Η ποίηση του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ. The poetry of Robert Oppenheimer

Detail from the cover of American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer.

Η Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης εορτάζεται κάθε χρόνο, σαν σήμερα, στις 21 Μαρτίου. Την αρχική έμπνευση για αυτόν τον εορτασμό είχε ο ποιητής Μιχαήλ Μήτρας και τον Οκτώβριο του 1999, η γενική διάσκεψη της Unesco στο Παρίσι, ανακήρυξε την πρώτη μέρα της άνοιξης ως  Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης. Γιαυτό η σημερινή ανάρτηση είναι αφιερωμένη στην άγνωστη ποιητική πλευρά ενός από τους μεγαλύτερους φυσικούς του 20ου αιώνα, του Julius Robert Oppenheimer.

Όταν  τον Σεπτέμβριο του 1922 ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ (1904 – 1967) γράφτηκε στο Χάρβαρντ δεν ήταν σίγουρος για ποιον ακαδημαϊκό κλάδο θα έπρεπε να ακολουθήσει. Παρακολούθησε μια ποικιλία άσχετων μεταξύ τους μαθημάτων, όπως φιλοσοφία, γαλλική και αγγλική λογοτεχνία, εισαγωγή στον απειροστικό λογισμό, ιστορία και τρία μαθήματα φυσικοχημείας. Για λίγο σκέφτηκε την αρχιτεκτονική, αλλά επειδή στο Λύκειο  του άρεσαν πάρα πολύ τα Αρχαία Ελληνικά, φλέρταρε με την ιδέα του να γίνει μελετητής των κλασικών πολιτισμών, ή ακόμα και ποιητής ή ζωγράφος. (…)

Poem by J. Robert Oppenheimer. 1928.

Διάβασε και τις τρεις χιλιάδες σελίδες της κλασικής ιστορίας του Γίββωνος, Παρακμή και πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Διάβασε επίσης γαλλική λογοτεχνία σε μεγάλη έκταση και ξεκίνησε να γράφει ποίηση, λίγα δείγματα της οποίας εμφανίστηκαν στο φοιτητικό περιοδικό Hound and Horn. «‘Οταν εμπνέομαι», έγραψε στον Χέρμπερτ Σμιθ, «γράφω πρόχειρα στιχάκια. Όπως εύστοχα παρατήρησες, ούτε προορίζονται αλλά ούτε και είναι άξια για την προσεκτική μελέτη κανενός και το να επιβάλω τις αυτοϊκανοποιητικές υπερβολές τους σε οποιονδήποτε θα ήταν έγκλημα. Θα τα κρύψω σε ένα συρτάρι για λίγο για λίγο καιρό και, εάν θελήσεις να τα δεις, θα σου τα στείλω.» Εκείνη τη χρονιά ο Τ. Σ. Έλιοτ δημοσίευσε το ποίημα Έρημη χώρα και, όταν το διάβασε, ο Ρόμπερτ ταυτίστηκε αμέσως με τον σπάνιο υπαρξισμό του ποιητή. Τα θέματα της θλίψης και της μοναξιάς κυριαρχούσαν και στη δική του ποίηση. Στις αρχές της φοίτησής του στο Χάρβαρντ είχε γράψει τους εξής στίχους:

Η αυγή πλημμυρίζει την ύπαρξή μας με πόθο

Και το φως, νωθρό, αποκαλύπτει το είναι και τη νοσταλγία μας:

Καθώς το ουράνιο κροκί

Ξεθωριάζει και χάνεται

Και ο ήλιος

Στερεύει πια, κι η ενδόμυχη φωτιά

Ξυπνάει το κορμί μας,

Θα βρούμε τον εαυτό μας ξανά

Στην προσωπική του φυλακή κλεισμένο

Έτοιμο, απελπισμένο,

Γι’ αλισβερίσι

Με άλλους ανθρώπους

(…) Τον χειμώνα 1923-24 έγραψε αυτό που ονόμασε «το πρώτο ερωτικό του ποίημα», για να τιμήσει εκείνη την «εξόχως όμορφη και αξιαγάπητη κυρία που γράφει διατριβή για τον Σπινόζα.» Παρατηρεί αυτή τη μυστηριώδη γυναίκα από απόσταση, στη βιβλιοθήκη, αλλά προφανώς δεν της μιλάει ποτέ.

Όχι, το γνωρίζω, πως έχουν κι άλλοι καταπιαστεί με τον Σπινόζα

Κι εγώ ακόμη∙

Κι άλλοι έχουν σταυρώσει τα λευκά τους χέρια

Γυρίζοντας τις κίτρινες σελίδες

Κι άλλοι, πολλοί αγνοί για να λοξοκοιτάξουν, έστω και μια στιγμή

Πέρα απ’ την ιερή μέγκενη της μόρφωσης.

Μα τι’ ναι όλ’ αυτά για μένα;

Πρέπει νά ‘ρθείς, σου λέω, να δεις τους γλάρους,

Το χρυσάφι στο λιόγερμα∙

Πρέπει να ‘ρθείς, να μου μιλήσεις και να μου πεις γιατί

Σ’ αυτόν τον ίδιο κόσμο, μικρές λευκές τούφες σύννεφου –

σαν βάτες βαμβακιού, αν θες, ή από μεσοφόρια,

Το ‘χω ξανακούσει αυτό –

Μικρές λευκές τούφες σύννεφου να πλανιώνται τόσο αθόρυβα

Στον καθάριο ουρανό,

Κι εσύ να στέκεις χλομή, σε μάυρο φόρεαμ, που θα γέμιζε χάρη

Ακόμη και τον ασκητισμό ενός Βενεδικτίνου,

Και να διαβάζεις Σπινόζα, και να αφήνεις τον άνεμο να σκορπάει τα σύννεφα,

Και να αφήνεις εμένα να πνίγομαι σε μια έκταση κενού…

Λοιπόν, τι κι αν ξεχάσω;

Αν ξεχάσω τον Σπινόζα και την επιμονή σου,

Αν ξεχάσω τα πάντα, μέχρι να μου ξεμείνεις,

Μονάχα μια αδύναμη λειψή ελπίδα, λειψή θλίψη

Και οι ατέρμονες εκτάσεις της θάλασσας

Robert Oppenheimer against a photograph of a hydrogen bomb test in June 1957.

Ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ ήταν ένα αίνιγμα· ένας θεωρητικός φυσικός με τις ιδιότητες ενός χαρισματικού ηγέτη, ένας εστέτ που χαρακτηριζόταν από την έντονη αμφισημία. Ήταν ο Προμηθέας της Αμερικής, ο «πατέρας της ατομικής βόμβας», που σε καιρό πολέμου βρήκε το μυστικό της αστείρευτης ενέργειας του Ήλιου, για χάρη της χώρας του. Όμως, όταν πάλεψε να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τους τρομερούς κινδύνους της βόμβας, το κατεστημένο στράφηκε αμέσως εναντίον του.

Oppenheimer in 1946 with his trademark cigarette.

Η οδύνη και ο εξευτελισμός που υπέστη ο Οπενχάιμερ το 1954 -κατηγορούμενος ως επικίνδυνος για την εθνική ασφάλεια των Η.Π.Α.- δεν ήταν μια μεμονωμένη περίπτωση την εποχή του μακαρθισμού. Όμως ο «Όπι» ως κατηγορούμενος ήταν ασύγκριτος. Γοητευτικός, μανιώδης καπνιστής, ψηλός και αδύνατος, γνώστης των αρχαίων ελληνικών, φίλος της γαλλικής και ρωσικής λογοτεχνίας, λάτρης της ποίησης και του γυναικείου φύλου: ένας εθνικός ήρωας, υπόδειγμα επιστήμονα-δημόσιου λειτουργού.

Για τους φιλελεύθερους συμβόλιζε τον άνθρωπο που αποκάλυπτε το ανήθικο πρόσωπο της Δεξιάς. Για τους πολιτικούς του εχθρούς ήταν ένας κομουνιστής, ένας αποδεδειγμένος ψεύτης.

Στην πραγματικότητα, ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος, προσιτός αλλά και απόμακρος, ευφυής αλλά και αφελής, παθιασμένος υποστηρικτής της κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και ακούραστος κυβερνητικός σύμβουλος. Ήταν ένας λαμπρός άνδρας που βίωσε τόσο τον θρίαμβο όσο και την τραγωδία.

Η ιστορία του Οπενχάιμερ υπενθυμίζει ότι η εθνική ταυτότητα των ΗΠΑ παραμένει στενά συνδεδεμένη με τον πολιτισμό της πυρηνικής εποχής. Στην μετά την 11η Σεπτεμβρίου εποχή, αξίζει να θυμόμαστε ότι ο «πατέρας της ατομικής βομβας» είχε προειδοποιήσει ότι επρόκειτο για ένα όπλο τρόμου δίχως διακρίσεις, που στα επόμενα χρόνια κατέστησε την Αμερική στόχο των πλέον ετερόκλητων επιθέσεων.

Πηγή: O ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΚΑΙ Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΡΟΜΠΕΡΤ ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ Kai Bird & Martin Sherwin, Μετάφραση Μαριλένα Κορωναίου.

Η πρώτη ζωή από πυρίτιο. Researchers take small step toward silicon-based life

Για πρώτη φορά δημιουργήθηκαν βακτήρια που βασίζονται όχι στον άνθρακα αλλά το πυρίτιο. Scientists have long speculated about lifeforms based on silicon, such as the rocklike Horta from Star Trek. Credit: PARAMOUNT TELEVISION / THE KOBAL COLLECTION

Ερευνητές στις ΗΠΑ δημιούργησαν βακτήρια, τα οποία παράγουν υδρογονάνθρακες που περιέχουν και πυρίτιο. Πρόκειται για το πρώτο μικρό βήμα για τη δημιουργία μορφών ζωής, οι οποίες δεν θα βασίζονται στον άνθρακα αλλά στο πυρίτιο, μια προοπτική που ασφαλώς παραμένει ακόμη πολύ μακρινή. Αλλά, ο δρόμος μπορεί να άνοιξε πλέον.

Η ανακοίνωση

Ερευνητές, με επικεφαλής τη Φράνσις Άρνολντ, καθηγήτρια της Σχολής Χημικών Μηχανικών του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνια (Caltech) έκαναν τη σχετική ανακοίνωση σε συνέδριο της Αμερικανικής Χημικής Εταιρείας. Η ζωή στη Γη βασίζεται στον άνθρακα και όλοι οι οργανισμοί δημιουργούν τα κύτταρά τους από μόρια με βάση τον άνθρακα. Επειδή τα άτομα του πυριτίου δημιουργούν χημικούς δεσμούς με άλλα άτομα με τρόπο παρόμοιο με αυτόν του άνθρακα, ορισμένοι επιστήμονες -και πολύ περισσότεροι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας- έχουν ρίξει την ιδέα ότι το πυρίτιο θα μπορούσε να αποτελέσει το θεμέλιο για μια τελείως διαφορετική βιοχημεία στον πλανήτη μας.

Το ένζυμο

Προς το παρόν, παρόλο που το πυρίτιο είναι ευρέως διαδεδομένο και αποτελεί το 28% περίπου του φλοιού της Γης (έναντι μόνο 0,03% του άνθρακα), το εν λόγω χημικό στοιχείο απουσιάζει σχεδόν τελείως από τη χημεία της ζωής. Όμως στο μέλλον αυτό δεν αποκλείεται να αλλάξει.

Οι Αμερικανοί ερευνητές ανέπτυξαν ένα βακτηριακό ένζυμο που ενσωματώνει το πυρίτιο μέσα στους υδρογονάνθρακες. Αυτό το επίτευγμα θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία οργανισμών, οι οποίοι θα ενσωματώνουν το πυρίτιο στα κύτταρά τους, άρα θα έχουν μια εναλλακτική βιοχημεία.

Οι επιστήμονες ξεκίνησαν με ένα θερμόφιλο βακτήριο που αντέχει τις υψηλές θερμοκρασίες και το οποίο περιέχει ένα ένζυμο, το κυτόχρωμα c. Το τελευταίο, σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να προσθέσει πυρίτιο σε υδρογονάνθρακες. Η ομάδα της Άρνολντ κατάφερε να ενισχύσει εργαστηριακά αυτή τη λειτουργία στο συγκεκριμένο μικρόβιο, έτσι ώστε αυτό να παράγει υδρογονάνθρακες που περιέχουν πυρίτιο, με ρυθμό 2.000 φορές μεγαλύτερο σε σχέση με το φυσικό κυτόχρωμα c.

Προς το παρόν, αυτοί οι υδρογονάνθρακες που περιέχουν πυρίτιο και λέγονται οργανοσιλάνια, δεν έχουν κάποια χρησιμότητα ούτε στη βιομηχανία, ούτε στα ίδια τα βακτήρια που παράγουν αυτές τις χημικές ουσίες. Όμως, όταν η όλη διαδικασία εξελιχθεί, σύμφωνα με την Άρνολντ, τέτοια εξελιγμένα μικρόβια μπορεί μελλοντικά να παράγουν πολύπλοκα υλικά με βάση το πυρίτιο. Και στο βάθος διαφαίνεται ένα ακόμη μεγαλύτερο άλμα: η δημιουργία μορφών ζωής με βάση το πυρίτιο.

Πηγές: scientificamerican.com – sciencemag.org

Η άγνωστη μάχη των Θερμοπυλών. The Other Ancient ‘Battle Of Thermopylae’ Pitted The Greeks Against The Invading Goths

Τον 3ο αιώνα μ.Χ. πολέμησαν Έλληνες ενάντια σε Γότθους που ήθελαν να καταλάβουν την Αθήνα. Goths vs. Greeks: Epic Ancient Battle Revealed in Newfound Text. So-called “Grande Ludovisi” sarcophagus, with battle scene between Roman soldiers and Goths. The main character is probably Hostilian, Emperor Decius' son (d. 251 CE). Proconnesus marble, Roman artwork, ca. 251/252 CE.

Η μελέτη «θραυσμάτων» από ένα έγγραφο του Μεσαίωνα αποκαλύπτει μια άγνωστη μάχη που δόθηκε στις Θερμοπύλες λίγους αιώνες μετά την θρυλική μάχη των Ελλήνων με επικεφαλής τους Σπαρτιάτες απέναντι στους Πέρσες. Πρόκειται για μια αναμέτρηση ανάμεσα σε Αθηναίους και Γότθους που δόθηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ.

Το ντουκουμέντο

Όπως φαίνεται μετά τους Πέρσες οι Έλληνες πολέμησαν στις Θερμοπύλες και τους Γότθους που θέλησαν να καταλάβουν ελληνικά εδάφη. Researchers used spectral imaging to read the writing on this fragment, which details the third-century Thermopylae battle. Credit: Vienna, Austrian National Library, manuscript Hist. gr. 73, fol. 193r lower text. Spectral imaging by the Early Manuscripts Electronic Library. Processed image by David Kelbe. © Project FWF P 24523-G19

Τα θραύσματα βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας και η χρονολόγηση έχει δείξει ότι το έγγραφο στο οποίο ανήκουν δημιουργήθηκε τον 11ο αιώνα μ.Χ. Τα θραύσματα είναι όλα δυσανάγνωστα άλλα περισσότερο άλλα λιγότερο και μόλις πριν από δύο έτη κατόρθωσαν κάποιοι ειδικοί να αποκαλύψουν το περιεχόμενο ορισμένων εξ αυτών. Όπως αποκαλύφθηκε το έγγραφο αποτελεί αντίγραφο ενός μεγάλου κειμένου που είχε γράψει ο Αθηναίος ιστορικός Δέξιππος που έζησε τον 3ο αιώνα μ.Χ. Ο Δέξιππος εκτός από ιστορικός ήταν πολιτευτής, στρατηγός και κληρονομικός ιερέας της Ελευσίνιας οικογένειας των Κηρύκων. Ο Δέξιππος έχαιρε μεγάλης εκτίμησης και χαρακτηριστικό είναι ότι ο Πατριάρχης Φώτιος μιλούσε με τα καλύτερα λόγια για αυτόν, χαρακτηρίζοντάς τον «δεύτερο Θουκυδίδη».

Η αποκάλυψη

An image of sulfur springs near Thermopylae pass, Greece. Long ago, the narrow pass made it a good point to try and prevent the invading Goths from reaching Athens and southern Greece. Credit: eFesenko / Shutterstock.com

Τα πρώτα θραύσματα «αποκρυπτογραφήθηκαν» πριν από δύο χρόνια και σε αυτά γινόταν αναφορά στην προσπάθεια του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Δέκιου να αποκρούσει τις συνεχείς επιθέσεις των Γότθων. Οι Γότθοι ήταν ένα γερμανικό φύλο που τον 2ο μ.Χ αιώνα επιβλήθηκε στις παραδουνάβιες περιοχές και από τον επόμενο αιώνα ξεκίνησε επιθέσεις στις περιοχές του Βυζαντίου για να καταφέρουν τελικά να δημιουργήσουν ισχυρά κράτη στην Ιβηρική Χερσόνησο και την Ιταλία. Σύμφωνα με τον Δέξιππο ο Δέκιος έχασε αρκετές μάχες με τους Γότθους να κερδίζουν τελικά κάποια εδάφη της αυτοκρατορίας.

Τα ερείπια του ρωμαϊκού θεάτρου της Νικόπολης, η οποία δέχθηκε δύο επιθέσεις των Γότθων στα μέσα του 3ου αιώνα. Η Νικόπολη, στη σημερινή χερσόνησο της Πρέβεζας στη νοτιοδυτική Ήπειρο, η πόλη που χτίστηκε σε ανάμνηση της Νίκης του Οκταβιανού Αυγούστου επί του Μάρκου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας στη ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ., βρίσκεται σε απόσταση μόλις 6 χλμ. από τη σύγχρονη πόλη της Πρέβεζας, πρωτεύουσας του ομώνυμου Νομού. Το Θέατρο της Νικόπολης βρίσκεται στο «Προάστειο» (Στράβων), ένα ιερό χώρο – τέμενος στο βόρειο τμήμα της Νικόπολης εκτός των τειχών της ρωμαϊκής περιόδου.

Διεθνής ομάδα ειδικών κατάφερε με υπερσύγχρονες τεχνικές να κάνει μεγέθυνση σε ένα από τα πιο δυσανάγνωστα θραύσματα και να αποκαλύψει τελικά το περιεχόμενο του. Όπως αναφέρει ο Δέξιππος κάποια στιγμή (που δεν προσδιορίζεται) τον 3ο αιώνα οι Γότθοι επιτέθηκαν στην Θεσσαλονίκη για να την καταλάβουν στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδίου τους για την παρουσία τους στην περιοχή. Όμως σύμφωνα με τον Δέξιππο οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης οχυρώθηκαν πολύ αποτελεσματικά και κατάφεραν να αποκρούσουν τις επιθέσεις. Οι Γότθοι διαπιστώνοντας ότι δεν μπορούν να καταλάβουν την Θεσσαλονίκη άλλαξαν πλάνο και αποφάσισαν να επιτεθούν την Αθήνα πιστεύοντας ότι είναι μια ακμάζουσα πόλη γεμάτη θησαυρούς.

‘Alaric enters Athens in 395’ by A. Stewart, 1915.

Σύμφωνα με τον Δέξιππο η κάθοδος των Γότθων προς την Αθήνα δημιούργησε μια κατάσταση ανάλογη με την κάθοδο των Περσών. Οι Έλληνες συγκέντρωσαν ένα στρατό με επικεφαλής ένα στρατηγό ονόματι Μαριανό ο οποίος εμψύχωσε τους στρατιώτες θυμίζοντας τους τις μάχες των προγόνων τους απέναντι στους Πέρσες και ειδικά την μάχη των Θερμοπυλών αφού στις Θερμοπύλες αποφασίστηκε να δοθεί η μάχη. Στο θραύσμα καταγράφεται ο λόγος που έβγαλε στο στράτευμα ο Μαριανός. Δυστυχώς όμως λείπουν κρίσιμα δεδομένα όπως η ημερομηνία της μάχης και κυρίως η έκβαση της.

Μετά το Χιγκς, ενδείξεις μιας ακόμα πιο σημαντικής ανακάλυψης. Hints of new LHC particle get slightly stronger

Ίσως εντοπίστηκε ένα άγνωστο μέχρι σήμερα σωματίδιο που φαίνεται να έχει εντυπωσιακές ιδιότητες. Ζεύγη φωτονίων (πράσινο) που παράγονται από υποατομικές συγκρούσε δίνουν ενδείξεις για νέο σωματίδιο. An unexpected data signal that could change everything has particle physicists salivating. Pairs of photons (green) produced in LHC collisions suggest the existence of a boson with a mass of 750 gigaelectronvolts. Credit: CMS/CERN

Τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί ακόμα βέβαιο, όμως οι θεωρητικοί φυσικοί του CERN δεν έχουν σταματήσει να το συζητούν εδώ και μήνες: νέα δεδομένα από τον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) ενισχύουν τις ενδείξεις ενός παντελώς νέου σωματιδίου, ενός γίγαντα που κανείς δεν περίμενε να βρει.

Πέρα από το Μοντέλο

«Οι φυσικοί στον LHC και σε άλλα ιδρύματα λένε ότι μια τέτοια ανακάλυψη θα ήταν η σημαντικότερη στο χώρο της σωματιδιακής φυσικής από το 1975, όταν ανακαλύφθηκε απρόσμενα το λεπτόνιο ταυ» σχολιάζει ο δικτυακός τόπος της επιθεώρησης «Nature».

Και αυτό επειδή το υποθετικό νέο σωματίδιο θα ήταν το πρώτο που ανακαλύπτεται πέρα από το λεγόμενο Καθιερωμένο Μοντέλο, το οποίο περιγράφει όλα τα γνωστά σωματίδια. Αντίθετα, η ύπαρξη του περίφημου μποζονίου Χιγκς, η οποία επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά το 2012, είχε προβλεφθεί δεκαετίες νωρίτερα στο πλαίσιο της θεωρίας που εξηγεί πώς η ύλη αποκτά τη μάζα της.

Αν και κανείς δεν γνωρίζει τι ρόλο μπορεί να παίζει στη φύση το υποθετικό νέο σωματίδιο, το μόνο που μπορούν να πουν οι ερευνητές είναι ότι είναι πολύ βαρύ, μακράν το βαρύτερο σωματίδιο που θα είχε ανακαλυφθεί ποτέ. Θα μπορούσε επίσης να ανήκει στην οικογένεια των μποζονίων, όπως και το Χιγκ -σωματίδια που λειτουργούν ως φορείς των θεμελιωδών δυνάμεων ή σχετίζονται με αυτές. Ένα ενδεχόμενο είναι ότι πρόκειται για μια βαρύτερη βερσιόν του Χιγκς, ενώ μια πιο συναρπαστική πιθανότητα είναι να πρόκειται για φορέα της δύναμης της βαρύτητας, κάτι που θα έφερνε πραγματική επανάσταση στη φυσική.

Τα φωτόνια

Particle collisions that produce two photons of a certain energy are unexpectedly prevalent at the LHC. Credit: CERN/CMS Collaboration

Οι πρώτες ενδείξεις μιας νέας ανακάλυψης ανακοινώθηκαν πριν από δύο μήνες, και στο διάστημα που μεσολάβησε τουλάχιστον 285 μελέτες που εξετάζουν τα δεδομένα έχουν αναρτηθεί στην διαδκτυακή υπηρεσία επιστημονικών προδημοσιεύσεων arXiv. Οι ενδείξεις προέρχονται από ένα πλεόνασμα φωτονίων που καταγράφηκε να παράγεται από τις συγκρούσεις πρωτονίων μέσα στην υπόγεια κυκλική σήραγγα του LHC: ζευγάρια φωτονίων, με μήκος κύματος στην περιοχή των ακτίνων γ, των οποίων η συνολική ενέργεια φτάνει τα 750 GeV (δισεκατομμυρίων ηλεκτρονιοβόλτ).

Το δυσεξήγητο σήμα καταγράφηκε με τους δύο μεγαλύτερους ανιχνευτές του LHC, τον CMS και τον Atlas. Σε συνέδριο που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες στο Λα Τουίλ των ιταλικών Άλπεων, οι ερευνητές του CERN παρουσίασαν μια νέα ανάλυση των δεδομένων. Στην περίπτωση του CMS, η νέα ανάλυση αυξάνει τη στατιστική αξιοπιστία των ενδείξεων από τα 1,2 στα 1,6 σίγμα -πολύ κάτω από τα 5 σίγμα που θεωρείται συνήθως το στάνταρτ για την επιβεβαίωση μιας ανακάλυψης.

Το απογοητευτικό όμως είναι ότι η στατιστική σημαντικότητα των παρατηρήσεων στον ανιχνευτή ATLAS μειώθηκε με βάση τη νέα, πιο συντηρητική ανάλυση. Το μυστήριο πιθανότατα θα διαρκέσει αρκετές ακόμα εβδομάδες, μέχρι να τεθεί εκ νέου σε λειτουργία ο LHC, έπειτα από τις χειμερινές εργασίες συντήρησης και αναβάθμισης. Μέχρι τον Αύγουστο, οι ερευνητές ελπίζουν να έχουν συγκεντρώσει αρκετά δεδομένα για να πουν με βεβαιότητα αν πρόκειται για μεγάλη ανακάλυψη ή μια φάρσα που έπαιξε σε βάρος τους η στατιστική.

Τα νέα μυστικά του Πλούτωνα. Pluto's 'Unprecedented' Ice Provinces and Other Surprises from NASA's New Horizons

Συνθέτουν την πιο ολοκληρωμένη μέχρι τώρα εικόνα για τον πλανήτη νάνο. These maps of water ice on Pluto's surface were created using measurements made by NASA's New Horizons spacecraft during its July 2015 flyby of the dwarf planet. The map at left is an early effort; the one at right used modeling techniques to achieve greater sensitivity. Credit: NASA/JHUIAPL/SwRI

Η πιο ολοκληρωμένη μελέτη των έως τώρα στοιχείων για τον Πλούτωνα, τα οποία έχει στείλει το σκάφος «Νέοι Ορίζοντες», αποκαλύπτει έναν παγωμένο κόσμο γεμάτο γεωλογικές -και όχι μόνο- εκπλήξεις, καθιστώντας τον ένα από τα πιο πολύπλοκα σώματα στο ηλιακό μας σύστημα.

Μια νέα σειρά πέντε άρθρων στο περιοδικό «Science» -το ένα συνυπογράφεται από τον έλληνα ακαδημαϊκό Σταμάτη Κριμιζή- έρχονται να εμπλουτίσουν τις γνώσεις μας για τον μακρινό νάνο πλανήτη.

Μοναδικός

New Horizons becomes the first probe to explore Pluto in mid-2015. See how the New Horizons mission to Pluto works in our full infographic here. Credit: By Karl Tate, Infographics Artist

Ψηλά βουνά, κρυο-ηφαίστεια που «ξερνάνε» πάγο, κινούμενοι παγετώνες αζώτου, μεγάλα τεκτονικά ρήγματα, μια φωτεινή ομαλή πεδιάδα πλάτους 1.000 χιλιομέτρων (Sputnik) χωρίς κανένα κρατήρα, τεράστιες κοιλάδες και ένας πιθανός υπόγειος ωκεανός αποκαλύπτονται στις υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες και τα άλλα στοιχεία του New Horizons, το οποίο πέρασε πέρυσι το καλοκαίρι κοντά -σε απόσταση μόνο 12.550 χλμ.- απο τον Πλούτωνα και τα πέντε φεγγάρια του (Χάρων, Στυξ, Νυξ, Κέρβερος και Ύδρα).

Από τότε το σκάφος συνεχίζει το ταξίδι του στις εσχατιές του ηλιακού μας συστήματος, με στόχο το αντικείμενο «2014 MU69» στη Ζώνη του Κάϊπερ, ενώ στέλνει συνεχώς -αν και με αργό ρυθμό- στοιχεία στη Γη για όσα «είδε» στη γειτονιά του Πλούτωνα. Μέχρι στιγμής έχει στείλει περίπου τα μισά στοιχεία που έχει συλλέξει, οπότε θα πρέπει να αναμένονται νέες ανακαλύψεις και εκπλήξεις.

Αινιγματικός

View of Pluto's atmosphere captured by NASA's New Horizons spacecraft during its July 2015 flyby of the dwarf planet. Credit: G.R. Gladstone et al./Science (2016)

Παραμένει άγνωστο πώς και γιατί ο Πλούτων, ο οποίος έχει μέση θερμοκρασία μείον 229 βαθμούς Κελσίου, είναι τόσο γεωλογικά ενεργός. Αν και μικρότερος από τη Σελήνη, πιθανώς έχει διατηρήσει στα έγκατά του αρκετή θερμότητα από την εποχή της δημιουργίας του πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια.

«Σχεδόν όλα μας φαίνονται ένα αίνιγμα. Δεν ξέρω κανένα άλλο μέρος σε όλο το εξωτερικό ηλιακό μας σύστημα, όπου μπορεί να δει κανείς κάτι τέτοιο», δήλωσε ο επικεφαλής επιστήμων της αποστολής Άλαν Στερν.

Μεταξύ άλλων, η μελέτη των στοιχείων δείχνει ότι ο Πλούτων, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1930, διαθέτει μια γαλαζωπή ατμόσφαιρα που φθάνει σε ύψος περίπου 200 χιλιομέτρων από την επιφάνειά του (και όπου η επιφανειακή πίεση μετρήθηκε σε 11 microbars). Η ατμόσφαιρα αυτή, όπου κυριαρχεί το άζωτο, χάνεται στο διάστημα με πολύ πιο αργό ρυθμό από ό,τι περίμεναν οι επιστήμονες.

Πηγή: www.space.com

Το αλλόκοτο «τέρας του Τάλι» βρίσκει τη θέση του στο δέντρο της ζωής. Paleontologists Solve Mystery of ‘Tully Monster’

Το προϊστορικό πλάσμα είχε σχήμα καλαμαριού, μάτια σαν του σφυροκέφαλου καρχαρία κα μακριά προβοσκίδα με δαγκάνα στην άκρη. A team of paleontologists from the United States has determined that Tullimonstrum gregarium (popularly known as the Tully monster) — a large soft-bodied animal from the late Carboniferous Mazon Creek biota (309-307 million years ago) of Illinois — was a vertebrate, with gills and a stiffened rod that supported its body. According to the team, T. gregarium is part of the same lineage as the modern lamprey. A reconstruction of Tullimonstrum gregarium as it would have looked 307 million years ago, swimming in the Carboniferous seas. Image credit: Sean McMahon / Yale University.

«Θα κατέτασσα το τέρας του Τάλι στην κορυφή της κλίμακας του παράξενου» λέει η ερευνήτρια που κατάφερε να λύσει ένα μυστήριο σχεδόν έξι δεκαετιών. Το προϊστορικό πλάσμα είχε σχήμα καλαμαριού, μάτια σαν του σφυροκέφαλου καρχαρία και, το πιο παράξενο από όλα, μια μακριά προβοσκίδα με δαγκάνα στην άκρη.

Το τέρας του Τάλι, επισήμως γνωστό ως Tullimonstrum gregarium, τελικά δεν ήταν μαλάκιο ή σκουλήκι, όπως είχαν προτείνει άλλοι βιολόγοι παλαιότερα. Σύμφωνα με τη Δρ Βικτόρια ΜακΚόι, η οποία πραγματοποίησε τη μελέτη όταν εργαζόταν στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ (σήμερα βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ στη Βρετανία, το τερατάκι ήταν στην πραγματικότητα μια λάμπραινα.

Το τέρας

To τέρας του Τάλι τελικά συγγενεύει με τις σημερινές λάμπραινες. Morphology and phylogeny of Tullimonstrum gregarium. Left: chordate phylogeny including T. gregarium; lampreys in yellow; hagfishes in orange. Right: (i) reconstruction of T. gregarium (upper image); (ii) T. gregarium fossil, oblique lateral view (middle); abbreviations: eyebar – Eyb; myomeres – My; gill pouches – GP; caudal fin – CF; notochord – No; otic lobe – OtL; optic lobe – OpL; dorsal fin – DF; (iii) line drawing (bottom image): black – teeth; brown – lingual organ; light grey – eyebar; dark green – gut and oesophagus; red – notochord; light green – brain; orange – tectal cartilages; pink – naris; purple – gill pouches; yellow – arcualia; dark blue – myosepta; blue with black stripes – fins with fin rays. Scale bar – 10 mm. Image credit: Victoria E. McCoy et al.

Οι λάμπραινες, πρωτόγονα ψάρια χωρίς σαγόνια, ζουν ακόμα και σήμερα σε θάλασσες και γλυκά νερά, αν και δεν μοιάαζουν καθόλου με τον προϊστορικό συγγενή τους. Το τέρας του Τάλι, με μήκος μέχρι 30 εκατοστά, βαφτίστηκε προς τιμήν του Φράνσις Τάλι, ερασιτέχνη παλαιοντολόγου που βρήκε τα πρώτα απολιθώματα του πλάσματος το 1958 σε ένα λιγνιτωρυχείο του Ίλινοϊ. Έκτοτε, χιλιάδες ακόμα δείγματα, ηλικίας περίπου 300 εκατομμυρίων ετών, έχουν ανασυρθεί από το συγκεκριμένο ορυχείο -αλλά πουθενά αλλού στον κόσμο.

Παρόλα αυτά, κανείς μέχρι σήμερα δεν γνώριζε σε ποια ομάδα ζώων έπρεπε να καταταχθεί το εύρημα. Η λεπτομερής ανάλυση 1.200 απολιθωμάτων έδειξε τελικά ότι το Tullimonstrum gregarium διέθετε βράγχια. Επιπλέον, η μακρόστενη δομή που παλαιότερα είχε θεωρηθεί έντερο ήταν στην πραγματικότητα μια «νωτοχορδή», μια υποτυπώδη σπονδυλική στήλη που στήριζε το σώμα.

Τα χαρακτηριστικά αυτά δείχνουν ότι το πλάσμα ήταν σπονδυλωτό ζώο, αναφέρει η ομάδα της Δρ ΜακΚόι στο περιοδικό «Nature». Αυτό που παραμένει μυστήριο είναι το τι μπορεί να έτρωγε με την οδοντωτή προβοσκίδα του.

Το Hubble ανακάλυψε άστρα-τέρατα. Hubble unveils monster stars

Έχουν μάζα 100 φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου. H κεντρική περιοχή του νεφελώματος Ταραντούλα στο μεγάλο νέφος του Μαγγελάνου. Το νέο αστρικό σμήνος R136 βρίσκεται στο κάτω δεξιό μέρος της εικόνας. The image shows the central region of the Tarantula Nebula in the Large Magellanic Cloud. The young and dense star cluster R136 can be seen at the lower right of the image. This cluster contains hundreds of young blue stars, among them the most massive star detected in the Universe so far. Using the NASA/ESA Hubble Space Telescope astronomers were able to study the central and most dense region of this cluster in detail. Here they found nine stars with more than 100 solar masses. Credit: NASA, ESA, P Crowther (University of Sheffield)

Μια διεθνής ομάδα αστρονόμων ανακάλυψε εννέα άστρα-τέρατα, τα οποία έχουν μάζα πάνω από 100 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου και τα οποία ανήκουν στο ίδιο σμήνος άστρων. Η ανακάλυψη έγινε με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου «Χαμπλ».

Τα τεραστίων διαστάσεων άστρα ανήκουν σε ένα νεανικό αστρικό σμήνος με την ονομασία R136, το οποίο είναι το μεγαλύτερο σμήνος κολοσσιαίων άστρων, που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα. Βρίσκεται στο Νεφέλωμα Ταραντούλα, μέσα στο Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος, σε απόσταση περίπου 170.000 ετών φωτός από τη Γη.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Πολ Κράουδερ του Τμήματος Φυσικής και Αστρονομίας του βρετανικού Πανεπιστημίου του Σέφιλντ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Monthly Notices» της Βασιλικής Εταιρείας Αστρονομίας της Βρετανίας.

The left side of this collage shows the central part of the young star cluster R136 as it can be seen in the ultraviolet. Due to the high-resolution of Hubble in the ultraviolet the individual stars in this dense cluster can be resolved and studied. The right side shows a pseudo-image, created from the UV spectra collected with the Space Telescope Imaging Spectrograph (STIS). These spectra have been used by scientists to determine the properties of the stars in R136. The boundary of the 17 slit locations is outlined in white in the left image. The long-slit data from the spectrograph have been compressed to the width of the slits and stacked to create a pseudo-image. This allows the slit locations to be matched to stars in the left image. Credit: ESA/Hubble, NASA, K.A. Bostroem (STScI/UC Davis)

Τα εννέα άστρα-τέρατα, εκτός από το εντυπωσιακό μέγεθός τους, είναι τόσο λαμπερά, που από κοινού η λάμψη τους είναι 30 εκατομμύρια φορές πιο φωτεινή από τον Ήλιο.

Το 2010, η ίδια ερευνητική ομάδα είχε εντοπίσει μέσα στο ίδιο αστρικό σμήνος τέσσερα τεράστια άστρα, με μάζα το καθένα 150 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου. Η νέα έρευνά τους έρχεται τώρα να προσθέσει πέντε ακόμη, που έχουν το καθένα πάνω από 100 ηλιακές μάζες, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό σε εννέα.

Left to right: a red dwarf, the Sun, a blue dwarf, and R136a1. R136a1 is not the largest known star in terms of radius or volume, only in mass and luminosity. Image via Wikipedia.

Όμως παρά τη νέα ανακάλυψη, δεν καταρρίφθηκε το ρεκόρ του μεγαλύτερου γνωστού άστρου στο Σύμπαν, του R136a1, που είναι τουλάχιστον 250 φορές μεγαλύτερο από τον Ήλιο.

Στο ίδιο σμήνος οι επιστήμονες εντόπισαν δεκάδες ακόμη πολύ μεγάλα άστρα, με μάζες πάνω από 50 φορές μεγαλύτερες του Ήλιου. Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι μέσω ποιων μηχανισμών δημιουργήθηκαν τόσα πολλά μεγάλα άστρα στο ίδιο νεανικό σμήνος.

Πηγή: "The R136 Star Cluster Dissected with Hubble Space Telescope/STIS. I. Far-Ultraviolet Spectroscopic Census and the Origin of He II 1640 in Young Star Clusters," 2016 May 1, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society mnras.oxfordjournals.org/content/458/1/624