετρονίων, στα βαρυτικά κύματα και στην κοσμολογία.

Πηγές: https://www.nasa.gov/feature/goddard/2017/extreme-telescopes-find-second-fastest-pulsar - http://www.ana.gr/home/article/184215/Anakalufthike-to-pio-grigoro-astro-netronion-ston-galaxia-mas

Και δεύτερη τεράστια μαύρη τρύπα στον γαλαξία μας. A New Kind of Giant Black Hole Was Just Found Lurking Near The Heart of Our Galaxy

Βάσιμες ενδείξεις ότι σε κοντινή απόσταση από την γιγάντια μελανή οπή στο κέντρο του Γαλαξία βρίσκεται άλλη μια πολύ μεγάλη. A giant black hole some 100,000 times the mass of the Sun has been detected near the heart of the Milky Way, making it our galaxy's second largest known black hole – coming after the supermassive void at its very centre, Sagittarius A*. Artist's impression. Credit: Keio University

Ιάπωνες αστρονόμοι πιστεύουν ότι ανακάλυψαν μια νέα μεγάλη μαύρη τρύπα που βρίσκεται κοντά στην καρδιά του γαλαξία μας. Βρίσκεται σε απόσταση περίπου 25.000 ετών φωτός από τη Γη και έχει μάζα περίπου 100.000 φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο.

Αν η ανακάλυψη επιβεβαιωθεί, θα πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη μαύρη τρύπα που έχει βρεθεί στο γαλαξία μας, μετά την τεράστια μαύρη τρύπα -γνωστή ως «Τοξότης Α*»- που βρίσκεται στο κέντρο του και «ζυγίζει» όσο 400 εκατομμύρια Ήλιοι.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Τομοχάρου Όκα του Πανεπιστημίου Κέιο της Γιοκοχάμα, που έκαναν σχετική δημοσίευση στο Nature Astronomy, χρησιμοποίησαν το μεγάλο τηλεσκόπιο ALMA του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή.

Το φως

If confirmed, the black hole will rank as the second largest black hole ever seen in the Milky Way, pictured, after the supermassive black hole known as Sagittarius A*. Guardian graphic | Image: HO/AFP/Getty Images

Μια μαύρη τρύπα, από τη φύση της, επειδή δεν εκπέμπει φως, δεν μπορεί να παρατηρηθεί άμεσα αλλά μόνο έμμεσα, μέσω της επίδρασης που ασκεί στο περιβάλλον της. Η νέα τρύπα, με εκτιμώμενη διάμετρο έως 1,4 τρισεκατομμυρίων χιλιομέτρων, εντοπίσθηκε να κρύβεται σε ένα τεράστιο ελλειπτικό νέφος μοριακού αερίου σε απόσταση περίπου 200 ετών φωτός από το κέντρο του γαλαξία μας.

Είναι γνωστό στους αστρονόμους ότι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες με μάζες έως δέκα δισεκατομμυρίων ηλιακών μαζών «λουφάζουν» στις καρδιές των γαλαξιών, όπως συμβαίνει και στο δικό μας. Εξίσου γνωστές είναι οι μικρές μαύρες τρύπες, με μέγεθος έως δέκα ηλιακών μαζών, που σχηματίζονται όταν ορισμένα άστρα εκρήγνυται ως σούπερ-νόβα στο τέλος της ζωής τους.

Πιο σπάνιες και δύσκολες στην ανίχνευση είναι οι ενδιαμέσου μεγέθους μαύρες τρύπες με μέγεθος λίγων εκατοντάδων χιλιάδων ηλιακών μαζών, όπως αυτή που τώρα βρέθηκε. Οι Ιάπωνες αστρονόμοι θεωρούν πιθανό ότι η εν λόγω μαύρη τρύπα ήταν ο πυρήνας ενός πανάρχαιου νάνου γαλαξία, ο οποίος κάποτε απορροφήθηκε από τον δικό μας.

Στο μέλλον η νέα μεσαίου μεγέθους μαύρη τρύπα μάλλον θα απορροφηθεί με τη σειρά της από τον «Τοξότη Α*», κάνοντας έτσι ακόμη πιο μεγάλη την κεντρική μαύρη τρύπα του γαλαξία μας. Οι ιάπωνες ερευνητές θα συνεχίσουν τη μελέτη του συγκεκριμένου μοριακού νέφους, καθώς και άλλων που επίσης μπορεί να φιλοξενούν μεσαίες μαύρες τρύπες.

Πηγές: Nature Astronomy - http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=898942

Κρυφές όψεις της Κωνσταντινούπολης. Hidden views of Istanbul

Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής