Δημήτρης Παπαδίτσας, «Αίσθηση στη Βραυρώνα»

Μαρμάρινο αντίγραφο της Βραυρωνίας Αρτέμιδος πιθανώς του Πραξιτέλη, 346 π.Χ.. Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου. Diana Gabii, probably a marble copy of Praxiteles' Artemis Brauronia, 346 BCE. Paris, Louvre Museum.

Στον Ανδρέα

Ω ν' ακούγατε μια ολόκληρη γη να τρίζει σ' έναν αυλό σταχυού

Να βλέπατε το τέρας αχνιστό που ανέβαινε απ' το θάνατο

Σα νικηφόρος ήλιος απ' τον πέτρινο θρίαμβο

Το κεφάλι του λατρευτικού αγάλματος της Αρτέμιδος Βραυρωνίας. Έργο του γλύπτη Πραξιτέλη. 330 π.Χ. Η Άρτεμις Βραυρωνία ήταν η θεά που προστάτευε τις επίτοκες και τις λεχώνες. Στην υπηρεσία της ήταν μικρές Αθηναίες, οι λεγόμενες άρκτοι. Το κύριο ιερό της βρισκόταν στη Βραυρώνα της Αττικής. Το ιερό της Ακρόπολης ιδρύθηκε στα χρόνια του τυράννου Πεισιστράτου, ο οποίος καταγόταν από τη Βραυρώνα. Στο εσωτερικό του ιερού φυλασσόταν το ξύλινο άγαλμα (ξόανο) της θεάς, αντίστοιχο με εκείνο που υπήρχε στο ιερό της Βραυρώνας. Σύμφωνα με τον Παυσανία τον 4ο αι. π.Χ. προστέθηκε στο ιερό ένα δεύτερο άγαλμα, έργο του γλύπτη Πραξιτέλη. Η κολοσσική κεφαλή αυτού του αγάλματος εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας.

Ν' ακούγατε βαθιά στα βάραθρά μου χτύπους μιας νιότης

  αχάτινων ματιών

Φύτρες σε χώματα αιώνων

(το μεσημέρι τα είδωλά μας έπαιρναν τον αντίθετο δρόμο

εγώ ξέρω καθώς ακουμπούσα στον ώμο του φίλου πόσο

νυχτιάτικος ήμουν

με μια ψυχή χιλιόχρονο έδεσμα δερβίσιδων

κι ακριβή ελευθερία κατακόμβης

ήμουν στ' αλήθεια ένα σακκί αλλά όχι όπως νόμιζαν γεμάτο

   αγκάθια

αλλά γεμάτο βόλια τουρκοκρατίας ή άλλης σκλαβιάς

και μόνο εγώ το 'ξερα

πως κάθε βόλι ήταν κι ένα σπαραχτικό αγαλματίδιο

απ' αυτά εδώ που σμίλεψε ο χείμαρρος)

Ν' ακούγατε της υπόκωφης θάλασσας το θυμό στο αυτί των

   ναυαγίων

Να βλέπατε τη δίνη της πλάσης να περνάει στη σπειροειδή

    της κλωστή

Όνειρα και σκέψεις-μαργαριτάρια

Το Ιερό της Αρτέμιδος Βραυρωνίας. Η Βραυρώνα βρίσκεται στη νότια ακτή της Αττικής στον κολπίσκο της Βραώνας που διασχίζεται από τον μικρό ποταμό Εράσινο. Στο λόφο όπου βρισκόταν αυτός ο οικισμός ήταν κτισμένο το ιερό της Βαυρωνίας Αρτέμιδος που αποτελεί ένα απο τα αρχαιότερα και πιο σεβάσμια ιερά της Αττικής. Το ιερό της θεάς και ο γύρω χώρος αποτελούν τον Αρχαιολογικό Χώρο της Βραυρώνας. Η Βραυρώνα ήταν μια από τις 12 αρχαίες πόλεις της Αττικής και ονομάστηκε έτσι από τον ήρωα Βραύρωνα. Σύμφωνα με την παράδοση στο ιερό υπήρχε το άγαλμα της θεάς που είχαν μεταφέρει κατόπιν εντολής της Άρτεμης ο Ορέστης και η Ιφιγένεια από την Ταυρίδα. Από το 700 π.Χ. περίπου αρχίζει η περίοδος ακμής του ιερού, που φτάνει στο αποκορύφωμα της κατά το β΄μισό του 5ου αι. π.Χ. και σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του 4ου αι. π.Χ. Στο ιερό εκτός από την Άρτεμη, λατρεύονταν η Ιφιγένεια, η Λητώ, ο Απόλλων και ο Διόνυσος. Τα πλούσια αναθήματα που βρέθηκαν και εκτίθενται στο Μουσείο αποδεικνύουν τη λατρεία της Αρτέμιδας ως θεάς της φύσης, κουροτρόφου, προστάτιδας των παιδιών, καθώς και των μικρών ζώων. Μια μεγαλοπρεπής πομπή ξεκινούσε κάθε 5 χρόνια από την Ακρόπολη για να γιορτάσει τα Βραυρώνια στο ιερό της θεάς, κατά τη διάρκεια των οποίων εκτός από τις θυσίες πραγματοποιούνταν αθλητικοί και μουσικοί αγώνες, καθώς και αρματοδρομίες. Σημαντική στιγμή της γιορτής ήταν η τελετή των αρκτείων. (Επρόκειτο για μια τελετή μυστηριακού χαρακτήρα, στην οποία έπαιρναν μέρος τα κορίτσια, πριν φτάσουν στην ηλικία της ήβης).

Να βλέπατε ένα λαό Ελλήνων με αέρινες ματιές και φτερωτά

   βήματα

Να βλέπατε τις ελιές που τους ίσκιωναν

Τα νερά που τους γύμναζαν τη σκέψη

Ν' ακούγατε τα ποδοβολητά τους στην Ασία

Την εκκωφαντική τους σιωπή στις πυραμίδες

Να βλέπατε το καθαρόαιμο άλογό τους να σπάζει το δόρυ

   της Βακτριανής

Μεσημεριάτικα όταν το Εν ελευθέρωνε το πλήθος

Ω ν' ακούγατε τον Παρμενίδη στην ερημιά

Την Κίρκη πίσω απ' το τούλι του δασύτριχου άντρα

Gustave Adolphe Mossa, Circe, 1904.

Ν' ακούγατε τη μουσική των καταρτιών τους.

Ο Δημήτρης Παπαδίτσας (1922-1987) γεννήθηκε στη Σάμο. Ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός. Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου το 1958 ανακηρύχτηκε διδάκτορας. Τις σπουδές του συνέχισε στο Μόναχο, όπου ειδικεύτηκε στην ορθοπεδική. Εργάστηκε ως γιατρός σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Το 1976 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και εργάστηκε σε ίδρυμα Αναπήρων. Υπήρξε συνιδρυτής του περιοδικού "Πρώτη Ύλη" (1958-1959) μαζί με τον Ε. Χ. Γονατά και συνεργάστηκε με τα λογοτεχνικά περιοδικά "Νεανική Φωνή", "Νέα Εστία", "Ο Στόχος", "Ευθύνη" κ.α. Την πρώτη του επίσημη εμφάνιση στο χώρο της λογοτεχνίας πραγματοποίησε το 1943 με την ποιητική συλλογή "Το φρέαρ με τις φόρμιγγες". Στα πρώτα του ποιητικά βήματα ο Παπαδίτσας προσπάθησε να εκφράσει την αγωνία του για μια αναμόρφωση του κόσμου, μέσα από αντισυμβατικές γλωσσικές και θεματικές επιλογές και με επιρροές από το ρεύμα του υπερρεαλισμού και την αρχαιοελληνική προσωκρατική φιλοσοφία. Στην πορεία του προς την ωριμότητα οδηγήθηκε προς μια απόπειρα γεφύρωσης του χάσματος ανάμεσα στη γήινη πραγματικότητα και το ποιητικό σύμπαν, μέσω ενός ενορατικού λόγου και με επιρροές από το ρομαντισμό του Hoelderlin. Από τις ποιητικές συλλογές του αναφέρουμε τη συγκεντρωτική έκδοση "Ποίηση Ι" (Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, 1963), τον "Δυοειδή λόγο" (Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, 1980), την "Ασώματη" (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, 1983) και τη συγκεντρωτική έκδοση "Ποίηση" (1997), σε επιμέλεια Κ.Ε. Τσιρόπουλου. Εκτός από την ποίηση ασχολήθηκε με τη λογοτεχνική μετάφραση, μεταφράζοντας τη συλλογή "Traumkraut" του Ivan Goll, με τίτλο "Ονειροχλόη" (1954, 2002) και, σε συνεργασία με την Ελένη Λαδιά, τους "Ορφικούς ύμνους" (1984), τους "Ομηρικούς ύμνους" (1985) και την ομηρική "Νέκυια" (2004). Ποιήματά του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, φλαμανδικά, ουγγρικά, πολωνικά και ρωσικά.

Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.