Υπερθέαμα στον ουρανό του Άρη. Comet Buzzes Mars in Once-in-a-Lifetime Flyby

Περαστικός κομήτης πλησίασε σε απόσταση αναπνοής από τον Κόκκινο Πλανήτη. Comet Siding Spring (shown here in an artist's concept) flew by Mars on Oct. 19, 2014, coming with 87,000 miles of the Red Planet. Credit: NASA

Ένα μεγάλο μέρος του διαστημικού στόλου της NASA, καθώς και δύο ρομπότ που εξερευνούν την επιφάνεια του Άρη, παρακολουθούν έναν κομήτη που έγινε υπερθέαμα στον ουρανό του Άρη, πλησιάζοντας δέκα φορές πιο κοντά από οποιοδήποτε πέρασμα κομήτη έχει καταγραφεί ποτέ στη Γη.

Ένας ολόκληρος στόλος αμερικανικών και ευρωπαϊκών αποστολών παρακολουθούν το κοντινό πέρασμα. NASA’s extensive fleet of science assets will observe Comet Siding Spring before and after it makes its closest approach to Mars on Oct. 19, 2014. Credit: NASA

Η διαστημική χιονόμπαλα C/2013 A1, περισσότερο γνωστή ως Siding Spring έφτασε σε απόσταση μόλις 140.000 χιλιομέτρων από τον Άρη στις 20.27 ώρα Ελλάδας την Κυριακή 19 Οκτωβρίου. Ήταν μια εξαιρετικά μικρή απόσταση σε αστρονομικούς όρους, υπερδιπλάσια από την απόσταση Γης-Σελήνης.

Ο κομήτης

The Comet Siding Spring (C/2013 A1) is seen near Mars on Oct. 19, 2014 by a telescope with the Slooh Community Observatory during a rare flyby that scientists called a once-in-a-lifetime event. The comet flew within 87,000 miles of the surface of Mars during the flyby. Credit: Slooh Community Observatory

Ο Siding Spring δεν είχε φανεί ποτέ στο παρελθόν και οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι προέρχεται από το Νέφος του Όορτ, ένα γιγάντιο, σφαιρικό σύννεφο από κομήτες και άλλα παγωμένα σώματα, το οποίο ξεκινά πέρα από τις τροχιές του Ποσειδώνα και του Πλούτωνα και έχει διάμετρο σχεδόν ένα έτος φωτός.

Τα σώματα αυτού του νέφους πιστεύεται ότι είναι κατάλοιπα από το σχηματισμό του Ηλιακού Συστήματος πριν από 4,6 δισ. χρόνια, και η μελέτη τους θα μπορούσε να προσφέρει νέα στοιχεία για τη γέννηση της Γης.

«Ο Siding Sping πιθανότατα τινάχτηκε προς το εσωτερικό του Ηλιακού Συστήματος από κάποιο άστρο που πέρασε κοντά στο Νέφος του Όορτ» αναφέρει ο Κάρι Λίσε του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένης Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς του Μέριλαντ. «Φανταστείτε λοιπόν έναν κομήτη που άρχισε το ταξίδι του στις απαρχές της ανθρωπότητας και τώρα μας πλησιάζει» λέει.

Η λιακάδα

In a rare celestial event, a comet will pass closer to Mars than the moon is from Earth. See how the Comet Siding Spring flyby of Mars works in this Space.com infographic. Credit: by Karl Tate, Infographics Artist

Για πρώτη φορά στη ζωή του, ο Siding Sping δέχεται τη ζέστη της λιακάδας και εκπέμπει σωματίδια υδρατμών και σκόνης που σχηματίζουν μια μακριά κόμη. Τρεις δορυφόροι της NASA που κινούνται σε τροχιά γύρω από τον Άρη (MRO, Mars Odyssey, MAVEN) καθώς και ο ευρωπαϊκός δορυφόρος Mars Express βρίσκονται σε ιδανική θέση για να παρακολουθήσουν το μοναδικό φαινόμενο.

Περίπου 90 λεπτά μετά τη στιγμή του κοντινού περάσματος τα σκάφη θα καταφύγουν στην πίσω πλευρά του πλανήτη για να προστατευτούν από τυχόν σωματίδια που εκτοξεύονται από τον κομήτη με μεγάλη ταχύτητα. Στο έδαφος του Άρη, τα ρομπότ Opportunity και Curiosity θα μεταδώσουν εικόνες του κομήτη και θα προσπαθήσουν να καταγράψουν σωματίδια της κόμης που εισέρχονται στην αρειανή ατμόσφαιρα ως διάττοντες αστέρες.

Ο ίδιος ο Siding Spring έχει αποκτήσει στο μακρύ ταξίδι του την εντυπωσιακή ταχύτητα των 50 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Συγκριτικά, ο μικρός αστεροειδής που εξερράγη πάνω από το Τσελιαμπίνσκ της Ρωσίας το Φεβρουάριο του 2013, και τραυμάτισε 1.500 ανθρώπους, είχε ταχύτητα γύρω στα 15 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Εικόνες από το πέρασμα του Siding Spring αναμένεται να δημοσιοποιηθούν από τη NASA τις επόμενες ώρες και μέρες.

Γιάν Φαμπρ, Attends, Attends, Attends (à mon père)

Tο βράδυ της Κυριακής 19 Οκτωβρίου το Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (Εθνικής Αμύνης 2, Θεσσαλονίκη και τα 49α Δημήτρια υποδέχτηκαν μια σκοτεινή, ποιητική παράσταση με θέμα την περίπλοκη σχέση πατέρα – γιου. «Attends, attends, attends...(pour mon père)» de Jan Fabre. (Photo Wonge Bergmann).

Μια σκοτεινή, ποιητική παράσταση με θέμα την περίπλοκη σχέση πατέρα - γιου είναι το πιο πρόσφατο έργο του αιρετικού Βέλγου δημιουργού Jan Fabre. Ένας σπαρακτικός μονόλογος, μια φανταστική ανταλλαγή σκέψεων ανάμεσα στις δύο όχθες.

Attends, attends, attends... (pour mon père) est une réflexion sur le temps et la variabilité de ses rythmes, une exploration sur l’art de la procrastination, le délai ouvrant à un monde de possible, une réserve d’instants à venir où le désir et la mort se conjuguent dans la tension et l’attente. Attends, attends, attends... (pour mon père) is a reflection on time and the variability of its rhythms. It is an exploration of the art of procrastination – an extension of time that opens up a world of possibilities, a reserve of moments to come where, in the tension and expectation, desire and death come together. In this solo, created especially for Cédric Charron, Jan Fabre writes a letter asking his father to wait and to become attuned to his son’s version of time.

Ο γιος ζητά από τον πατέρα να κάνει υπομονή, να τον περιμένει, να του δώσει χρόνο. Του ζητά να ενωθεί μαζί του, να ξαναγίνει παιδί, ώστε να προετοιμαστεί για το θάνατο.

Ο γιος μεταμορφώνεται σε βαρκάρη. Θα περάσει τον πατέρα απέναντι. Γνωρίζει το θάνατο καλύτερα απ’ τον καθένα. Ειδικεύεται στο να πεθαίνει…

Στο νέο του χορευτικό σόλο «Wait, Wait, Wait”, που έκανε πρεμιέρα την περασμένη άνοιξη στο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού του Μονπελιέ, o Fabre έχει ως πηγή έμπνευσης τον performer της παράστασης, Cédric Charron.

Cédric Charron à la sortie du spectacle Attends, attends, attends…(pour mon père) de Jan Fabre.

Ο εξαιρετικός αυτός χορευτής, απόφοιτος της Σχολής  Χορού P.A.R.T.S. των Βρυξελλών συνεργάζεται με τον Fabre από το 1999, που συναντήθηκαν στην performance «As long as the world needs a warrior’s soul». Aκολούθησαν πλήθος παραστάσεων, όπως η όπερα «Tannhäuser» και οι μεγάλες θεατρικές παραγωγές «Je suis sang», «The Crying Body», «L’Histoire des larmes», «Orgy of Tolerance» and «Prometheus-¬‐Landscape II».

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Κείμενο, σκηνοθεσία, χορογραφία: Jan Fabre

Performance: Cédric Charron

Μουσική: Tom Tiest

Δραματουργική επεξεργασία: Miet Martens

Φωτισμοί: Jan Fabre, Geert Van der Auwera

Κοστούμια: Jan Fabre, Andrea Kränzlin

Διεύθυνση παραγωγής: Ilka De Wilde

Μετάφραση: Michèle Deghilage

Παραγωγή: Troubleyn / Jan Fabre

Συμπαραγωγή: Festival Montpellier Danse

Πολυσχιδής και τολμηρή προσωπικότητα

"Autoportrait", Jan Fabre. Photo: Verbruggens-Angelos       

Χωρίς θεατρικές σπουδές, απόφοιτος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών και του Δημοτικού Ινστιτούτου Διακοσμητικών Τεχνών της Αμβέρσας, ο απόγονος του περίφημου Γάλλου εντομολόγου Ζαν - Ανρί Φαμπρ, είχε μάθει να διακοσμεί βιτρίνες. Από εκεί, μετέφερε στο σανίδι όλη την εικαστική του ιδιοφυία και αντικατέστησε τις κούκλες με ζωντανές υπάρξεις, ηθοποιούς και χορευτές, τους «πολεμιστές της ομορφιάς», όπως τους ονομάζει.

Μαγνητισμένος από την περιθωριακή και την εναλλακτική κουλτούρα, ο πολυ - καλλιτέχνης Γιαν Φαμπρ είναι συνυφασμένος με τους πειραματισμούς και τις καινοτομίες, δίνοντας το δικό του στίγμα στον χώρο της παγκόσμιας τέχνης.  

Photo: Pat Verbruggen / Jan Fabre, portrait, photo DR / Copyright Jan Fabre 2013 / Galerie Daniel Templon Paris.

Εικαστικός, χορογράφος, δραματουργός, σκηνοθέτης και σκηνογράφος έχει υπογράψει έργα όχι μόνο για το θέατρο και την όπερα αλλά και για τον κινηματογράφο.  Έχει ιδρύσει και διευθύνει από το 1986 το θέατρο Troubleyn, με έδρα την Αμβέρσα. Έχει παρουσιάσει γλυπτά, κατασκευές και πίνακες στις μεγαλύτερες εκθέσεις του κόσμου  και είναι ο πρώτος εν ζωή καλλιτέχνης που του παραχωρήθηκαν κεντρικές αίθουσες του Λούβρου για ατομική έκθεση έργων του σε διάλογο με τα κλασικά αριστουργήματα. Θεωρείται μια από τις μεγάλες προσωπικότητες τις τέχνης και κάθε νέα του δουλειά αντιμετωπίζεται ως καλλιτεχνικό γεγονός. Πολυσχιδής και ριζοσπαστικός, δεν έχει σταματήσει να προκαλεί με τις δημιουργίες του ήδη από την δεκαετία του ΄70, έχοντας την Ομορφιά ως κορυφαίο σκοπό. Στο λεξιλόγιο του η Ηθική και η Αισθητική είναι ταυτόσημοι όροι.

Δεν διστάζει να εκφράσει τον θαυμασμό του για τους γκάνγκστερ και την ευφυΐα τους απέναντι στο σύστημα, με την ίδια άνεση με την οποία μιλάει για την αδιανόητη δύναμη του ωραίου και για το ανθρώπινο σώμα ως αντικείμενο έρευνας ή για το Κέντο, την ιαπωνική παραδοσιακή ξιφομαχία, που τον βοηθά στη διανοητική και φυσική του ισορροπία.

Αρχαίο ψάρι από τη Σκωτία το ζώο που ανακάλυψε το σεξ. The origin of sex has been discovered by scientists

Η «πρωτιά» συνέβη ανάμεσα σε πλακόδερμα που ζούσαν πριν από περίπου 385 εκατ. Χρόνια. The first animals to use this form of reproduction were the first jawed fish called Microbrachius. Artist's impression: The researchers believe the fish had to be side-by-side to copulate. Credit: Dr Brian Choo, Flinders University

Ομάδα ερευνητών υποστηρίζει ότι ανακάλυψε την πρώτη ερωτική συνουσία μεταξύ δύο οργανισμών, δηλαδή την ύπαρξη των αρχαιότερων γεννητικών οργάνων που επέτρεψαν την διείσδυση του αρσενικού μορίου στο θηλυκό. Αυτό ενδεχομένως να αλλάξει κατά πολύ τα όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για το σεξ.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο στην επιθεώρηση «Nature», επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Παλαιοντολογίας Τζον Λονγκ του Πανεπιστημίου Φλίντερς της Αδελαΐδας στην Αυστραλία, υποστηρίζει ότι η πρώτη ερωτική επαφή συνέβη μεταξύ δύο ψαριών (πλακόδερμα) που ζούσαν πριν από περίπου 385 εκατομμύρια χρόνια.

Ασυνήθιστη πρωτιά

Η σεξουαλική πράξη κατά πάσα πιθανότητα γινόταν με το πλαϊνό μέρος και των δύο συντρόφων, καθώς το αρσενικό γεννητικό όργανο ήταν ένα οστό σε σχήμα αγγλικού γράμματος L. Scientists researched fossils to show how the fish had intercourse. Copulation using this method did not stay around for long - fish reverted to spawning.

Η σεξουαλική πράξη κατά πάσα πιθανότητα γινόταν κάπως ασυνήθιστα, με το πλαϊνό μέρος και των δύο συντρόφων, καθώς το αρσενικό γεννητικό όργανο ήταν ένα οστό σε σχήμα αγγλικού γράμματος L, ενώ το θηλυκό ψάρι διέθετε μια μικρή ανατομική δομή στο πίσω μέρος του, δύο μικρά οστά, ανάμεσα στα οποία «κλείδωνε» το αρσενικό μόριο που μετέφερε το σπέρμα.

Τα πλακόδερμα είναι οι αρχαιότεροι σπονδυλωτοί πρόγονοι των ανθρώπων. Σημερινά ανατομικά χαρακτηριστικά όπως η γνάθος, τα δόντια και τα δύο ζεύγη άκρων για πρώτη φορά εμφανίστηκαν στα πλακόδερμα, που πήραν το όνομά τους από το γεγονός ότι διέθεταν μια εξωτερική οστέινη «πανοπλία» για να προστατεύονται στα επικίνδυνα νερά όπου κυκλοφορούσαν. Μετά από μακρά εξέλιξη 70 εκατομμυρίων ετών, αυτοί οι οργανισμοί εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς πριν από περίπου 360 εκατομμύρια χρόνια.

Κατά τύχη

Microbrachius dicki fossils are common - but nobody noticed the sexual organs until now.

Η ανακάλυψη της πρώτης ερωτικής πράξης έγινε τυχαία, μελετώντας απολιθώματα ξεχασμένα σε διάφορα παλαιοντολογικά μουσεία ανά τον κόσμο. Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως το ψάρι Microbrachius dicki, μήκους οκτώ εκατοστών, το οποίο ζούσε σε αρχαίες λίμνες στη σημερινή Σκωτία, στην Εσθονία και στην Κίνα, είναι το πρώτο γνωστό ζώο που εγκατέλειψε την έως τότε πρακτική της εξωτερικής γονιμοποίησης (εκτόξευση σπερματοωαρίων και ωαρίων στο νερό, όπου γονιμοποιούνται), για να υιοθετήσει την πρακτική της εσωτερικής γονιμοποίησης μέσω διείσδυσης του ενός γεννητικού οργάνου στο άλλο.

«Προσδιορίσαμε το συγκεκριμένο σημείο της εξέλιξης, όπου άρχισε η καταγωγή της εσωτερικής γονιμοποίησης σε όλα τα ζώα. Πρόκειται για πραγματικά μεγάλο βήμα», σχολιάζει ο Δρ Λονγκ και επισημαίνει ότι, όπως φαίνεται από την ιδιόμορφη ανατομία των πρώτων αυτών γεννητικών οργάνων, τα ψάρια έπρεπε να κάνουν περίεργες χορευτικές «πιρουέτες» κατά τη συνουσία τους. «Δεν θα μπορούσαν να το κάνουν στην τυπική 'ιεραποστολική' στάση. Η πρώτη-πρώτη πράξη της συνουσίας θα έγινε σε πλαϊνή στάση», προσθέτει, και διευκρινίζει ότι το σχήματος L όργανο του αρσενικού ήταν δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με το μήκος του ζώου.

Animation showing Microbrachius mating scence. Credit: Flinders University

Το αξιοπερίεργο, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι ότι αυτή η πρώτη προσπάθεια εσωτερικής γονιμοποίησης μέσω σεξ εγκαταλείφθηκε στη συνέχεια, στην πορεία της εξέλιξης, καθώς τα ψάρια επέστρεψαν στην πρακτική της εξωτερικής γονιμοποίησης. Χρειάστηκαν να περάσουν 20 έως 40 εκατομμύρια ακόμη χρόνια, εωσότου η εσωτερική γονιμοποίηση υιοθετηθεί ξανά από τους προγόνους των καρχαριών και των σαλαχιών - και αυτή τη φορά όχι σε πλαϊνή στάση.

Παιδί αιμομιξίας ο Τουταγχαμών! King Tutankhamun: Latest Tests Prove the Boy Pharaoh was Product of Incest

«Εικονική αυτοψία» στον νεαρό φαραώ προσφέρει νέα εντυπωσιακά στοιχεία. 'Virtual autopsy' shows boy king's parents were brother and sister. The gold mask of King Tutankhamun, who died at 19 years of age. (Getty)

Ομάδα ειδικών πραγματοποίησε μια «εικονική αυτοψία» στον Τουταγχαμών από την οποία προέκυψαν νέα εντυπωσιακά ευρήματα. Η νέα έρευνα αποκαλύπτει τη συγγενική σχέση των γονιών του αλλά και μια σειρά από άλλα στοιχεία που δημιουργούν νέα δεδομένα για τον μυστηριώδη νεαρό φαραώ.

Μυστηριώδης

In November 1922, Howard Carter found steps that led to Tutankhamun's tomb. He spent several months cataloguing the antechamber before opening the burial chamber and discovering the sarcophagus in February the following year. Carter and an unnamed assistant are shown inspecting Tutankhamun's inner-most coffin.

Από την ανακάλυψη του σχεδόν άθικτου τάφου του Τουταγχαμών το 1922 μέχρι σήμερα, τα αίτια του θανάτου του έφηβου φαραώ αποτελούν αντικείμενο διαμάχης μεταξύ των ειδικών. Μεταξύ των θεωριών που έχουν διατυπωθεί κάποιες κάνουν λόγο για δολοφονία ή για τσίμπημα φιδιού το οποίο του στοίχισε τη ζωή, αλλά και για λέπρα, φυματίωση, ελονοσία, δρεπανοκυτταρική αναιμία. 

Earlier this year, egyptologists from the American University in Cairo shed light on some of the bizarre burial rituals discovered in the tomb, including the fact the king’s penis was embalmed at a 90-degree angle – the only mummy to have ever been found with this feature.

Η τελευταία μελέτη που έγινε στα λείψανα του οδήγησε τους ερευνητές στην ανάπτυξη μιας ακόμη θεωρίας που κάνει λόγο για πτώση του Τουταγχαμών από το άρμα του.

Το ντοκιμαντέρ

On the outside of the tomb, decorations depicted Tutankhamun as underworld god Osiris, while wall paintings (pictured) showed the king being embraced by the underworld god. It is believed that if Tutankhamun was shown to be this powerful god it would quash a religious revolution taking place in the 1320s BC.

Ομάδα ειδικών μελέτησε δύο χιλιάδες τομογραφίες που έχουν γίνει στα λείψανα του Τουταγχαμών αλλά και τις γενετικές αναλύσεις που έχουν γίνει στον νεαρό φαραώ καθώς και τους κοντινούς συγγενείς του. Τα συμπεράσματα της «εικονικής αυτοψίας» όπως τη χαρακτηρίζουν οι ερευνητές θα παρουσιαστούν σε ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε για λογαριασμό του BBC.

Θηλυκότητα

At the time of his death in 1323 BC, the father of the teenage Egyptian king was said to be leading a religious revolution in the country. Tutanhkhamun (replica pictured on display in Oxford) was trying to tackle this revolution when he was believed to have broken his leg and died from an infection in the wound.

Πριν από δύο χρόνια ο Χουτάν Ασραφιάν, χειρουργός που ασχολείται ενδελεχώς με την ιστορία της Ιατρικής στο Ιmperial College του Λονδίνου είχε αναπτύξει μια ενδιαφέρουσα θεωρία. Σύμφωνα με τον Ασραφιάν τόσο ο ίδιος ο Τουταγχαμών όσο και οι υπόλοιποι άνδρες συγγενείς του άμεσου κύκλου του είχαν θηλυπρεπή εμφάνιση, γεγονός που δεν μπορεί να είναι τυχαίο.

Queen Tiye, Tutankhamun's grandmother, at the Egyptian museum in Cairo. (Getty)

Ζωγραφικές αναπαραστάσεις αλλά και γλυπτά δείχνουν ότι ο Σμενκάρε, ένας αινιγματικός φαραώ που πιθανώς ήταν θείος ή και μεγαλύτερος αδελφός του Τουταγχαμών καθώς και ο Ακενατέν που πιστεύεται ότι ήταν ο πατέρας του Τουταγχαμών είχαν επίσης «θηλυκή» φιγούρα, με αφύσικα μεγάλα στήθη και μεγάλους γλουτούς. Η εικονική αυτοψία όπως φαίνεται επιβεβαιώνει αυτή τη θεωρία αφού ο Τουταγχαμών είχε μεγάλους, «γυναικείους» - όπως τους χαρακτηρίζουν οι ερευνητές – γλουτούς.

Οι γονείς του και το μυστήριο

Περπατούσε με μπαστούνι, είχε μεγάλους γοφούς και πεταχτά δόντια ο νεαρός φαραώ σύμφωνα με τη νέα μελέτη. Tutankhamun was reliant on a walking stick thanks to his club foot, which may have been due to the fact that his parents were brother and sister.

Το πιο ενδιαφέρον εύρημα της νέας αυτοψίας είναι ότι οι γονείς του Τουταγχαμών ήταν αδέλφια! Με απλά λόγια ο φαραώ που εκτιμάται ότι πέθανε το 1323 π.Χ σε ηλικία 18-19 ετών ήταν προϊόν αιμομιξίας. Μια ακόμη ενδιαφέρουσα αποκάλυψη της νέας αυτοψίας είναι ότι ο Τουταγχαμών για άγνωστο λόγο είχε «στραβό» το ένα του πόδι για αυτό και χρειαζόταν τη βοήθεια μπαστουνιού για να περπατήσει. Να σημειωθεί εδώ ότι στον τάφο του Τουταγχαμών έχουν βρεθεί 130 αντικείμενα που μοιάζουν με μπαστούνια υποστήριξης για περπάτημα. Αν πρόκειται για γενετική ανωμαλία ενισχύεται παράλληλα και το σενάριο της αιμομιξίας.

Η εικονική αυτοψία δείχνει ότι ο Τουταγχαμών είχε πεταχτά δόντια. Ηis face as revealed by the 'virtual autopsy'.

Ταυτόχρονα αν πράγματι ο Τουταγχμαών είχε τόσο σοβαρό πρόβλημα κίνησης αυτό σημαίνει ότι ήταν εξαιρετικά δύσκολο αν όχι αδύνατον να παίρνει μέρος σε αρματοδρομίες αδυνατίζοντας έτσι τη θεωρία ότι σε μια αυτές έπεσε κάτω και τα τραύματα του ήταν τέτοια που τον οδήγησαν τελικά στον θάνατο. Παραμένει έτσι ανοικτή η αιτία του πρόωρου θανάτου του. Ένα ακόμη εύρημα της εικονικής αυτοψίας είναι ότι ο Τουταγχαμών είχε πεταχτά δόντια.

Λύθηκε το «αίνιγμα» της σκοτεινής ύλης; Astronomers may have detected the first direct evidence of dark matter

Η ροή των αξιονίων από τον Ήλιο (μπλε) και η μετατροπή τους σε ακτίνες Χ (πορτοκαλί) οι οποίες ανιχνεύονται από το παρατηρητήριο XMM-Newton. A sketch (not to scale) showing axions (blue) streaming out from the Sun, converting in the Earth's magnetic field (red) into X-rays (orange), which are then detected by the XMM-Newton observatory. Credit: University of Leicester.

Ανακάλυψη του βρετανικού πανεπιστήμιου του Λέστερ υποδεικνύει πως η σκοτεινή ύλη αποτελείται από αξιόνια, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την πληρέστερη κατανόηση του σύμπαντος.

Ένα «αφύσικο» σήμα από το ευρωπαϊκό διαστημικό τηλεσκόπιο XMM-Newton φαίνεται να αποτελεί την πρώτη άμεση ανίχνευση σκοτεινής ύλης και να εξηγεί από ποια σωματίδια αυτή αποτελείται, υποστηρίζουν αστρονόμοι από το βρετανικό πανεπιστήμιο του Λέστερ.

Τα ευρήματα των επιστημόνων, τα οποία περιγράφονται σε άρθρο τους στην επόμενη έκδοση του περιοδικού «Monthly Notices» της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας, είναι πιθανό να χρειασθούν χρόνια για να επιβεβαιωθούν. Ωστόσο, σε μια τέτοια περίπτωση, θα πρόκειται για μια ιστορική ανακάλυψη, που θα δώσει τη δυνατότητα να κατανοηθεί το σύμπαν πολύ πληρέστερα απ’ ό,τι σήμερα.

Η σκοτεινή ύλη είναι αόρατη, καθώς δεν εκπέμπει ούτε ανακλά ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Παρ’ όλα αυτά παίζει καταλυτικό ρόλο στη δομή του σύμπαντος, αφού η ύπαρξή της αποτελεί τη μοναδική εξήγηση για την περιστροφική κίνηση των αστέρων που βρίσκονται στις παρυφές των γαλαξιών. Έτσι, αν και μέχρι σήμερα δεν έχει ανιχνευθεί άμεσα, υπολογίζεται πως αναλογεί στο 23% του σύμπαντος, συγκριτικά με το 4% που αντιστοιχεί στη συμβατική «ορατή» ύλη.

First direct detection of dark matter, thought to make up most of the matter in the universe, would be a historic breakthrough. Particles of dark matter called axions may stream from the core of the sun and produce x-rays when they slam into the Earth’s magnetic field. Illustration: Alamy

Το σήμα εντοπίσθηκε από τους αστρονόμους του πανεπιστημίου του Λέστερ κατά την ανάλυση των δεδομένων από το διαστημικό τηλεσκόπιο XMM-Newton της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας, το οποίο καταγράφει την ακτινοβολία Χ. Πιο συγκεκριμένα, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι οι μετρήσεις παρουσίαζαν 10% αύξηση όταν το τηλεσκόπιο «σάρωνε» τα όρια του γήινου μαγνητικού πεδίου που βρίσκονται απέναντι από τον Ήλιο.

Η παρατήρηση αυτή ήταν αναπάντεχη, αφού αφαιρώντας την ακτινοβολία Χ από τις πιο ισχυρές πηγές, όπως τους αστέρες και τους γαλαξίες, κανονικά οι μετρήσεις θα έπρεπε να είναι παρόμοιες σε όλες τις περιοχές. Επειδή κανένα συμβατικό μοντέλο δεν μπορούσε να εξηγήσει την ανωμαλία, οι επιστήμονες στράφηκαν σε εναλλακτικές θεωρίες, διαπιστώνοντας πως μόνο ένας συγκεκριμένος μηχανισμός θα μπορούσε να την εξηγήσει.

Ο μηχανισμός αυτός προβλέπει την ύπαρξη των αξιονίων, θεωρητικών σωματιδίων τα οποία έχουν προταθεί εδώ και χρόνια για συστατικά της σκοτεινής ύλης. Τα αξιόνια εκπέμπονται από τον Ήλιο, προτείνουν οι επιστήμονες, αφού πρώτα παραχθούν στον πυρήνα του. «Ταξιδεύοντας» στο διάστημα, όσα σωματίδια φτάνουν στις παρυφές του γήινου μαγνητικού πεδίου εκπέμπουν ακτινοβολία Χ, κάτι που θα δικαιολογούσε την αύξησή της που παρατηρείται τοπικά.

The senior author on the study, George Fraser, died the day after the report was submitted to the journal Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. In the paper, he wrote: “It appears plausible that axions – dark matter particle candidates – are indeed produced in the core of the sun and do indeed convert to x-rays in the magnetic field of the Earth.” Professor George Fraser (1955-2014), late Director of the University of Leicester Space Research Centre. Credit: University of Leicester.

Όπως είναι φυσικό, για να αποκλειστεί οποιαδήποτε άλλη πιθανή εξήγηση, η θεωρία θα πρέπει να επαληθευτεί από επόμενα ανεξάρτητα πειράματα. «Πάντως, η ανακάλυψη θέτει σοβαρή υποψηφιότητα να επιδράσει με καταλυτικό τρόπο όχι μόνο στην καλύτερη κατανόηση των πηγών ακτινοβολίας Χ στο σύμπαν, αλλά και στον προσδιορισμό της φύσης της σκοτεινής ύλης», σημειώνει στο σάιτ του βρετανικού πανεπιστημίου ο καθηγητής και επικεφαλής της έρευνας Άντι Ριντ.

Την ίδια άποψη συμμερίζεται ο Μάρτιν Μπάρστοου, πρόεδρος της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας και επίσης καθηγητής στο Λέστερ. «Πρόκειται για ένα συναρπαστικό αποτέλεσμα. Αν επιβεβαιωθεί, θα πρόκειται για την πρώτη φορά που εντοπίσθηκαν άμεσα και ταυτοποιήθηκαν τα σωματίδια σκοτεινής ύλης, με τεράστιες συνέπειες για τις θεωρίες μας για το σύμπαν».

Πηγές: naftemporiki.gr – /www.ras.org.uk

Φρέσκος πάγος φωτογραφήθηκε στον καυτό Ερμή. First Photos of Water Ice on Mercury Captured by NASA Spacecraft

Αριστερά, ο κρατήρας Καντίνσκι σε εικόνες ορατού φωτός. Η ρύθμιση της αντίθεσης και της φωτεινότητας στη δεξιά εικόνα αποκαλύπτει αποθέσεις πάγου. Polar stereographic about the north pole, with 180° E to the top. Kandinsky crater is located near Mercury's north pole and shows evidence for hosting water ice. The floor of Kandinsky is in permanent shadow and never receives direct sunlight, keeping it very cold. However, by using sunlight scattered off the crater's walls and the WAC broadband clear filter, MDIS was able to capture this image that reveals the details of the shadowed surface! The WAC broadband image is shown on the left, outlined in yellow and overlain on an MDIS polar mosaic. The view on the right shows the same image but with the brightness and contrast stretched to show the details of the crater's shadowed floor. Read more about the recently published study using this image and others in this news story. Credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Carnegie Institution of Washington

Η επιφάνεια του Ερμή, του πλησιέστερου στον Ήλιο πλανήτη, είναι αρκετά ζεστή για να λιώσει μολύβι. Κι όμως, στους πόλους αυτού του καυτού κόσμου υπάρχουν περιοχές βυθισμένες στο αιώνιο σκοτάδι, περιοχές που έκρυβαν έναν άσπρο θησαυρό: πάγο νερού, που φαίνεται μάλιστα να περιέχει οργανικές ουσίες.

Οι πρώτες ενδείξεις για τον πάγο του Ερμή ήρθαν από επίγεια διαπλανητικά ραντάρ που σάρωσαν τον πλανήτη πριν από περίπου 20 χρόνια. Μέχρι σήμερα, όμως, όλες οι ενδείξεις ήταν έμμεσες. Τώρα, οι υπεύθυνοι της αποστολής Messenger της NASA, της πρώτης που τίθεται σε τροχιά γύρω από τον μικρό Ερμή, παρουσιάζουν τις πρώτες πραγματικές φωτογραφίες του πάγου -εικόνες στο φάσμα του ορατού φωτός.

Ο πάγος βρίσκει... τρόπο

The top image shows a view of Berlioz crater, with the areas that contain radar-bright material marked in yellow and persistent shadows marked in red. The middle image, acquired a few hours later, shows details within the shadowed crater. A distinctively darker region sits on the crater's floor, which corresponds well with the radar-bright and shadowed regions as shown in the bottom image. Image released Oct. 15, 2014. Credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Carnegie Institution of Washington

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς το νερό παραμένει παγωμένο σε έναν κόσμο όπου η επιφανειακή θερμοκρασία φτάνει τους 430 βαθμούς τη διάρκεια της ημέρας (λόγω της έλλειψης ατμόσφαιρας το θερμόμετρο πέφτει στους -170 τη νύχτα).

Στους πόλους, όμως, υπάρχουν κρατήρες των οποίων ο πυθμένας δεν δέχεται ποτέ τη λιακάδα (χάρη στο γεγονός ότι ο άξονας περιστροφής του πλανήτη είναι σχεδόν κάθετος στο επίπεδο της τροχιάς του, περιορίζοντας έτσι το φως που φτάνει στους πόλους). Πάγος έχει ανακαλυφθεί εξάλλου και σε αιώνια σκοτεινούς κρατήρες στους πόλους της Σελήνης.

Το 2012, το Messenger επιβεβαίωσε τις υποψίες για την παρουσία πάγου με φασματοσκοπικές παρατηρήσεις που αποκάλυψαν την παρουσία υδρογόνου, συστατικού του νερού. Τώρα, όμως, οι ερευνητές της αποστολής παρουσιάζουν εικόνες ορατού φωτός από την ευρυγώνια κάμερα του σκάφους. «Οι εικόνες δείχνουν εκτεταμένες περιοχές με χαρακτηριστικές ανακλαστικές ιδιότητες» εξηγεί η Νάνσι Σάμποτ, μέλος της ομάδας οργάνων του Messenger στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς και πρώτη συγγραφέας της νέας δημοσίευσης στην επιθεώρηση «Geology».

Τα χαρακτηριστικά

NASA's Messenger Mission to Mercury (Infographic). Credit: Karl Tate, SPACE.com Infographics Artist

Επιπλέον, οι αποθέσεις πάγου δείχνουν να είναι σχετικά νέες, αφού καλύπτουν υποκείμενους κρατήρες και άρα πρέπει να είναι νεότερες από αυτούς. Επιπλέον, σε αρκετές περιοχές ο πάγος περιέχει σκούρες αποθέσεις, πιθανότατα από παγωμένα οργανικά υλικά. Το περίγραμμα των αποθέσεων είναι καθαρό και όχι θολωμένο όπως θα περίμενε κανείς αν οι αποθέσεις είχαν αναμειχθεί με τον γύρο πάγο από τη διάβρωση ή προσκρούσεις αστεροειδών.

It has been estimated that there may be up to 1 trillion metric tons of water ice on Mercury. Scientist David Lawerence explains how NASA's MESENGER mission's neutron spectroscopy data contributed to the find.

Στη Σελήνη, ο πάγος νερού που έχει ανακαλυφθεί στους πόλους έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά, πιθανώς επειδή είναι πολύ αρχαιότερος. Η μελέτη του πάγου στον Ερμή θα μπορούσε τώρα να προσφέρει νέα στοιχεία για την κατανομή το νερού, ίσως και των οργανικών υλικών στα οποία βασίζεται η ζωή, σε ολόκληρο το Ηλιακό Σύστημα. Παραμένει ωστόσο άγνωστος πώς ο καυτός Ερμής απέκτησε νερό -αυτό είναι ένα ερώτημα που μένει τώρα να απαντηθεί.

Τα μιτοχόνδρια των κυττάρων μας «ήταν κάποτε παράσιτα». Cells' powerhouses were once energy parasites: Study upends current theories of how mitochondria began

Εντυπωσιακή ανακάλυψη για την πορεία της ζωής στα πρώτα χρόνια της ύπαρξης της στη Γη. Parasitic bacteria were the first cousins of the mitochondria that power cells in animals and plants -- and first acted as energy parasites in those cells before becoming beneficial, according to a new study. Artist's 3-D rendering of mitochondria (stock illustration). Credit: © Mopic / Fotolia

Μια εξέλιξη κεφαλαιώδους σημασίας για την πορεία της ζωής συνέβη στη Γη πριν από δύο δισεκατομμύρια χρόνια: τα κύτταρα των προγόνων μας απορρόφησαν βακτήρια και τα στρατολόγησαν για την παραγωγή ενέργειας. Μια νέα μελέτη υποστηρίζει τώρα ότι η σχέση αυτή ξεκίνησε αντίστροφα, με τα βακτήρια να κλέβουν πολύτιμη ενέργεια.

Το μυστήριο

Όλοι οι ευκαρυωτικοί οργανισμοί, από τα φύκια μέχρι τον άνθρωπο, βασίζονται στα μιτοχόνδρια για την παραγωγή ενέργειας. Mitochondria are considered to be the power center of the cell. Their origin 2 billion years ago, however, is unclear. Recent studies have shown that mitochondria were energy parasites before they became useful to their hosts. (Photo: Commons)

Από τις αρχές του 20ού αιώνα, οι βιολόγοι προσπαθούν να δώσουν απάντηση σε ένα μεγάλο μυστήριο που αφορά την εξέλιξη των λεγόμενων ευκαρυωτικών οργανισμών, όπως ο άνθρωπος, τα φυτά και τα ζώα, οι οποίοι διαφέρουν σε κυτταρικό επίπεδο από τους λεγόμενους προκαρυωτικούς οργανισμούς όπως τα βακτήρια.

Το μυστήριο αφορά τα μιτοχόνδρια, δομές που μετατρέπουν τις τροφές σε χημική ενέργεια μέσα σε όλα τα ευκαρυωτικά κύτταρα. Τα οργανίδια αυτά διαθέτουν το δικό τους γενετικό υλικό και η σύστασή τους παραπέμπει περισσότερο σε βακτήρια.

Σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία, τα μιτοχόνδρια θυμίζουν βακτήρια επειδή στην πραγματικότητα προέρχονται από βακτήρια που απορροφήθηκαν από τους προγόνους των ευκαρυωτικών κυττάρων και με κάποιο τρόπο κατάφεραν να επιζήσουν στο εσωτερικό τους.  Είναι η λεγόμενη θεωρία της ενδοσυμβίωσης, σύμφωνα με την οποία αυτή η ιδιόμορφη κατάσταση συγκατοίκησης ήταν ωφέλιμη και για τις δύο πλευρές: τα βακτήρια απέκτησαν ένα ασφαλές σπίτι, ενώ τα ευκαρυωτικά κύτταρα βρήκαν έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο να παράγουν ενέργεια.

Το καινούργιο σενάριο

Study suggests new theory for how cellular mitochondria evolved to power plant and animal cells. Researchers say the went from parasites to power plants. The findings were published in the journal PLOS ONE. (Photo : Kelvinsong, Wikipedia, Creative Commons

Η νέα θεωρία, την οποία διατυπώνουν αμερικανοί ερευνητές στην επιθεώρηση «PLoS ONE», είναι ουσιαστικά ένα εναλλακτικό σενάριο στη θεωρία της ενδοσυμβίωσης. «Υποστηρίζουμε ότι οι σημερινές θεωρίες [...] είναι πιθανώς λανθασμένες» λέει ο Μάρτιν Γου του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης. «Εμείς πιστεύουμε ότι η σχέση ήταν ανταγωνιστική -ότι τα βακτήρια ήταν παρασιτικά και έγιναν ωφέλιμα πολύ αργότερα» εξηγεί.

Με άλλα λόγια, τα βακτήρια από τα οποία προήλθαν τα μιτοχόνδρια ζούσαν αρχικά κλέβοντας ενέργειας από τον ξενιστή τους. Αργότερα, όμως, η διαδικασία αντιστράφηκε, και τα σημερινά μιτοχόνδρια τροφοδοτούν τα ευκαρυωτικά κύτταρα με ενέργεια υπό τη μορφή μορίων ATP -το ενεργειακό νόμισμα των περισσότερων μορφών ζωής.

Οι ερευνητές βασίζουν την υπόθεσή τους στην ανάλυση των γονιδιωμάτων 18 ειδών βακτηρίων που θεωρούνται στενοί συγγενείς των μιτοχονδρίων. «Ανακατασκευάσαμε το γονιδιακό περιεχόμενο των μιτοχονδριακών προγόνων, αναλύοντας το DNA των στενών συγγενών τους, και προβλέψαμε ότι επρόκειτο για παράσιτα που έκλεβαν ενέργεια από τον ξενιστή τους στη μορφή του ATP -ακριβώς το αντίθετο από ό,τι συμβαίνει σήμερα» αναφέρει ο Δρ Γου.

Η θεωρία απέχει βέβαια πολύ από το να επιβεβαιωθεί, ωστόσο τα ευρήματα της μελέτης θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατανόηση ανθρώπινων ασθενειών που οφείλονται σε δυσλειτουργίες των μιτοχονδρίων. Θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει την πορεία των ερευνών για ένα άλλο οργανίδιο των σύγχρονων οργανισμών που πιστεύεται ότι προέρχεται από συμβιωτικά βακτήρια: τους χλωροπλάστες, τα οργανίδια των φυτών που αναλαμβάνουν τη λειτουργία της φωτοσύνθεσης.