Η γοητεία και η επικαιρότητα της δαρβινικής επανάστασης. The Darwinian Revolution

Darwin came out with “On the Origin of Species” in 1859. Portrait of Charles Darwin (J. Cameron)

Η παράξενη ιδέα ότι καμία μορφή ζωής δεν είναι αιώνια και αμετάβλητη, αλλά οφείλει συνεχώς να εξελίσσεται στην προσπάθειά της να προσαρμοστεί σε ένα εξίσου ευμετάβλητο περιβάλλον, δεν διατυπώθηκε πρώτη φορά από τον Κάρολο Δαρβίνο. Ο μεγάλος Βρετανός φυσιοδίφης «περιορίστηκε» στο να αποκαλύψει τον βασικό βιολογικό μηχανισμό που εξηγεί τη διαρκή προσαρμογή των έμβιων όντων στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον τους και, άρα, τη συνεξέλιξη ζωής και πλανητικού περιβάλλοντος.

Οι «Μηχανές του Νου», συμμετέχοντας στους διεθνείς αλλά και τους τοπικούς εορτασμούς για την «Ημέρα του Δαρβίνου 2020» (Darwin Day 2020), θα παρουσιάσουν όχι μόνο τη γένεση αλλά και τη μέχρι σήμερα πορεία των δαρβινικών ιδεών.

Στο σημερινό άρθρο θα εξετάσουμε την προϊστορία των εξελικτικών ιδεών και τις προϋποθέσεις για την επικράτηση της δαρβινικής θεωρίας της εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής. Της πληρέστερης δηλαδή επιστημονικής θεωρίας που διαθέτουν, μέχρι σήμερα, οι βιολογικές επιστήμες για να κατανοούν όλα τα ζωικά φαινόμενα. Υπό αυτή την έννοια, η σύγχρονη εξελικτική θεωρία αποτελεί το μοναδικό και αδιαμφισβήτητο επιστημονικό «Παράδειγμα» για το σύνολο της βιολογικής σκέψης και έρευνας.

Και όχι μόνο! Γιατί, όπως θα δούμε στα επόμενα άρθρα, αποτελεί επίσης ένα πολύτιμο πολιτικό εργαλείο για την αντιμετώπιση της μεγάλης πλανητικής κρίσης που αντιμετωπίζουμε, σήμερα, λόγω της ανθρωπογενούς οικολογικής απορρύθμισης που οδηγεί στη μαζική εξαφάνιση πολλών ζωικών και φυτικών ειδών ζωής.

Η έννοια της «εξέλιξης» την εποχή του Δαρβίνου είχε μια εντελώς διαφορετική σημασία. Αναφερόταν περισσότερο σε σκοτεινές θεωρίες προδιαμόρφωσης των έμβιων όντων και συνήθως ταυτιζόταν με ό,τι σήμερα θα ονομάζαμε «εμβρυολογική ανάπτυξη». Με άλλα λόγια, «εξέλιξη» ήταν η χωρικά και χρονικά προδιαγεγραμμένη εκδίπλωση και ανάπτυξη του εμβρύου κατά την κύηση.

Charles Lyell, photograph by Ernest Edwards, 1863, From L. Reeve ed. 1863-6. Credit: Cambridge University Library

Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο «εξέλιξη» με τη σημερινή της σημασία, δηλαδή ως μεταμόρφωση των έμβιων οργανισμών στον χρόνο, ήταν ο Τσαρλς Λάιελ (Charles Lyell 1797-1875), διάσημος Βρετανός γεωλόγος και μέντορας του Δαρβίνου. Όμως, ο Δαρβίνος απέφευγε να χρησιμοποιεί αυτή τη σκοτεινή έννοια της εξέλιξης, επειδή ήταν βεβαρημένη με υπερφυσικές προκαταλήψεις. Ίσως γι’ αυτό στα βιβλία του προτιμούσε, αντί για εξέλιξη, να μιλά για «καταγωγή μέσω τροποποιήσεων».

Όμως, παρά τις δικαιολογημένες επιφυλάξεις του, ο Δαρβίνος αποδείχτηκε ο πραγματικός θεμελιωτής της σύγχρονης εξελικτικής σκέψης. Βέβαια διάφοροι φυσιοδίφες, πολύ πριν από αυτόν ή στην εποχή του, είχαν κάνει σοβαρές παρατηρήσεις και είχαν διατυπώσει κάποιες εικασίες σχετικά με την ύπαρξη εξελικτικών φαινομένων στον έμβιο κόσμο. Ωστόσο, μόνο ο Δαρβίνος κατάφερε να ανακαλύψει τον φυσικό μηχανισμό που επιβάλλει τη διαρκή εξέλιξη των οργανισμών, ώστε να προσαρμόζονται στις αλλαγές του περιβάλλοντός τους.

Η προϊστορία των εξελικτικών ιδεών

Detail of Raphael's painting The School of Athens, 1510–1511. This could be a representation of Anaximander leaning towards Pythagoras on his left.

Η ιδέα της «εξέλιξης» δεν επινοήθηκε από τον Δαρβίνο. Διάφοροι σημαντικοί στοχαστές πριν από αυτόν είχαν διατυπώσει λιγότερο ή περισσότερο ρητά την εικασία ότι τα έμβια όντα μπορούν να αλλάζουν και να μεταμορφώνονται στον χρόνο.

Για παράδειγμα, ο Αναξίμανδρος (610-540 π.Χ.) πρότεινε μια ευφάνταστη ανθρωπογονία, σύμφωνα με την οποία οι πρώτοι άνθρωποι δημιουργήθηκαν από ιχθυόμορφα πλάσματα. Όμως, και άλλοι προσωκρατικοί φιλόσοφοι είχαν κάνει παρόμοιες εικασίες για την αβιοτική προέλευση ή τις μεταμορφώσεις των πρώτων μορφών ζωής.

Plato is depicted in Raphael's The School of Athens anachronistically carrying a bound copy of Timaeus.

Παρά την απλοϊκότητά τους, αυτές οι πρώτες δειλές προσπάθειες να διατυπωθεί μια εύλογη εξήγηση των πολύμορφων εκδηλώσεων της ζωής, δηλαδή μια φυσική ιστορία των έμβιων όντων, επέμεναν στην «αυθόρμητη γένεση» και όχι στη δημιουργία της ζωής από κάποια πάνσοφη θεότητα, όπως, μεταξύ άλλων, θα υποστηρίξει αργότερα ο Πλάτων στον «Τίμαιο». Αυτή η καινοφανής ιδέα περί της ύπαρξης ενός θεϊκού Δημιουργού που έχει σχεδιάσει τα πάντα θα αποτελέσει, κατά την αρχαιότητα, την ταφόπλακα για τις πολύ πρώιμες και ασαφείς εξελικτικές εικασίες των προσωκρατικών.

Μόνο μετά την επικράτηση του χριστιανισμού στη Δύση, ο οποίος κατάφερε να «μεταφράσει» την εβραϊκή θεογονία με όρους πλατωνικής οντολογίας, η βαθύτατα ανατρεπτική αρχαιοελληνική ιδέα ενός αυθόρμητα εξελισσόμενου φυσικού κόσμου θα εγκαταλειφθεί οριστικά. Εξάλλου, για όσους αποδέχονται την ιουδαϊκή-χριστιανική δημιουργία, δεν υπήρχε ο αναγκαίος χρόνος για την εμφάνιση καμίας μορφής εξέλιξης στη φύση: αφού πίστευαν ακράδαντα ότι το σύμπαν δημιουργήθηκε μόλις 4.000 χρόνια π.Χ. και ως πιστοί περίμεναν, από μέρα σε μέρα, την Ημέρα της Κρίσεως.

Galileo Galilei, portrait by Domenico Tintoretto circa 1602-1607

Ωστόσο, κατά τα τέλη του 16ου αιώνα, η Νέα Φυσική Φιλοσοφία θα αρχίσει να αποδομεί αυτή την απολύτως εύτακτη, γεωκεντρική και αμετάβλητη στον χρόνο εικόνα της Φύσης. Με το έργο τους, ο Κοπέρνικος, ο Γαλιλαίος και ο Κέπλερ θα δείξουν ότι η Γη δεν είναι η κορωνίδα της δημιουργίας ή το κέντρο του Κόσμου, αλλά ένας μικρός πλανήτης που περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο.

Τους επόμενους αιώνες, η αποδόμηση των θρησκευτικών δοξασιών θα συνεχιστεί και οι γεωλόγοι, προσπαθώντας να ανασυγκροτήσουν την ιστορία της Γης, θα ανακαλύψουν ότι η ηλικία της είναι πολύ μεγαλύτερη από όσο πίστευαν οι θεολόγοι: όχι 4.000 χρόνια αλλά πάνω από 168.000 χρόνια (σήμερα γνωρίζουμε ότι, στην πραγματικότητα, η Γη σχηματίσθηκε πριν από περίπου 5,5 δισεκατομμύρια χρόνια).

Ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη, για τον δυτικό άνθρωπο, ήταν η ανακάλυψη πλήθους φυτών και ζώων που, μέχρι τότε, αγνοούσε παντελώς την ύπαρξή τους. Άγνωστες μορφές ζωής που προοδευτικά ήρθαν στο φως, μετά τις πρώτες μεγάλες εξερευνήσεις, και οι οποίες κανονικά δεν έπρεπε να υπάρχουν, επειδή προφανώς δεν βρίσκονταν στην… «Κιβωτό του Νώε»!

Όμως, κατά τον 18ο αιώνα, η αξιοπιστία των βιβλικών αφηγήσεων κλονίσθηκε επίσης πολύ σοβαρά και από τη συστηματική μελέτη των απολιθωμάτων, τα οποία αποκάλυπταν ένα παντελώς άγνωστο, αλλά απρόσμενα πλούσιο βασίλειο από εξαφανισμένα ζώα και φυτά. Ποιος είχε δημιουργήσει όλα αυτά τα αινιγματικά πλάσματα και γιατί εξαφανίσθηκαν;

Η πρώτη αντίδραση των φυσιοδιφών ήταν να περιγράψουν αυτά τα παράξενα απολιθώματα ζώων ως «ατυχήματα της φύσης» (lusus naturae) ή ως υπολείμματα της ζωής που υπήρχε πριν από τον βιβλικό Κατακλυσμό. Ενώ μια πολύ πιο διασκεδαστική και κακεντρεχής «εξήγηση» ήταν ότι τα απολιθώματα απόκοσμων πλασμάτων είχαν τοποθετηθεί επίτηδες από τον Δημιουργό, για να δοκιμάσει την πίστη των ανθρώπων!

Στις αρχές του 19ου αιώνα, λοιπόν, έγινε σαφές ότι οι καθαρά περιγραφικές και ανιστόρητες εξηγήσεις των περισσότερων φυσιοδιφών ήταν όχι μόνο ανεπαρκείς αλλά και λανθασμένες. Και η ανάγκη για μια εντελώς διαφορετική μεθοδολογική και θεωρητική προσέγγιση θα οδηγήσει προοδευτικά στη μετεξέλιξη της ανιστόρητης φυσιοδιφικής σε εξελικτική ιστορία της φύσης, με άλλα λόγια, σε Εξελικτική Βιολογία.

Jean-Baptiste Lamarck (1744-1829) by Charles Thévenin, 1802.

Ο πρώτος που θα υποστηρίξει ρητά και θα προαγάγει με το έργο του αυτήν τη συγκλονιστική πνευματική μεταστροφή δεν ήταν, όπως συχνά λέγεται, ο Δαρβίνος αλλά ο Λαμάρκ. Ο Γάλλος Jean-Baptiste de Lamarck (1744-1829) όχι μόνο θα διατυπώσει την πρώτη συνεπή και εμπειρικά τεκμηριωμένη επιστημονική θεωρία για την εξέλιξη των έμβιων όντων, αλλά θα βαφτίσει «Βιολογία» την αναδυόμενη, τότε, νέα επιστήμη που θα μελετά όλα τα ζωικά φαινόμενα.

Η θεωρία του Λαμάρκ για τον ενεργό και προοδευτικό μετασχηματισμό των έμβιων όντων στηριζόταν σε δύο βασικές παραδοχές: (α) την «εγγενή τάση» όλων των ζωντανών οργανισμών να τελειοποιούνται για να βρίσκονται σε αρμονία με το περιβάλλον τους και (β) ότι σε αυτή την εγγενή τάση τους για τελειοποίηση, πρωτεύοντα και καθοδηγητικό ρόλο παίζει η προσαρμογή στο περιβάλλον. Πρότεινε μάλιστα και έναν γενετικό μηχανισμό, την κληρονομικότητα των «επίκτητων χαρακτηριστικών», η οποία υποτίθεται ότι εξηγούσε όλες τις εξελικτικές διαδικασίες.

Δυστυχώς, όπως αποδείχτηκε αργότερα, και οι δύο παραπάνω παραδοχές ήταν υπερβολικά προσκολλημένες στις ανθρωπομορφικές προκαταλήψεις του παρελθόντος. Επομένως, ο Λαμάρκ θεωρείται πρόδρομος και όχι πατέρας της σύγχρονης εξελικτικής σκέψης.

The 1859 cover of the Origin of Species

Πριν από 161 χρόνια, στις 24 Νοεμβρίου του 1859, ο Δαρβίνος θα παρουσιάσει δημόσια τη νέα ανατρεπτική θεωρία του περί της εξέλιξης των έμβιων όντων στο βιβλίο του «Περί της καταγωγής των ειδών μέσω της φυσικής επιλογής». Έργο θεμελιώδες και θεμελιωτικό για τη μετέπειτα πορεία όχι μόνο της επιστημονικής αλλά και ευρύτερα της δυτικής σκέψης, αποτελεί αναμφίβολα το πιο διάσημο επιστημονικό βιβλίο όλων των εποχών. Τόσο το «Περί καταγωγής» όσο και τα επόμενα έργα του Δαρβίνου αποτελούν ένα ενιαίο και αρκετά πειστικό επιχείρημα υπέρ της καθολικότητας των βιολογικών μηχανισμών της επιβίωσης και της αναπαραγωγής, που είναι η προϋπόθεση για την εξέλιξη κάθε μορφής ζωής πάνω στη Γη.

Η δαρβινική επανάσταση και το νέο εξελικτικό Παράδειγμα

Some species (a Galápagos variety of short-eared owl) are still evolving, becoming less and less like mainland kin. (Frank J. Sulloway)

Πράγματι, το εξελικτικό επιχείρημα του Δαρβίνου βασίζεται σε μια σειρά από επιστημονικά ελέγξιμες (εμπειρικά και πειραματικά) υποθέσεις:

1) Οι φυσικοί πόροι σε ένα δεδομένο περιβάλλον είναι περιορισμένοι.

2) Τα άτομα ενός πληθυσμού διαφέρουν μεταξύ τους· υπάρχει μεγάλη ποικιλομορφία μεταξύ των ατόμων ενός πληθυσμού, αλλά και μεταξύ των πληθυσμών που ανήκουν στο ίδιο είδος.

3) Αν και ο Δαρβίνος δεν γνώριζε τίποτα για το γενετικό υπόστρωμα αυτής της ποικιλομορφίας ούτε βέβαια και τον ακριβή γενετικό μηχανισμό της κληρονομικότητας, υπέθεσε σωστά ότι τα βασικά χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν μεταξύ τους τα άτομα ενός πληθυσμού θα πρέπει να είναι κληρονομήσιμα. Και αποτελεί ειρωνεία ότι, την ίδια περίπου εποχή που ο Δαρβίνος δημοσίευσε τις ιδέες του, ο Μέντελ ανακάλυψε τους βασικούς μηχανισμούς της γενετικής κληρονομικότητας.

Εφόσον και οι τρεις παραπάνω υποθέσεις είναι σωστές, καταλήγει κανείς εύλογα στο συμπέρασμα ότι: αφού οι πόροι του περιβάλλοντος είναι περιορισμένοι και τα άτομα ενός πληθυσμού διαφέρουν μεταξύ τους γενετικά, τότε η επιβίωση στον «αγώνα για την ύπαρξη» δεν είναι καθόλου τυχαία, αλλά εξαρτάται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που επιτρέπουν σε ορισμένα άτομα να είναι καλύτερα προσαρμοσμένα στο δεδομένο περιβάλλον.

Originating on different Islands, Galápagos finch species are notable for distinctive beaks adapted to varying conditions. The birds would help Darwin depict a crucial process-adaptation. (Frank J. Sulloway)

Αυτόν τον αυτόματο μηχανισμό επιλεκτικής επιβίωσης ορισμένων οργανισμών από έναν πληθυσμό ο Δαρβίνος τον αποκάλεσε «φυσική επιλογή» και, όπως απέδειξαν όλες οι μετέπειτα έρευνες, πρόκειται για τον σπουδαιότερο μηχανισμό προώθησης της βιολογικής εξέλιξης.

Έτσι, η εικόνα της εξέλιξης που προκύπτει από το έργο του Δαρβίνου είναι όχι μόνο καινοφανής αλλά και βαθύτατα επαναστατική. Εκεί όπου ένας προδαρβινικός φυσιοδίφης έβλεπε μόνο φυσική αρμονία και σταθερότητα, ένας δαρβινιστής βλέπει ότι ο αγώνας για την επιβίωση και την αναπαραγωγή των οργανισμών εξαρτάται από τις διαφορετικές προσαρμοστικές τους ικανότητες, οι οποίες, σε συνδυασμό με τις περιβαλλοντικές πιέσεις, οδηγούν αναπόφευκτα στην εξέλιξη των οργανισμών.

Τα όρια μεταξύ των διαφορετικών ειδών δεν μπορούν πλέον να θεωρούνται αιώνια και αμετάβλητα, αλλά είναι μάλλον το προϊόν της ιστορίας τους· της ιστορίας των αμοιβαίων και πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων μεταξύ των οργανισμών όσο και μεταξύ των οργανισμών με το περιβάλλον τους.

Thomas Huxley by Bassano c. 1883

Πάντως, όπως εγκαίρως είχε επισημάνει ο Τόμας Χάξλεϊ: «Η ιστορία μας διδάσκει ότι η συνήθης μοίρα των νέων αληθειών είναι να ξεκινούν ως αιρέσεις και να καταλήγουν ως προλήψεις, και όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, δεν θα ήταν παρακινδυνευμένο να προβλέψει κανείς ότι μετά από είκοσι χρόνια η νέα γενιά, εκπαιδευμένη σύμφωνα με ό,τι γνωρίζουμε σήμερα, θα αντιμετωπίσει τον κίνδυνο να αποδεχτεί τις βασικές θεωρίες της “Καταγωγής των Ειδών” εξίσου αστόχαστα και αναιτιολόγητα με πολλούς σύγχρονούς μας, οι οποίοι πριν από είκοσι χρόνια την απέρριπταν».

Μια πρόβλεψη ιδιαίτερα δυσοίωνη όσο και αναπάντεχη, αν σκεφτεί κανείς ότι διατυπώνεται (το 1880!) από τον πιο παθιασμένο και αποτελεσματικό προπαγανδιστή των νέων εξελικτικών ιδεών, αρετές για τις οποίες ο Χάξλεϊ θα κερδίσει την προσωνυμία «μπουλντόγκ του Δαρβίνου». Όμως, για την άλογη αποστροφή και ατεκμηρίωτη άρνηση των δαρβινικών εξελικτικών ιδεών στις μέρες μας θα πούμε περισσότερα στο επόμενο άρθρο.

Του Σπύρου Μανουσέλη

Πηγές: https://www.smithsonianmag.com/science-nature/the-evolution-of-charles-darwin-110234034/ - https://www.efsyn.gr/epistimi/mihanes-toy-noy/229378_i-goiteia-kai-i-epikairotita-tis-darbinikis-epanastasis

Η πρώτη βιονική μέδουσα με τις «υπερφυσικές» δυνάμεις. Bionic Jellyfish Swim Faster and More Efficiently

Απώτερος στόχος είναι ο μελλοντικός εφοδιασμός τέτοιων βιονικών μεδουσών με ηλεκτρονικούς αισθητήρες και μικροκάμερες, προκειμένου να λαμβάνονται πληροφορίες για την κατάσταση των ωκεανών. Engineers at Caltech and Stanford University have developed a tiny prosthetic that enables jellyfish to swim faster and more efficiently than they normally do, without stressing the animals. The researchers behind the project envision a future in which jellyfish equipped with sensors could be directed to explore and record information about the ocean. Credit: Rebecca Konte/Caltech

Ερευνητές στις ΗΠΑ δημιούργησαν την πρώτη βιονική μέδουσα, η οποία -χάρη στην προσθήκη μιας μικρής ηλεκτρονικής συσκευής- μπορεί να κολυμπήσει τρεις φορές πιο γρήγορα από ό,τι η κανονική μέδουσα.

Απώτερος στόχος είναι ο μελλοντικός εφοδιασμός τέτοιων βιονικών μεδουσών με ηλεκτρονικούς αισθητήρες και μικροκάμερες, προκειμένου να λαμβάνονται πληροφορίες για την κατάσταση των ωκεανών.

Οι ερευνητές των πανεπιστημίων Caltech και Στάνφορντ της Καλιφόρνιας, με επικεφαλής τον καθηγητή του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών Τζον Νταμπίρι, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science Advances», ανέπτυξαν ένα προσθετικό βοήθημα (controller) διαμέτρου δύο εκατοστών, που αποτελείται βασικά από ένα μικροεπεξεργαστή και μια μπαταρία και το οποίο προσαρτάται στη μέδουσα, επιτρέποντάς της να κολυμπά πιο αποτελεσματικά και χωρίς να κουράζεται.

Researchers at Caltech and Stanford use microelectronics to enhance jellyfish swimming. Credit: Caltech

Οι μέδουσες χρησιμοποιούν μια παλμική κίνηση για να κινούνται στο νερό και η νέα προσθετική συσκευή χρησιμοποιεί ηλεκτρικούς παλμούς για να επιταχύνει αυτή την προώθηση, με ένα τρόπο παρόμοιο με αυτόν που ο βηματοδότης ενεργοποιεί ηλεκτρικά την δυσλειτουργική καρδιά. Οι μέδουσες συνήθως κινούνται με ταχύτητα περίπου δύο εκατοστών το δευτερόλεπτο και, με το βιονικό βοήθημα, φθάνουν έως τα έξι εκατοστά ανά δευτερόλεπτο.

Το επόμενο βήμα για τους ερευνητές είναι να αναπτύξουν ένα σύστημα που όχι μόνο θα επιταχύνει τη μέδουσα, αλλά και θα την καθοδηγεί σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις (θυμίζει λίγο…ζόμπι). Σημειωτέον πάντως ότι οι μέδουσες, που υπάρχουν στη Γη για περισσότερα από 500 εκατομμύρια χρόνια, δεν διαθέτουν εγκέφαλο, κεντρικό σύστημα ή υποδοχείς πόνου.

Πηγές: "Low-power microelectronics embedded in live jellyfish enhance propulsion." - https://www.caltech.edu/about/news/bionic-jellyfish-swim-faster-and-more-efficiently - https://www.skai.gr/news/technology/i-vioniki-medousa-me-yperfysikes-dynameis

Αναζητώντας τα χνάρια του οξυγόνου. Astronomers Find Huge Amount of Oxygen in Ancient Dwarf Star

Ερευνητές βρήκαν πολύ μεγάλη ποσότητα οξυγόνου σε έναν από τους αρχαιότερους πλανήτες του γαλαξία μας. Astronomers have detected large amounts of oxygen in the atmosphere of one of the oldest and most elementally depleted stars known. This new finding provides an important clue on how oxygen and other important elements were produced in the first generations of stars in the universe. J0815+4729. ©KECK OBSERVATORY

Πολύ μεγάλη ποσότητα τριών χημικών στοιχείων, μεταξύ των οποίων και το οξυγόνο, εντόπισαν σε έναν από τους αρχαιότερους γνωστούς πλανήτες του γαλαξία μας επιστήμονες με βάση το Ινστιτούτο Αστροφυσικής των Καναρίων της Ισπανίας. Σε πρόσφατη δημοσίευσή τους στην επιστημονική επιθεώρηση «The Astronomical Journal Letters», οι ερευνητές περιέγραψαν τη χημική σύσταση της ατμόσφαιρας του συγκεκριμένου πλανήτη, αναφέροντας ότι η ποσότητα του οξυγόνου είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από αυτή που έχουν βρει σε άλλους πλανήτες του ίδιου είδους.

Αναλύοντας το χημικό αποτύπωμα

This image shows the ancient dwarf star J0815+4729 (center). Image credit: Centre de Données astronomiques de Strasbourg / SIMBAD / SDSS.

Οι ερευνητές ανέλυσαν τη σύσταση της ατμόσφαιρας του πλανήτη χρησιμοποιώντας ειδικά τηλεσκόπια φασματοσκοπίας, τα οποία τους επιτρέπουν αρχικά να ξεχωρίσουν τους αστέρες οι οποίοι έχουν ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον κι έπειτα να τους μελετήσουν με περισσότερες λεπτομέρειες. Εν προκειμένω, ο πλανήτης ο οποίος «κέντρισε» το ενδιαφέρον των επιστημόνων βρίσκεται στην άκρη του «Milky Way», 5.000 έτη φωτός μακριά από τη Γη. Σε συνέχεια της ανάλυσης που πραγματοποίησαν, οι αστρονόμοι διαπίστωσαν ότι τόσο η ποσότητα του οξυγόνου όσο και αυτή του άνθρακα και του αζώτου το οποίο περιέχεται στην ατμόσφαιρα του πλανήτη είναι ασυνήθιστα μεγάλη για πλανήτες οι οποίοι βρίσκονται στην ίδια περιοχή του γαλαξία μας. «Ελάχιστα αστέρια είναι γνωστά στη συγκεκριμένη περιοχή του Γαλαξία, όμως κανένα από αυτά δεν έχει τόσο μεγάλη ποσότητα άνθρακα, αζώτου και οξυγόνου» σημείωσε σε σχετικές δηλώσεις ο μεταδιδακτορικός ερευνητής Ντέιβιντ Αγκουάντο, ο οποίος συμμετείχε στη δημοσίευση.

Αρχαία ίχνη οξυγόνου

Τα αποτελέσματα αυτά είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα για την επιστημονική κοινότητα αφού μελετώντας αρχαίους πλανήτες οι ερευνητές είναι σε θέση να ιχνηλατήσουν την προέλευση του οξυγόνου και άλλων χημικών στοιχείων. «Η χημική σύσταση του αστεριού υποδεικνύει ότι αυτός σχηματίστηκε κατά τη διάρκεια των πρώτων εκατοντάδων εκατομμυρίων χρόνων τα οποία ακολούθησαν την Μεγάλη Έκρηξη, πιθανότατα από υλικά τα οποία εκτοξεύτηκαν από την πρώτη έκρηξη υπερκαινοφανούς αστέρα στον γαλαξία μας», ανέφερε ο ερευνητής και πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης ο Τζονεϊ Γκονζάλες Χερνάντες.

Πάντως, οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι ήταν ήδη γνωστό από προηγούμενες παρατηρήσεις τους ότι το οξυγόνο παράχθηκε σε μεγάλες ποσότητες κατά τις πρώτες υπερκαινοφανείς εκρήξεις που συνέβησαν στον γαλαξία μας, όμως είναι η πρώτη φορά που βρίσκουν έναν αρχαίο πλανήτη του οποίου η ατμόσφαιρα να είναι τόσο πλούσια σε οξυγόνο.

Πηγές: Extreme CNO-enhanced Composition of the Primitive Iron-poor Dwarf Star J0815 4729. The Astrophysical Journal, 2020; 889 (1): L13 DOI: 10.3847/2041-8213/ab62ae - http://www.sci-news.com/astronomy/ancient-dwarf-star-oxygen-08048.html - https://www.tovima.gr/2020/02/01/science/anazitontas-ta-xnaria-tou-oksygonou/

Το πρώτο ρομπότ που «ιδρώνει» και αποβάλλει θερμότητα. Scientists build robot hand that can sweat

Ερευνητές από τις ΗΠΑ και την Ιταλία -μεταξύ των οποίων ένας Έλληνας επιστήμονας της διασποράς- δημιούργησαν το πρώτο μαλακό ρομπότ που «ιδρώνει», αποβάλλοντας έτσι θερμότητα από το εσωτερικό του. A Cornell team led by Rob Shepherd, associate professor of mechanical and aerospace engineering, made a 3D-printed hand with hydraulically controlled fingers that can cool itself by sweating. Credit: Cornell University

Η μείωση της θερμοκρασίας είναι ζωτική για τη σταθερότητα και απόδοση ενός ρομπότ. Ο μηχανισμός «εφίδρωσης» είναι εμπνευσμένος από τον αντίστοιχο βιολογικό μηχανισμό που χρησιμοποιούν πολλά ζώα και ο άνθρωπος.

Ο νέος μαλακός ρομποτικός βραχίονας μπορεί μάλιστα να ρίξει τη θερμότητα του τρεις φορές πιο αποτελεσματικά από ό,τι οι άνθρωποι και τα άλογα.

Η «εφίδρωση» θα επιτρέψει στα ρομπότ να δρουν καλύτερα σε ακραία περιβάλλοντα, όπως αντίστοιχα επιτρέπει στους ανθρώπους, για παράδειγμα στους δρομείς και στους κυνηγούς, να εμφανίζουν υψηλές επιδόσεις.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Κορνέλ της Νέας Υόρκης, του Εργαστηρίου Facebook Reality και του Ιταλικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας στην Πίζα, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό ρομποτικής «Science Robotics».

Shepherd’s team partnered with the lab of Emmanuel Giannelis, the Walter R. Read Professor of Engineering, to create the necessary nanopolymer materials for sweating via a 3D-printing technique called multi-material stereolithography, which uses light to cure resin into predesigned shapes.

Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχε ο καθηγητής Εμμανουήλ Γιαννέλης της Πολυτεχνικής Σχολής του Κορνέλ, απόφοιτος του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1980) και κάτοχος διδακτορικού από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν (1985).

Researchers have created a robot hand capable of regulating its temperature naturally - by breaking into a sweat. Each finger is made from 'hydrogels' containing about 50% water. At high temperatures, pores within the gel open, causing the hydrogel to 'sweat' and cool the robot down. Researchers hope the technology will improve the endurance of robots operating in hot environments. Credit: Guardian News

Οι επιστήμονες ανέπτυξαν μαλακούς επενεργητές εφίδρωσης, χρησιμοποιώντας στερεολιθογραφία πολλαπλών υλικών, μια τεχνική τρισδιάστατης εκτύπωσης που χρησιμοποιεί φως για να διαμορφώσει τη ρητίνη σε επιθυμητά σχήματα. Οι ειδικοί επενεργητές (actuators) σε σχήμα δαχτύλου είναι φτιαγμένοι από υδρογέλες, υλικά ικανά να διακρατήσουν μεγάλη ποσότητα νερού και να λειτουργήσουν ως «ρεζερβουάρ» θερμότητας.

Σε θερμοκρασίες έως 30 βαθμούς Κελσίου οι μικροσκοπικοί πόροι του επενεργητή παραμένουν κλειστοί, αλλά σε υψηλότερες θερμοκρασίες ανοίγουν και επιτρέπουν στο υγρό (τον «ιδρώτα») να διαρρεύσει εκτός του ρομπότ, πράγμα που κατεβάζει την εσωτερική θερμοκρασία του.

Προς το παρόν, μια αδυναμία του μηχανισμού είναι ότι δεν έχει βρεθεί τρόπος να αντικαθίσταται το νερό (ιδρώτας) σε περίπτωση παρατεταμένης λειτουργίας του ρομπότ, κάτι που οι ερευνητές ελπίζουν να λύσουν στο μέλλον.

Πηγές: https://robotics.sciencemag.org/content/5/38/eaaz3918 - https://news.cornell.edu/stories/2020/01/researchers-create-3d-printed-sweating-robot-muscle - https://www.kathimerini.gr/1062548/gallery/epikairothta/episthmh/episthmones-dhmioyrghsan-to-prwto-rompot-poy-idrwnei-kai-apovallei-8ermothta-vinteo

Βασίλης Ραφαηλίδης, Περί αναρχίας

Paul Signac, Au temps d'harmonie: l'âge d'or n'est pas dans le passé, il est dans l'avenir, In the Time of Harmony. The Golden Age is not in the Past, it is in the Future, 1893-95. «Στη φύση δεν υπάρχει εξουσία, υπάρχει ηγεσία», «Η διαφορά μεταξύ αναρχίας και αναρχοαυτονομίας» και άλλα, σ’ ένα διαχρονικό κείμενο του Βασίλη Ραφαηλίδη.

Η αναρχία είναι μια κατάσταση φυσική. Κάθε φυσιολογικός άνθρωπος δε μπορεί παρά να νιώθει άσχημα όταν κάποιος ή κάποιοι προσπαθούν να περιορίσουν τη φυσική για κάθε άνθρωπο τάση να φέρεται φυσικά. Η εξουσία είναι κάτι το παρά φύση. Στη φύση δεν υπάρχει εξουσία, υπάρχει ηγεσία. Ηγέτης είναι αυτός που ηγείται, που προηγείται και δείχνει το δρόμο στους άλλους για να μη χαθούν. Το κριάρι δεν ασκεί εξουσία στο κοπάδι, απλώς ηγείται του κοπαδιού.

Μια μικρή ή μεγάλη ομάδα ανθρώπων εύκολα δέχεται ως φυσικό ηγέτη αυτόν που αναδεικνύεται φυσικά, μέσα από φυσικές, μη καταναγκαστικές, αυτόματες διαδικασίες. Οι άνθρωποι, ακόμα κι όταν δεν το δείχνουν, πάντα δυσφορούν όταν ο ηγέτης έρχεται έτοιμος απέξω ή πέφτει με αλεξίπτωτο από πάνω.

Αναρχία, λοιπόν, είναι η άρνηση κάθε μορφής εξουσίας που δεν είναι φυσική και κοινά αποδεκτή από όλους και όχι μόνον από την πλειοψηφία. Η αναρχία πάει σταθερά κόντρα σε κάθε είδους αρχή, σε κάθε μορφή εξουσίας, θρησκευτική, πολιτική, κομματική.

Camille Pissarro, Les Trimardeurs or Les Sans-gîte from the album of Les Temps Nouveaux, 3 April 1898, lithograph (Rijksmuseum Amsterdam). Camille Pissarro was the most consistently and actively a member of the anarchist movement. He was exiled after the Commune and in 1894 he had to take refuge in Belgium to avoid the persecution of the anarchists in France after the murder of President Carnot. Some of his lithographs, such as Les Porteuses du bois and Les Sans-Gite, were executed for anarchist periodicals, and he designed a cover for a pamphlet by Kropotkin. He was a friend of the anarchist editor and publicist, Jean Grave, and had read a considerable amount of political theory, including Marx as well as Kropotkin.

Η αναρχία και η ελευθερία είναι σχεδόν συνώνυμα. Οι προσπάθειες των φιλοσόφων να τοποθετήσουν τα όρια της ατομικής ελευθερίας ενός ανθρώπου δίπλα στα όρια της ατομικής ελευθερίας του κάθε ανθρώπου, δεν είναι παρά μια θεωρητική επιβεβαίωση του κύριου αιτήματος του αναρχισμού για σεβασμό της ατομικότητας και της προσωπικότητας του καθένα.

Detail view of Jan Van Eyck, The Last Judgment, ca. 1440–1441

Αρκεί, βέβαια, τούτη η προσωπικότητα να μην είναι χονδροειδώς ετεροκαθορισμένη, και με τον ψυχολογικό μηχανισμό της «ψευδούς συνειδήσεως» να γίνεται αντιληπτή από το άτομο σαν αβίαστα αυτοκαθορισμένη. Δεν είναι δυνατόν κάποιος να πιστεύει πως είναι άνθρωπος με προσωπικότητα, όταν είναι καταφάνερο πως το συνειδησιακό περιεχόμενο της προσωπικότητάς του δε δημιουργήθηκε κάτω από μια πολύ μεγάλη δέσμη ανεμπόδιστων επιδράσεων, αλλά μπήκε στη συνείδηση με «μετάγγιση» από μια κοινή δεξαμενή, ας πούμε από τον Θεό, από την κομματική ιδεολογία, από τη συλλογική «εθνική ψυχή», από τον Αρχηγό.

Camille Pissarro, Apple Harvest, 1888. Pissarro employed beautiful combinations of light and color to convey a sense of the utopia that he believed could be achieved in an anarchist society. His paintings Apple-Picking and Apple-Harvest, which depict workers in Pissarro’s future anarchistic utopia, feature a bright hue created by thousands of carefully placed dots of colorful paint. The sun radiates across the rural landscape, and the workers appear happy and peaceful as they harvest apples from the trees.

Το αναρχικό κίνημα, με τις πολλές και ποικίλες παραλλαγές του, αποσκοπεί στην εγκαθίδρυση στην κοινωνία καθεστώτος πραγματικής ισότητας, πραγματικής αδελφοσύνης, πραγματικής δικαιοσύνης, έξω και πέρα από κάθε καταναγκασμό που βάζει όρια και στην ισότητα, και στην αδελφοσύνη, και στη δικαιοσύνη. Ο αναρχισμός, η απόρριψη της Αρχής, της εξουσίας σε όλες της τις μορφές, είναι ένα ιδανικό για την αβίαστα και ελεύθερα αυτορυθμιζόμενη προσωπικότητα.

Μια συγκεκριμένη «κοινωνία ζώων» δεν αλληλοσπαράσσεται. Τα μέλη της ανακαλύπτουν την αξία της φυσικής κοινωνικότητας μόνα τους, με βάση το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Το φυσικό δίκαιο δεν είναι το δίκαιο της ζούγκλας. Γίνεται, όμως, δίκαιο της ζούγκλας όσον αφορά στις «εξωτερικές σχέσεις». Μια ομάδα ζώων του ίδιου είδους μπορεί να βρίσκεται σε σταθερά εχθρικές σχέσεις με μια άλλη ομάδα ζώων διαφορετικού είδους.

Leon Golub, Interrogation II, 1981

Αν αντιμετωπίζουμε τις ανθρώπινες φυλές σαν διαφορετικά ζωικά είδη που αλληλοσπαράσσονται μέχρι εξοντώσεως, τότε δεν είμαστε μόνο ρατσιστές, είμαστε ζώα, αφού ξέρουμε πως όλοι οι άνθρωποι, ασχέτως φυλής, ανήκουν στο ίδιο βιολογικό είδος.

Κανένας άνθρωπος δε διαφέρει από τον άλλο όσον αφορά στις βιολογικές λειτουργίες. Κάθε διαφορά στην εξωτερική εμφάνιση έχει σχέση μάλλον με το περιβάλλον παρά με τη βιολογία. Όταν ζεις στη διακεκαυμένη ζώνη είναι σαν να κάνεις μια διαρκή, καταναγκαστική ηλιοθεραπεία. Το δέρμα σου μαυρίζει και το επίκτητο χαρακτηριστικό γίνεται κληρονομικό με την εγγραφή του στο DNA. Κάθε λευκός θα μαυρίσει ύστερα από χίλιες γενιές απογόνων, αν εγκατασταθεί σήμερα στη Νιγηρία, για παράδειγμα. Κάθε διαφορά, λοιπόν, ανάμεσα σε φυλές είναι διαφορά ανάμεσα σε συμφέροντα και όχι σε αίματα.

Ο εθνικισμός είναι πολιτιστικό δεδομένο. Στηρίζεται στη διαφορετικότητα των πολιτισμών ή μάλλον στην ιεράρχηση των πολιτισμών, αν δεχτούμε πως θα ήταν δυνατό να υπάρξει μια τέτοια ιεράρχηση, πράγμα που ο μεγάλος εθνολόγος και δημιουργός του δομισμού (στρουχτουραλισμού) Λεβί-Στρός το απορρίπτει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο.

Δεν υπάρχει ανώτερος και κατώτερος πολιτισμός, λέει ο Λεβί-Στρος. Κάθε πολιτισμός υπάρχει «καθ’ εαυτόν και διά τον εαυτό του», όπως θα έλεγαν οι υπαρξιστές. Μόνο η τερατώδης αλαζονεία του αποικιοκράτη ευρωπαίου θα κάνει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό μέτρο σύγκρισης για όλους τους άλλους.

Camille Pissarro, The Gardener--Old Peasant With Cabbage, 1883-1895. The influence of Pissarro’s anarchist beliefs can also be seen by examining the precision and detail afforded to the figures in his paintings. He painted his subjects laboriously and painstakingly—oftentimes spending years revising and reworking his pieces—a work ethic that was conventionally only afforded to wealthy, important patrons. In The Gardener—Old Peasant with Cabbage, Pissarro painted a rural worker harvesting cabbages with immense precision. He used thousands of brushstrokes to paint the cabbages that fill the background.

Γιατί οι ινδιάνοι της Αμερικής να μη βλέπουν σαν κατώτερο του δικού τους τον εξοντωτικό ευρωπαϊκό πολιτισμό που τους καθυπόταξε; Και τι θα μπορούσε να σημαίνει η νοσταλγία του «πολιτισμένου» για το «χαμένο παράδεισο», αν όχι μια αναγνώριση της αξίας πολιτισμών που δε μοιάζουν με το δικό του; Ο αναρχισμός πριν απ’ όλα είναι μια αποδοχή της ετερότητας, ένας σεβασμός του διαφορετικού, μια συνεργασία με το «όλως άλλο», όπως θα έλεγε ο Κροπότκιν.

Franz Marc, The Wolves (Balkan War), 1913

Ο αναρχισμός, δίνοντας έμφαση στην αυτοκαθοριζόμενη προσωπικότητα, είναι φυσικό να απεχθάνεται κάθε αγελαία συμπεριφορά ακόμα και την εθνικιστική, πολύ περισσότερο τη ρατσιστική. Ωστόσο, κάθε τόσο εμφανίζονται αγέλες «αναρχικών».

Βέβαια, δεν πρόκειται για κλασικού τύπου αναρχικούς, αλλά για «αναρχοαυτόνομους», που είναι το ακριβώς αντίθετο των αναρχικών. Οι αναρχικοί είναι εξόχως κοινωνικοποιημένα άτομα. Κύριος στόχος τους είναι η δημιουργία μιας όσο το δυνατόν πιο φυσικής κοινωνίας, χωρίς καταναγκασμούς και καταπίεση. Οι αναρχοαυτόνομοι, αντίθετα, είναι τέρατα εγωισμού, επιδεικτικά εχθρικοί όχι μόνο προς τον αντιφρονούντα, αλλά και προς τον ομοϊδεάτη τους. Είναι αυτοί ακριβώς που γελοιοποιούν σταθερά και μόνιμα το αναρχικό κίνημα, με την ίδια περίπου έννοια που οι γραφειοκράτες κομμουνιστές γελοιοποιούν σταθερά και μόνιμα το κομμουνιστικό κίνημα.

Carlo Carrà, Funeral of the Anarchist Galli (I funerali del anarchico Galli), 1910-11, oil on canvas, 198.7 x 259.1 cm (The Museum of Modern Art, New York)

Βασίλης Ραφαηλίδης, Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού

Πηγές: http://www.ditext.com/joll/6.html - www.doctv.gr