Ενδείξεις για ύπαρξη ζωής στη γη πριν 2,1 δισ. χρόνια. Life Was Already Moving 2.1 Billion Years Ago

Διεθνής επιστημονική ομάδα ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε απολιθώματα με τα αρχαιότερα ίχνη κινητικότητας στη Γη, ηλικίας 2,1 δισεκατομμυρίων ετών. Scientists have uncovered the oldest fossilized traces of motility. Whereas previous remnants were dated to 570 million years ago, this new evidence is 2.1 billion years old. They were discovered in a fossil deposit in Gabon, where the oldest multicellular organisms have already been found. Previously, the oldest traces of this kind found dated to approximately 600 million years ago: the Ediacaran period, also characterized by a peak in dioxygen and a proliferation in biodiversity. Scale bar: 1 cm. Credit: A. El Albani / IC2MP / CNRS - Université de Poitiers

Μια διεθνής επιστημονική ομάδα ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε απολιθώματα με τα αρχαιότερα ίχνη κινητικότητας στη Γη, ηλικίας 2,1 δισεκατομμυρίων ετών, πολύ παλαιότερα από ό,τι είχαν έως τώρα βρεθεί (570 εκατομμυρίων ετών).

At this fossil site near Franceville, Gabon, fossil remains of an impressive variety of complex colonial organisms have been found in 2.1-billion-year-old sediments. © Frantz OSSA OSSA/CNRS Photothèque

Η ανακάλυψη έγινε στην αφρικανική Γκαμπόν, εκεί όπου είχαν στο παρελθόν ανακαλυφθεί -από την ίδια ερευνητική ομάδα- οι αρχαιότεροι πολυκύτταροι οργανισμοί στον πλανήτη. Τώρα αποκαλύπτεται ότι στην ίδια περιοχή η ζωή έπαψε να είναι στατική. Η ζωή εμφανίστηκε στις θάλασσες της Γης με τη μορφή μονοκύτταρων οργανισμών, πριν περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια, αλλά για πολύ καιρό δεν είχε την ικανότητα της κινητικότητας από μέρος σε μέρος με τις δικές της δυνάμεις.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον γεωλόγο Αμπντεραζάκ Ελ Αλμπανί του Ινστιτούτου Χημείας του Πανεπιστημίου του Πουατιέ και του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS).

The tubes are filled with pyrite crystals (generated by the transformation by bacteria of biological tissue) found in layers of clay minerals. Parallel horizontal layers are fossilized microbial mats. Credit: © A. El Albani & A. Mazurier / IC2MP / CNRS - Université de Poitiers

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μερικοί μικροοργανισμοί, οι οποίοι ζούσαν σε ένα ρηχό και ήρεμο θαλάσσιο οικοσύστημα, απέκτησαν κάποια στιγμή την ικανότητα να κινούνται μόνοι τους στη λάσπη του βυθού, που είναι πλούσια σε οργανική ύλη, άρα κατάλληλη για την αναζήτηση τροφής.

The white arrow indicates the subsinuous trajectory that macroscopic organisms could have followed, a sign of mobility. The yellow arrows indicate the presence of bacterial mats. (Scale bar = 1 cm). © A. El Albani

Τα ίχνη που ανακαλύφθηκαν πάνω σε ιζηματογενή πετρώματα, είναι ελικοειδή και σωληνοειδή, με διάμετρο έως έξι χιλιοστών και μήκος έως 170 χιλιοστών. Η χημική ανάλυσή τους έδειξε ότι έχουν βιολογική και όχι γεωλογική προέλευση, ενώ δημιουργήθηκαν την ίδια εποχή με την εναπόθεση του ιζήματος στο βυθό.

Another evidence of mobility of macroscopic organisms, according to the researchers: a trajectory braided through the rock (white arrow). The yellow arrows indicate the presence of bacterial mats. (Scale bar = 1cm). © A. El Albani

Τα ίχνη βρίσκονται δίπλα σε απολιθωμένα μικροβιακά βιοφίλμ. Είναι πιθανό ότι οι άγνωστοι μικροοργανισμοί κινούνταν σε αναζήτηση θρεπτικών συστατικών και οξυγόνου, που και τα δύο παράγονταν από κυανοβακτήρια.

The appearance of mobility in multicellular beings could be much older than we thought. This at least, is what the small fossilized tunnels found in 2.1 billion-year-old rocks in Gabon suggest. © A. El Albani

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι πρώτοι κινητικοί μικροοργανισμοί ήσαν είτε ευκαρυωτικοί πολυκύτταροι οργανισμοί, είτε αποτελούνταν από τη συνένωση πολλών μονοκύτταρων οργανισμών όπως οι αμοιβάδες, οι οποίες, όταν δεν βρίσκουν τροφή, συνενώνονται σε μια αποικία με τη μορφή γυμνοσάλιαγκα και παίρνουν το δρόμο για την αναζήτηση ενός πιο ευνοϊκού περιβάλλοντος.

3D animation of traces of mobility of eukaryotic organisms dated 2.1 billion years ago in Gabon. Credit: © A. El Albani & A. Mazurier / IC2MP / CNRS - Université de Poitiers

Η ανακάλυψη κινητικών ιχνών ζωής πριν 2,1 δισ. χρόνια – εφόσον επιβεβαιωθεί- εγείρει νέα ερωτήματα για την ιστορία της ζωής στη Γη. Επρόκειτο άραγε για μια βιολογική καινοτομία που αποτέλεσε το «πρελούδιο» για τις κατοπινές πιο εξελιγμένες μορφές ζωής ή απλώς για ένα μεμονωμένο πείραμα που αναγκαστικά σταμάτησε πρόωρα, όταν μειώθηκε δραστικά το οξυγόνο της ατμόσφαιρας πριν περίπου 2,08 δισεκατομμύρια χρόνια, οπότε η ζωή έπρεπε να περιμένει άλλο ενάμισι δισεκατομμύριο χρόνια περίπου για να αναπτυχθεί ξανά;

Η ανάδυση των πιο πολύπλοκων μορφών ζωής έγινε πριν περίπου 540 εκατομμύρια χρόνια. Τα πρώτα σπονδυλωτά ζώα εμφανίσθηκαν πριν περίπου 525 εκατομμύρια χρόνια, οι δεινόσαυροι πριν 230 εκατ. χρόνια και ο «έμφρων» άνθρωπος (Homo sapiens) ίσως πριν 300.000 χρόνια.

Ορισμένοι άλλοι επιστήμονες πάντως, όπως ο καθηγητής Γκρέιαμ Σιλντς και ο ειδικός στη γεωχημεία δρ Ντομινίκ Παπινό του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου (UCL), καθώς και ο Νίκολας Μπάτερφιλντ του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, εξέφρασαν επιφυλάξεις κατά πόσο όντως τα εν λόγω ίχνη αποτελούν ενδείξεις τόσο πρώιμης κινητικότητας.

Πηγές: Abderrazak El Albani el al., "Organism motility in an oxygenated shallow-marine environment 2.1 billion years ago," PNAS (2019). www.pnas.org/cgi/doi/10.1073/pnas.1815721116 - https://news.cnrs.fr/articles/life-was-already-moving-21-billion-years-ago - https://www.tovima.gr/2019/02/12/science/endeikseis-gia-yparksi-zois-sti-gi-prin-21-dis-xronia/

Έσχατη Θούλη: Ο «Χιονάνθρωπος» είναι τελικά… πλακουτσωτή τηγανίτα! Nasa's New Horizons: 'Space snowman' appears squashed.

Η περίεργη μορφή της Έσχατης Θούλης: Εικόνες που λήφθηκαν την 1η Ιανουαρίου 2019 από το διαστημικό σκάφος New Horizons, όταν αυτό απείχε 8862 χιλιόμετρα από την Έσχατη Θούλη και 6,6 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη! New Horizons took this image of the Kuiper Belt object 2014 MU69 (nicknamed Ultima Thule) on Jan. 1, 2019, when the NASA spacecraft was 5,494 miles (8,862 kilometers) beyond it. The image to the left is an "average" of ten images taken by the Long Range Reconnaissance Imager (LORRI); the crescent is blurred in the raw frames because a relatively long exposure time was used during this rapid scan to boost the camera’s si'gnal level. Mission scientists have been able to process the image, removing the motion blur to produce a sharper, brighter view of Ultima Thule's thin crescent. Credit: NASA/Johns Hopkins Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute/National Optical Astronomy Observatory

Οι νέες φωτογραφίες που έστειλε το σκάφος New Horizons (Νέοι Ορίζοντες) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) από τη μακρινή Έσχατη Θούλη, δείχνουν ότι το ουράνιο σώμα, που αρχικά είχε φανεί να έχει σχήμα χιονάνθρωπου, είναι τελικά αρκετά πλακουτσωτό και όχι δύο ανισομεγέθεις σφαίρες ενωμένες μεταξύ τους, όπως νόμιζαν έως τώρα οι επιστήμονες.

The scientists have revised their models for the shape of Ultima Thule. NASA/JHU-APL/SWRI

Οι επιστήμονες της αποστολής δήλωσαν ότι ο μεγαλύτερος λοβός (η Έσχατη) μοιάζει περισσότερο με μια γιγάντια τηγανίτα, ενώ ο μικρότερος (η Θούλη) με βαθουλωμένο καρύδι.

«Είχαμε μία εντύπωση για την Έσχατη Θούλη βασισμένη στον περιορισμένο αριθμό εικόνων που είχαμε πάρει έως τώρα, αλλά βλέποντας πια περισσότερα στοιχεία, έχουμε αλλάξει σημαντικά τη γνώμη μας», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής δρ 'Αλαν Στερν του Νοτιοδυτικού Ινστιτούτου Ερευνών (SRI).

Η παραπάνω σύντομη ταινία κατέχει ένα μοναδικό ρεκόρ. Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη διαστημική ιστορία μια κάμερα καταγράφει εικόνες σε τόσο μεγάλη απόσταση από τη Γη.

«Θα ήταν πιο κοντά στην πραγματικότητα να πούμε ότι το σχήμα της είναι πιο επίπεδο, σαν τηγανίτα. Αλλά ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι οι νέες εικόνες γεννάνε επιστημονικά αινίγματα για το πώς μπορεί να σχηματίστηκε ένα τέτοιο αντικείμενο. Δεν έχουμε ποτέ δει κάτι παρόμοιο σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο», προσέθεσε.

Το «ραντεβού» του σκάφους με την Έσχατη Θούλη -το πιο μακρινό στη διαστημική ιστορία- είχε γίνει στις αρχές του έτους σε απόσταση περίπου 6,6 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη, στην παγωμένη Ζώνη Κάιπερ.

Η μορφή της Έσχατης Θούλης σύμφωνα με τα νέα δεδομένα: Η κινούμενη εικόνα που ακολουθεί δείχνει το σχήμα της Έσχατης Θούλης σύμφωνα με τις μέχρι τώρα φωτογραφίες που έχουν φτάσει στη Γη.

Οι νέες φωτογραφίες είχαν τραβηχτεί σε απόσταση 8.000 χιλιομέτρων από την Έσχατη Θούλη (επισήμως γνωστή ως «2014 MU69»), περίπου δέκα λεπτά αφότου το σκάφος είχε κάνει την κοντινότερη διέλευση από αυτήν. Νέες εικόνες θα συνεχίσουν να φθάνουν σταδιακά στη Γη, καθώς το σκάφος συνεχώς απομακρύνεται με ταχύτητα 50.000 χιλιομέτρων την ώρα. Συνολικά θα χρειαστούν περίπου 20 μήνες μέχρι το New Horizons να στείλει όλα τα δεδομένα που έχει συλλέξει.

Πηγές: http://pluto.jhuapl.edu/News-Center/News-Article.php - https://www.bbc.com/news/science-environment-47187733 - http://www.skai.gr/news/technology/article/396518/eshati-thouli-o-hionanthropos-einai-telika-plakoutsoti-tiganita/#ixzz5f74BhCoq 

«Αλέξανδρος Ιόλας: Η κληρονομιά». “Alexander Iolas: The Legacy”

He has been characterised as one of the most influential people of the visual arts from 1950 onwards; however, he has not been duly recognised in Greece, in contrast to the recognition he receives abroad. His significant contribution to international art can be briefly summarised by the number of galleries he founded, his promotion of artists all over the world, the unstoppable momentum of his activities, his crucial role in the establishment of the European Surrealists in America, as well as that of many other young artists. A close friend of his until the very end, Andy Warhol, was discovered by Iolas. Thirty years after his death, the exhibition-tribute to Alexander Iolas, the largest that has been organised to date in honour of this patron of the arts, is being held at the ideal time and in the ideal place: in Thessaloniki. This is where traces of his benefaction survive through his contribution to the foundation of the first centre for contemporary art in Greece, which then evolved into the first museum of contemporary art, the Macedonian Museum of Contemporary Art. © Stefanos Tsakiris

Αλέξανδρος Ιόλας: έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους πιο επιδραστικούς ανθρώπους της τέχνης από το 1950 και ως τα τέλη της δεκαετίας 1970, ο οποίος όμως δεν έχει τιμηθεί δεόντως στην Ελλάδα, σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει ολοένα και περισσότερο στο εξωτερικό. Η παραδοξολογία αυτή σχετίζεται με την άτυχη καταγραφή του Ιόλα στη μνήμη ειδικά του ελληνικού κοινού, καθώς η πρόθεση της δωρεάς συλλογών του στο ελληνικό κράτος δεν ευοδώθηκε τελικώς και ελάχιστα αρχεία έχουν σωθεί εντός ελληνικού εδάφους.

Ο Ιόλας χορευτής στο Βερολίνο. Iolas the dancer, Berlin. © O.K. Vogelsang

Αλέξανδρος Ιόλας: αντισυμβατικός, κοσμοπολίτης άνδρας της ελληνικής διασποράς, αντιφατικός, παθιασμένος, λάτρης των πολιτισμών του κόσμου από την Αρχαιότητα και την Αναγέννηση μέχρι τη σύγχρονη τέχνη, από την Κίνα μέχρι την Αμερική, από τη βυζαντινή τέχνη μέχρι την νεωτερικότητα, λάτρης των εκκεντρικών ρούχων και των ξεχωριστών αντικειμένων.

Αλέξανδρος Ιόλας: ο άνθρωπος ο οποίος ένωσε το χορό με τις εικαστικές τέχνες, τη ζωγραφική με τις παραστατικές τέχνες, έζησε μεγάλες στιγμές των μητροπολιτικών καλλιτεχνικών κέντρων, ήρθε αντιμέτωπος με την ελληνική «κοινωνία του θεάματος» και μέρος του κίτρινου τύπου, στην προσπάθειά του να μεταστρέψει τις αισθητικές αξίες της ελληνικής κοινωνίας.

Ο Ιόλας χορευτής φωτογραφημένος από τον Herbert List. Iolas dancing. Photograph from Herbert List. © Macedonian Museum of Contemporary Art Collection

Αλέξανδρος Ιόλας: ίσως ο μοναδικός σημαντικός κρίκος που συνδέει την ελληνική συμμετοχή στα παγκόσμια γεγονότα των εικαστικών τεχνών του 20ού αιώνα, ο οποίος περιβλήθηκε με την αχλύ και το κύρος του μύθου και του οποίου την σημερινή υπόσταση συγκροτούν περισσότερο δευτερογενείς ατομικές αφηγήσεις παρά πρωτογενή τεκμήρια. 

Ο γεννημένος στην Αίγυπτο Κωνσταντίνος Κουτσούδης, όπως ήταν το αρχικό του όνομα, σπούδασε χορό και μάλιστα εμφανίστηκε ως χορευτής σε περιοδείες στην Ευρώπη και την Αμερική. Σε ένα από αυτά τα ταξίδια του πρωτομπήκε το «μικρόβιο» της τέχνης, η οποία έμελλε να γίνει και η μεγάλη αγάπη της ζωής του.

Giorgio de Chirico, Hebdomeros (from the Travels of Odysseus), 1967 Charcoal, 50 x 60 cm. Donated by Alexandros Iolas

«Μια μέρα στάθηκα μπροστά σε μια γκαλερί στο Παρίσι. Ένας παράξενος πίνακας είχε τραβήξει την προσοχή μου. Ήταν ένα έργο του Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο, το πρώτο μοντέρνο ζωγραφιστό έργο που έβλεπα στη ζωή μου. Παρίστανε μια πλατεία άδεια, στη μέση είχε ένα άγαλμα, στο βάθος ένα τρένο με το φουγάρο του που περνούσε. Τίτλος του πίνακα ?Μελαγχολία?. Μπήκα στην γκαλερί και ρώτησα τι είναι αυτό. Μού απάντησαν πως είναι ένα αριστούργημα του Ντε Κίρικο και πως μπορούσα να το αγοράσω με 2.000 δολάρια. Περνούσα, λοιπόν, από την γκαλερί δίνοντας λίγα λίγα χρήματα. Τελικά, ύστερα από πέντε ολόκληρα χρόνια, ο πίνακας έγινε δικός μου. Από τότε μου μπήκε η ιδέα να ανοίξω τη δική μου γκαλερί», είχε εξομολογηθεί ο ίδιος. There he got his first glimpse of a painting by Giorgio de Chirico. In an interview he gave in 1971 he described that moment: “The first time the desire to own a painting came over me was […] around 1933. One day, I stopped short in front of a gallery on rue Marignan in Paris. A strange painting had attracted my attention. It was a tableau by de Chirico, the first modern painting I’d ever seen. It showed a wide square with a statue in the middle, and a train with smoke pouring out of its chimney crossing in the background. The title of the painting was Melancholy. I went into the gallery and asked, ‘What is that?’ and they answered, ‘It’s a masterpiece by de Chirico, you can buy it for $2,000.’  I kept visiting the gallery whenever I could, giving them small sums. After five years, it was finally mine. Those frequent visits to the gallery on rue Marignan were also what planted the seed for me to open my own gallery one day.”

Amedeo Modigliani

Τζίορτζιο ντε Κίρικο, «Οι αρχαιολόγοι», 1960. Δωρεά Αλέξανδρου Ιόλα. Η διευθύντρια του ΜΜΣΤ, Θούλη Μισιρλόγλου, γράφει για τον Αλέξανδρο Ιόλα με αφορμή τη σπουδαία έκθεση του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης: «Ο Ιόλας εκτιμώ ότι δεν εντυπωσιάζεται από τον de Chirico ως Έλληνας της Ελλάδας, αλλά ως Έλληνας του κόσμου. Ο Ιόλας στον de Chirico αναγνωρίζει την ανασύνθεση της παράδοσης και την παράδοξη αναβίωση των διαφόρων πολιτισμικών περιόδων της Δύσης (αρχαιότητα, Μεσαίωνας, Αναγέννηση) μέσα σ’ ένα χώρο διαχρονικό και κατάσπαρτο από τα σύμβολα του παρόντος και του νέου τεχνοκρατικού πολιτισμού. Αναγνωρίζει και τη δύναμη του ερωτισμού, και του ανορθολογισμού, όσο και της εσχατολογικής σάτιρας και παρωδίας».

Ρενέ Μαγκρίτ, Ο Θεραπευτής (Le Therapeute), 1967 Μπρούντζος, 145 x 128 x 90 εκ. Δωρεά Αλέξανδρου Ιόλα.

Victor Brauner. «Και για όλους εκείνους που κινήθηκαν στη μεγαλύτερη ή μικρότερη περιφέρεια του σουρεαλισμού, η μεγάλη ανάγκη ήταν να ξαναφτιάξουν μετά τους πολέμους νέες εικόνες και νέα όνειρα. Ο Ιόλας με τις επιλογές και τις αντιφάσεις του, θα έλεγε κανείς, καταχρηστικά ίσως, ότι έγινε ο ίδιος η πολεμική μηχανή που φιλοδοξούσε να γίνει η «σουρεαλιστική μηχανή, ακόμη και μετά το σουρεαλισμό. Για να το φτιάξω σε εικόνα, οι απρόοπτες συναντήσεις μιας ραπτομηχανής και μιας ομπρέλας πάνω σ’ ένα χειρουργικό τραπέζι, όπως λέει ο Lautreamont, θα λέγαμε ότι μεταφορικά είναι και η απρόοπτη συνάντηση που μας επιτρέπει ο Ιόλας με το χάος που άφησε. Τα όνειρα βεβαίως μεγάλωναν και άλλαζαν. Από τον de Chirico στον Man Ray, από τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα στον Victor Brauner και τον Τάκι, από τον Calder στον Jean Tinguely, από τον Magritte στον Pino Pascali και τον Martial Raysse, από τον Modigliani στον Warhol, η διαδρομή που διένυσε ο Ιόλας μέσα στον καλλιτεχνικό χώρο, δεν αποτυπώνει μόνο υποκειμενικές προτιμήσεις, αλλά και ένα οξύ βλέμμα, διαρκώς ανοιχτό στην καλλιτεχνική έκφραση».

Victor Brauner

Πρώτο του «ορμητήριο» ήταν η Γκαλερί Hugo της Νέας Υόρκης, την οποία διηύθυνε για μία δεκαετία, από το 1945 έως το 1955. Εκεί είχε την ευκαιρία να ξεδιπλώσει το ταλέντο, το γούστο και τη διορατικότητά του δίνοντας την ευκαιρία σε πρωτοποριακούς καλλιτέχνες να παρουσιάσουν τη δουλειά τους. Ακολούθησε μια λαμπρή καριέρα, η οποία, δικαίως, του χάρισε μία θέση ανάμεσα στις σημαντικότερες προσωπικότητες της τέχνης παγκοσμίως.

The Repentant Minotaur, 1969. High-relief silver patinated bronze, height 38.5 cm, base 14.5 x 32 cm. This work, the only high-relief sculpture executed by de Chirico, has a scenographic set-up: the bull-headed, human-bodied Cretan monster is standing in front of a small Doric temple, his right hand resting on his heart in an apologetic gesture. For a number of dechirican scholars (G. dalla Chiesa 1988, p. 60; J. de Sanna 1998, p. 262), this constitutes the first appearance of the Minotaur in a work by de Chirico, who, with regard to this Mediterranean myth had always favoured Ariadne, both in painting and in sculpture. In fact, as Franco Ragazzi pointed out (Il grande Metafisico. Giorgio de Chirico scultore, 2004), the subject actually appeared for the first time in the artist’s theatre work, where interesting elaborations on this mythological character are found. In 1937, de Chirico executed a number of sketches for the ballet Le Minotaure by Louis Gauthier-Vignal, as part of a trilogy to be staged in Athens’ Teatro di Bacco, with chorography by Iolas Coutsoudis (Alexander Iolas, future art dealer of de Chirico), but which was never actually produced. The drawings were exhibited a number of times between 1939 and 1946. In the sketch Messaniscena per Le Minotaure we find this disturbing creature wearing the same mask, the same draped tunic, and in the same pose with hand on chest. As for the temple, as early as the 1930s this architectural element was often seen in de Chirico’s scenographic elaborations. The sculpture’s high-relief temple however, can be identified in a painting of the 1960s entitled Temple in a Room, in the collection of Rome’s Galleria Nazionale d’Arte Moderna e Contemporanea. In the catalogue of the exhibition held in New York in 1972, de Chirico chose a quote from his 1929 novel Hebdomeros to illustrate the sculpture: “It was one of his principal weaknesses always to have a certain nostalgia for the past, even for such a gloomy past”. The human-like facial features and the adjective ‘repentant’ in the work’s title seem to dissolve the figure of its cruel and animal aspect, affording it the look and attitude of a guardian, a caretaker of the truth held within the temple. (B. D’A.)

Τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης διοργανώνει την έκθεση-αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Ιόλα με τίτλο «Αλέξανδρος Ιόλας: Η κληρονομιά». Η έκθεση θα αναδείξει τη δικτύωση του Αλέξανδρου Ιόλα σε καλλιτεχνικό και κοινωνικό επίπεδο, τη δραστηριότητα και την προσωπικότητά του, μέσα από πλούσιο οπτικό, ερευνητικό και αρχειακό υλικό, μέρος του οποίου παρουσιάζεται για πρώτη φορά. Κυρίως όμως εστιάζει στην ενασχόλησή του με τη σύγχρονη τέχνη και ειδικά στην αποκαλυπτική σχέση του με μια πληθώρα καλλιτεχνών, πολύ διαφορετικών μεταξύ τους. Από τον de Chirico στον Man Ray, από τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα στον Victor Brauner και τον Τάκι, από τον Calder στον Jean Tinguely, από τον Magritte στον Pino Pascali και τον Martial Raysse, από τον Modigliani στον Warhol, η διαδρομή που διένυσε ο Ιόλας μέσα στον καλλιτεχνικό χώρο, δεν αποτυπώνει μόνο υποκειμενικές προτιμήσεις, αλλά και ένα οξύ βλέμμα, διαρκώς ανοιχτό στην καλλιτεχνική έκφραση. Με σταθερή αγάπη προς το έργο τέχνης ως αντικείμενο, ο Ιόλας διατήρησε αμείωτα τα ανακλαστικά του απέναντι στις καλλιτεχνικές αναζητήσεις μετά τον πόλεμο, όταν συνολικό ζητούμενο ήταν η δημιουργία μιας νέας οπτικής και πολιτισμικής πραγματικότητας, προκειμένου να μεταστραφεί το κλίμα απογοήτευσης από την εξέλιξη της ζωής. Ειδικά στις δεκαετίες 1960 και 1970, οι αναρίθμητες εκθέσεις που παρουσίασε αποδεικνύουν την καθοριστική δράση του στο διεθνές καλλιτεχνικό περιβάλλον, αλλά και την υποστήριξη από μέρους του της νέας καλλιτεχνικής έκφρασης.

Η έκθεση παρουσιάζει και την πλούσια εκδοτική δραστηριότητα του Αλέξανδρου Ιόλα μέσα από ένα πλούσιο αρχείο καταλόγων που συνόδευσαν τις εκθέσεις του, ο ειδικός σχεδιασμός των οποίων τεκμηριώνει μέρος της τυπογραφικής ιστορίας, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει το ειδικό ενδιαφέρον του για τα συγκεκριμένα έντυπα ως αυτόνομα έργα τέχνης.

Τάκις

Τάκις

Τάκις

Τάκις

Robert Rauschenberg

Όπως σημειώνει η διευθύντρια του ΜΜΣΤ, Θούλη Μισιρλόγλου, «ο άνθρωπος που έδειξε μοναδικό ενδιαφέρον για όλες τις όψεις του πολιτισμού, αρχαίου, κυρίως όμως σύγχρονου, ο άνθρωπος που δεν γνώριζε όρια, όχι μόνο καλλιτεχνικά, αλλά και εθνικά, ένας άνθρωπος πολύγλωσσος, με αναρίθμητες ταυτότητες, θα είναι το τιμώμενο πρόσωπο της νέας έκθεσης του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και της Θεσσαλονίκης για το φθινόπωρο του 2018. Ειδικά μάλιστα, όταν το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και η Θεσσαλονίκη του οφείλουν πολλά: η δωρεά έργων της συλλογής του είναι εκείνη που επέτρεψε την ίδρυση του Μακεδονικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, το οποίο μετεξελίχθηκε στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η δωρεά του Ιόλα αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο που επέτρεψε να ‘χτιστεί’ το πρώτο μουσείο σύγχρονης τέχνης της Ελλάδας και μαζί η πρώτη συλλογική ανανεωτική προσπάθεια και συμβολή στην αναθεώρηση της πολιτισμικής και καλλιτεχνικής σύγχρονης ιστορίας».

Έτσι, κληρονομιά του Ιόλα σαφώς δεν είναι μόνο το υλικό μέρος των δωρεών του, αλλά και η κοσμοπολίτικη κουλτούρα του, η ανανέωση των εμπειριών της περιπέτειας, της τόλμης, του απρόβλεπτου, αλλά και της συγκίνησης μέσα από τη σύγχρονη τέχνη.

Γιώργος Λαζόγκας

Γιώργος Λαζόγκας

 Αλέξης Ακριθάκης

Φωτογραφίες: © Κωνσταντίνος Βακουφτσής

Στην έκθεση παρουσιάζονται σχεδόν 100 έργα των:

Αλέξης Ακριθάκης (GR, 1939-1994) / Δημήτρης Αληθεινός (GR, 1945) / Ανδρέας Βούσουρας (GR, 1957) / Victor Brauner (FR/RO, 1903 –1966) / Alexander Calder (US, 1898-1976) / Giorgio de Chirico (IT, 1888-1978) / Robertο Crippa (IT, 1921-1972) / DAS (Επαμεινώνδας Δασκαλόπουλος) (GR, 1952) / Nίκος Ζουμπούλης_Τίτσα Γραικού (GR, 1953_1951) / Όπυ Ζούνη (GR, 1941-2008) / Novello Finnotti (IT, 1939) / Lucio Fontana (IT, 1899-1968) / Μαρίνα Καρέλλα (GR, 1940) / Μάρα Καρέτσου [Mara Karetsos] (GR, 1944) / Tom Keogh (USA, 1922-1980) / Γιώργος Λαζόγκας (GR, 1945) / Herbert List (GE, 1903-1975) / René Magritte (FR, 1898 - 1967) / Κατερίνα Μαρούδα (GR, 1958) / Eliseo Mattiacci (IT, 1940) / Richard de Menocal (USA, 1919-1995) / Amedeo Modigliani (IT, 1884-1920) / Γιάννης Μπουτέας (GR, 1941) / Dennis Oppenheim (US, 1938-2011) / Κώστας Πανιάρας (GR, 1934-2014) / Pino Pascali (IT, 1935-1968) / Παύλος (GR, 1930) / Petros (GR, 1928) / Robert Rauschenberg (USA, 1925-2008) / Jean-Pierre Raynaud (FR, 1939) / Man Ray (US, 1890-1976) / Martial Raysse (FR, 1936) / Niki de Saint Phalle (FR, 1930-2002) / Lisa Sotilis (GR/IT) / Harold Stevenson (US, 1929) / Τάκις (GR, 1925) / Jean Tinguely (SE, 1925-1991) / Χρήστος Τζίβελος (GR, 1949-1995) / Στέργιος Τσιούμας (GR, 1954) / Κώστας Τσόκλης (GR, 1930) / Andy Warhol (US 1928-1987) / Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (GR, 1906-1994)

Πηγές: https://www.mmca.gr/?p=428 - http://www.greece-is.com/alexander-iolas-greek-shaped-20th-century-art/

Το ψάρι που αναγνωρίζει τον εαυτό του στον καθρέπτη. Fish Appear to Recognize Themselves in the Mirror

Άλλο ένα ζώο, ένα ψαράκι μήκους δέκα εκατοστών, πέρασε το περίφημο «τεστ του καθρέφτη», αναγνωρίζοντας σε αυτόν τον εαυτό του, κάτι που θεωρείται ένδειξη νοημοσύνης και αυτοσυνείδησης. A cleaner wrasse interacts with its reflection in a mirror placed on the outside of the aquarium glass. Note that the mirror itself cannot be seen in this photo because the aquarium glass itself becomes reflective at the viewing angle of the camera, according to Snell's law. This is not the case for the fish itself, which sees the aquarium glass as transparent because of its direct viewing angle. Credit: Alex Jordan

Άλλο ένα ζώο, ένα ψαράκι μήκους δέκα εκατοστών, πέρασε το περίφημο «τεστ του καθρέφτη», αναγνωρίζοντας σε αυτόν τον εαυτό του, κάτι που θεωρείται ένδειξη νοημοσύνης και αυτοσυνείδησης. Το τεστ έχουν ήδη περάσει ορισμένα μεγαλύτερα ζώα, αλλά οι επιστήμονες εξεπλάγησαν, καθώς δεν περίμεναν να κάνει το ίδιο ένα μικρό ψάρι, αν και παραδέχτηκαν ότι δεν έχουν πειστεί ακόμη πλήρως από το σχετικό πείραμα σε ενυδρείο.

Tο στάδιο του καθρέφτη

The ability to perceive and recognise a reflected mirror image as self (mirror self-recognition, MSR) is considered a hallmark of cognition across species. Although MSR has been reported in mammals and birds, it is not known to occur in any other major taxon. Potentially limiting our ability to test for MSR in other taxa is that the established assay, the mark test, requires that animals display contingency testing and self-directed behaviour. These behaviours may be difficult for humans to interpret in taxonomically divergent animals, especially those that lack the dexterity (or limbs) required to touch a mark. Here, we show that a fish, the cleaner wrasse Labroides dimidiatus, shows behaviour that may reasonably be interpreted as passing through all phases of the mark test: (i) social reactions towards the reflection, (ii) repeated idiosyncratic behaviours towards the mirror, and (iii) frequent observation of their reflection.

Για τον άνθρωπο το στάδιο του καθρέφτη αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη γενετική στιγμή και αποτελεί το ένα από τα δύο στάδια της ψυχικής εξέλιξης του ατόμου (το δεύτερο είναι το οιδιπόδειο σύμπλεγμα), τα οποία είναι σημαντικά για το θέμα της γλώσσας και τη συνακόλουθη εγγραφή του υποκειμένου στη συμβολική τάξη.

Στο στάδιο αυτό, το παιδί, κοιτάζοντας στον καθρέφτη και αναγνωρίζοντας στην εικόνα που βλέπει ολόκληρο τον εαυτό του ως σύνολο, βιώνει μεγάλη χαρά και θέτει έτσι τέλος στο ψυχικό βίωμα το οποίο ο ψυχαναλυτής Lacan ονομάζει φαντασίωση του τεμαχισμένου σώματος.

Το στάδιο αυτό εντοπίζεται περίπου μεταξύ του έκτου και του δέκατου όγδοου μήνα ζωής και αποτελεί το υπόστρωμα για τη μελλοντική δομή της υποκειμενικότητας.

Το βρέφος θεωρεί τον καθρέφτη μέρος του εαυτού του και ταυτίζεται με το κατοπτρικό είδωλο των ομοίων του στον καθρέφτη και κυρίως με την εικόνα της μητέρας, ενώ προσπαθεί μέσα από τη δυαδική σχέση να αποκτήσει τη σωματική του ενότητα. Έτσι, το βρέφος αποκτά συνείδηση του εαυτού του και του Άλλου, που έρχεται να επικυρώσει αυτή την εικόνα.

Η στιγμή αυτή αποκτά τεράστια σημασία όσον αφορά το θέμα των ταυτίσεων του υποκειμένου, στον βαθμό που πρόκειται για μια πρωταρχική ταύτιση του παιδιού, η οποία προωθεί τη δόμηση του Εγώ και αποτελεί την πηγή όλων των άλλων ταυτίσεων.

Ο Lacan περιγράφει τη στιγμή της ταύτισης ως στιγμή θριάμβου και ευχαρίστησης. Για τον Lacan όμως, το στάδιο του καθρέφτη αντιπροσωπεύει μια πλασματική εικόνα του Εγώ, με άλλα λόγια, η αίσθηση της ολότητας και της πληρότητας που δίνει είναι μια φαντασίωση που προσδιορίζει την εγγενή έλλειψη της πραγματικής μας ταυτότητας μόλις εισερχόμαστε στη συμβολική τάξη της γλώσσας και της διαφοράς.

The cleaner wrasse fish (Labroides dimidiatus), responds to its reflection and attempts to remove marks on its body during the mirror test -- a method considered the gold standard for determining self-awareness in animals. The finding suggests that fish might possess far higher cognitive powers than previously thought, and ignites a high-stakes debate over how we assess the intelligence of animals that are so unlike ourselves.

Οι Γερμανοί και Ιάπωνες ερευνητές του Ινστιτούτου Ορνιθολογίας Μαξ Πλανκ και του Πανεπιστημίου της Οσάκα, με επικεφαλής τον εξελικτικό βιολόγο δρ Άλεκ Τζόρνταν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας PLoS Biology, είχαν βάλει καφέ σημάδια πάνω στο τροπικό ψάρι Lambroides dimidiatus, ένα κοινωνικό ψάρι που ζει στους κοραλλιογενείς υφάλους και καθαρίζει παράσιτα από άλλα μεγαλύτερα ψάρια. Όταν το έβαλαν μπροστά σε ένα καθρέφτη και είδε το είδωλό του, το ψάρι προσπάθησε να αφαιρέσει τα σημάδια από το σώμα του.

«Οι συμπεριφορές που παρατηρήσαμε, αφήνουν λίγες αμφιβολίες ότι αυτό το ψάρι πληροί όλα τα κριτήρια του τεστ του καθρέφτη. Αυτό που είναι λιγότερο ξεκάθαρο, είναι αν αυτές οι συμπεριφορές πρέπει να θεωρηθούν ως απόδειξη ότι το ψάρι έχει αυτοσυνείδηση. Πάντως, στο παρελθόν οι ίδιες συμπεριφορές έχουν ερμηνευθεί ως αυτοσυνείδηση σε πολλά άλλα ζώα», δήλωσε ο Τζόρνταν.

Ζώα που έχουν περάσει το τεστ, είναι μερικοί πίθηκοι (χιμπατζήδες, γορίλες, μπονόμπο, ουρακοτάγκοι), ελέφαντες και δελφίνια, ενώ οι άνθρωποι περνάνε το τεστ στην ηλικία περίπου των 18 μηνών.

Η ικανότητα αναγνώρισης του ειδώλου του εαυτού (αυτο-αναγνώριση) θεωρείται το «σήμα κατατεθέν» της γνωστικής λειτουργίας στα ζώα. Για να περάσει το τεστ του καθρέφτη, το ζώο πρέπει να αγγίξει ή να εξερευνήσει το σημάδι -ή τα σημάδια- που σκοπίμως του έχουν βάλει οι επιστήμονες και τα οποία το σώμα του δεν διαθέτει εκ φύσεως (κάτι σαφώς δύσκολο για ένα ψάρι που δεν έχει ούτε χέρια ούτε πόδια). Τα σημάδια αυτά φαίνονται μόνο αν το ζώο δει το είδωλό του στον καθρέφτη.

Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι το ψάρι προσπάθησε να αφαιρέσει τα σημάδια ξύνοντας το σώμα του σε σκληρές επιφάνειες, κάτι που έκανε μόνο όταν έβλεπε τον εαυτό του στον καθρέφτη και όχι όταν δεν υπήρχε καθρέφτης. Επίσης, δεν αντιδρούσε όταν τα σημάδια υπήρχαν πάνω στον καθρέφτη και όχι πάνω στο σώμα του, ούτε όταν τα σημάδια ήσαν διαφανή.

Ο διάσημος ειδικός στα πρωτεύοντα καθηγητής Φρανς ντε Βάαλ του Πανεπιστημίου Έμορι της Ατλάντα, ο οποίος έχει μελετήσει το τεστ του καθρέφτη σε πιθήκους και μαϊμούδες, χαρακτήρισε «ενδιαφέροντα και προκλητικά» τα ευρήματα, αλλά εμφανίστηκε επιφυλακτικός για το αν το νέο πείραμα αποδεικνύει πως το ψάρι έχει κανονική αυτοσυνείδηση.

Ο καθηγητής εξελικτικής ψυχολογίας Γκόρντον Γκάλοπ του Πανεπιστημίου Όλμπανι της Νέας Υόρκης, ο οποίος είχε πρώτος χρησιμοποιήσει το τεστ του καθρέφτη το 1970, επίσης αμφισβήτησε κατά πόσο το ψάρι πράγματι αναγνώρισε τον εαυτό του. Χαρακτήρισε το νέο πείραμα «μη αξιόπιστο μεθοδολογικά» και πρότεινε να αναζητηθούν άλλες εξηγήσεις για τη συμπεριφορά του μπροστά στον καθρέφτη.

Alex Jordan administered the mirror test on cleaner wrasse in order to test the cognitive capacity of social fish. © S. Gingins

Οι ερευνητές χρειάσθηκαν πέντε χρόνια για να γίνει δεκτή η έρευνά τους προς δημοσίευση σε κάποιο γνωστό επιστημονικό περιοδικό. «Μερικές περιοχές της ακαδημαϊκής κοινότητας φαίνονται να μεροληπτούν σε βάρος των ψαριών, προκειμένου αυτά να μην ενταχθούν στο πάνθεον των έξυπνων ζώων, επειδή τότε τα δικά τους ζώα θα χάσουν την ιδιαίτερη θέση τους στον κόσμο», σχολίασε ο Τζόρνταν. Επίσης, ανέφερε ότι τα νέα ευρήματα εγείρουν ξανά το ζήτημα του στρες και του πόνου που πιθανώς βιώνουν τα ψάρια, όταν αλιεύονται και σκοτώνονται.

Πηγές:  If a fish can pass the mark test, what are the implications for consciousness and self-awareness testing in animals?PLOS Biology, 2019; 17 (2): e3000021 DOI: 10.1371/journal.pbio.3000021 - https://www.amna.gr/home/article/332554/Psari-perase-to-test-tou-kathrefti-anagnorizontas-ton-eauto-tou