ΜΥΘΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΖΟΥΑΝ ΜΙΡΟ. MYTH ABOUT Juan Miro

The Farm (La masia)

Το γαλάζιο στεκόταν ακίνητο ανάμεσα στο κόκκινο και το μαύρο.

Ο άνεμος έμπαινε κι έβγαινε απ’ τη σελίδα του κάμπου,

άναβε μικρές φωτίτσες, κυλιότανε πεσμένος στις στάχτες,

έβγαινε με μουτζουρωμένη μούρη και φώναζε στις γωνίες των

   δρόμων,

ο άνεμος έμπαινε κι έβγαινε ανοίγοντας και κλείνοντας πόρτες

   και παράθυρα,

έμπαινε κι έβγαινε από τους αυγινούς κι από τους δειλινούς

   διαδρόμους του κρανίου,

ο άνεμος με μουντζαλιές και με τα χέρια λερωμένα απ’ τα μελάνια

έγραφε κι έσβηνε ό,τι είχε ώς τότε γράψει πάνω στης ημέρας

   τον τοίχο.

Ο ήλιος είταν απλώς οιωνός του κίτρινου χρώματος,

απλός υπαινιγμός φτερών, το μελλοντικό του αλέκτορος λάλημα.

Το χιόνι είχε αποδημήσει, η θάλασσα είχε χάσει τη μιλιά της,

και υπήρχε ένας περιφερόμενος θόρυβος με κάτι φωνήεντα που

   εγύρευαν να βρουν μιά λέξη.

The Farm (La masia)

Το γαλάζιο στεκόταν ακίνητο, κανείς δεν τό ’βλεπε, κανένας δεν

   τ’ άκουγε:

Το κόκκινο είταν κάποιος τυφλός, το μαύρο ένας κωφάλαλος.

Ο άνεμος μπαινόβγαινε ρωτώντας Πού πήγε ο Ζουάν Μιρό;

Εδώ στεκότανε από μιας αρχής, αλλά δεν τον έβλεπε ο άνεμος:

ακίνητος μεταξύ γαλάζιου και κόκκινου, μαύρου και κίτρινου,

ο Μιρό είταν ένα αλμυρό ξάστερο βλέμμα, μιά κλεφτή ματιά με

   χέρια εφτά,

μ’ εφτά χέρια σε σχήμα αφτιών για ν’ ακούνε και τα εφτά τα

   χρώματα,

μ’ εφτά χέρια σε σχήμα ποδιών για ν’ ανεβαίνουν και τις εφτά

   τις κλίμακες του ουράνιου τόξου,

μ’ εφτά χέρια σε σχήμα ριζών για να είναι και παντού και

   πάντοτε στη Βαρκελώνη.

Ο Μιρό είταν ένα αλμυρό βλέμμα επτάχειρο.

Με το πρώτο του χέρι κοπάναγε το ταμπούρλο της νύχτας,

με το δεύτερο έσκιαζε πουλιά στον κήπο του άνεμου,

με το τρίτο του έσειε των αστεριών το κουμάρι,

με το τέταρτο συνέγραφε τον θρύλο των αιώνων των σαλιγκαριών,

με το πέμπτο του εφύτευε νησιά στου πράσινου το στήθος,

με το έκτο έπλασε μιά γυναίκα ανακατεύοντας νύχτα και νερό,

   ηλεκτρισμό και μουσική,

και με το έβδομο έσβησε ό,τι είχε φτιάξει κι έπιασε τα πάντα

   ξανά από την αρχή.

Nocturne

Το κόκκινο άνοιξε τα μάτια, το μαύρο είπε κάτι ακατάληπτο

   και το γαλάζιο εσηκώθηκε όρθιο.

Κανένα από τα τρία τους δεν πίστευε στα μάτια του:

οχτώ κοράκια είσαν ή μήπως οχτώ αλεξιβρόχια;

Και τα οχτώ τους ανοίξαν τα φτερά, κι αρχίσαν να πετούν

   κι εξαφανίστηκαν περνώντας μέσ’ από ’να τζάμι

   που ’ταν σπασμένο.

Dog Barking at the Moon

Ο Μιρό έπιασε κι έβαλε στα τελάρα του φωτιά.

Καίγονταν τα λιοντάρια και οι αράχνες, οι γυναίκες και

   τ’ άστρα,

ο ουρανός εγέμισε τρίγωνα, σφαίρες, δίσκους και εξαεδρικά

   πρίσματα φλεγόμενα,

η φωτιά κατέφαγε την πλανητική φάρμα που ’χε ξεφυτρώσει

   στη μέση του διαστήματος,

κι απ’ τον σωρό τις στάχτες πεταλούδες εβλάστησαν και

   χελιδονόψαρα και βραχνοί φωνόγραφοι,

με μέσ’ από τις τρύπες των καψαλισμένων καμβάδων

επέστρεψαν το γαλάζιο διάστημα και η αχτίδα του χελιδονιού, η

   φυλλωσιά των σύννεφων και η ράβδος η θάλλουσα:

είταν η άνοιξη και επέμενε, επέμενε δε με κάτι χειρονομίες

   εξ ολοκλήρου πράσινες.

Μπροστά σε τέτοια πάμφωτη επιμονή έξυσε ο Μιρό το κεφάλι του

   με το πέμπτο του χέρι

και είπε μουρμουριστά και κατ’ ιδίαν:Δουλεύω λες κι είμαι κηπουρός

 La Reforma

Κήπος με πέτρες ή με βάρκες; Με τροχαλίες κήπος ή μήπως

   με χορεύτριες;

Το γαλάζιο, το μαύρο και το κόκκινο πιλαλούσαν μες στα λιβάδια,

οι αστερούσες εδράμανε γυμνές, αλλά οι λόφοι οι κρυουλιάρηδες

   είχανε κιόλας προλάβει να χωθούνε κάτω απ’ τα στρωσίδια,

άσε που υπήρχαν και ηφαίστεια φορητά και τεχνητές φωτιές στο σπίτι.

Οι δύο δεσποινίδες που είχαν τοποθετηθεί επί της υποδοχής στις

   πόρτες, η Γεωμετρία και η Προοπτική,

είχανε πάρει τον Μιρό αλά μπρατσέτα να βγούνε να ξεσκάσουνε

   στην εξοχή, και τραγουδάγαν το Une étoile caresse le sein

   d’une négresse.

Ο άνεμος εγύρισε τη σελίδα του κάμπου, σήκωσε το κεφάλι του

   και είπε Μα πού έχει πάει ο Ζουάν Μιρό;

Εδώ στεκότανε από μιας αρχής, αλλά δεν τον έβλεπε ο άνεμος:

Ο Μιρό είταν ένα αλμυρό ξάστερο βλέμμα, απ’ όπου έμπαιναν

   κι έβγαιναν κάτι αλφαβητάρια ασθμαίνοντα.

Και δεν είσαν γράμματα αυτά που μπαίνανε και βγαίνανε

   απ’ των ματιών τις σήραγγες:

είσαν πράγματα ζωντανά που εσμίγανε και χωρίζανε, που

   αγκαλιάζονταν και δαγκώνονταν και διασκορπίζονταν,

κι ετρέχανε σ’ όλη τη σελίδα κατά σειρές πολύχρωμες και

   μανιασμένες, κι είχανε κέρατα και ουρές,

και άλλα τους είχανε λέπια, άλλα φτερούγες, και άλλα τους τομάρια

   ζώων είχανε,

και όσες λέξεις εσχημάτιζαν είσαν μεν απτές και ακουστές

   και εδώδιμες, πλην όμως τελείως απρόφερτες:

δεν είσαν γράμματα εκείνα, είσαν αισθήσεις, δεν είσαν αισθήσεις,

   μετασχηματισμοί είσαν.

Και όλα τούτα, αλήθεια, προς τί; Για να τραβηχτεί μιά γραμμή

   σε κάποιου μοναχού το κελλί,

για να φωτιστεί μ’ ένα ηλιοτρόπιο η φεγγαροκεφαλή κάποιου ξωμάχου,

για να καλωσοριστεί η νύχτα που έρχεται συνοδευόμενη από γαλάζιες προσωπικότητες και πουλιά εορταστικά,

για να γιατρευτεί ο θάνατος με μιάν ομοβροντία γερανιών,

για να λέμε Καλημέρα στην ημέρα που ’ρχεται δίχως ποτέ να την

    έχουμε ρωτήσει ούτε από πού έρχεται ούτε που πηγαίνει,

για να θυμόμαστε και να μην ξεχνάμε ότι η φουσκοθαλασσιά

   είναι ένα κοράσι που κρύβεται κάτω από τις σκάλες

   σκασμένο στα γέλια,

για να δούμε τον ήλιο και τους πλανήτες του να λικνίζονται πάνω

   στον ρόμβο του ορίζοντα,

για να μάθουμε να βλέπουμε και για να δούμε ότι θα δούμε

   τα πράγματα να μας βλέπουν, καθώς θα μπαινοβγαίνουνε

   από τα βλέμματά μας,

αλφαβητάρια ζωντανά που πετάνε ρίζες, ξεπετάγονται,

   μπουμπουκιάζουν, ανθίζουνε, μαραίνονται, επιστρέφουν,

   σκορπίζονται, σβήνουν.

Τα βλέμματα είναι σπόροι, βλέπω ίσον σπέρνω, ο Μιρό

   εδούλευε λες κι είταν κηπουρός,

και με τα εφτά του χέρια εσχεδίαζε ασταμάτητα –σα σκύλος που

   κυνηγάει να δαγκώσει την ουρά του, ωχ! και αχ!–

τη μεγάλη απορία, τη μεγάλη έκπληξη, τον μέγιστο εκείνο

   θαυμασμό, με τον οποίο ξαναρχίζει συνέχεια

   κάθε μέρα κάθε μέρα ο κόσμος.

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής

OCTAVIO PAZ

Το μυστήριο του Ασημένιου Φαραώ, The Mystery of the Silver Pharaoh

Gold burial mask of King Psusennes I, discovered in 1940 by Pierre Montet.

Ο Ψουσέννης ο Α΄ (Psusennes I,) ήταν ένας από τους Φαραώ που κυβέρνησαν την Βόρεια Αίγυπτο κατά τους θυελλώδεις καιρούς της Τρίτης Ενδιάμεσης Περιόδου (η οποία διήρκεσε από το 1069 π.Χ. έως το 525 π.Χ.) μετά το τέλος του Νέου Βασιλείου.* 

Ο Ψουσέννης ήταν ο πιο ισχυρός Φαραώ από όλους όσους βασίλεψαν αυτήν την περίοδο. Είχε τον έλεγχο σε όλη τη κοιλάδα του Νείλου, αλλά έκανε ένα μοιραίο λάθος που οι αρχαίοι Έλληνες θα του το αναγνωρίσουν ως "ύβρις"....

Έχτισε μια τρίτη πρωτεύουσα , την Pi-Ramesses στο Δέλτα του Νείλου, χωρίζοντας τις δυνάμεις του και μειώνοντας την ικανότητά του να διατηρήσει τον έλεγχο σε ολόκληρη την περιοχή του άνω και του κάτω Νείλου.

Όταν ο ποταμός άλλαξε πορεία, η Pi-Ramesses εγκαταλείφθηκε, και ο Φαραώ Ψουσέννης μετακόμισε πολλές από τις δομές της, πέτρα την πέτρα, στην άλλη πρωτεύουσα του την Tάνις.

Περίπου 3.000 χρόνια αργότερα, και λίγες εβδομάδες πριν ξεσπάσει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Γάλλος αρχαιολόγος Πιερ Μοντ (Pierre Montet) ψάχνοντας για βασιλικούς τάφους βρήκε ανέγγιχτο από τους τυμβωρύχους τον τάφο του Ψουσέννη.

Ήταν ίσως η μεγαλύτερη αρχαιολογική ανακάλυψη του αιώνα αλλά τα γεγονότα που έτρεχαν στην Ευρώπη έφεραν σε δεύτερη μοίρα αυτή τη σπουδαία ανακάλυψη.

Silver anthropoid coffin of Psusennes I, Cairo Museum. 

Το όνομα «Ασημένιος Φαραώ», έχει δοθεί γιατί η μούμια του Ψουσέννη βρισκόταν σε ασημένια σαρκοφάγο αντί για χρυσή. Αυτό από μόνο του δείχνει την ισχύ και τον πλούτο του Ψουσσένη, γιατί το ασήμι ήταν σπάνιο μέταλλο στην περιοχή της Αιγύπτου.

Gold and lapis lazuli collar of Psusennes I,Cairo Museum.

Κάτι που επίσης αποδεικνύει τον πλούτο του Φαραώ είναι τα πολλά κοσμήματα από Lapis Lazuli που βρέθηκαν στον τάφο του. Το κοντινότερο σημείο εξόρυξης αυτού του ημιπολύτιμου λίθου από την Αίγυπτο είναι το σημερινό Αφγανιστάν.

Από την μελέτη των οστών του κρανίου του, οι επιστήμονες έχουν ανασυνθέσει την πιθανή μορφή του προσώπου του κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

*Το Νέο Βασίλειο είναι η καλύτερη γνωστή περίοδος της Αιγυπτιακής ιστορίας, δηλαδή, η πιό γνωστή για το μη-ακαδημαϊκό κοινό: είναι η περίοδος του Ραμσή Ι, του Τουταγχαμών και του Ραμσή ΙΙ.

Γιώργος Πρίμπας, «Ολόγραμμα»

Kάθε ανατολή έλκεται από τη δύση της

από την επιρροή στην εξουσία

λογοκρισίαστο κυπαρίσσι ύψος ρίζα καμιά δεν περισσεύει

cine 8 1/2

μάτια 8 1/2

παγκάκι 8 1/2

μια τίγρης ξαποσταίνει φως

πόση κούραση να σηκώσει τη μέρα;

Francesco Clemente, Two Horizons, A Thousand

σταγόνες χαλαζία αναφύονται στο βλαστό δροσιά εαρινού ρόδου

άνανθη ομορφιά

η πεταλούδα πέταγμα μεταβάλλοντας τον καιρό ποιήματα γράφει

αιτιοκρατία

το φως κάνει το χώρο

η αλλαγή μόνον όταν η φαντασία (μας) ξεπεράσει τον καπιταλισμό

προβλέψιμοι

το κτήνος που στολίζει τις πράξεις του με μια θεωρία

άνθρωπος

το νυχτολούλουδο Φάνης διαρρηγνύει το ιδεολόγημα του ορίζοντα των αισθητών

ο Αύγουστος

της άμμου και των αμπελιών

του έρωτα και των ονείρων

ζωή στιγμή

ξύδι γλυκόπιοτο

Philip Guston, Room

στους λογιστές της ζωής ο έρωτας στα πρέπει

κατάθεση του σώματος στην ψυχή ο χορός

μόνη μου αντικειμενικότητα τα συναισθήματα από το πρόσκαιρο της εντύπωσης των πραγμάτων

το γιατί δε ρωτά εξουσιάζει

πως, λοιπόν, έγινε ο κόσμος;

ο χορός δεν έχει ηλικία

θέλω να κάνουμε έρωτα 

Wassily Kandinsky, Composition IX

οι σκιές μακραίνουν

αδημονούν τα αστέρια να τρεμοπαίξουν

κάτι να λογιστεί ως άκτιστο

κάτι να θωρηθεί ως άπλαστο

μια ανεμώνη

Ω! Γαία κόρη του γίγνεσθαι μητέρα της ζωής απ’ τα μαστάρια σου απλώνεις αμβροσία

Ισλανδία, Απρίλης 2010

ξέρουμε τη μοίρα των άστρων

πότε θα σβήσουν πως θα εκραγούν

στο τετράδιο της ζωής

ο ήλιος προσθέτει το επόμενο φύλλο

Milton Avery, Bridge to the Sea

άσπρες χαρακιές ματώνουν το γαλάζιο

τόσα να δεις μα πόσα γνώρισες;

η χαλασμένη ενότητα στο προχωρημένο της διαστολής των καιρών όπου το φως νησίδες στο σκοτάδι καμβά

στο χρηματιστήριο λουκέτο ασφαλείας

μια καλή αρχή

Max Ernst, Approaching Puberty or The Pleiads

μια πεταλούδα η ευτυχία στιγμή ...

«Παράνομη» τέχνη στους δρόμους από τη street art. "Illegal" art in the streets by street art

Ο γάλλος καλλιτέχνης Goin ζωγραφίζει την «κηδεία του ευρώ». Death of euro - Goin 2013 @ Athens.

Ο Goin είναι ένας 33χρονος γάλλος καλλιτέχνης. Δεν είναι σαν τους άλλους καλλιτέχνες, απλούστατα διότι είναι... παράνομος. Η δουλειά κινείται μεταξύ πλημμελήματος και προστίμου αφού, στην Ελλάδα τουλάχιστον, απαγορεύεται η παρέμβαση σε ξένη ιδιοκτησία. 

Goin, Council of monkeys, black Duke of Lancaster

Και ο Goin μαζί με άλλους κορυφαίους ευρωπαίους street artists βρέθηκε στην Ελλάδα ως προσκεκλημένος του 1ου Athens Street Art Festival με τίτλο «Crisis (?) What Crisis» για να δώσει το δικό του στίγμα στους δρόμους της Αθήνας. 

Artist GOIN is hard at work. In 1979, Duke of Lancaster arrived at her current location, which is close to Mostyn in north Wales. Here, she was initially opened to the public as a “Fun Ship” that could be explored. There were even plans to turn the vessel into a hotel, but the idea didn’t come to fruition.

Η παρουσία του είναι αισθητή σε μεγάλους τοίχους της πόλης, τόσο στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών όσο και σε δημόσια κτίρια του αστικού ιστού του Δήμου Νίκαιας - Ρέντη.

Δουλειά της νύχτας

Ο Goin δουλεύει νύχτα. Ξεκινά αργά το βράδυ και τελειώνει τις πρωινές ώρες. Εργάζεται με γρηγοράδα διότι ο ικανός street artist πρέπει να είναι καλός και γρήγορος.

Τα έργα του έχουν έντονο κοινωνικοπολιτικό στίγμα, όπως η Αφροδίτη της Μήλου με το ακάνθινο στεφάνι που εδώ και λίγα 24ωρα δεσπόζει σε έναν από τους τοίχους της ΑΣΚΤ. Με τίτλο «Ελλάδα ενάντια στην Ευρώπη -Υποταγή ή Αντίσταση;» ο Goin σκέφτηκε να ταυτίσει την Αφροδίτη της Μήλου με τη σημερινή Ελλάδα που τα αστέρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνονται ακάνθινο στεφάνι και τη ματώνουν. Κατά την άποψή του η Ελλάδα βαδίζει σήμερα σε ένα τεντωμένο σκοινί: θα αντισταθεί ή θα υποταχθεί;

Ο θάνατος του χρήματος

«Δεν μπορώ να προβλέψω αν η Ελλάδα θα βγει εκτός ευρωζώνης αλλά μπορώ να πω ότι... ελπίζω σε αυτό. Και, βεβαίως, το ίδιο ελπίζω και για τη Γαλλία. Και αν όχι να φύγει από την Ευρώπη, τουλάχιστον να αλλάξει νόμισμα διότι πιστεύω ότι τα χρήματα και η οικονομία "σκότωσαν" την Ελλάδα. Πιστεύω πως αν η χώρα σας δεν είχε εισαχθεί στο ευρώ δεν θα αντιμετώπιζε σήμερα αυτή τη δύσκολη κατάσταση» αναφέρει ο ίδιος. Ένα ακόμα σχετικό έργο που δημιούργησε ο Goin είναι «Η κηδεία του ευρώ» διότι, όπως πιστεύει, «η αληθινή επανάσταση θα γίνει με τον θάνατο του χρήματος». Και υπογραμμίζει: «Όπως η Ελλάδα ήταν η πρώτη Δημοκρατία στον κόσμο, θα μπορούσε κάλλιστα να είναι και εκείνη που πρώτη θα κόψει τους δεσμούς με το ευρώ μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση».

Στην πρώτη του επαφή με την Ελλάδα και την Αθήνα, που είχε λόγω της συμμετοχής του στο Φεστιβάλ, ο Goin σοκαρίστηκε, όπως λέει. «Περίμενα μια εικόνα που να έχει περισσότερο σχέση με το "ένδοξο" παρελθόν και είδα πολύ δυστυχία στους δρόμους». Οι εικόνες αυτές, ωστόσο, τον ενέπνευσαν να δημιουργήσει και ένα έργο για τη διεθνή κρίση. Το βράδυ της περασμένης Τρίτης ζωγράφισε και πάλι στην ΑΣΚΤ ένα παιδί της Αφρικής με μια μπάλα ποδοσφαίρου δίπλα του με την κοιλιά του επίσης σε σχήμα μπάλας ποδοσφαίρου. «Ήθελα να δείξω ότι εμείς στην Ευρώπη ζούμε τα τελευταία χρόνια την κρίση αλλά σε άλλα μέρη όπως η Αφρική η κρίση υπάρχει εδώ και πολύ καιρό και ίσως τα πράγματα να είναι χειρότερα» μας λέει.

Όπως είναι ευκόλως αντιληπτό, ο καλλιτέχνης επιθυμεί με τη δουλειά του να προβληματίσει με εικόνες που αποτελούν «γροθιά στο στομάχι»: «Αυτός ήταν ο στόχος μου από τότε που ξεκίνησα να ζωγραφίζω σε ηλικία 18 χρόνων. Έχω κάνει παρεμβάσεις στην πατρίδα μου, τη Γαλλία, την Τσεχοσλοβακία, την Αγγλία και αλλού. Τα έργα μου είναι κυρίως ανθρωποκεντρικά. Και αποφάσισα να ακολουθήσω τον δρόμο του street artist διότι αυτή είναι μια μορφή τέχνης που σου δίνει ελευθερία. Είναι η πιο ελεύθερη μορφή τέχνης σύμφωνα με την άποψή μου παρ' ότι δεν σου εξασφαλίζει τα προς το ζην...» μας λέει ο καλλιτέχνης που όταν δεν ζωγραφίζει τοίχους εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας ως graphic designer. 

Η γοητεία του εφήμερου

Τον ενοχλεί ότι η τέχνη του είναι εφήμερη; «Μα, όλα είναι εφήμερα στη ζωή και η τέχνη επίσης και εν πάση περιπτώσει αν κάποιος σβήσει ένα κομμάτι από το έργο και προσθέσει κάτι άλλο, δικαίωμά του. Το οικειοποιείται το έργο και το κάνει δικό του. Οι άνθρωποι, πάντως, σέβονται αυτά τα έργα - ιδίως επειδή επιτελούν κοινωνική κριτική. Υπάρχει, άραγε, μεγάλη διαφορά μεταξύ street artists και γκραφίτι; «Στην πρώτη περίπτωση άνθρωποι σαν κι εμένα με υπογραφή, συγκεκριμένη τεχνοτροπία, πολιτική και κοινωνική θέση, καταγράφουν τις σκέψεις τους ζωγραφίζοντας στον τοίχο. Το γκραφίτι έχει να κάνει και με ψυχιατρικά, θα λέγαμε, χαρακτηριστικά. Παίρνει κάποιος ένα σπρέι και γράφει ό,τι του κατεβαίνει στο κεφάλι. Άλλο τέχνη κι άλλο προσωπική εκτόνωση».

Στο φεστιβάλ (αλλά και στην έκθεση που το συνοδεύει) ξεχώρισαν και προκάλεσαν πολύ θετικά σχόλια:

Η παρέμβαση του Thom Thom στην αφίσα του τραγουδιστή Πάνου Κιάμου.

Το Love Athenes του Φρανκ Ντιβάλ. 

Το πώς φαντάστηκε τον Άκη Τσοχατζόπουλο ο Bastek σε έργο που εκτίθεται στην Camp Gallery.

Το μεγαλύτερο έργο που έγινε κατά τη διάρκεια του Athens Street Art Festival. O Kouka ζωγράφισε τον «Μεγάλο Αφρικανό», ύψους 28 μέτρων και πλάτους 12 μέτρων. 

H Γη και η Σελήνη όπως φαίνονται από τον Κρόνο. What the Earth and Moon Look Like From Saturn

Η Γη και η Σελήνη όπως την “είδε” το Cassini στις 19 Ιουλίου 2013. Η Σελήνη είναι η μικρή λευκή κουκίδα κάτω αριστερά. Earth and Moon imaged from Cassini on July 19, 2013.

The “pale blue dot” of Earth captured by Voyager 1 in Feb. 1990 (NASA/JPL)

Την Παρασκευή 19 Ιουλίου το διαστημικό σκάφος που εξερευνά τον Κρόνο και τα δεκάδες φεγγάρια του βρέθηκε σε ιδανική θέση για να καταγράψει εικόνες στις οποίες διακρίνεται εκτός από τον Κρόνο και η Γη. Το Cassini «στήθηκε» σε ένα σημείο περίπου 1,5 δισεκατομμύρια χλμ από τη Γη και για δύο μέρες η κάμερά του κατέγραφε εντυπωσιακές εικόνες τις οποίες ανέμενε με ανυπομονησία τόσο η επιστημονική κοινότητα όσο και οι φίλοι του Διαστήματος. 

Μια διαφορετική γωνία λήψης με τη Γη μόλις που ξεχωρίζει ως μια μικρή φωτεινή κουκκίδα στο κάτω δεξιά μέρος της εικόνας. Raw image (RGB composite) of Saturn in eclipse with Earth in the distance — just a pale blue dot. (NASA/JPL-Caltech/SSI. Composite by J. Major.)

Η NASA ξεκίνησε τη Δευτέρα το πρωί να δίνει στη δημοσιότητα ορισμένες από αυτές τις εικόνες στις οποίες ο πλανήτης μας δεν είναι τίποτε άλλο από μια λαμπερή κουκκίδα που σπάει το αχανές σκοτάδι του Διαστήματος.

Αστέρες νετρονίου «λούζουν» με χρυσό το Σύμπαν. Earth's Gold Came from Colliding Dead Stars

Οι συγκρούσεις αστέρων νετρονίου ίσως παράγουν τεράστιες ποσότητες χρυσού. This artist's conception portrays two neutron stars at the moment of collision. New observations confirm that colliding neutron stars produce short gamma-ray bursts. Such collisions produce rare heavy elements, including gold. All Earth's gold likely came from colliding neutron stars. (Credit: Dana Berry, SkyWorks Digital, Inc.)

Τα τελευταία χρόνια στην επιστημονική κοινότητα εμφανίσθηκαν θιασώτες της άποψης ότι ο χρυσός και άλλα πολύτιμα μέταλλα όπως η πλατίνα δεν αποτελούν προϊόν γεωλογικών διεργασιών της Γης αλλά έφθασαν εδώ από το Διάστημα. Πρόσφατες θεωρίες κάνουν λόγο για έλευση του χρυσού και της πλατίνας με μετεωρίτες ή άλλα διαστημικά σώματα (αστεροειδείς, κομήτες) που έπεσαν στον πλανήτη μας και διέσπειραν αυτά τα μέταλλα στο εσωτερικό του. Πως όμως βρέθηκε στους αστεροειδείς και τους μετεωρίτες ο χρυσός;

Μια ιδέα που κερδίζει συνεχώς έδαφος είναι ότι η πηγή του χρυσού στο Σύμπαν είναι οι αστέρες νετρονίου και ειδικότερα οι συγκρούσεις που συμβαίνουν ανάμεσά τους. Μια νέα μελέτη έρχεται να στηρίξει αυτή τη θεωρία.

Τα άστρα νετρονίου

Τα άστρα νετρονίου ή πάλσαρ είναι σώματα υψηλής πυκνότητας, σχηματίζονται από άστρα τα οποία έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής τους και καταρρέουν. Όλα τα πάλσαρ εκπέμπουν δέσμες ακτινοβολίας από τους πόλους τους και καθώς περιστρέφονται γίνονται ορατά από τη Γη ως περιοδικές, σύντομες λάμψεις ραδιοκυμάτων. Ορισμένοι μάλιστα τα περιγράφουν ως «κοσμικούς ραδιοφάρους».

Οι χρυσές συγκρούσεις

“With this remnant of a dead neutron star, I thee wed.” (FreeDigitalPhotos.net/bigjom)

Πριν από δύο χρόνια επιστήμονες του Ινστιτούτου Αστροφυσικής Max Planck στη Γερμανία πραγματοποίησαν προσομοιώσεις οι οποίες έδειξαν ότι οι συγκρούσεις αστέρων νετρονίων παράγουν χρυσό. Τώρα ερευνητές του Κέντρου Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian προχώρησαν ένα βήμα περισσότερο όχι μόνο επιβεβαιώνοντας ότι οι συγκρούσεις των πάλσαρ παράγουν χρυσό αλλά υπολογίζοντας και την ποσότητά του.

Gold is rare on Earth in part because it's also rare in the universe. Unlike elements like carbon or iron, it cannot be created within a star. Instead, it must be born in a more cataclysmic event - like one that occurred last month known as a short gamma-ray burst (GRB). Observations of this GRB provide evidence that it resulted from the collision of two neutron stars - the dead cores of stars that previously exploded as supernovae. Moreover, a unique glow that persisted for days at the GRB location potentially signifies the creation of substantial amounts of heavy elements - including gold. Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics

«Εκτιμούμε ότι η σύγκρουση αστέρων νετρονίων παράγει και εκτοξεύει στο Διάστημα ποσότητα χρυσού που αντιστοιχεί στη μάζα δέκα σωμάτων σαν τη Σελήνη» αναφέρει ο Έντο Μπέργκερ, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας που έχει υποβάλει τη μελέτη της για δημοσίευση στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal Letters».

Αέριο-σπαγγέτι το «γεύμα» της μαύρης τρύπας του Γαλαξία, Black hole bonanza possible as immense gas cloud passes

Το νέφος αερίου που κινείται προς την μαύρη τρύπα έχει «τεντωθεί» εξαιτίας βαρυτικών δυνάμεων. This view shows a simulation of how a gas cloud that has been observed approaching the supermassive black hole at the centre of the galaxy may break apart over the next few years. This is the first time ever that the approach of such a doomed cloud to a supermassive black hole has been observed and it is expected to break up completely during 2013. The remains of the gas cloud are shown in red and yellow, with the cloud's orbit marked in red. The stars orbiting the black hole are also shown along with blue lines marking their orbits. This view simulates the expected positions of the stars and gas cloud in the year 2021. Credit: ESO/MPE/Marc Schartmann

Η προσοχή της επιστημονικής κοινότητας έχει επικεντρωθεί το τελευταίο διάστημα στη γιγάντια μελανή οπή που βρίσκεται στο κέντρο του γαλαξία μας.

Gas cloud G2 as observed by the UCLA Galactic Center Group with the Keck Telescope in 2012. Stellar black holes or neutron stars are too faint to be observed directly, but many probably orbit the black hole.

Εδώ και καιρό είχε εντοπιστεί ένα τεράστιο νέφος αερίου το οποίο ταξιδεύει προς τον Τοξότη Α* (όπως ονομάζεται η μαύρη τρύπα του Γαλαξία) και αναμένεται να φτάσει σε αυτόν στις αρχές του φθινοπώρου.

This simulated view shows a gas cloud (just above centre, with its orbit shown in red) that has been observed approaching the supermassive black hole at the centre of the Milky Way. This is the first time ever that the approach of such a doomed cloud to a supermassive black hole has been observed and it is expected to break up completely during 2013. The stars orbiting the black hole are also shown along with blue lines marking their orbits. The stars and the cloud are shown in their actual positions in 2011. Credit: ESO

Νέες παρατηρήσεις που έκαναν επιστήμονες του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ δείχνουν ότι το G2 (όπως έχει ονομαστεί αυτό το νέφος) εξαιτίας βαρυτικών δυνάμεων που είναι πιο γνωστές ως «παλιρροϊκές» έχει τεντωθεί και όπως αναφέρουν οι επιστήμονες μοιάζει πλέον με…σπαγγέτι.

This simulation shows a gas cloud, discovered in 2011, as it passes close to the supermassive black hole at the centre of the galaxy. Observations with ESO's Very Large Telescope in 2013 show that the cloud is so stretched that the front part of it has passed the closest point and is travelling away from the black hole at more than 10 million km/h, whilst the tail is still falling towards it. Credit: ESO/S. Gillessen/MPE/Marc Schartmann. Music: Andrey Avkhimovich (CC BY LIence)

Η μελέτη της συμπεριφοράς και των μεταβολών που θα υποστεί το νέφος μέχρι τελικά να εξαφανιστεί πέφτοντας μέσα στον Τοξότη Α* προσφέρει νέα στοιχεία για τους μηχανισμούς των μελανών οπών και τα φαινόμενα που παράγονται σε αυτές.