Εντοπισμός εξωπλανήτη μέσω ακτίνων Χ για πρώτη φορά. NASA's Chandra Sees Eclipsing Planet in X-rays for First Time

Καλλιτεχνική απεικόνιση του περάσματος του γαλάζιου πλανήτη HD 189733b από το μητρικό του άστρο. Στην ένθετη εικόνα είναι μια από τις καταγραφές που έγιναν με τα τηλεσκόπια ακτινών Χ. This graphic depicts HD 189733b, the first exoplanet caught passing in front of its parent star in X-rays. Image Credit: X-ray: NASA/CXC/SAO/K.Poppenhaeger et al; Illustration: NASA

Αμερικανοί και ευρωπαίοι αστρονόμοι πρώτη φορά κατάφεραν να εντοπίσουν έναν εξωπλανήτη μέσω διαστημικών τηλεσκοπίων ακτινών-Χ και όχι μέσω οπτικών παρατηρητηρίων, όπως μέχρι τώρα.

Συγκεκριμένα, το τηλεσκόπιο ακτινών-Χ «Chandra» της αμερικανικής NASA και το ανάλογο τηλεσκόπιο ακτινών-Χ «XMM Newton» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) παρατήρησαν έναν εξωπλανήτη να περνά μπροστά από το μητρικό άστρο του (HD 189733), που βρίσκεται σε απόσταση 63 ετών φωτός από τη Γη.

Εικόνα ακτίνων X του συστήματος ΗD 189733. Το άστρο ΗD 189733 (πάνω αριστερά), ο εξωπλανήτης HD 189733B (δεξιά) και ένα αντικείμενο στο υπόβαθρο (κάτω).

Η τυχαία παρεμβολή του εξωπλανήτη μεταξύ της Γης και του άστρου του (το οποίο επισκίασε ελαφρά κατά τη διάβασή του), έγινε αντιληπτή από τα δύο διαστημικά τηλεσκόπια ως μικρή εξασθένηση της έντασης των εκπεμπόμενων από το άστρο ακτινών -Χ.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Κάτια Ποπενχέγκερ του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ- Σμιθσόνιαν, που πρόκειται να κάνουν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής «The Astrophysical Journal» [Transit observations of the Hot Jupiter HD 189733b at X-ray wavelengths, K. Poppenhaeger, J.H.M.M. Schmitt, S.J. Wolk], δήλωσαν ότι «μέχρι σήμερα χιλιάδες υποψήφιοι (σ.σ. μη επιβεβαιωμένοι) εξωπλανήτες έχουν παρατηρηθεί σε φάση διάβασης μόνο στο οπτικό φως. Τελικά, κατέστη δυνατό να δούμε κι έναν με ακτίνες-Χ, πράγμα σημαντικό, επειδή θα μας αποκαλύψει νέες πληροφορίες για τις ιδιότητες ενός εξωπλανήτη».

Αrtist's impression of the extrasolar planet HD 189733b, now known to have methane and water. Astronomers used the Hubble Space Telescope to detect methane - the first organic molecule found on an extrasolar planet. Hubble also confirmed the presence of water vapour in the Jupiter-size planet's atmosphere, a discovery made in 2007 with the help of the Spitzer Space Telescope. They made the finding by studying how light from the host star filters through the planet's atmosphere. Credit: ESA, NASA, G. Tinetti (University College London, UK & ESA) and M. Kornmesser (ESA/Hubble)

Ο εξωπλανήτης HD 189733b είναι ένας «καυτός Δίας», δηλαδή έχει πολύ μεγάλο μέγεθος και ταυτόχρονα βρίσκεται σε πολύ κοντινή τροχιά στο άστρο του (περίπου 30 φορές πιο κοντά από ό,τι η Γη στον Ήλιο), με συνέπεια η ημέρα του, δηλαδή μια πλήρης περιφορά του, να διαρκεί μόνο 2,2 γήινες ημέρες και η θερμοκρασία του να είναι πολύ υψηλή.

Πρόκειται για τον πλησιέστερο στη Γη «καυτό Δία» που έχει μέχρι σήμερα ανακαλυφθεί, κάτι που τον καθιστά κατ’ εξοχήν μελλοντικό στόχο των αστρονόμων, οι οποίοι θέλουν να μελετήσουν καλύτερα αυτή την κατηγορία εξωπλανητών και την ατμόσφαιρά τους. Ήδη, με τη βοήθεια των δύο οπτικών διαστημικών τηλεσκοπίων «Χαμπλ» και «Κέπλερ» της NASA, οι αστρονόμοι διαπίστωσαν ότι ο εν λόγω κοντινός «καυτός Δίας» έχει μπλε χρώμα στη μεγάλη ατμόσφαιρά του, η οποία υφίσταται διαρκείς απώλειες εξαιτίας της επίδρασης της υπεριώδους και άλλης ακτινοβολίας που δέχεται από το εγγύς μητρικό άστρο του.

Κατοικήσιμοι οι πλανήτες «οφθαλμοί». Eyeball Earths

Καλλιτεχνική απεικόνιση ενός πλανήτη «οφθαλμού» του οποίου η μια πλευρά είναι θερμή καθώς «βλέπει» πάντα το μητρικό άστρο ενώ η άλλη είναι παγωμένη αφού δεν «κοιτάζει» ποτέ προς το άστρο. Στα σύνορα των δύο πλευρών είναι πιθανό να επικρατούν συνθήκες ευνοϊκές για τη ζωή - ίσως λοιπόν τέτοιοι πλανήτες να μπορούν να φιλοξενήσουν ακόμη και τον άνθρωπο. Artist’s concept of a planet where one side always faces its star, with the dark side covered in ice. Image Credit: Beau.TheConsortium

Η πρόοδος στις επιστημονικές μεθόδους εξερεύνησης του Σύμπαντος και η συνεχής αναβάθμιση των δυνατοτήτων επίγειων και διαστημικών τηλεσκοπίων είχαν ως αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να ανακαλύπτονται συνεχώς νέοι πλανήτες. Ως σήμερα έχουν εντοπιστεί εκατοντάδες εξωπλανήτες, ορισμένοι από τους οποίους δεν θυμίζουν σε τίποτα αυτούς που υπάρχουν στο ηλιακό μας σύστημα.

Ανάμεσα στα νέα είδη πλανητών που εντοπίστηκαν είναι και ένας περίεργος τύπος πλανήτη που οι ειδικοί ονόμασαν «πλανήτης οφθαλμός». Αστρονόμοι στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι αυτού του είδους οι πλανήτες είναι κατοικήσιμοι.

Μονόπλευροι

Πρόκειται για πλανήτες οι οποίοι, εξαιτίας ισχυρών παλιρροϊκών δυνάμεων που ασκούνται επάνω τους, στρέφουν μόνο τη μία πλευρά της επιφάνειάς τους προς το μητρικό τους άστρο. Έτσι η μια πλευρά τους είναι μονίμως φωτεινή και σε αυτήν αναπτύσσονται ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες ενώ η άλλη πλευρά είναι μονίμως σκοτεινή και ψυχρή. Η όψη αλλά και τα χαρακτηριστικά αυτών των πλανητών «θύμισε» στους πρώτους επιστήμονες που ασχολήθηκαν μαζί τους τους οφθαλμούς του ματιού, για αυτόν τον λόγο και τους προσέδωσαν το συγκεκριμένο «παρατσούκλι».

This artist's concept illustrates a young, red dwarf star surrounded by three planets. Image Credit: JPL/Cal Tech

Μέχρι στιγμής τέτοιοι πλανήτες έχουν εντοπιστεί να κινούνται μόνο γύρω από κόκκινους νάνους που, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι ο τύπος πλανητών που κυριαρχεί στον γαλαξία μας αφού αντιστοιχεί περίπου στο 80% των άστρων που υπάρχουν σε αυτόν.

Μερικώς φιλόξενοι

The Gliese multi-planet system may harbor an “eyeball Earth,” if planet “g” is confirmed to exist. Image Credit: National Science Foundation

Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα που έχουν προκύψει από τη μελέτη των πλανητών- «οφθαλμών», οι συνθήκες για την ανάπτυξη και επιβίωση της ζωής δεν είναι ευνοϊκές σε αυτούς. Στη μια πλευρά που «βλέπει» συνεχώς το μητρικό άστρο αναπτύσσονται τέτοιες θερμοκρασίες που δεν επιτρέπουν την παρουσία του νερού σε υγρή μορφή - στοιχείο απαραίτητο (με βάση τα όσα γνωρίζουμε) για τη δημιουργία και επιβίωση της ζωής. Η άλλη μόνιμα παγωμένη πλευρά επίσης δεν μπορεί να επιτρέψει την ανάπτυξη και επιβίωση της ζωής. Ωστόσο, αστρονόμοι του Πανεπιστημίου Κολούμπια στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι υπάρχει μια περιοχή σε αυτούς τους πλανήτες όπου υπάρχουν συνθήκες ευνοϊκές για την παρουσία της ζωής.

Πρόκειται για την περιοχή που βρίσκεται στα όρια ανάμεσα στις δύο πλευρές των πλανητών. Κατά τη θεωρία των αστρονόμων του Κολούμπια, στα σύνορα των δύο πλευρών είναι πιθανό να υπάρχει μια στενή ζώνη όπου οι συνθήκες είναι τέτοιες ώστε το νερό ούτε να εξατμίζεται ούτε να παγώνει και να παραμένει μόνιμα σε υγρή μορφή.

Transition zones - geographical areas that shift from mainly ice to mainly rock - such as this location in Antarctica, could provide some real-world data about eyeball Earths. Image Credit: www.swisseduc.ch/

Η παρουσία του νερού σε υγρή μορφή συνδέεται άμεσα και με την παρουσία ζωής έστω και σε μικροβιακή μορφή. Οι αστρονόμοι που ανέπτυξαν αυτή τη θεωρία αναφέρουν μάλιστα ότι οι συνθήκες στη συγκεκριμένη ζώνη είναι τέτοιες που θα μπορούσαν πιθανότατα να υποστηρίξουν την παρουσία του ανθρώπου. 

Ο θαυμαστός κόσμος του Higgs: Από πού προέρχεται η μάζα (LHC) και ο κοσμικός πληθωρισμός (Planck). The wonderful world of the Higgs: Whence comes the mass (LHC) and the cosmic inflation (Planck)

Image credit: “Cosmic Inflation” by Don Dixon.

Διάλεξη του Καθηγητή και Ακαδημαϊκού Δημήτρη Νανόπουλου στο πλαίσιο του Θερινού Σχολείου 2013 που διοργάνωσε το ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος”.

Ο μηχανισμός του Higgs και η απόρροιά του, που είναι το σωματίδιο του Higgs. Ανάλυση των ιδιοτήτων του όπως μελετήθηκαν πειραματικά στο LHC, καθώς και ο εν δυνάμει ρόλος του στις μελλοντικές ανακαλύψεις στο LHC, όπως επίσης και στον κοσμικό πληθωρισμό.

Είναι δυνατόν το σωματίδιο του Higgs να είναι ένας βασικός και απαραίτητος κρίκος που συνδέει τα δύο καθιερωμένα πρότυπα: των στοιχειωδών σωματιδίων και της κοσμολογίας;

Για να παρακολουθήσετε την διάλεξη πατήστε ΕΔΩ:  Blod | Νανόπουλος Δημήτρης | Ο θαυμαστός κόσμος του Higgs: Από πού προέρχεται η μάζα (LHC) και ο κοσμικός πληθωρισμός (Planck).

Τι λάμπει στο κέντρο του γαλαξία; Mysterious Cosmic Whirl

Πονοκέφαλο έχει προκαλέσει στους επιστήμονες η λαμπερή δίνη που εντόπισε το Hubble στο κέντρο του γαλαξία NGC 524. This striking cosmic whirl is the center of galaxy NGC 524, as seen in this fascinating space wallpaper. This galaxy is located in the constellation of Pisces, some 90 million light-years from Earth. NGC 524 is a lenticular galaxy. Lenticular galaxies are believed to be an intermediate state in galactic evolution—they are neither elliptical nor spiral. This image shows the shape of NGC 524 in detail, formed by the remaining gas surrounding the galaxy’s central bulge. This image was released July 22, 2013. Credit: NASA/ESA

Συνήθως στο κέντρο των γαλαξιών βρίσκονται μελανές οπές. Το διαστημικό τηλεσκόπιο Ηubble έκανε μια ακόμη εντυπωσιακή ανακάλυψη εντοπίζοντας μια μυστηριώδη κοσμική δομή στο κέντρο ενός γαλαξία. Η δομή αυτή που μοιάζει με μια υπέρλαμπρη δίνη φαίνεται να πηγάζει από το κέντρο του γαλαξία NGC 524.

NGC 524, Pisces, Penryn, California.

Πρόκειται για ένα φακοειδή γαλαξία (ένα ενδιάμεσο είδος γαλαξία, κάτι ανάμεσα σε σπειροειδή και ελλειπτικό) που βρίσκεται σε απόσταση 90 εκατομμυρίων ετών φωτός από εμάς στον αστερισμό των ιχθύων. Οι επιστήμονες δεν μπορούν ακόμη να όχι να εξηγήσουν αλλά να κάνουν έστω κάποια εικασία για το τι μπορεί να συμβαίνει στο κέντρο του γαλαξία και τι είδους αντικείμενο ή φαινόμενο είναι αυτή η «δίνη».

Διάσημες ασπρόμαυρες φωτογραφίες… αποκτούν χρώμα. Iconic Black and White Photographs, Colorized

Che Guevara.

Bud Fraker: Audrey Hepburn, 1953.

Hoover Dam Turbine Construction, early 1930s.

Jack Delano: Sergeant George Camblair learning how to use a gas mask in practice smokescreen, Fort Belvoir, Virginia, 1942.

Seth Kinman, a Californian hunter and trapper, 1865.

Ruth Orkin: Albert Einstein At a Princeton University Luncheon in 1953.

Dorothea Lange: Unemployed lumber worker goes with his wife to the bean harvest. Note Social Security number tattooed on arm, Oregon, August 1939.

Mark Twain relaxing in a garden, c. 1899-1901.

Toni Frissell: A model floating in the water at Weeki Wachee Spring, Florida. Published in Harper's Bazaar in December 1947, colorized by Michael Catanachapodaca in 2012.

Portrait of Dorothea Lange atop a car with her giant camera, February 1936.

Testing a bulletproof vest, Washington, D.C., September 13, 1923.

 Malcolm Browne: The self-immolation of Thích Quảng Đức, 1963.

 Charlie Chaplin, 1915.

Operation Crossroads Baker Event in Bikini Atoll, 1946.

 Roger Higgins: Salvador Dalí with ocelot and cane, 1965.

 1927 Solvay Conference Photo.

 Yousuf Karsh: Albert Einstein, 1948.

 Charles Darwin.

 Margaret Bourke-White: African American Flood Victims Lined Up, 1937.

 Alexander Gardner: The last living photograph of Abraham Lincoln, 1865.

Dorothea Lange: Country store on dirt road, Gordonton, North Carolina, 1939.

 Yousuf Karsh: Winston Churchill, 1941.

 Dorothea Lange: Migrant Mother, 1936.

 Yousuf Karsh: Ernest Hemingway, 1957.

 Alfred Eisenstadt: Sailor Kiss, VJ Day, 1945.

 Εddie Adams: The Execution of a Viet Cong Guerilla, 1968.

Mauretania's first Chief Engineer with other gentlemen in Canada Dock, Liverpool, 1909. Pictures are colorized by Mads Madsen, except where noted otherwise.

Κακός ύπνος λόγω πανσελήνου , Full moon could be to blame for a poor night's sleep

Morri Αka, Full Moon from the West Shore.

Το ολόγιομο φεγγάρι, έχει κατηγορηθεί για την πυροδότηση ακραίων συμπεριφορών ενώ δεν είναι και λίγες οι αναφορές που το θέλουν να προκαλεί ανήσυχο ύπνο.

Now there's something else you can blame for a lousy night's sleep (Image: Aaron McCoy/Lonely Planet Images/Getty)

Νέα ελβετική μελέτη, έδειξε ότι ο κύκλος των σεληνιακών φάσεων επηρεάζει τον ύπνο μας πολύ περισσότερο από ό,τι πιστευόταν μέχρι σήμερα. Όπως διαπίστωσαν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, τα μοτίβα του ύπνου μας «ρυθμίζονται» από το γέμισμα και το άδειασμα του φεγγαριού.

 «Σεληνιασμός» στον ύπνο

Henri Rousseau (1897), Museum of Modern Art, New York; Corbis Images

Κατά τη διάρκεια της μελέτης τους, οι ειδικοί παρατήρησαν ότι στην πανσέληνο οι εθελοντές αργούσαν κατά μέσο όρο πέντε λεπτά να αποκοιμηθούν, τα μοτίβα του ύπνου τους περιελάμβαναν 30% λιγότερο βαθύ ύπνο, ενώ σε γενικές γραμμές φάνηκε να κοιμούνται 20 λεπτά λιγότερο.  Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη επίδραση της σελήνης ενδεχομένως να έχει εξελικτικό υπόβαθρο.

«Κατά τη διάρκεια της μελέτης μας δεν εξετάσαμε υποβόσκοντες μηχανισμούς» εξηγεί ο καθηγητής Κριστιάν Καζοσέν. «Υποθέτουμε ωστόσο, ότι κατά το παρελθόν, μια νύχτα πανσελήνου εξαιτίας του καλύτερου φωτισμού, θα μπορούσε να αποτελεί μια ιδιαίτερα επικίνδυνη νύχτα για τις κυνηγετικές επιθέσεις άγριων ζώων. Για τον λόγο αυτόν, ο άνθρωπος έπρεπε να είναι σε θέση να ξυπνά ευκολότερα από ό,τι σε άλλες μέρες».

«Αν δείτε, για παράδειγμα τα ζώα, ιδιαίτερα τα θαλάσσια είδη, ακόμη χρησιμοποιούν το σεληνιακό “ρολόι” για να συγχρονίζουν την αναπαραγωγική τους συμπεριφορά. Στην περίπτωση των ανθρώπων, σήμερα εξακολουθούμε να βλέπουμε πως ο εμμηνορροϊκός κύκλος των γυναικών πολλές φορές συγχρονίζεται με τον κύκλο της Σελήνης. Κατά το παρελθόν, δεν αποκλείεται και ο δικός μας αναπαραγωγικός κύκλος να συνδεόταν με τις φάσεις του φεγγαριού, οπότε ενδεχομένως η βιολογία να μας λέει κάτι» υποστηρίζει ο Καζοσέν.

Η ανησυχία κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης νύχτας λοιπόν, όπως όλα δείχνουν, δεν οφείλεται στον φόβο απέναντι σε μυθικά πλάσματα όπως οι ιπτάμενες μάγισσες, ή οι λυκανθρώποι αλλά σε βιολογικούς παράγοντες που επηρεάζονται από το γέμισμα του φεγγαριού.

Ξαναζωντανεύοντας ένα πανάρχαιο πατητήρι σταφυλιών. Reviving an ancient wine press

Satyr working a wine press consisting of a pile of round wicker-work mats. Fragmentary terracotta relief, Roman artwork, 1st century AD. Satyre travaillant à un pressoir à raisin composé de plusieurs panneaux en osier. Relief fragmentaire en terre cuite, œuvre romaine, Ier siècle ap. J.-C.

Τεκμηριογράφημα/ντοκιμαντέρ μικρού μήκους, από το visaltis.net και την Ένωση Θρακών (Ι.Δ.Ε.Α.) υπό την αιγίδα της Ε.ΠΟ.Φ.Ε. (Ένωση Πολιτιστικών Φορέων Έβρου).

H ανακάλυψη του αρχαίου ληνού έγινε τυχαία από βοσκούς,οι οποίοι και ενημέρωσαν ομάδα ανθρώπων που ασχολούνται με την έρευνα και ανάδειξη της ιστορία της περιοχής.

Στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν τον τόπο τους και τις μνήμες του, είχαν μία ιδέα. Να αναβιώσουν το πάτημα των σταφυλιών στο συγκεκριμένο πατητήρι. Έτσι αυτό που ξεκίνησε σαν μία περιπέτεια προσέγγισης της ιστορίας του κρασιού κατέληξε σε μία χαρούμενη και ανέλπιστη βιωματική εμπειρία, μία γιορτή.

Αν και η αρχαιολογική υπηρεσία δεν έχει «εντοπίσει» ακόμη τον συγκεκριμένο ληνό, εν τούτοις δεν ματαιώνεται η αξία του. Χρέος μας είναι η διαφύλαξη της αρχαίας μας κληρονομιάς, η ανάδειξη και των ελάχιστων εναπομεινάντων στοιχείων της αλλά και η συνέχεια της παράδοσης, που οι πρόγονοί μας δημιούργησαν».