Βρήκαν πώς η ρεσβερατρόλη μάς κρατά νέους. Scientists confirm that red wine keeps us young

Pierre-Auguste Renoir, Luncheon of the Boating Party, 1881. Eρευνητές ανακάλυψαν πώς δρα η ρεσβερατρόλη χαρίζοντάς μας ανθεκτικότητα στη... φθορά του οργανισμού. Just in time for Christmas, a new study proves that red wine's miracle ingredient 'resveratrol' does keep us younger after all.

Η ρεσβερατρόλη που περιέχεται σε μεγάλες ποσότητες στο κόκκινο κρασί αποδεικνύεται ότι προστατεύει τον οργανισμό από νόσους που σχετίζονται με τη γήρανση ενεργοποιώντας έναν αρχαίο εξελικτικό μηχανισμό ο οποίος αποτελεί «ασπίδα» για τα κύτταρα ενάντια στις γενετικές βλάβες.

Η ρεσβερατρόλη η οποία εκτός από τα σταφύλια περιέχεται σε ξηρούς καρπούς και σε αρκετά εδώδιμα φυτά έχει ήδη συνδεθεί με επιμήκυνση της ζωής πειραματόζωων καθώς και με μείωση της εμφάνισης καρδιοπαθειών και άλλων νόσων στον άνθρωπο.

Η διαμάχη

Με δεδομένο ότι το κόκκινο κρασί είναι ιδιαιτέρως πλούσιο σε ρεσβερατρόλη ορισμένοι ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι μπορεί να δώσει εξήγηση στο «γαλλικό παράδοξο» - στο γεγονός δηλαδή ότι ενώ οι Γάλλοι που καταναλώνουν ως γνωστόν μεγάλες ποσότητες κρασιού ακολουθούν διατροφή πλούσια σε λιπαρά έχουν μικρή συχνότητα εμφάνισης στεφανιαίας νόσου.

Ωστόσο δεν συμφωνούν όλοι οι επιστήμονες σχετικά με τα οφέλη της ρεσβερατρόλης. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναφέρουν ότι δεν έχει αποδειχθεί πως το συστατικό του κόκκινου κρασιού έχει οφέλη για τον άνθρωπο. Τώρα η νέα μελέτη έρχεται να προσθέσει ένα λιθαράκι στη «διαμάχη» αλλά και να ξεκαθαρίσει κάπως το τοπίο.

Η νέα μελέτη

Η ουσία του κρασιού ενεργοποιεί έναν αρχαίο εξελικτικό μηχανισμό του οργανισμού ενάντια στις γενετικές βλάβες. Red wine stimulates ancient cellular mechanism that slows ageing in times of stress and sickness. © iStockphoto.com/Kirby Hamilton

Σύμφωνα με τα ευρήματά της, η ρεσβερατρόλη μιμείται ένα φυσικό μόριο του οργανισμού το οποίο ενεργοποιεί ένα αρχαίο χημικό μονοπάτι που έχει ως «καθήκον» να μειώνει το στρες και τις βλάβες στο DNA των κυττάρων. Όταν δεν ενεργοποιείται αυτό το μονοπάτι το αποτέλεσμα είναι η γήρανση και οι νόσοι.

«Αυτή η απόκριση στο στρες αφορά ένα κομμάτι της βιολογίας το οποίο είχαμε σε μεγάλο βαθμό παραβλέψει. Η ρεσβερατρόλη φαίνεται ότι ενεργοποιεί μάλιστα αυτό το μονοπάτι σε συγκεντρώσεις πολύ χαμηλότερες από εκείνες που έχουν χρησιμοποιηθεί σε προηγούμενες μελέτες» ανέφερε ο καθηγητής Πολ Σίμελ από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Scripps στη Λα Χόγια της Καλιφόρνιας που ήταν επικεφαλής της μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Nature».

Μίμηση της τυροσίνης

Συγκεκριμένα οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η ρεσβερατρόλη μιμείται ένα φυσικό αμινοξύ που ονομάζεται τυροσίνη. Η τυροσίνη υπό φυσιολογικές συνθήκες προσδένεται σε κάποιο ένζυμο μιας οικογένειας η οποία εκτιμάται ότι εμφανίστηκε πριν από πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια έτη όταν η ζωή υπήρχε μόνο σε μορφή απλών μικροβίων.

Ένα από αυτά τα ένζυμα, γνωστό ως  TyrRS ενεργοποιείται όταν η ρεσβερατρόλη προσδένεται επάνω του. Μετά την πρόσδεση το ένζυμο «ταξιδεύει» ως τον πυρήνα του κυττάρου και βοηθά στο να προστατευθεί το DNA των χρωμοσωμάτων ενάντια στις γενετικές βλάβες.

Η μελέτη έδειξε ότι όταν το ένζυμο TyrRS εισέρχεται στον πυρήνα του κυττάρων ενεργοποιεί μια ομάδα προστατευτικών γονιδίων, συμπεριλαμβανομένου του ογκοκατασταλτικού γονιδίου p53 αλλά και γονιδίων που έχουν συνδεθεί με τη μακροζωία καθώς επιμηκύνουν το προσδόκιμο ζωής και πολεμούν τις νόσους του γήρατος.

Οφέλη με χαμηλά επίπεδα της ουσίας

Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι σχετικώς χαμηλά επίπεδα ρεσβερατρόλης προκάλεσαν σε πειράματα την αντιστρεσογόνο απόκριση των κυττάρων. Οι συγκεντρώσεις της ουσίας ήταν χίλιες φορές χαμηλότερες από εκείνες οι οποίες αναφέρονταν σε άλλες μελέτες ως απαραίτητες για να υπάρχει όφελος στον οργανισμό, ανέφερε ο Μάθιου Σάτζις, ο δεύτερος εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης του Ερευνητικού Ινστιτούτου Scripps. Ο ερευνητής προσέθεσε ότι «με αυτά τα ευρήματα έχουμε πλέον έναν νέο, θεμελιώδη μηχανισμό που εξηγεί τις γνωστές ευεργετικές επιδράσεις της ρεσβερατρόλης».

Ένα- δύο ποτηράκια κρασί για προστασία ενάντια στη γήρανση

Σύμφωνα με τον δρα Σάτζις «με βάση αυτά τα αποτελέσματα, η μέτρια κατανάλωση ενός ή δύο ποτηριών κόκκινο κρασί την ημέρα θα μπορούσε να προσφέρει σε ένα άτομο αρκετή ρεσβερατρόλη ώστε να υπάρχει προστατευτική επίδραση μέσω του συγκεκριμένου μονοπατιού».

Οι ερευνητές σημειώνουν ότι ο λόγος για τον οποίο η ρεσβερατρόλη, μια ουσία των φυτών, μπορεί να έχει σημαντικές επιδράσεις στα ζώα, είναι ότι και στα φυτά έχει την ίδια επίδραση. Κατά τους ειδικούς, το ένζυμο TyrRS αποτελεί μέρος ενός αρχαίου μηχανισμού άμυνας ο οποίος προηγείται χρονικά του διαχωρισμού μεταξύ φυτικού και ζωικού βασιλείου. «Πιστεύουμε ότι το ΤyrRS δρα ως ένας διακόπτης ή ενεργοποιητής ενός θεμελιώδους μηχανισμού που υπάρχει κυριολεκτικώς σε όλες τις μορφές ζωής» κατέληξε ο δρ Σάτζις.

Ρεσβερατρόλη: Το ελιξίριο της νεότητας

Pierre-Auguste Renoir, Glass of Wine, 1908. Various studies have indicated that resveratrol may be beneficial to health by possessing anti-oxidative, anti-carcinogenic or anti-tumour properties. The full scientific name is trans-3,5,4-trihydroxystilbene and it is found in the vines, roots, seeds and stalks of vine plants, but it becomes particularly concentrated in the skins of grapes, possibly as a defence against fungal attack. Red wine typically contains more resveratrol than white wine because of the habit of leaving grape skins for longer during fermentation. Other foods that contain resveratrol include peanuts and soy.

Διαφορετικές μελέτες έχουν δείξει ότι η ρεσβερατρόλη μπορεί να είναι ευεργετική για την υγεία καθώς διαθέτει αντιοξειδωτικές και αντικαρκινικές ιδιότητες. Η πλήρης επιστημονική ονομασία της είναι trans – 3,5,4'- τριυδροξυστιλβένιο και εντοπίζεται στις ρίζες, στους καρπούς και στους μίσχους των κλημάτων. Ωστόσο η μεγαλύτερη συγκέντρωση της ουσίας ανευρίσκεται στη σάρκα του σταφυλιού, πιθανώς ως αμυντικός μηχανισμός ενάντια στις επιθέσεις μυκήτων. Το κόκκινο κρασί συνήθως περιέχει περισσότερη ρεσβερατρόλη από το λευκό εξαιτίας της συνήθειας να παραμένουν οι σάρκες των σταφυλιών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της ζύμωσης του κρασιού. Άλλες τροφές που περιέχουν ρεσβερατρόλη είναι τα φιστίκια και η σόγια.

Γκύντερ Γκρας, «Η Ντροπή της Ευρώπης». Günter Grass, “Europe’s shame”

Στο χάος κοντά, γιατί δεν συμμορφώθηκε στις αγορές· κι Εσύ μακριά από τη Χώρα, που Σου χάρισε το λίκνο.

Όσα Εσύ με την ψυχή ζήτησες και νόμισες πως βρήκες, τώρα θα καταλυθούν, και θα εκτιμηθούν σαν σκουριασμένα παλιοσίδερα.

Σαν οφειλέτης διαπομπευμένος και γυμνός, υποφέρει μια Χώρα· κι Εσύ, αντί για το ευχαριστώ που της οφείλεις, προσφέρεις λόγια κενά.

Καταδικασμένη σε φτώχεια η Χώρα αυτή, που ο πλούτος της κοσμεί Μουσεία: η λεία που Εσύ φυλάττεις.

Αυτοί που με τη δύναμη των όπλων είχαν επιτεθεί στη Χώρα την ευλογημένη με νησιά, στον στρατιωτικό τους σάκο κουβαλούσαν τον Χέλντερλιν.

Ελάχιστα αποδεκτή Χώρα, όμως οι πραξικοπηματίες της, κάποτε, από Εσένα, ως σύμμαχοι έγιναν αποδεκτοί.

Χώρα χωρίς δικαιώματα, που η ισχυρογνώμονη εξουσία ολοένα και περισσότερο της σφίγγει το ζωνάρι.

Σ' Εσένα αντιστέκεται φορώντας μαύρα η Αντιγόνη, και σ' όλη τη Χώρα πένθος ντύνεται ο λαός, που Εσένα φιλοξένησε.

Όμως, έξω από τη Χώρα, του Κροίσου οι ακόλουθοι και οι όμοιοί του όλα όσα έχουν τη λάμψη του χρυσού στοιβάζουν στο δικό Σου θησαυροφυλάκιο.

Πιες επιτέλους, πιες! κραυγάζουν οι εγκάθετοι των Επιτρόπων· όμως ο Σωκράτης, με οργή Σου επιστρέφει το κύπελλο γεμάτο ώς επάνω.

Θα καταραστούν εν χορώ, ό,τι είναι δικό Σου οι θεοί, που τον Ολυμπό τους η δική Σου θέληση ζητάει ν' απαλλοτριώσει.

Στερημένη από πνεύμα, Εσύ θα φθαρείς χωρίς τη Χώρα, που το πνεύμα της, Εσένα, Ευρώπη, εδημιούργησε.

(Μετάφραση: Πατρίτσια Αδαμοπούλου)

Ο Γκύντερ Γκρας είναι ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς Γερμανούς συγγραφείς ο οποίος βραβεύτηκε το 1999 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Εκτός από τα μυθιστορήματα με τα οποία έγινε γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο, έγραψε θεατρικά έργα και ασχολήθηκε με την ποίηση. Συγχρόνως είχε έντονη ανάμειξη στην πολιτική ζωή της Γερμανίας.  

“Europe’s shame”

Crosses reading "Solidarity," "Dignity"' and "Freedom" are placed before Greek parliament during a gathering at Syntagma Square on April 8, 2012.

Close to chaos, because the market is not just, you’re far away from the country which was your cradle.

What was searched and found with one’s soul, is now considered to be as worthless as scrap metal.

As a debtor put naked on the pillory, a , about which you used to say you were grateful, suffers.

Poverty doomed country whose maintained wealth adorns museums of the loot you kept.

Those [World War II German nazi occupation soldiers] who hit the country, blessed with islands with the force of arms wore both uniforms and [books of German poet, inspired by ancient Greek poetry] Hölderlin in their knapsacks.

Barely tolerated country whose colonels were once tolerated by you as an alliance partner.

Country which lost its rights, whose belt is tightened and tightened again by the cocksurely powerful.

Antigone defying you wearing black and all over the country, the people whose guest you have been wear mourning clothes.

However, outside the country, the Croesus resembling followers have hoarded all what glitters like gold in your vaults.

Booze at last, drink! [European] Commissioners’ cheerleaders shout.

However, Socrates gives you back the [hemlock poison] cup full to the brim.

Curse you as a chorus, which is characteristic of you, will the gods, whose Mount Olympus you want to steal.

You’ll waste away mindlessly without the country, whose mind invented you, Europe.

Gunter Grass at home in Lubeck. Photograph: Eamonn McCabe for the Guardian

Günter Wilhelm Grass (born 16 October 1927) is a German novelist, poet, playwright, illustrator, graphic artist, sculptor and recipient of the 1999 Nobel Prize in Literature. He is widely regarded as Germany’s most famous living writer.

Γιατί ο ανθρώπινος σκελετός έχει γίνει εύθραυστος. Lightweight skeletons of modern humans have recent origin

Ο σκελετός μας έγινε πιο εύθραυστος λόγω της καθιστικής ζωής που υιοθετήσαμε μετά την επανάσταση της γεωργίας. Researchers found that human joint-bone density remained pretty high until recently in our evolutionary history, around the same time that humans began switching from hunting and gathering to farming. (Bojan Brecelj/CORBIS)

Τα οστά του σημερινού ανθρώπου μοιάζουν με αδύναμα ξυλαράκια συγκριτικά με τον στιβαρό σκελετό ενός χιμπατζή, ή ακόμα και ενός αρχαίου κυνηγού-τροφοσυλλέκτη. Φταίει άραγε η εξέλιξη για τα αδύναμα οστά μας; Μήπως η σύγχρονη διατροφή;

Ένοχη η καθιστική ζωή

Τα οστά του σύγχρονου ανθρώπου είναι αδύναμα λόγω έλλειψης της σκληρής σωματικής άσκησης των προγόνων του. A new study finds that bone joint density remained high throughout human evolution spanning millions of years, until it decreased significantly in recent modern humans, probably as a result of an increasingly sedentary lifestyle. From left to right: modern chimpanzee, Australopithecus, Neanderthal, and modern human. Credit: Image courtesy of © AMNH/J. Steffey and Brian Richmond

Τίποτα από τα δύο, απαντούν δύο μελέτες που δημοσιεύονται αυτήν την εβδομάδα στην ανοιχτή επιθεώρηση PNAS. Η απάντηση που δίνουν είναι ότι ο σκελετός μας έγινε πιο εύθραυστος λόγω της καθιστικής ζωής που υιοθετήσαμε μετά την επανάσταση της γεωργίας.

Στην πρώτη μελέτη, διεθνής ερευνητική ομάδα συγκρίνει τους σκελετούς χιμπατζήδων, εξαφανισμένων αυστραλοπίθηκων, Νεάντερταλ, κυνηγών-τροφοσυλλεκτών και σύγχρονων ανθρώπων που έζησαν μετά την εμφάνιση της γεωργίας.

Η ανάλυση δείχνει ότι ο σκελετός των αρχαίων γεωργών παρουσιάζει σημαντικά χαμηλότερη οστική πυκνότητα σε σχέση με τα υπόλοιπα δείγματα.

Ακόμα και σε σύγκριση με τους αρχαίους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες, οι οποίοι ήταν ανατομικά ίδιοι με τους σύγχρονουs Homo sapiens, οι αρχαίοι αγρότες είχαν 20% μικρότερη οστική μάζα.

Το ποσοστό είναι συγκρίσιμο με την απώλεια που θα εμφάνιζε ένας αστροναύτης έπειτα από τρεις μήνες παραμονής στο Διάστημα, σημειώνουν οι ερευνητές.

Οι συντάκτες της μελέτης αποκλείουν ως πιθανές αιτίες τη διατροφή και άλλους παράγοντες, και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα οστά των σημερινών ανθρώπων είναι πιο αδύναμα λόγω έλλειψης της σκληρής σωματικής άσκησης των προγόνων μας.

Ακόμα και στους ενήλικες, εξάλλου, τα οστά αντιδρούν στην καταπόνηση από μεγάλα φορτία και σταδιακά γίνονται πιο αδύναμα.

Επιρρεπής στα κατάγματα

3D renderings of the femoral head at the hip joint. The femoral head has been sectioned to reveal the 3D volumes of trabecular bone for hunter-gatherers (top) and agriculturalists (bottom). Credit: Image courtesy of Timothy M. Ryan

Η ανακάλυψη της γεωργίας μείωσε δραστικά τον σωματικό κάματο που απαιτούνταν για την εύρεση τροφής και έκανε έτσι τον σκελετό μας «επικίνδυνα αδύνατο» και «επιρρεπή στα κατάγματα», όπως λένε οι ερευνητές.

Παραδέχονται μεν ότι η γεωργία μείωσε το διαθέσιμο ασβέστιο στην ανθρώπινη διατροφή, εκτιμούν όμως ότι η μείωση αυτή δεν ήταν αρκετή για να εξηγήσει μια τόσο χαμηλή οστική πυκνότητα.

Επιβεβαίωση από δεύτερη μελέτη

Relatively sedentary human agriculturalists (right) have more lightly built skeletons compared to more mobile foragers (left). Pictured are 2D microCT images through the femoral head at the hip joint showing differences in bone structure. Credit: Image courtesy of Timothy M. Ryan

Το συμπέρασμα της έρευνας δείχνει να επιβεβαιώνεται από τη δεύτερη μελέτη, στην οποία βρετανοί και αμερικανοί ερευνητές συγκρίνουν την άρθρωση του ισχίου μεταξύ αρχαίων κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, αρχαίων γεωργών και πιθήκων.

Η έρευνα διαπιστώνει ότι η κεφαλή του μηριαίου οστού των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών ήταν εξίσου δυνατή με των πιθήκων, και πολύ πιο δυνατή σε σχέση με τους γεωργούς (συγκριμένα η μελέτη εξετάζει την πυκνότητα του σπογγώδους οστού στην κεφαλή του μηριαίου οστού).

Δεν ευθύνονται εξελικτικές πιέσεις

In these cross sections of the head of the metacarpal and femur, you can see the decrease in trabecular bone density progressing from chimpanzees (far left) up to modern humans (far right). (PNAS/Chirchir et al.)

Σε συνδυασμό, οι δύο μελέτες συνηγορούν στην υπόθεση ότι η απώλεια οστικής μάζας δεν οφείλεται σε εξελικτικές πιέσεις, ούτε σε αλλαγές της διατροφής, αλλά στην έλλειψη σωματικής καταπόνησης.

Οι συντάκτες της πρώτης μελέτης διαβεβαιώνουν μάλιστα ότι δεν υπάρχουν ανατομικοί λόγοι που θα εμπόδιζαν έναν σύγχρονο άνθρωπο να αποκτήσει τον ισχυρό σκελετό των προγόνων του, εφόσον ασκείται αρκετά.

Όπως το θέτει ο δρ Κόλιν Σο του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, μέλος της ερευνητικής ομάδας, «οι σύγχρονοι άνθρωποι ζουν σε ένα πολιτιστικό και τεχνολογικό περιβάλλον ασύμβατο με τις εξελικτικές προσαρμογές μας».

«Η καθιστική ζωή έγινε τόσο διαδεδομένη μόνο στα τελευταία 50 ή 100 χρόνια [...] Δεν έχουμε εξελιχθεί να καθόμαστε στο αυτοκίνητο ή στο γραφείο».

Έξι μήνες παρατήρησης της Γης σε βίντεο έξι λεπτών. ESA time-lapse video shows Alexander Gerst's 12,500 pictures of Earth in 6 minutes

Εντυπωσιακές εικόνες του πλανήτη όπως τις κατέγραφαν οι αστροναύτες του ISS.  Οι Άλπεις φωτογραφημένες τον Οκτώβριο του 2014. The Alps taken in October 2014. (Alexander Gerst)

Κατά τη διάρκεια των έξι μηνών της αποστολής «Blue Dot» στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS), ο γερμανός αστροναύτης Αλεξάντερ Γκερστ άφηνε συχνά τη φωτογραφική του μηχανή σε λειτουργία, ενώ εργαζόταν και έκανε πειράματα.

 Alexander Gerst's saddest photo from space. (Alexander Gerst)

Αργότερα ο ίδιος μοιράστηκε πολλές από εκείνες τις εικόνες, οι οποίες έκαναν διασημότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Πίσω στη Γη, ο Γκερστ δημιούργησε ένα timelapse έξι λεπτών που αποτελείται από τις καλύτερες λήψεις του στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Το βίντεο περιλαμβάνει βίντεο με εικόνες από το σέλας, αστέρια, ωκεανούς, φωτισμένες πόλεις και αστραπές. Η καταγραφή τους έγινε τόσο από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό όσο και από άλλα διαστημικά σκάφη.

«Τιμή στον Τεριάντ». “Hommage à Tériade”

Ο Στρατής Ελευθεριάδης-Tériade μέσα από το φακό του Henri Quartier-Bresson (Ιδιωτική συλλογή). «Ο άνθρωπος που μιλά για την τέχνη της εποχής του, την τέχνη εν εξελίξει, χαράσσει με κόπο το ίχνος του, ίχνος σκοτεινό ή αυθεντικό, ανάμεσα στη θαυμαστή δύναμη της μαντικής και το εύθραυστο πνεύμα της επικαιρότητας». E. Tériade.

Ο κοσμοπολίτης ευπατρίδης Στρατής Ελευθεριάδης-Tériade (1897-1983), που έφυγε από τη Μυτιλήνη για το Παρίσι το 1915 για να σπουδάσει νομικά και έφτασε να τιμάται από τη Γαλλική Δημοκρατία για την προσφορά του στην ανάδειξη της σύγχρονης τέχνης εξήντα χρόνια αργότερα -αν και εξακολουθητικά αφανής στη γενέτειρα χώρα του-, ήταν μια πολυσχιδής προσωπικότητα που επέδειξε μια εντυπωσιακά πολύπλευρη δραστηριότητα στον χώρο της τέχνης.

Verve 8, Kαλοκαίρι 1940, εξώφυλλο Henri Matisse.

Ποιητής, ζωγράφος, τεχνοκριτικός, συλλέκτης και εκδότης, αγάπησε βαθιά την τέχνη και την αντιλήφθηκε ως τρόπο εμπλοκής, αλλά και τεκμήριο για τη βαθύτερη κατανόηση κάθε εποχής στην Ιστορία. Η εκδοτική του δραστηριότητα, κυρίως μέσα από το περιοδικό τέχνης Verve, αλλά και τις πολυτελείς εκδόσεις Grandes Livres d'Artistes (Μεγάλα Βιβλία των Καλλιτεχνών) που εξέδιδε και από τις οποίες παρέλασε σύσσωμη σχεδόν η καταξιωμένη αλλά και η φύουσα διανόηση της εποχής του, αποτυπώνει το όραμά του για τη δημιουργική διαλεκτική κειμένου και εικόνας και τη συνέχεια της τέχνης από την παράδοση στη σύγχρονη δημιουργία, αναγνωρίζοντας την αξία του παρελθόντος και αναδεικνύοντας παράλληλα ό,τι άξιο στον καιρό του.

Η έκθεση με τίτλο «Τιμή στον Τεριάντ» που παρουσιάζεται από τις 14 Νοέμβρη στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών θέτει ως στόχο την ευρύτερη διάδοση του ονόματος και της δράσης του Teriade στη χώρα του, αλλά και την ανάδειξη της πολύπλευρης προσωπικότητας και δραστηριότητάς του. Στο πλαίσιο της έκθεσης, επιχειρείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα μια πολυδιάστατη προσέγγιση του έργου του Teriade, με υλικό που προέρχεται από την προσωπική συλλογή του ίδιου που φιλοξενείται στο Μουσείο-Βιβλιοθήκη Teriade της Μυτιλήνης, από ιδιωτικές συλλογές, αλλά και τη συλλογή του Τελλόγλειου, η οποία βασίζεται σε τρεις άξονες.

Verve 7. «Ιστορικά Μεσαιωνικά Χειρόγραφα». Συναξάρι του Δούκα του Berry. Το καλαντάρι. 1940, Παρίσι.

Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να εισαχθούν στον κόσμο του Teriade μέσω της επαφής τους με τυπωμένες μικρογραφίες από γαλλικά μεσαιωνικά χειρόγραφα, αυτά που τον γοήτευσαν με την ενότητα κειμένου και εικόνας και την κομψότητά τους και τον ενέπνευσαν να οραματιστεί τη δημιουργία μεγάλων χειροποίητων βιβλίων-λευκωμάτων τέχνης στα οποία το ίδιο χέρι (εκείνο του καλλιτέχνη) ενορχηστρώνει τον δημιουργικό διάλογο ανάμεσα στις λέξεις και τις εικόνες.

Verve 37 - 38. «Αφιέρωμα σε καλλιτέχνη». Marc Chagall. 1960, Παρίσι.

Τον κύριο όγκο της έκθεσης καταλαμβάνουν αποσπάσματα από την εκδοτική δραστηριότητα του Teriade που αποτυπώνει τις σημαντικότερες καλλιτεχνικές τάσεις του 20ου αιώνα. Παρουσιάζονται τεύχη και σελίδες από το Verve (38 τεύχη από το 1937 ως το 1960), την πολυτελή έκδοση που έθεσε ως στόχο την αναγέννηση του εικονογραφημένου βιβλίου τέχνης, ανθολογώντας καλλιτεχνικές δημιουργίες από τον Μεσαίωνα και κατόπιν, άρθρα και κριτικές, με εξώφυλλα φιλοτεχνημένα από σπουδαίους καλλιτέχνες της εποχής όπως Matisse, Picasso, Braque, Bonnard κ.α. σε δισέλιδες έγχρωμες λιθογραφίες, και κατόρθωσε να μειώσει την απόσταση ανάμεσα στους «λίγους» και τους «πολλούς» και να διασώσει την κατά Benjamin απωλεσθείσα αύρα του αναπαραγόμενου έργου τέχνης, προσφέροντας υψηλής ποιότητας αναπαραγωγές που καθιστούν ουσιαστικά τις ίδιες τις εκδόσεις αυτοτελή έργα τέχνης. 

Το Ποίημα της Ορθής Γωνίας. Le Poème de l’ Angle Droit. Λε Κορμπυζιέ. 1955, Παρίσι.

Παράλληλα εκτίθενται αποσπάσματα από τα «Μεγάλα Βιβλία των Καλλιτεχνών» (27 από το 1943 ως το 1975), τους «καλλιτεχνικούς μικρόκοσμους» όπως ο ίδιος τα αποκαλούσε, στα οποία καταξιωμένοι καλλιτέχνες αναλαμβάνουν με παρότρυνση του φίλου τους Teriade και αφιλοκερδώς να εικονογραφήσουν κλασικά λογοτεχνικά κείμενα, πχ. «Δάφνις και Χλόη» του Λόγγου (Chagall), «Μάκβεθ» (Marcel Gromaire) ή να δημιουργήσουν οι ίδιοι τις λέξεις και τις εικόνες της έκδοσης, π.χ. «Το ποίημα της Ορθής Γωνίας» του Le Corbusier ή το εμβληματικό «Jazz» του Matisse, έχοντας σχεδόν πλήρη εποπτεία του συνόλου της παραγωγής.

Τέλος, η έκθεση υπογραμμίζει τη σημασία της παράδοσης στη θεώρηση του Teriade φωτίζοντας τον ρόλο του στην ανάδειξη και αναγνώριση στην Ελλάδα και την Ευρώπη του συντοπίτη του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου, που εκθειάστηκε ως παραγνωρισμένη μεγαλοφυία και κάποτε αποκηρύχθηκε ως υπερεκτιμημένη απάτη. Παρουσιάζονται έργα που ο ίδιος ο Θεόφιλος φιλοτέχνησε για τον Teriade, ανταποδίδοντας την καλλιτεχνική πατρωνία του δεύτερου προς το πρόσωπό του κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ενώ για πρώτη φορά παρουσιάζονται έξι φορητές θρησκευτικές εικόνες που ζωγράφισε ο Θεόφιλος κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Σμύρνη. Η αφιερωμένη στον Θεόφιλο ενότητα τεκμηριώνεται από υλικό για την ιστορία της αναγνώρισης του Θεόφιλου στην Ελλάδα από το αρχείο Σπητέρη που φιλοξενείται στο Τελλόγλειο.

 Τσίρκο. Cirque. Μαρκ Σαγκάλ (1889-1985). 1967, Παρίσι.

Η ετερόκλητη, και αρκετά ανομοιογενής στην απόπειρά της να πραγματευτεί ένα τόσο σύνθετο και ετερογενές υλικό, έκθεση, πλαισιώνεται παράλληλα από φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό και από έργα του ζωγράφου Κώστα Μανιατόπουλου, διευθυντή του Μουσείου-Βιβλιοθήκης Teriade, σε μια μάλλον άκαρπη απόπειρα να αναπαρασταθεί το περιβάλλον, φυσικό και διαπροσωπικό, μέσα στο οποίο έδρασε ο Teriade. Ο κόσμος όμως που στήνει, μας επιτρέπει να γίνουμε για λίγο κοινωνοί αυτών των θαυμαστών, αλλά στενών κύκλων της γαλλικής και ευρωπαϊκής καλλιτεχνικής δημιουργίας και διανόησης του 20ου αιώνα, αυτών στους οποίους εισέβαλε ο Teriade με το δαιμόνιο και την ευρύτητα του πνεύματός του, τους αναδιάταξε και τους διαμεσολάβησε σε ένα ευρύτερο κοινό.

Όσο για το κοινό της αγνώμονος γενέτειρας χώρας του, ίδρυσε στη Μυτιλήνη με προσωπικά του έξοδα ένα Μουσείο για τον Θεόφιλο και το Μουσείο-Βιβλιοθήκη που φέρει το όνομά του, δίνοντάς του τη δυνατότητα μιας μόνιμης σχέσης με τη σπουδαία τέχνη του παρελθόντος που σπάνια έχουμε την ευκαιρία να βλέπουμε στα μέρη μας, για να μπορέσει μόνο του κάποια στιγμή να καταφέρει να αναγνωρίζει τα ταπεινά και τα μεγάλα του καιρού του. «Η ιστορία ενός ανθρώπου είχε τελειώσει για μας κι άρχιζε για τους άλλους - και για τους αιώνες» γράφει ο Ελύτης, περιγράφοντας τη διαδικασία ανέγερσης του Μουσείου για τον Θεόφιλο, γνωρίζοντας ότι κατά βάθος μιλάει για τον ίδιο τον Teriade.

Διάλογοι. Dialogues. Ανρί Λωράνς (1885-1954). Λουκιανός από τα Σαμοσάτα (120-190 μ.Χ.). 1951, Παρίσι.

Γενική ευθύνη έκθεσης: Καθ. Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά. Ώρες λειτουργίας: Δε.-Τρ.-Πε.-Πα. 09:00-14:00, Τετ. 09:00-14:00 και 17:00-21:00, Σαβ.- Κυρ. 10.00-18:00. Διάρκεια έκθεσης: 14 Νοεμβρίου 2014 - 18 Μαρτίου 2015.

Μια «αεροπολιτεία» στην Αφροδίτη. NASA considers possibilities for manned mission to Venus

Καλλιτεχνική απεικόνιση του στόλου των αερόπλοιων που θα εξερευνούν την Αφροδίτη. NASA's Systems Analysis and Concepts Directorate has issued a report outlining a possible way for humans to visit Venus, rather than Mars—by hovering in the atmosphere instead of landing on the surface. The hovering vehicle, which they call a High Altitude Venus Operational Concept (HAVOC), would resemble a blimp with solar panels on top, and would allow people to do research just 50 kilometers above the surface of the planet. Credit: NASA Langley Research Center

Ένα νέο πρόγραμμα εξερεύνησης της Αφροδίτης βγαλμένο από ταινία επιστημονικής φαντασίας επεξεργάζεται η NASA.

Τα αερόπλοια

NASA Langley researchers want to get a better idea about conditions on our nearest planetary neighbor, Venus, so they have come up with HAVOC or a High Altitude Venus Operational Concept – a lighter-than-air rocket ship that would help send two astronauts on a 30-day mission to explore the planet’s atmosphere. Exploration of Venus is a challenge not only because its smog-like sulfuric acid-laced atmosphere, but also its extremely hot surface temperature and extremely high air pressure on the surface.

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι πιθανώς κάποτε η Αφροδίτη διέθετε συνθήκες αν όχι παρόμοιες με αυτές της Γης πάντως αρκετά φιλικές στην παρουσία της ζωής. Κάποια στιγμή όμως οι γεωατμοσφαιρικές συνθήκες μεταβλήθηκαν δραματικά μετατρέποντας τον πλανήτη σε ένα άκρως τοξικό για την ζωή περιβάλλον. Τίποτε δεν μπορεί να σταθεί στην επιφάνεια της Αφροδίτης, σύμφωνα με τους ειδικούς μέσα σε διάστημα λίγων ωρών ένα σκάφος θα διαλυόταν. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει νέες παρατηρήσεις και ερευνητικές αποστολές στην Αφροδίτη αλλά η NASA θέλει να την εξερευνήσει εκ του σύνεγγυς.

Artist’s conception of the High Altitude Venus Operational Concept (HAVOC) mission, a far-out concept being developed by NASA, approaching the planet. Credit: NASA Langley Research Center/YouTube (screenshot)

Για αυτό η αμερικανική υπηρεσία διαστήματος έχει ζητήσει από τους τεχνικούς και τους μηχανικούς της νέες ιδέες για την εξερεύνηση της Αφροδίτης. Στο πλαίσιο αυτό μηχανικοί του Κέντρου Ερευνών Langley της NASA σχεδίασαν το HAVOC (High Altitude Venus Operational Concept), ένα αερόπλοιο που θα μπορεί να εγκαθίσταται πάνω από τα τοξικά νέφη της Αφροδίτης. 

The proposed Venus exploration plan for HAVOC. Credit: Space Mission Analysis Branch, NASA Langley Research Center.

Οι σχεδιαστές υποστηρίζουν ότι θα μπορούν να σταλούν πολλά HAVOC στην Αφροδίτη τα οποία να σχηματίσουν όχι απλά μια εναέρια βάση αλλά μια μικρή «αερόπολη» όπως την χαρακτηρίζουν οι ίδιοι. Τα πληρώματα των αερόπλοιων θα μπορούν να συλλέγουν δεδομένα και να πραγματοποιούν σε ασφαλές περιβάλλον μελέτες και αναλύσεις της Αφροδίτης.

Πώς η άσκηση αλλάζει τη λειτουργία του DNA. How Exercise Changes Our DNA

Edgar Degas, Young Spartans Exercising, 1860. Oil on canvas, 109.5 cm × 155 cm, The National Gallery, London. Νέα μελέτη δείχνει ότι η άσκηση ανοιγοκλείνει τους διακόπτες χιλιάδων γονιδίων. Exercise, a new study finds, changes the shape and functioning of our genes, an important stop on the way to improved health and fitness.

Πώς ακριβώς μπορεί η γυμναστική να αλλάξει το σώμα μας; Η απάντηση είναι περίπλοκη και εν πολλοίς άγνωστη, ωστόσο μια πρώτη εικόνα έρχεται από μελέτη του διάσημου Ινστιτούτου Καρολίνσκα της Σουηδίας, η οποία δείχνει ότι η αερόβια άσκηση ανοιγοκλείνει τους διακόπτες χιλιάδων γονιδίων.

Οι παράγοντες

Η μελέτη αφορά τους λεγόμενους επιγενετικούς παράγοντες, διαδικασίες που ενεργοποιούν ή απενεργοποιούν γονίδια χωρίς να επηρεάζουν την ίδια την αλληλουχία του DNA. Αυτό γίνεται κυρίως μέσω της «μεθυλίωσης», κατά την οποία ομάδες ατόμων που ονομάζονται μεθυλομάδες συνδέονται σε συγκεκριμένες θέσεις του DNA και αυξάνουν ή περιορίζουν τη λειτουργία, ή έκφραση, συγκεκριμένων γονιδίων.

Το πρόβλημα είναι ότι τα μοτίβα μεθυλίωσης του DNA επηρεάζονται από μια πληθώρα περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως για παράδειγμα η διατροφή και η έκθεση σε ρύπους. Ως εκ τούτου, είναι δύσκολο να απομονώσει κανείς την επίδραση μεμονωμένων παραγόντων όπως η σωματική άσκηση.

Το εμπόδιο

Επί τρεις μήνες, οι εθελοντές της μελέτης ασκούνταν στο στατικό ποδήλατο κάνοντας πεντάλ μόνο με το ένα πόδι. Who’s resolving to go to the gym more in 2015? If you need some more motivation, The New York Times reports that scientists have now discovered that physical exercise is changing your body right down to the level of DNA. By having volunteers pedal a bicycle with only one leg for 3 months, researchers were able to compare the exercised leg with its lazy counterpart. They found that, in the active leg, 5000 sites along the DNA were altered by a process known as methylation that regulates when and how genes are used. NOTTINGHAM TRENT UNIVERSITY/FLICKR (CC BY-NC-ND 2.0)

Οι ερευνητές του Καρολίνσκα ξεπέρασαν το εμπόδιο με έναν ευρηματικό τρόπο: ζήτησαν από τους εθελοντές του πειράματος να γυμνάζουν μόνο το ένα πόδι, ώστε να μπορούν να το συγκρίνουν άμεσα με το αγύμναστο άκρο. Κατά κάποιο τρόπο, οι εθελοντές έγιναν η ομάδα ελέγχου του εαυτού τους, σχολιάζει η εφημερίδα New York Times,

Συνολικά 23 υγιείς άνδρες και γυναίκες υποβλήθηκαν σε ένα μπαράζ ιατρικών εξετάσεων, συμπεριλαμβανομένης μιας βιοψίας στους μυς του ποδιού. Στη συνέχεια ακολούθησαν πρόγραμμα άσκησης στο οποίο έκαναν πεντάλ στο ποδήλατο μόνο με το ένα πόδι σε μέτριο ρυθμό για 45 λεπτά, τέσσερις φορές την εβδομάδα επί τρεις μήνες. Στο τέλος του προγράμματος, οι ιατρικές εξετάσεις και οι βιοψίες επαναλήφθηκαν.

Τα μοτίβα

So for a study published this month in Epigenetics, scientists at the Karolinska Institute in Stockholm recruited 23 young and healthy men and women, brought them to the lab for a series of physical performance and medical tests, including a muscle biopsy, and then asked them to exercise half of their lower bodies for three months. Getty Images

Χρησιμοποιώντας σύγχρονες γενετικές μεθόδους, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα μυϊκά κύτταρα του γυμνασμένου ποδιού παρουσίαζαν αλλαγές των μοτίβων μεθυλίωσης σε 5.000 θέσεις του γονιδιώματος. Σε άλλες θέσεις είχαν προστεθεί μεθυλομάδες και σε άλλες είχαν αφαιρεθεί, ωστόσο οι αλλαγές ήταν εκτεταμένες και στατιστικά σημαντικές.

Επιπλέον, σημαντικές αλλαγές καταγράφηκαν στα μοτίβα έκφρασης χιλιάδων γονιδίων, πολλά από τα οποία είναι γνωστό ότι παίζουν ρόλο στο μεταβολισμό, την απόκριση στην ινσουλίνη και τη φλεγμονή των μυών. Τέτοιες αλλαγές δεν παρατηρήθηκαν στο αγύμναστο πόδι, αναφέρει η ερευνητική ομάδα στην επιθεώρηση «Epigenetics».

Το συμπέρασμα της μελέτης είναι προφανές. Όπως το θέτει η Μαλίν Λίντχολμ, πρώτη συγγραφέας της δημοσίευσης, «μέσω της άσκησης αντοχής, μια αλλαγή του τρόπου ζωής που μπορούν να υιοθετήσουν χωρίς κόστος οι περισσότεροι άνθρωποι, μπορούμε να φέρουμε αλλαγές που επηρεάζουν το πώς χρησιμοποιούμε τα γονίδιά μας και, μέσω αυτού, να αποκτήσουμε πιο υγιείς και λειτουργικούς μύες που τελικά βελτιώνουν την ποιότητα ζωής μας». Η ομάδα της Λίντχολμ σχεδιάζει τώρα περαιτέρω μελέτες για να εξακριβώσει το εάν οι αλλαγές στα μοτίβα μεθυλίωσης είναι μόνιμες, ημιμόνιμες ή παροδικές.