Το καρδιογράφημα του Ήλιου, Sun's Magnetic 'Heartbeat' Revealed

Μια από τις εικόνες της προσομοίωσης που δείχνει τις μαγνητικές διεργασίες στο εσωτερικό του Ήλιου. A simulation of magnetic fields at the time of solar maximum. CREDIT: University of Montreal Solar Physics Research Group

Ερευνητές στον Καναδά πραγματοποίησαν μια προσομοίωση η οποία έδειξε τις μαγνητικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στο εσωτερικό του Ήλιου. Η μελέτη κρίνεται ως ιδιαίτερα σημαντική αφού οι συγκεκριμένες διεργασίες είναι αυτές που παράγουν τις ηλιακές εκλάμψεις καθώς και τις ηλιακές κηλίδες.

Οι χτύποι της καρδιάς του Ήλιου

Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μόντρεαλ ένωσαν την ισχύ υπερυπολογιστών που διαθέτει το πανεπιστήμιο με ένα δίκτυο υπολογιστών στον Καναδά (το δίκτυο Calcul Quebec) δημιουργώντας έτσι στην ουσία έναν «υπερ-υπερυπολογιστή».

Στόχος των επιστημόνων ήταν να αποκρυπτογραφήσουν τη δραστηριότητα των μαγνητικών πεδίων στο εσωτερικό του μητρικού μας άστρου.– τους «ηλιακούς καρδιακούς παλμούς» όπως τους χαρακτηρίζουν. Αυτοί οι καρδιακοί παλμοί  παράγουν την ενέργεια που τροφοδοτεί τις ηλιακές εκλάμψεις και τις ηλιακές κηλίδες. Η προσομοίωση έδειξε ότι η πολικότητα των μαγνητικών πεδίων στο εσωτερικό του Ήλιου  αλλάζει (αντιστρέφεται) κάθε 40 έτη.

Tα εμπόδια

Οι εσωτερικές διεργασίες που συντελούνται στον Ήλιο αποτελούν διαχρονικό πεδίο έρευνας αλλά τα υπάρχοντα τεχνικά μέσα ακόμη και σήμερα δεν μπορούν να αποκαλύψουν με ακρίβεια τι συμβαίνει στο εσωτερικό του. Μάλιστα φαινόμενα όπως οι μεταβολές στη μορφή και τη ροή ενέργειας εξελίσσονται σε πολύ μικρό χώρο, μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες μέτρα, γεγονός που δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την ερευνητική προσπάθεια με δεδομένο το μέγεθος του Ήλιου που είναι περίπου ένα εκατομμύριο φορές μεγαλύτερος από της Γης.

«Είναι πρακτικά αδύνατο να αναπαραχθούν αυτές οι διεργασίες σε μια προσομοίωση» δήλωσε στην ιστοσελίδα διαστημικών θεμάτων Space.com ο Πολ Σαρμπονό, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Οι ερευνητές ανέπτυξαν μια μέθοδο για να ξεπεράσουν τα προβλήματα και να πάρουν κάποια αποτελέσματα.

Αρχικά περιόρισαν στο μικρότερο εφικτό το εύρος της ανάλυσης που θα προσομοίωνε κατά προσέγγιση τις μαγνητικές διεργασίες στο εσωτερικό του Ήλιου στα δέκα χλμ.. Ακόμη και έτσι όμως η ενέργεια που θα παραγόταν στην προσομοίωση ήταν τόσο μεγάλη που δεν θα της επέτρεπε να «τρέχει» για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να συλλεχθούν αξιοποιήσιμα δεδομένα. Η προσομοίωση θα κατέρρεε, θα «ανατιναζόταν» από την υπερβολική ενέργεια όπως χαρακτηριστικά λέει ο Σαρμπονό.

Η προσομοίωση

Temperature variability on a model intended to approximate what goes on inside the sun. CREDIT: University of Montreal Solar Physics Research Group

Έτσι οι ερευνητές σχεδίασαν μια προσομοίωση στην οποία η ενέργεια θα άρχιζε να μεταλλάσσεται από την αρχική στην τελική της μορφή λίγο πριν η προσομοίωση «ανατιναχθεί». Με αυτόν τον τρόπο κατάφεραν να συλλέξουν ορισμένα στοιχεία.

«Δεν είναι καθόλου εύκολο να κάνεις τέτοιες παρεμβάσεις σε συστήματα όπως το μαγνητικό πεδίο του Ήλιου. Αν αρχίσεις να αποσπάς ενέργεια πολύ γρήγορα θα επηρεάσεις τη συνολική δυναμική του συστήματος. Παραδέχομαι ότι η προσομοίωση που αναπτύξαμε δεν είναι τέλεια αφού με τα υπάρχοντα τεχνικά μέσα δεν είναι εφικτή η μελέτη τέτοιων φαινομένων. Παρόλα αυτά αναδείχθηκαν δεδομένα που φωτίζουν ορισμένες διεργασίες του Ήλιου» καταλήγει ο Σαρμπονό. Η έρευνα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».

Επιστήμονες «βλέπουν» τα όνειρά μας μέσω υπολογιστή. Scientists 'read dreams' using brain scans

Image: Chris Nurse, Wellcome Images

Ιάπωνες νευροεπιστήμονες ανακοίνωσαν ότι κατάφεραν να «δουν» σε ένα βαθμό τα όνειρα ανθρώπων με τη βοήθεια υπολογιστών, κάνοντας ένα ακόμα βήμα για αυτό που μερικοί θεωρούν μεγάλο επίτευγμα και άλλοι μεγάλο εφιάλτη: κάποια στιγμή τα μηχανήματα θα μπορούν να «διαβάζουν» τα όνειρα του καθενός.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Γιουκιγιάσου Καμιτάνι των Εργαστηρίων Υπολογιστικής Νευροεπιστήμης ATR στο Κιότο, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Science, σύμφωνα με το BBC, χρησιμοποίησαν την απεικονιστική τεχνική της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI), σε συνδυασμό με ειδικό λογισμικό ηλεκτρονικού υπολογιστή, και κατόρθωσαν να «διαβάσουν» με ποσοστό ακρίβειας 60% τις ονειρικές εικόνες που οι εθελοντές του πειράματος έβλεπαν, καθώς κοιμούνταν.

Ο Σίγκμουντ Φρόυντ το 1921.

Μπορεί ο «πατέρας» της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόιντ να έδινε τεράστια σημασία στα όνειρα, όμως το γιατί ονειρεύονται οι άνθρωποι παραμένει ακόμα μυστήριο για την επιστήμη. «Δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτε για τη λειτουργία του ονείρου» παραδέχτηκε η νευροεπιστήμονας Μασάκο Ταμάκι.

«Είχα την ισχυρή πεποίθηση όμως πως η αποκωδικοποίηση των ονείρων θα ήταν εφικτή, τουλάχιστον για ορισμένες πλευρές των ονείρων. Δεν εξεπλάγην από τα αποτελέσματα, αλλά ενθουσιάστηκα» δήλωσε ο Καμιτάνι.

Οι Ιάπωνες ερευνητές συνεργάστηκαν με τρεις εθελοντές που κοιμούνταν και ονειρεύονταν σε συνθήκες εργαστηρίου. Μόλις οι εθελοντές φαινόταν πως ονειρεύονταν (πριν το πρώτο στάδιο ύπνου REM), οι επιστήμονες τους ξυπνούσαν και τους ζητούσαν να περιγράψουν τι είχαν δει στον ύπνο τους. Αυτό επαναλήφθηκε πάνω από 200 φορές με καθέναν από τους τρεις συμμετέχοντες στο πείραμα.

Η παραμικρή ονειρική εικόνα, όσο εξωπραγματική και αν ήταν, καταγραφόταν από τους ερευνητές οι οποίοι στη συνέχεια ζήτησαν από τους εθελοντές, ενώ αυτή τη φορά ήταν ξύπνιοι, να δουν σε μια οθόνη υπολογιστή τις ίδιες εικόνες. Έτσι, οι επιστήμονες κατάφεραν να συσχετίσουν κάθε εικόνα με ένα νευρωνικό «αποτύπωμα» στον εγκέφαλο των εθελοντών. Με αυτό τον τρόπο δημιούργησαν μια μεγάλη βάση ψηφιακών-νευρωνικών δεδομένων, στην οποία παρόμοιες εικόνες ήταν ενταγμένες στην ίδια κατηγορία (π.χ. όνειρα σπιτιών, ξενοδοχείων και κάθε άλλου κτίσματος ταξινομήθηκαν ως «οικοδομές»).

Στο επόμενο στάδιο, οι εθελοντές έπεσαν ξανά για ύπνο, μόνο που τώρα πλέον οι εικόνες που δημιουργούσε ο εγκέφαλός τους στη διάρκεια του ονείρου (δηλαδή τα εναλλασσόμενα νευρωνικά μοτίβα), ήταν δυνατό να συσχετιστούν από το λογισμικό του υπολογιστή με συγκεκριμένες εικόνες που ήδη περιείχε η βάση δεδομένων. Επειδή οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου ενεργοποιούνται όταν κανείς βλέπει την ίδια εικόνα, είτε είναι ξύπνιος, είτε ονειρεύεται, το τελικό αποτέλεσμα ήταν ότι οι επιστήμονες μπορούσαν να «μαντέψουν» σε σημαντικό βαθμό τι περίπου ονειρεύονταν οι εθελοντές, πριν καν αυτοί ξυπνήσουν και περιγράψουν το όνειρό τους.

Brain activity correlated with the images that people saw in their dreams.

Οι Ιάπωνες ερευνητές προτίθενται να εμβαθύνουν την έρευνά τους στο πεδίο που λαμβάνει χώρα ο βαθύς ύπνος, στο μέσον της νύχτας, όπου οι άνθρωποι συνήθως βλέπουν και τα πιο ζωντανά όνειρά τους (στάδιο REM). Επιπλέον, θέλουν να προχωρήσουν κι άλλο την έρευνά τους για να διαπιστώσουν αν και κατά πόσο είναι δυνατό, μέσα από την καταγραφή, απεικόνιση και ανάλυση της εγκεφαλικής δραστηριότητας, να προβλέψουν άλλες πλευρές των ονείρων, πέρα από τις εικόνες, όπως τα συναισθήματα, τις μυρωδιές, τα χρώματα κ.α. που βιώνει κάποιος όταν ονειρεύεται.

Ο γνωσιακός νευροεπιστήμονας δρ Μαρκ Στόουκς του πανεπιστημίου της Οξφόρδης έκανε λόγο για «συναρπαστική έρευνα», η οποία μας φέρνει πιο κοντά στην εποχή που τα μηχανήματα θα διαβάζουν τα ανθρώπινα όνειρα, όμως επεσήμανε πως κάτι τέτοιο απέχει ακόμα πολλά χρόνια εωσότου γίνει πραγματικότητα. «Δεν υπάρχει πάντως κατ’ αρχήν κάποιος λόγος που να μην μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. Η δυσκολία έγκειται κυρίως στη συστηματική συσχέτιση της εγκεφαλικής δραστηριότητας με τα φαινόμενα των ονείρων» είπε.

Προειδοποίησε όμως πως θα είναι σχεδόν αδύνατο στο μέλλον το ίδιο μηχανικό σύστημα αποκωδικοποίησης των ονείρων να μπορεί να «διαβάσει» τα όνειρα του καθενός: «Ποτέ δεν θα μπορούσαμε πραγματικά να φτιάξουμε ένα μηχάνημα που θα διαβάζει τα όνειρα του οποιουδήποτε. Τα όνειρα έχουν ένα ιδιοσυγκρασιακό χαρακτήρα για τον καθένα, συνεπώς η (ονειρική) εγκεφαλική δραστηριότητα ποτέ δεν θα είναι ομοιόμορφη για όλους».

Είδαν το φως να... γέρνει, Gravity-Bending Find Leads to Kepler Meeting Einstein

Καλλιτεχνική απεικόνιση της καμπύλωσης του φωτός που προέκυψε όταν ο λευκός νάνος πλησίασε κοντά στον κόκκινο νάνο. This artist's concept depicts a dense, dead star called a white dwarf crossing in front of a small, red star. The white dwarf's gravity is so great it bends and magnifies light from the red star. Image credit: NASA/JPL-Caltech

Διεθνής ερευνητική ομάδα έστρεψε τον φακό του διαστημικού τηλεσκοπίου Kepler σε ένα δυαδικό σύστημα που αποτελείται από ένα λευκό νάνο και έναν κόκκινο νάνο. Στόχος τους ήταν να μετρήσουν τη μάζα των δύο άστρων. Όμως οι παρατηρήσεις επέτρεψαν στους ερευνητές να γίνουν μάρτυρες και διαφόρων φαινομένων τα οποία βοηθούν στο να γίνει καλύτερη κατανόηση των κοσμικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στη δημιουργία και εξέλιξη δυαδικών συστημάτων.

Η καμπύλωση και το παράδοξο

This chart shows data from NASA's Kepler space telescope, which looks for planets by monitoring changes in the brightness of stars. As planets orbit in front of a star, they block the starlight, causing periodic dips. The plot on the left shows data collected by Kepler for a star called KOI-256, which is a small red dwarf. At first, astronomers thought the dip in starlight was due to a large planet passing in front of the star. But certain clues, such as the sharpness of the dip, indicated it was actually a white dwarf -- the dense, heavy remains of a star that was once like our sun. In fact, in the data shown at left, the white dwarf is passing behind the red dwarf, an event referred to as a secondary eclipse. The change in brightness is a result of the total light of the system dropping. Image credit: NASA/Ames/JPL-Caltech

Ανάμεσα στα φαινόμενα που παρατήρησαν οι ερευνητές ήταν και η καμπύλωση του φωτός που σημειώθηκε όταν ο λευκός νάνος πλησίασε τον… σύντροφο του. Τα δεδομένα που προκύπτουν από τη συγκεκριμένη παρατήρηση θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να διαπιστώσουν αν και σε τι ποσοστό είναι συμβατά με τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας στην οποία ο Αϊνστάιν αναφέρει ότι η βαρύτητα καμπυλώνει το φως.

This artist's animation depicts an ultra-dense dead star, called a white dwarf, passing in front of a small red star. As the white dwarf crosses in front, its gravity is so great that it bends and magnifies the light of the red star. NASA's planet-hunting Kepler space telescope was able to detect this effect, called gravitational lensing, not through direct imaging, but by measuring a strangely subtle dip in the star's brightness. The red dwarf star is cooler and redder than our yellow sun. Its companion is a white dwarf, the burnt-out core of a star that used to be like our sun. Though the white dwarf is about the same diameter as Earth, 40 times smaller than the red dwarf, it is slightly more massive. The two objects circle around each other, but because the red dwarf is a bit less massive, it technically orbits the white dwarf. Kepler is designed to look for planets by monitoring the brightness of stars. If planets cross in front of the stars, the starlight will periodically dip. In this case, the passing object turned out to be a white dwarf not a planet. The finding was serendipitous for astronomers because it allowed them to measure the tiny "gravitational lensing" effect of the white dwarf, a rarely observed phenomenon and a test of Einstein's theory of relativity. These data also helped to precisely measure the white dwarf's mass. Credit: NASA/JPL-Caltech. Music: Andrey Avkhimovich (CC BY)

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο λευκός νάνος έχει μέγεθος παρόμοιο με εκείνο της Γης αλλά μάζα παρόμοια με εκείνη του Ήλιου. Είναι τόσο… βαρύς ώστε ο κόκκινος νάνος, αν και μεγαλύτερος σε μέγεθος, είναι αυτός που κινείται γύρω από τον λευκό γείτονα του. Η έρευνα θα δημοσιευθεί στο προσεχές τεύχος της επιθεώρησης «Astrophysical Journal».

Το αρχαιότερο σουπερνόβα, Hubble Breaks Record in Search for Farthest Supernova

This is a Hubble Space Telescope view looking long ago and far away at a supernova that exploded over 10 billion years ago. The supernova's light is just arriving at Earth because it has traveled more than 10 billion light-years (redshift 1.914) across space. The supernova, designated SN UDS10Wil, is nicknamed SN Wilson, after the 28th U.S. President, Woodrow Wilson. At the time it exploded, the universe was in its early formative years where stars were being born at a rapid rate. Astronomers spotted SN Wilson in December 2010 in the Cosmic Assembly Near-infrared Deep Extragalactic Legacy Survey (CANDELS) field. The small box in the top image pinpoints SN Wilson's host galaxy in the CANDELS survey. The image is a blend of visible and near-infrared light, taken by Hubble's Advanced Camera for Surveys and Wide Field Camera 3 (WFC3). The astronomers' search technique involved taking multiple near-infrared images with WFC3 spaced roughly 50 days apart over the span of three years, looking for a supernova's faint glow. The three bottom images, taken in near-infrared light with WFC3, demonstrate how the astronomers found the supernova. The image at far left shows the host galaxy without SN Wilson. The middle image, taken a year earlier, reveals the galaxy with SN Wilson. The supernova cannot be seen because it is too close to the center of its host galaxy. To detect the supernova, astronomers subtracted the left image from the middle image to see the light from SN Wilson, shown in the image at far right. The astronomers then used WFC3's spectrometer and the European Southern Observatory's Very Large Telescope to verify SN Wilson's distance and to decode its light, finding the unique signature of a Type Ia supernova.Credit: NASA, ESA, A. Riess (STScI and JHU), and D. Jones and S. Rodney (JHU)

Η διεθνής ομάδα αστρονόμων CANDELS εντόπισε τον πιο μακρινό και ταυτόχρονα αρχαιότερο υπερκαινοφανή αστέρα που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα. Η συγκεκριμένη ομάδα ειδικεύεται στον εντοπισμό απομακρυσμένων σουπερνόβα και έχει ήδη ανακαλύψει περισσότερα από δέκα ηλικίας από 3-9 δισ. ετών. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η αστρική έκρηξη που εντόπισαν τώρα συνέβη πριν από δέκα δισ. έτη. Αν οι υπολογισμοί τους είναι σωστοί τότε έχουμε να κάνουμε με τον πιο μακρινό και αρχαιότερο υπερκαινοφανή αστέρα που γνωρίζουμε.

Η ανακάλυψη

Εντοπίστηκε ο αρχαιότερος υπερκαινοφανής αστέρας στα βάθη του Σύμπαντος. Έχει ηλικία δέκα δισ. ετών!

Οι ερευνητές ανακάλυψαν τον υπερκαινοφανή αστέρα χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και το τηλεσκόπιο VLT στη Χιλή. Το σουπερνόβα έλαβε την κωδική ονομασία SN UDS10WiL και είναι 350 εκατομμυρίων ετών, αρχαιότερο από τον προηγούμενο πιο απομακρυσμένο και πιο «ηλικιωμένο» υπερκαινοφανή.

Ο SN UDS10WiL ανήκει στην κατηγορία υπερκαινοφανών τύπου Ia που προκύπτουν από τη διάλυση ενός λευκού νάνου και οι εκρήξεις αυτές θεωρούνται πιο ισχυρές από εκείνες των άλλων τύπων αστρικών εκρήξεων.

Μια από τις εικόνες που έδωσε στη δημοσιότητα η ερευνητική ομάδα. Στο τετραγωνάκι στη μεγάλη εικόνα σημειώνεται το σημείο του Διαστήματος στο οποίο βρίσκεται ο πανάρχαιος υπερκαινοφανής και στο ένθετο τετραγωνάκι έχει γίνει μεγέθυνση της εικόνας ώστε να γίνει πιο ευδιάκριτος. Compass and Scale Image for SN UDS10Wil. Credit: NASA, ESA, and Z. Levay (STScI)

«Αυτή η ανακάλυψη ανοίγει ένα παράθυρο στο νεαρό Σύμπαν και φωτίζει τον μηχανισμό των υπερκαινοφανών. Το χρονικό σημείο στο οποίο σημειώθηκε η έκρηξη θα μας βοηθήσει να κάνουμε νέες μελέτες για το αν και πώς αυτές οι εκρήξεις επηρέασαν την εξέλιξη του Σύμπαντος και ειδικότερα τη διαστολή του» αναφέρει ο Ντέιβιντ Τζόουνς, αστρονόμος του Πανεπιστημίου Johns Hopkins. H ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Astrophysical Journal».

Από τον Μεγάλο Αλέξανδρο στους Ταλιμπάν. From Alexander the Great to the Taliban

Το εξαιρετικό αυτό κόσμημα από χρυσό και ένθετα κομμάτια τιρκουάζ, βρέθηκε στην περιοχή Τίλια Τέπε που βρίσκεται στο βόρειο Αφγανιστάν. Η ανασκαφή, πραγματοποιήθηκε  το 1978 σε έξη ασύλητους τάφους, από τον σπουδαίο αρχαιολόγο Βίκτωρα Σαριγιαννίδη. Ο Σαριγιαννίδης είναι Ελληνοπόντιος, γεννημένος στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν. Η περιοχή Τίλια Τέπε, βρίσκεται σε μέρος όπου εκτεινόταν το ελληνιστικό βασίλειο της Βακτριανής, για το οποίο οι ιστορικοί, πολύ λίγα πράγματα γνωρίζουν. Ο Σαριγιαννίδης ανέσυρε από την ανασκαφή, κατέγραψε, και παρέδωσε στο μουσείο της Καμπούλ, τον απίστευτο αριθμό των 21.618 χρυσών αντικειμένων, κοσμημάτων και νομισμάτων τεράστιας αρχαιολογικής και Ιστορικής αξίας. Η ανασκαφή σταμάτησε λόγω εισβολής του τότε Σοβιετικού στρατού και εν συνεχεία, εμφυλίου πολέμου. Ο Σαριγιαννίδης τα επόμενα χρόνια είχε την ευλογία να ανακαλύψει ευρήματα ενός απολύτως άγνωστου πολιτισμού, του πολιτισμού της Μαργιανής που άκμασε το 2500 π.Χ. σε έρημη περιοχή του σημερινού  Τουρκμενιστάν.

Αφγανιστάν για τους περισσότερους σημαίνει κόλαση του πολέμου, Ταλιμπάν, μπούρκα, μεσαιωνικός τρόπος ζωής. Εκεί όμως όπου σήμερα είναι ακόμα νωπός ο θάνατος από τις ακρότητες του εμφυλίου, κάποτε ανθούσαν τα γράμματα και οι τέχνες, οι γυναίκες φορούσαν περίτεχνα κοσμήματα, η καθημερινότητα είχε τις μικρές της πολυτέλειες, όλα συνηγορούσαν στην ποιότητα μιας ζωής που ουδεμία σχέση έχει με το σήμερα.

Βασιλείς με δράκους. Τάφος II. "Kings with dragons". Earrings from Tillia tepe, 1st century BCE. Paire de pendentifs, "Le maître des dragons". Afghanistan, Tillya tepe, tombe II. Ier siècle. Or, turquoise, grenat almandin, lapis lazzuli, cornaline et perles, 12, 5 x 6,5 cm.

Πόσοι όμως από τους σημερινούς Αφγανούς έχουν συνείδηση της Ιστορίας τους; Πόσοι ξέρουν ότι στη γη από την οποία πέρασε κάποτε ο Μέγας Αλέξανδρος υπήρχαν ανεκτίμητοι θησαυροί, ανάμεσά τους και πολλά αντικείμενα της Ελληνιστικής περιόδου, πειστήριο ενός μακραίωνου πολιτισμού που είχε διασωθεί από τους αρχαιολόγους και φυλασσόταν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Καμπούλ;

Χρυσά κοσμήματα από το ΤίλιαΤεπέ, σήμερα στο Μουσείο Guimet. "Οι άνδρες με πανοπλία, σε ελληνική πάλη". Τάφος ΙΙΙ. 1ος αιώνας π.Χ.- 1ος αιώνας μ.Χ. Men in arm, wearing Greek uniforms. Tillia tepe. Paire d'agrafes à décor de guerriers. Afghanistan, Tillia tepe, tombe III. Ier siècle. Or 9,0 x6,3 cm. Musée National d'Afghanistan.

Ο πόλεμος δεν έκλεψε μόνο ζωές, απείλησε να κλέψει και τη μνήμη των Αφγανών. Να την εξαφανίσει μέσα στα μίση του εμφυλίου ή στο πάρε – δώσε των καιροσκόπων και των αρχαιοκαπήλων που αποτιμούν τα πάντα σε χρήμα. Τα 70% από τα πολύτιμα εκθέματα του μουσείου που έδειχναν καθαρά τις ανταλλαγές που αναπτύχθηκαν για αιώνες στον δρόμο του μεταξιού, ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, καταστράφηκαν ή εκλάπησαν την εποχή του μετασοβιετικού χάους και κατά τη διάρκεια των ταραχών με τους Ταλιμπάν.

Η νεκρόπολη Τίλια Τεπέ βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της περιοχής όπου ήταν η αρχαία Βακτρία.

Κομβικό σημείο αρχαίων διαδρομών από την Περσία, την Ινδία και την Κίνα μέχρι την Ελλάδα και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (αργότερα), το Αφγανιστάν ήταν τόπος συνάντησης πολιτισμών.

Ελληνιστικοί τρίτωνες με δελφίνια (Τάφος Ι). Hellenistic tritons with dolphins. Tillia tepe. Appliques au décor dit "l'homme au dauphin". Afghanistan, Tillya Tepe, tombe I. Ie siècle . Or, 4,1 x 2,9 cm. Musée National d'Afghanistan, Kaboul.

«Η επίδραση του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν καταλυτική στην κουλτούρα του», είχε πει κάποτε ο διευθυντής του μουσείου Ομάρ Σουλτάν, όταν η μανία των Ταλιμπάν έθετε σε κίνδυνο και δύο σπάνια ελληνικά εκθέματά του, ένα άγαλμα του Ηρακλή και ένα του Ερμή που χρονολογούνται από το 320 π.Χ. «Απόδειξη της επιρροής του είναι και ότι είχαν βρεθεί ανάγλυφα που χρονολογούνταν από τον 3ο αιώνα μ.Χ., τα οποία απεικόνιζαν τον Ηρακλή και τον Αλέξανδρο να φυλάνε τον Βούδα», είχε πει.

Αγγείο που απεικονίζει έναν γραφέα να σημειώνει τις ημερομηνίες σοδειάς. Προέρχεται από την περιοχή του Μπέγκραμ, όπου συναντώνται τρεις διαφορετικοί κόσμοι: ο ελληνορωμαϊκός, ο κινεζικός και ο ινδικός.

Τόπος συνάντησης πολιτισμών, μείξης ιδεών, ένα παγκοσμιοποιημένο κέντρο του αρχαίου κόσμου, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καμπούλ φιλοξενούσε μέχρι το 1987 έως και 10.000 αρχαία αντικείμενα, η πλειονότητα των οποίων ήταν από την Ελληνιστική εποχή. Ορισμένα (βλ. φωτογραφίες) διασώθηκαν, πολλά όμως από αυτά έγιναν καπνός• οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στους Ταλιμπάν από τα Ηνωμένα Έθνη προκάλεσαν ακόμη περισσότερο τον φανατισμό τους με αποτέλεσμα να πουλήσουν, να καταστρέψουν, να μετατρέψουν τα περίτεχνα χρυσά αντικείμενα σε κιλά λιωμένου χρυσού.

Περίαπτο από το Τιλιά Τεπέ (τάφος ΙΙ, 1ος αι. μ.Χ.)

Ευτυχώς υπάρχει και πλούτος που διασώθηκε. Ο «θησαυρός της Βακτρίας» (20.000 πολύτιμα εκθέματα) που από το 2006 έκανε τον γύρο του – έκθεση: «Αφγανιστάν: σταυροδρόμια του αρχαίου κόσμου» – αποδεικνύει το τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον της περιοχής, αλλά και την επιρροή που ασκούσε στην ευρύτερη περιοχή η παρουσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το 1978 ο ελληνικής καταγωγής αρχαιολόγος από την Τασκένδη Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης έφερε στο φως χιλιάδες αντικείμενα ανασκάπτοντας την περιοχή Τιλιά Τεπέ, «θησαυρός» που προστέθηκε στα ευρήματα τα οποία είχαν ανακαλυφθεί στα σύνορα του Αφγανιστάν από τα μέσα του ’60.

Ελληνιστικά αριστουργήματα

Αφροδίτη και Έρωτας Τιλλιά Τεπέ.Τάφος ΙΙ. Aphrodite and Eros. Tillia tepe. Applique dite "Aphrodite kouchane". Art Kuchan (?). Afghanistan, Tillia tepe, tombe II. Ier siècle: Or, 4,5 x 2,5 cm. Musée national d'Afghanistan, kaboul.

Χρυσά στεφάνια, κοσμήματα, μεταλλικά αγγεία, θεότητες όπως η Αφροδίτη και ο Διόνυσος σμιλεμένες πάνω σε χρυσά βραχιόλια, χτένες, πολυτελή επισμαλτωμένα αγγεία, όπλα από πολύτιμα μέταλλα, ακόμα και τα σχέδια αρχιτεκτονικής ελληνιστικής πόλης.

Η θεά Κυβέλη σε δίσκο από ασήμι, με λεπτομέρειες από φύλλο χρυσού. Αϊ Χανούμ, περ. 200 π.Χ.

Όλα αυτά είχαν βρεθεί σε τέσσερις διαφορετικές θέσεις στα σύνορα του Αφγανιστάν. Σε έναν αγροτικό οικισμό της εποχής του Χαλκού (το Τέπε Φουλόλ), στην ελληνιστική πόλη Αϊ Χανούμ, που είχε ιδρύσει ο Μέγας Αλέξανδρος, στο Μπέγκραμ και στο Τιλιά Τεπέ που είχε ανασκάψει επίσης ο Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης.

Χρυσή ζώνη, (προέλευσης από την Σκυθία), όπου απεικονίζεται ο Διόνυσος καβάλα σ' ένα λιοντάρι. Τάφος IV. Belt from Tillia Tepe, with depictions of Dyonisus riding a lion.

Είκοσι χιλιάδες μικρά και μεγάλα χρυσά κοσμήματα, που αποτελούσαν τον στολισμό επτά άγνωστων ηγεμονικών μορφών που ανήκαν σε Σκύθες και στους Κουσάν - μια ασιατική νομαδική φυλή που πρώτα διέλυσε τα ελληνικά βασίλεια της Βακτριανής και κατόπιν ενστερνίσθηκε σε πολλά σημεία τον ελληνικό πολιτισμό. Στέμματα, σκήπτρα, διαδήματα, περιδέραια, βραχιόλια και χιλιάδες περίτεχνα ελάσματα ήταν ραμμένα πάνω στις ενδυμασίες τους - όπως των αρχιερέων. Έφεραν το ελληνικό δελφίνι, την Αριάδνη, την Αθηνά, την Αφροδίτη και επιγραφές του Διονύσου στο κέντρο της Ασίας.

Αυτοί οι θησαυροί που αναστάτωσαν την παγκόσμια κοινή γνώμη, όταν ανακοινώθηκε η δήθεν διαρπαγή τους από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καμπούλ, ήταν το εύρημα του Βίκτωρος Σαρηγιαννίδη, ο οποίος σε διάλεξη που έδωσε με πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας των Ποντιακών Σωματείων, διαβεβαίωσε πως επισκέφθηκε τα υπόγεια της τράπεζας όπου φυλάσσονται και τους είδε εκεί μέσα.

Ο Έλληνας πρωτοπόρος που έχει συνδέσει τη ζωή του με αυτή την άγνωστη και ανεξερεύνητη ως χθες περιοχή του κόσμου δεν ανακάλυψε μόνο την ύπαρξη των αρχαίων ελληνικών πόλεων της Μαργιανής. Ανακάλυψε ότι αυτός ο έρημος τόπος, ένθεν κακείθεν του ποταμού Αμού Νταριά, είναι το προκεχωρημένο φυλάκιο ενός ιδιότυπου παγκοσμιοποιημένου Ελληνισμού όπου συνέβη ένα θαύμα. Ενόσω κατέρρεε ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός στη μητρόπολη, κάτω απ' την πίεση του χριστιανισμού, οι βάρβαροι νομάδες που κατέκλυσαν τη Βακτριανή τον ενστερνίστηκαν και του έδωσαν νέα πνοή για χίλια σχεδόν χρόνια. Καθώς απλώθηκε προς νότο το βασίλειο των Κουσάν προκάλεσε τη γέννηση της πρώτης βουδιστικής ινδικής τέχνης, με τον πολιτισμό της Γκαντάρα. 

Κατάσταση πολιορκίας. État de siège

Kathe Kollwitz, Revolt (By the Gates of a Park)

Η «κυβέρνηση» της Ουρουγουάης απορρίπτει τους όρους που έβαλαν οι επαναστάτες προκειμένου να απελευθερώσουν τον όμηρο τους Αμερικανό πράκτορα της CIA Νταν Μιτριόνε (που επισήμως είναι «σύμβουλος ασφαλείας» της «κυβέρνησης» της Ουρουγουάης, ενώ στην πραγματικότητα είναι επόπτης και εκπαιδευτής των βασανιστών των υπηρεσιών ασφαλείας της).

Στο αίτημα των «Τουπαμάρος», ο κρατικός μηχανισμός απαντάει με μια σειρά τρομοκρατικών μέτρων πρωτοφανούς έντασης. Η επαναστατική οργάνωση βρίσκεται σε δίλημμα: Εκτέλεση ή απελευθέρωση του ομήρου. Ο καθοδηγητικός της πυρήνας πρέπει να αποφασίσει.

Ένα λεωφορείο διασχίζει τους δρόμους της πρωτεύουσας. Σε κάθε στάση του, ανεβαίνει ένας «ξεχωριστός» επιβάτης. Κάθεται δίπλα σε κάποιον άλλο και ψιθυρίζει μια λέξη. Στην επόμενη στάση κατεβαίνει και ένας άλλος παίρνει τη θέση. Μία, δυο, τρεις... δέκα στάσεις. Μία, δύο, τρεις…. δέκα ψήφοι. Οι εκπρόσωποι των διαφόρων τομέων μεταφέρουν την απόφαση της βάσης που εκπροσωπούν. Η επαναστατική οργάνωση των «Τουπαμάρος» αποφασίζει για τη ζωή ή το θάνατο του πράκτορα Νταν Μιτριόνε, συναισθανόμενη ότι αποφασίζει για τη ζωή και το θάνατό της.

Στο τέρμα της διαδρομής του λεωφορείου, η τύχη του Αμερικανού προϊσταμένου των δυνάμεων ασφαλείας της Ουρουγουάης, έχει κριθεί. Μαζί της έχει κριθεί και η τύχη των «Τουπαμάρος».

Η απόφαση μεταβιβάζεται αμέσως. Και λίγες ώρες αργότερα, ένα περιπολικό της αστυνομίας, θα ανακαλύψει το πτώμα του Μιτριόνε στο πίσω κάθισμα ενός κλεμμένου αυτοκινήτου. (1970) Ο αμερικανός «σύμβουλος» πλήρωσε με τη ζωή του τα τριάντα χρόνια της εγκληματικής τρομοκρατικής δραστηριότητας που ανέπτυξε σε όλες σχεδόν τις χώρες της Λατινικής Αμερικής ως πράκτορας της CIA.

H «κυβέρνηση» της Ουρουγουάης, απαντά αμέσως με ένταση της κρατικής τρομοκρατίας. Μεγάλης έκτασης έρευνες, αναρίθμητες συλλήψεις, πρωτοφανή βασανιστήρια. Οι «Τουπαμάρος» για πρώτη φορά στην ιστορία τους βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο της ολοκληρωτικής διά­λυσής τους. Η χώρα βρίσκεται σε «ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑΣ»...

Ξάφνου ο φακός στρέφεται στο αεροδρόμιο. Η πόρτα ενός αεροπλάνου που μόλις προσγειώθηκε, ανοίγει σιγά-σιγά για να «ξεράσει» έναν καινούριο «σύμβουλο», έτοιμο να συνεχίσει το «θεάρεστο» έργο που εκτελούσε ο προκάτοχός του: «Ο ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΤΗΣ ΤΟΥ κ. ΝΤΑΝ ΜΙΤΡΙΟΝΕ ΑΦΙΧΘΗ...»

Έξοχη για ακόμη μια φορά η ερμηνεία του Yves Montand, αυτή την φορά υποδυόμενος τον αρνητικό χαρακτήρα του στόρι, ενώ στο περιβάλλον του ξεχωρίζει η παρουσία του Renato Salvatori, ως σαδιστή αρχηγού της Αστυνομίας.

Μία ταινία-καταγγελία των επεμβάσεων των ΗΠΑ στις χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Σκηνοθεσία: Κώστας Γαβράς - Σενάριο: Φράνκο Σαλίνας & Κώστας Γαβράς

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης - Παραγωγή: Ζακ Μπαραστιέ & Ζακ Περέν

Φωτογραφία: Γούλιαμ Γκλεν - Μοντάζ: Φρανσουά Μπονό

Διανομή:

Υβ Μοντάν (Φιλίπ Μίκαελ Σαντόρε, «κατά κόσμο» Νταν Μιτριόνε)

Ρενάτο Σαλβατόρε (λοχαγός Λοπέζ) - Ο. Ε. Χάσσε (Κάρλο Ντούκας),

Ζάκ Βέμπερ (Χιούγκο) - Ζαν-Λουκ Μπιτέ (Εστε) - Νεμέσιο Αντουνές (πρόεδρος),

Μάριο Μοντίλες (Φοντάνα) - Ζαν-Φρανσουά Γκόμπι (δημοσιογράφος)

State of Siege (French title: État de Siège) is a 1973 French film directed by Costa Gavras starring Yves Montand and Renato Salvatori.

Yves Montand plays Philip Michael Santore, an official of the US Agency for International Development (an organisation sometimes used as a front for training foreign police in counterinsurgency methods).

Posted to a fictional South American country in the early 1970s, Santorean is kidnapped by a group of urban guerrillas.

The story is based by Costa Gavras on an actual incident in Uruguay in 1970 when U.S. Embassy official Dan Mitrione was kidnapped and killed.

Using Santore's interrogation by his captors as a backdrop, the film explores the often brutal consequences of the struggle between the repressive government of Montevideo and the leftist Tupamaro guerrillas.

Using death squads, the government decimates the revolutionary group, whose surviving members vote to execute the smugly calculating Santore, who is accused of arranging training in torture and political manipulation.

In the finale a replacement U.S. official arrives, watched from the crowd by a defiant and angry survivor of the radical group.

Μαύρη τρύπα ξυπνάει για ένα ελαφρύ δείπνο, Sleeping black hole eats planet-sized mass for breakfast as scientists watch

Swiss scientists have witnessed a sleeping black hole awaken and eat a mass 15 times the size of Jupiter. Picture: Artists impression (AP) Source: AP

Μια ξαφνική, εξαιρετικά έντονη λάμψη που καταγράφηκε σε έναν μακρινό γαλαξία υποδεικνύει ότι η τερατώδης μαύρη τρύπα που κρύβεται στο κέντρο του κατάπιε έναν πλανήτη ή κάποιο καφέ νάνο.

H παρατήρηση

A supermassive black hole snacks on a planet many times the size of Jupiter. Credit: ESA

«Οι παρατηρήσεις μας ήταν εντελώς αναπάντεχες, δεδομένου ότι ο συγκεκριμένος γαλαξίας παρέμενε ήσυχος εδώ και 30 χρόνια» σχολιάζει ο Μάρελ Νικολάγιουκ του Πανεπιστημίου του Μπιαλιστόκ της Πολωνίας, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης στο Astronomy & Astrophysics.

H ομάδα του χρησιμοποιούσε το ευρωπαϊκό διαστημικό παρατηρητήριο Integral για να μελετήσουν έναν διαφορετικό γαλαξία, όταν κατέγραψαν μια περίεργη λάμψη από μια διαφορετική περιοχή στο οπτικό πεδίο του οργάνου.

Με τη βοήθεια δύο άλλων διαστημικών τηλεσκοπίων ακτίνων Χ, του αμερικανικού Swift της NASA και του ιαπωνικού Maxi, οι ερευνητές επιβεβαίωσαν ότι πηγή της λάμψης ήταν ο γαλαξίας NGC 4845, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση 47 εκατομμυρίων ετών φωτός.

Όπως όλοι οι γαλαξίες, ο NGV 4845 πιστεύεται ότι κρύβει στην καρδιά του μια μαύρη τρύπα, η οποία εκτιμάται ότι έχει μάζα 300.000 φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου. Οποιοδήποτε αντικείμενο κάνει το λάθος να πλησιάσει την τρύπα διαλύεται από το βαρυτικό πεδίου του τέρατος. Πριν τελικά χαθεί για πάντα μέσα στη μαύρη τρύπα, το υλικό περιδινείται γύρω της σε ακραίες ταχύτητες, οπότε θερμαίνεται και εκπέμπει ισχυρή ακτινοβολία, κυρίως στο φάσμα των ακτίνων-Χ και των ακτίνων γάμμα, τις οποίες καταγράφει το Integral.

H διάρκεια και η ένταση της λάμψης ακτίνων γάμμα στον NGV 4845 δείχνουν ότι η μαύρη τρύπα πρέπει να κατάπιε ένα αντικείμενο με μάζα 14 έως 30 φορές μεγαλύτερη από του Δία. Η εκτίμηση αυτή αφήνει ανοιχτές δύο πιθανές εξηγήσεις για την ταυτότητα του αντικειμένου.

Ποιό ήταν το κοσμικό μενού;

Astronomers using ESA's Integral and XMM-Newton space telescopes, NASA's Swift and the MAXI (Monitor of All-sky X-ray Image) instrument on the International Space Station have made the first detection of a substellar object being disrupted by a black hole. The discovery was made in the 47 million-light-year-distant galaxy, NGC 4845, where a substellar object moving through space encountered the black hole. During this encouter, debris becomes heated and emits a blast of X-ray radiation before fading away. The object lies in the mass range of 14--30 Jupiter masses, corresponding to either a brown dwarf or a large gas planet. Credit: ESA

Η πρώτη περίπτωση είναι να επρόκειτο για κάποιον γιγάντιο εξωπλανήτη από αέριο που βρισκόταν αρχικά σε τροχιά γύρω από το μητρικό του άστρο, τελικά όμως εξοστρακίστηκε λόγω βαρυτικών επιδράσεων και άρχισε να κινείται αδέσποτος μέσα στον γαλαξία.

Η άλλη εξήγηση είναι ότι το άτυχο αντικείμενο ήταν ένας καφέ νάνος, δηλαδή ένα άστρο υπερβολικά μικρό και ψυχρό για να μπορεί να συντηρήσει τις θερμοπυρηνικές αντιδράσεις που τροφοδοτούν τα κανονικά άστρα. Οι υπολογισμοί των αστρονόμων δείχνουν πάντως ότι μόνο το 10% της συνολικής μάζας του αντικειμένου κατέληξε στη μαύρη τρύπα, ένδειξη ότι ο πυρήνας του αντικειμένου ενδέχεται να παραμένει τώρα σε τροχιά γύρω της.

Η μαύρη τρύπα στο κέντρο του NGC 4845 φαίνεται μάλιστα ότι παίζει με το φαγητό της, αφού τα χαρακτηριστικά της λάμψης υποδεικνύουν ότι υπάρχει μια καθυστέρηση 2-3 μηνών ανάμεσα στα πρώτα στάδια διάλυσης του αντικειμένου και την εκπομπή της ακτινοβολίας. Μια ανάλογη λάμψη αναμένεται να καταγραφεί στο προσεχές μέλλον και στην περιοχή του Τοξότη Α*, της μαύρης τρύπας που κρύβεται στο κέντρο του δικού μας Γαλαξία. Σε αυτή την περίπτωση, το γεύμα θα είναι ένα σύννεφο αερίου που έχει παρατηρηθεί να πλησιάζει την τρύπα και εκτιμάται ότι έχει μάζα μερικέ φορές μεγαλύτερη από της Γης.