O τελευταίος Λεονάρντο ντα Βίντσι. The Last da Vinci

Ο μοναδικός πίνακας του Ντα Βίντσι που ανήκει σε ιδιώτη συλλέκτη. It is the only Leonardo da Vinci in private hands. Salvator Mundi by Leonardo da Vinci. Photograph: AP

O τελευταίος πίνακας του Λεονάρντο ντα Βίντσι που παραμένει στα χέρια ενός ιδιώτη συλλέκτη θα πωληθεί σε δημοπρασία στη Νέα Υόρκη στις 15 Νοεμβρίου από τον οίκο Christie’s που εκτιμά ότι η τιμή του θα αγγίξει τα 100 εκατομμύρια δολάρια.

Leonardo da Vinci, Salvator Mundi. Oil on walnut panel. Panel dimensions: 25 13/16 x 17 15/16 in (64.5 x 45.1 cm) top; 17¾ in (45.6 cm) bottom; Painted image dimensions: 15⅜ x 17½ in (64.5 x 44.7 cm). Estimate on request. This work will be offered as a special lot in the Post-War and Contemporary Art Evening Sale on 15 November at Christie’s in New York.

Ο «Σωτήρας του Κόσμου», που εικονίζει τον Ιησού Χριστό να φορά έναν μπλε και βαθυκόκκινο χιτώνα και να κρατά στα χέρια του μια ουράνια σφαίρα, θεωρείτο για πολλά χρόνια αντίγραφο, όμως οι ειδικοί που τον εξέτασαν κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είναι αυθεντικό έργο του Ντα Βίντσι.

Both of Christ’s hands, the exquisitely rendered curls of his hair, the orb, and much of his drapery are in fact remarkably well preserved and close to their original state.

Σύμφωνα με τον οίκο δημοπρασιών, σήμερα σώζονται λιγότεροι από 20 πίνακες του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, τα έργα του οποίου ήταν περιζήτητα ήδη την εποχή που ο δημιουργός τους ήταν ακόμη εν ζωή. Εκτός από τον «Σωτήρα του Κόσμου», όλοι οι άλλοι πίνακες ανήκουν σε μουσεία ή ιδρύματα.

Above the left eye (right as we look at it), are still visible the marks that Leonardo ‘made with the heel of his hand to soften the flesh,’ as Martin Kemp has observed.

Γενικά, σήμερα, είναι πολύ σπάνιο να δημοπρατούνται έργα παλαιότερα του 19ου αιώνα. «Για τους ειδικούς των δημοπρασιών, είναι το Άγιο Δισκοπότηρο» είπε, παρουσιάζοντας τον πίνακα, ο Λοΐζ Γκουζέρ, ο επικεφαλής των τμημάτων μεταπολεμικής και σύγχρονης τέχνης του Christi’s για την αμερικανική ήπειρο.

Powerfully convincing evidence of Leonardo’s authorship was provided by the discovery of numerous pentimenti, such as in the palm of the left hand seen through the transparent orb.

Πριν από την πώληση, ο πίνακας θα εκτεθεί στο Χονγκ Κονγκ, το Σαν Φρανσίσκο και το Λονδίνο και μετά θα επιστρέψει στη Νέα Υόρκη για τη δημοπρασία.

Art critic, Alastair Sooke, investigates the fascinating rediscovery of Leonardo’s Salvator Mundi, one of fewer than 20 surviving paintings accepted as from the artist’s own hand.

Σύμφωνα με τον Φρανσουά ντε Πουρτέρ, τον υπεύθυνο για τους παλαιούς πίνακες ζωγραφικής του οίκου, ο πίνακας που χρονολογείται από το 1500 και έχει συντηρηθεί ανήκει σε έναν Ευρωπαίο συλλέκτη.

Andy Warhol, Sixty Last Suppers, 1986. Synthetic polymer and silkscreen ink on canvas. 116 x 393 in (294.6 x 998.2 cm). This work is offered in the Post-War and Contemporary Evening Sale on 15 November at Christie's in New York.

Στην ίδια δημοπρασία θα πουληθεί και ο πίνακας «Εξήντα Μυστικοί Δείπνοι» του Άντι Γουόρχολ που απεικονίζει 60 φορές τον «Μυστικό Δείπνο» του Ντα Βίντσι. Η τιμή του εκτιμάται ότι θα κυμανθεί γύρω στα 50 εκατομμύρια δολάρια.

Πηγές: Christie's, http://www.christies.com/features/The-last-da-Vinci-Salvator-Mundi-8598-3.aspx?sc_lang=en - ΑΠΕ-ΜΠΕ – AFP – Reuters (Φ.Γ.).

Το μυστήριο της Νήσου του Πάσχα μόλις έγινε ακόμη πιο βαθύ. Paleogenomic analysis sheds light on Easter Island mysteries

Easter Island is known for these iconic Moai statues, as well as mysteries surrounding the inhabitants of the island. Credit: Terry Hunt

Το ποιοι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της, απομονωμένης στον Ειρηνικό ωκεανό, Νήσου του Πάσχα με τα εντυπωσιακά πέτρινα αγάλματα, αποτελεί εδώ και χρόνια ένα μυστήριο. Αλλά, μία ανάλυση του DNA των κατοίκων της κάνει το μυστήριο μάλλον ακόμη μεγαλύτερο. Οι πρώτοι Ευρωπαίοι έφθασαν στη Νήσο του Πάσχα το 1722. Η νέα γενετική έρευνα από μια διεθνή ομάδα επιστημόνων αποκλείει την πιθανότητα ότι πριν από αυτή την άφιξη οι κάτοικοι του νησιού είχαν έλθει σε επαφή και επιμιξία με κατοίκους της Νότιας Αμερικής. Συνεπώς παραμένει το αίνιγμα από πού, πώς και πότε είχαν φθάσει στο νησί οι πρώτοι άνθρωποι.

Lars Fehren-Schmitz, associate professor of anthropology at the University of California, Santa Cruz. Credit: Carolyn Lagattuta

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή βιολογικής ανθρωπολογίας Λαρς Φέρεν-Σμιτς του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Σάντα Κρουζ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας "Current Biology", ανέλυσαν DNA από οστά πέντε αρχαίων σκελετών, που είχαν έλθει στο φως στη διάρκεια ανασκαφών στη δεκαετία του 1980 και σήμερα βρίσκονται στο Μουσείο Κον-Τίκι του Όσλο. Τρία από τα πέντε άτομα είχαν ζήσει πριν από την άφιξη των πρώτων Ευρωπαίων και δύο μετά από αυτήν, οπότε ήταν δυνατό να γίνουν γενετικές συγκρίσεις.

«Δεν βρήκαμε κανένα ίχνος ανταλλαγής γονιδίων ανάμεσα στους κατοίκους τη Νήσου του Πάσχα και τη Νότια Αμερική. Πραγματικά εκπλαγήκαμε από αυτή την ανακάλυψη. Πιστεύαμε ότι θα βρούμε άμεσες ενδείξεις για προ-ευρωπαϊκές επαφές του νησιού με τη Νότια Αμερική, αλλά δεν βρήκαμε καμία» δήλωσε ο Φέρεν-Σμιτς.

Η νέα μελέτη δείχνει ότι οι επαφές Νότιας Αμερικής-Νήσου Πάσχα άρχισαν μετά το 1722 και αφού είχαν φθάσει οι Ευρωπαίοι στο νησί. Ακολούθησαν τα...γνωστά: μαζικές εκτοπίσεις αυτοχθόνων κατοίκων, μεταφορά τους ως σκλάβων σε άλλα μέρη και, βεβαίως, επιμιξία με ντόπιες, που είχαν ως αποτέλεσμα οι ξένοι να αφήσουν το γενετικό αποτύπωμά τους στον τοπικό πληθυσμό.

Moai at Ahu Nau Nau, Anakena, the site from which the samples derive. Credit: Terry Hunt

Η Νήσος του Πάσχα -γνωστή και ως Ράπα Νούι- απέχει σχεδόν 2.000 χιλιόμετρα από το κοντινότερο νησί και 3.700 χιλιόμετρα από τη Χιλή. Η πιο πιθανή θεωρία που έχει προταθεί για τους πρώτους κατοίκους της -με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα- είναι ότι ήλθαν από την Πολυνησία, διασχίζοντας τον ανοιχτό ωκεανό γύρω στο 1.200 μ.Χ.. Αυτό θεωρείται πιθανότερο πια, μετά και την ανακάλυψη ότι δεν είχαν υπάρξει επαφές με την ηπειρωτική Νότια Αμερική πριν την άφιξη των Ευρωπαίων.

Πηγές: Current Biology, Fehren-Schmitz and Jarman et al.: "Genetic Ancestry of Rapanui before and after European Contact" DOI: 10.1016/j.cub.2017.09.029, www.cell.com/current-biology/f … 0960-9822(17)31194-6 - http://www.amna.gr/home/article/195805/-To-mustirio-tis-Nisou-tou-Pascha-molis-egine-akomi-pio-bathu

Θέλεις να υπάρχει το όνομα σου πάνω στον Άρη; Send your name to Mars

Όποιος το επιθυμεί μπορεί να στείλει το όνομα του στον Κόκκινο Πλανήτη με την επόμενη αποστολή της NASA.

Αν όλα πάνε καλά τον Μάρτιο του 2018 θα προσεδαφιστεί στον Άρη ο ρομποτικός εξερευνητής InSight. Ανάμεσα στα διάφορα όργανα που θα διαθέτει το ρομπότ θα φέρει πάνω του και ένα μικροτσίπ στο οποίο θα υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες ονόματα απλών ανθρώπων που θέλουν με αυτόν τον τρόπο να δηλώσουν την παρουσία τους στον Κόκκινο Πλανήτη. Η διαδικασία συλλογής ονομάτων είχε γίνει το 2015 και περίπου 830 χιλιάδες άνθρωποι είχαν βάλει το όνομα τους στην σχετική λίστα. Τώρα η NASA ανακοίνωσε ότι ανοίγει εκ νέου την διαδικασία και στην διεύθυνση https://mars.nasa.gov/syn/insight μπορεί όποιος το επιθυμεί να δηλώσει το όνομα του για να ταξιδέψει με το ρομπότ στον Άρη. Η διαδικασία θα διαρκέσει μέχρι την 1η Νοεμβρίου. 

Η αποστολή

Artist rendition of the InSight (Interior exploration using Seismic Investigations, Geodesy and Heat Transport) Lander. InSight is based on the proven Phoenix Mars spacecraft and lander design with state-of-the-art avionics from the Mars Reconnaissance Orbiter and Gravity Recovery and Interior Laboratory missions. Image credit: JPL/NASA

Το InSight (Ιnterior Exploration using Seismic Investigations Geodesy and Heat Transport), που κατασκευάσθηκε από την εταιρεία Lockheed Martin, θα «καθήσει» στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη και θα πραγματοποιήσει αναλύσεις στο υπεδάφος του. Το βασικό του όργανο θα μελετήσει την ταχύτητα διάδοσης σεισμικών κυμάτων στο υπέδαφος προκειμένου να αποκαλύψει την εσωτερική δομή του πλανήτη.

Δείτε ένα βίντεο για την πρωτοβουλία της NASA να στείλει τα ονόματα των φίλων του Διαστήματος στον Άρη.

Κάτι τέτοιο αποτελεί διακαή πόθο των επιστημόνων, προκειμένου να ανακαλύψουν τα γεωλογικά μυστικά του γειτονικού πλανήτη, αλλά επίσης για να εξάγουν γενικότερα συμπεράσματα σχετικά με τον σχηματισμό των βραχωδών πλανητών στο ηλιακό μας σύστημα.

Πηγές: http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=907270 - https://mars.jpl.nasa.gov/participate/send-your-name/insight/

Εργαστηριακοί μίνι εγκέφαλοι αλλάζουν τη μελέτη των νευρολογικών παθήσεων. Better mini brains could help scientists identify treatments for Zika-related brain damage

Οι εγκεφαλικοί ιστοί του εργαστηρίου χρησιμοποιήθηκαν για τη μελέτη του πώς ο ιός Ζίκα μολύνει τον εγκέφαλο. Researchers have developed an improved technique for creating simplified human brain tissue from stem cells. Because these so-called 'mini brain organoids' mimic human brains in how they grow and develop, they're vital to studying complex neurological diseases. These are organoids before (left) and after exposure to Zika (center), and after treatment (right). Credit: UCLA Broad Stem Cell Research Center/Cell Reports

Αμερικανοί επιστήμονες ανέπτυξαν μια βελτιωμένη τεχνική δημιουργίας απλοποιημένου ανθρώπινου εγκεφαλικού ιστού από βλαστικά κύτταρα. Επειδή αυτοί οι μίνι εγκέφαλοι μιμούνται τους ανθρώπινους εγκεφάλους στον τρόπο που αναπτύσσονται και μεγαλώνουν, θεωρούνται ζωτικής σημασίας στην μελέτη περίπλοκων νευρολογικών παθήσεων.

Όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του επιστημονικού εντύπου Cell Reports, επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες χρησιμοποίησαν αυτά τα οργανοειδή για να κατανοήσουν καλύτερα πως ο ιός Ζικα μολύνει και καταστρέφει τον εμβρυϊκό εγκεφαλικό ιστό, δίνοντάς τους την ελπίδα ότι κάποτε θα μπορέσουν να αναπτύξουν φάρμακα που θα προλαμβάνουν τις επιβλαβείς επιπτώσεις του ιού.

«Παθήσεις που επηρεάζουν τον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις στην γενικότερη υγεία του ανθρώπου. Οι μίνι εγκέφαλοι που αναπτύξαμε μας δίνουν την ευκαιρία να μελετήσουμε χαρακτηριστικά του ανθρώπινου εγκεφάλου που δεν είναι παρόντα σε άλλα μοντέλα και που πιστεύουμε ότι η ομοιότητά τους με τον πραγματικό ανθρώπινο εγκέφαλο θα μας δώσει τη δυνατότητα να δούμε και πως συγκεκριμένα φάρμακα επιδρούν στον φυσιολογικό ή πάσχων εγκεφαλικό ιστό, με πολύ μεγαλύτερη λεπτομέρεια», εξηγεί ο Δρ Νοβιτς.

Διάφορες επιστημονικές ομάδες πέντε χρόνια τώρα προσπαθούν με πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα, τα οποία μπορούν να εξελιχθούν σε οποιονδήποτε τύπο κυττάρου του ανθρώπινου σώματος, να αναπτύξουν εγκεφαλικό ιστό. Αλλά τα οργανοειδή που έχουν αναπτύξει μέχρι σήμερα δεν είναι εύκολο να χρησιμοποιηθούν σε έρευνες γιατί έχουν πολύ ευμετάβλητες δομές και ασυνεχή κυτταρική σύσταση και επειδή δεν μιμούνται σωστά της στρωματική δομή του εγκεφάλου και ήταν πολύ μικρά σε μέγεθος (όχι μεγαλύτερα από το κεφάλι μιας καρφίτσας). Επίσης, δεν επιβίωσαν για πολύ στο εργαστηριακό περιβάλλον και περιείχαν νευρικό ιστό που είναι δύσκολο να ταξινομηθεί σε σχέση με τον πραγματικό ανθρώπινο εγκεφαλικό ιστό.

Mini brain organoid, with layered neural tissue and different groups of neural stem cells (in blue, red and magenta) giving rise to neurons (green). Credit: UCLA Broad Stem Cell Research Center/Cell Reports

Τα οργανοειδή, όμως, της ομάδας του Δρ Νοβιτς έχουν μια στρωματική δομή που μιμείται με ακρίβεια τα στρώματα του ανθρώπινου εγκεφάλου (τα οποία μοιάζουν πολύ με τη δομή του κρεμμυδιού), επιβιώνουν για περισσότερο χρόνο και έχουν μεγαλύτερο και πιο ομοιόμορφο σχήμα.

Για τη δημιουργία των οργανοειδών, η ομάδα του Δρ Νοβιτς έκανε αρκετές τροποποιήσεις στις μεθόδους που είχαν εφαρμόσει άλλες επιστημονικές ομάδες. Χρησιμοποίησαν έναν συγκεκριμένο αριθμό βλαστικών κυττάρων και εξειδικευμένα εργαστηριακά δισκάκια σε ένα τροποποιημένο χημικό περιβάλλον στο οποίο πρόσθεσαν τον αυξητικό παράγοντα LIF, που διέγειρε την κυτταρική οδό σηματοδότησης η οποία είναι καίριας σημασίας για την ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Οι επιστήμονες παρατήρησαν σημαντικές ομοιότητες μεταξύ των οργανοειδών που ανέπτυξαν και του πραγματικού εγκεφαλικού ιστού, μεταξύ των οποίων: η ανατομία των οργανοειδών έμοιαζε με αυτή του ανθρώπινου εγκεφαλικού φλοιού, την περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται για τη σκέψη, την ομιλία και τη λήψη των αποφάσεων, μια αντίστροφη σειρά νευρικών κυτταρικών τύπων που συνήθως εντοπίζονται στον φλοιό, καθώς επίσης ηλεκτρική δαστηριότητα και δικτυακή λειτουργία. Με λίγα λόγια τα οργανοειδή ήταν ικανά να επικοινωνούν μεταξύ τους όπως δηλαδή και τα νευρωνικά δίκτυα του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Επίσης, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μπορούσαν να τροποποιήσουν τη μεθοδολογία τους για να φτιάξουν και άλλα τμήματα του εγκεφάλου, όπως τα βασικά γάγγλια, που παίζουν ρόλο στον έλεγχο της κίνησης και επηρεάζονται από παθήσεις, όπως η νόσος του Πάρκινσον και η νόσος του Huntington.

Όταν τα εξέθεσαν στον ιό Ζίκα παρατήρησαν ότι πως ο ιός καταστρέφει τα νευρικά βλαστικά κύτταρα. Μάλιστα, ανακάλυψαν ότι υπάρχουν τέσσερα συγκεκριμένα μόρια, οι υποδοχείς, στην εξωτερική επιφάνεια των νευρικών βλαστικών κυττάρων και παλαιότερες μελέτες έχουν δείξει ότι ο ιός Ζίκα μπορεί να προσδεθεί σε αυτούς τους υποδοχείς και να μολύνει τα κύτταρα. Στη συνέχεια χαρτογράφησαν τις αλλαγές που συνέβησαν στα νευρικά βλαστοκύτταρα μετά τη μόλυνση από τον ιό Ζίκα και έτσι δημιούργησαν μια ξεκάθαρη εικόνα του προς ο ιός εισβάλλει και κάνει κακό στον εμβρυϊκό εγκέφαλο.

Στη συνέχεια δοκίμασαν αρκετά φάρμακα στα μολυσμένα με τον ιό Ζίκα οργανοειδή και διαπίστωσαν ότι τρία μπορούν να τον εμποδίσουν να εισβάλλει στον εγκεφαλικό ιστό και δύο προστάτευαν τα νευρικά βλαστοκύτταρα εμποδίζοντας την αλληλεπίδραση μεταξύ ιού και υποδοχέων.

Οι ερευνητές σκοπεύουν να συνεχίζουν τα πειράματα με τα βελτιωμένα αυτά μοντέλα μίνι εγκεφάλων για να κατανοήσουν καλύτερα την εγκεφαλική ανάπτυξη και να μάθουν περισσότερα για τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, την επιληψία και άλλες νευρολογικές διαταραχές.

Πηγές: Momoko Watanabe. Self-Organized Cerebral Organoids with Human-Specific Features Predict Effective Drugs to Combat Zika Virus Infection. Cell Reports, 2017 DOI: 10.1016/j.celrep.2017.09.047 - http://health.in.gr/news/scienceprogress/article/?aid=1500167232

Βρέθηκε η χαμένη ύλη του Σύμπαντος. Half the universe’s missing matter has just been finally found

Δύο ερευνητικές ομάδες υποστηρίζουν ότι εντόπισαν «γέφυρες» αερίων που ενώνουν τους γαλαξίες. Two separate teams of astronomers find evidence of missing Baryonic matter. Discoveries seem to back up many of our ideas about how the universe got its large-scale structure. Credit: Andrey Kravtsov (The University of Chicago) and Anatoly Klypin (New Mexico State University). Visualisation by Andrey Kravtsov

Σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία το Σύμπαν αποτελείται σε ποσοστό περίπου 96% από μη ορατή ύλη, την μυστηριώδη σκοτεινή ύλη καθώς και την σκοτεινή ενέργεια. Αυτά που βλέπουμε στο Σύμπαν δηλαδή η ορατή ύλη αποτελεί μόλις το 4%. Οι επιστήμονες αναφέρουν την ορατή ύλη ως «βαρυονική ύλη» και αυτή περιλαμβάνει τα πρωτόνια, τα νετρόνια και τα ηλεκτρόνια, όλα δηλαδή τα συστατικά από τα οποία αποτελούνται τα άτομα της ύλης που είναι τα «δομικά στοιχεία» των κοσμικών σωμάτων (άστρων, πλανητών, αερίων, σκόνης κλπ).

Η εκτίμηση των επιστημόνων όμως είναι ότι στα άστρα, στα αέρια και στη σκόνη μέσα στους γαλαξίες του Σύμπαντος βρίσκεται μόλις το 40% της εκτιμώμενης βαρυονικής ύλης. Έτσι εδώ και χρόνια οι επιστήμονες ψάχνουν να βρουν πού βρίσκεται η υπόλοιπη, η «χαμένη βαρυονική ύλη».

Supercomputer simulations model how galaxies and galactic clusters grow in long filamentary structures known as the cosmic web. Credit: ANDREW PONTZEN AND FABIO GOVERNATO/WIKIMEDIA COMMONS

Δύο ανεξάρτητες ερευνητικές ομάδες μια από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και μια από το Ινστιτούτο Διαστημικής Αστροφυσικής στο Παρίσι υποστηρίζουν ότι εντόπισαν την χαμένη βαρυονική ύλη. Σύμφωνα με τους ερευνητές οι γαλαξίες συνδέονται μεταξύ τους με νήματα καυτών αερίων που αποτελούνται από βαρυονική ύλη. Οι δύο ομάδες συμφωνούν στην ύπαρξη αυτών των κοσμικών «καλωδίων» που συνδέουν τους γαλαξίες μεταξύ τους αλλά διαφωνούν στα επίπεδα της πυκνότητας τους. Η μια ομάδα υποστηρίζει τα νήματα αυτά είναι τρεις φορές πυκνότερα από την υπόλοιπη ορατή ύλη ενώ η άλλη ομάδα έξι φορές πυκνότερα. Όσον αφορά την θερμοκρασία αυτών των νημάτων οι ερευνητές εκτιμούν ότι κάποια από αυτά έχουν θερμοκρασία από 100 χιλιάδες βαθμούς Κελσίου και σε κάποια η θερμοκρασία αγγίζει τα δέκα εκ. βαθμούς Κελσίου! Η ιδέα της ύπαρξης αέριων «γεφυρών» που ενώνουν τους γαλαξίες του Σύμπαντος έπεσε πριν από λίγο καιρό στο τραπέζι αλλά βρισκόταν μέχρι σήμερα στο επίπεδο της θεωρίας. Είναι η πρώτη φορά που υπάρχουν ευρήματα που υποδεικνύουν την ύπαρξη τους.

Πηγές: A Search for Warm/Hot Gas Filaments Between Pairs of SDSS Luminous Red Galaxies, arXiv:1709.05024 [astro-ph.CO] arxiv.org/abs/1709.05024 - Missing baryons in the cosmic web revealed by the Sunyaev-Zel'dovich effect, arXiv:1709.10378 [astro-ph.CO] arxiv.org/abs/1709.10378v1 - http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500167241

Η χαμένη ατμόσφαιρα της Σελήνης. New NASA study shows moon once had an atmosphere

Νέα ευρήματα δείχνουν ότι στο φεγγάρι υπήρχαν ισχυροί άνεμοι. Artistic impression of the Moon, looking over the Imbrium Basin, with lavas erupting, venting gases, and producing a visible atmosphere. Credit: NASA MSFC

Μέχρι πρότινος νομίζαμε ότι ο δορυφόρος μας ήταν πάντοτε ξηρός και γυμνός, χωρίς ίχνος προστατευτικής ατμόσφαιρας. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο η εικόνα αυτή ανατρέπεται από νέες μελέτες οι οποίες φέρνουν στο φως απρόσμενες πτυχές από το παρελθόν του. Η πιο πρόσφατη από αυτές ανακάλυψε ότι στα... νιάτα της η Σελήνη ήταν σκεπασμένη από έναν ωκεανό από λάβα ο οποίος της χάρισε ισχυρούς ανέμους και μια ατμόσφαιρα η οποία διατηρήθηκε για 70 εκατομμύρια χρόνια.

Σήμερα η Σελήνη δεν διαθέτει ατμόσφαιρα – ή μάλλον για να είμαστε περισσότερο ακριβείς, έχει μόλις κάποια σχεδόν ανεπαίσθητα ίχνη ατμόσφαιρας. Μέχρι πρόσφατα οι αστροφυσικοί πίστευαν ότι βρισκόταν σε αυτήν την κατάσταση εξ αρχής, όμως τον περασμένο Ιούνιο μια μελέτη αποκάλυψε ότι αμέσως μετά τη γέννησή του, πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, ο δορυφόρος μας διέθετε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα μια αραιή ατμόσφαιρα, αποτελούμενη κυρίως από νάτριο, χάρη στους ωκεανούς από μάγμα που κάλυπταν αρχικά την επιφάνειά του.

Τώρα μια νέα ερευνητική δουλειά έρχεται να δείξει ότι κάτι τέτοιο δεν συνέβη μόνο μια φορά και ότι η Σελήνη στα νεανικά της χρόνια, πριν από 3,5 δισεκατομμύρια έτη, πέρασε ξανά μια περίοδο ηφαιστειακής δραστηριότητας η οποία μάλιστα ήταν αρκετά έντονη ώστε να σχηματίσει γύρω της μια αρκετά «στιβαρή» ατμόσφαιρα η οποία διατηρήθηκε για 70 εκατομμύρια χρόνια.

Κλεισμένη σε σεληνιακό γυαλί

Map of basaltic lavas that emitted gases on the lunar nearside. Credit: Debra Needham

Την τελευταία δεκαετία μελέτες που διεξάγονται με νέα και πιο ευαίσθητα όργανα έχουν εντοπίσει πτητικά υλικά κλεισμένα μέσα σε ηφαιστειακή ύαλο που συνέλεξαν από τη Σελήνη οι αστροναύτες των αποστολών Apollo. Τα κομμάτια του ηφαιστειακού γυαλιού προέρχονται από τις σκοτεινές λεκάνες της Σελήνης και οι νέες αναλύσεις που έγιναν υποδηλώνουν ότι δημιουργήθηκαν από μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις οι οποίες σημειώθηκαν πριν από 3,8 ως 3,1 δισεκατομμύρια χρόνια και, εκτός από την ύαλο, παρήγαγαν επίσης τεράστιες ποσότητες αερίων.

Τώρα, με μια μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Earth and Planetary Science Letters», η Ντέμπρα Νίνταμ και ο Ντέιβιντ Κινγκ από το Σεληνιακό και Πλανητικό Ινστιτούτο στο Χιούστον του Τέξας υπολόγισαν αυτές τις εκπομπές αερίων με βάση τον εκτιμώμενο όγκο των ροών λάβας που παρήγαγαν οι ηφαιστειακές εκρήξεις. Σύμφωνα με τα αποτελέσματά τους η μεγαλύτερη ποσότητα ανερχόταν σε περίπου 10 εκατομμύρια τόνους αερίων που εκλύθηκαν μαζί με 5,3 εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα λάβας τα οποία γέμισαν τη λεκάνη της Θάλασσας των Βροχών (Mare Imbrium), την τεράστια πεδιάδα που είναι ορατή από τη Γη στο βόρειο ημισφαίριο της Σελήνης. Το γεγονός αυτό, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα πρέπει να αύξησε την πίεση του σεληνιακού αέρα ανεβάζοντάς την στο 1% της σημερινής ατμοσφαιρικής πίεσης της Γης – ή με άλλα λόγια, θα πρέπει να δημιούργησε στη Σελήνη μια ατμόσφαιρα κατά 1,5 φορές πιο πυκνή από τη σημερινή ατμόσφαιρα του Αρη.

Οι ερευνητές από το Χιούστον θεωρούν ότι υπό αυτές τις συνθήκες στην επιφάνεια της Σελήνης θα πρέπει να έπνεαν ισχυροί άνεμοι, οι οποίοι θα σήκωναν σκόνη, ενισχύοντας την ατμόσφαιρα. Εκτιμούν ωστόσο ότι ύστερα από 70 εκατομμύρια χρόνια η σεληνιακή ατμόσφαιρα δεν υπήρχε πια: όλα τα ατμοσφαιρικά αέρια, αναφέρουν, θα πρέπει να είχαν διαφύγει στο Διάστημα ή να είχαν παγώσει στις περιοχές των πόλων, γι’ αυτό και σήμερα δεν βλέπουμε κανένα ίχνος τους στον δορυφόρο μας.

Πηγές: Debra H. Needham et al. Lunar volcanism produced a transient atmosphere around the ancient Moon, Earth and Planetary Science Letters (2017). DOI: 10.1016/j.epsl.2017.09.002 - http://news.in.gr/science-technology/article/?aid=1500166870

Αστεροειδής σε μέγεθος σπιτιού θα περάσει ξυστά από τη Γη. Asteroid 2012 TC4 To Zip Past Earth This Week

The close pass of near-Earth asteroid 2012 TC₄ this week will give NASA a chance to test planetary defense coordination. A simulation of asteroid 2012 TC₄ passing by Earth. Credit: NASA / JPL

Ο αστεροειδής 2012 TC₄, που έχει μέγεθος σπιτιού, θα περάσει το πρωί της Πέμπτης 12 Οκτωβρίου (στις 08:40 ώρα Ελλάδας) πολύ κοντά από τη Γη, σε ύψος κάτω των 44.000 χιλιομέτρων, σχεδόν στο επίπεδο που οι γεωσύγχρονοι δορυφόροι κινούνται γύρω από τον πλανήτη μας (36.000 χλμ).

Στην εικόνα βλέπουμε το πέρασμα του αστεροειδούς 2012 TC₄ κοντά από τη Γη (μπλέ-πράσινη τροχιά). Ο μωβ δακτύλιος δείχνει την τροχιά των γεωστατικών δορυφόρων και η λευκή τροχιά την κίνηση της Σελήνης. An animation showing the passage of 2012 TC₄ past Earth (blue), versus the ring of geostationary satellites (purple) and the Moon (white). Credit: Tony873004/Wikimedia Commons

Η απόσταση αυτή είναι περίπου το ένα όγδοο της απόστασης Γης-Σελήνης. Ο αστεροειδής δεν θα είναι ορατός με γυμνά μάτια ή με κιάλια, αλλά το βράδυ της Τετάρτης θα μπορούν να τον δουν τα τηλεσκόπια από την Ευρώπη.

Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) διαβεβαίωσε ότι ο διαμέτρου 15 έως 30 μέτρων αστεροειδής δεν αποτελεί κίνδυνο να πέσει στον πλανήτη μας, ούτε να απειλήσει τους δορυφόρους.

Όμως, αποτελεί καλή ευκαιρία να δοκιμαστεί το παγκόσμιο σύστημα προειδοποίησης για κινδύνους εξ ουρανού. Ένα δίκτυο από αστεροσκοπεία και πανεπιστήμια θα παρακολουθούν στενά την προσέγγιση του αστεροειδούς, ώστε να δουν κατά πόσο είχαν κάνει σωστές προβλέψεις για την τροχιά του.

Near-Earth asteroid 2012 TC₄ appears as a dot (center) in this composite of 37 individual 50-second exposures obtained with the FORS2 instrument on ESO’s Very Large Telescope. Credit: ESO / ESA NEOCC

Όπως δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο εκπρόσωπος της NASA Μάικλ Κέλι, «παρακολουθούμε τον 2012 TC₄ εδώ και δύο μήνες, έτσι έχουμε πολύ ακριβείς πληροφορίες για τη θέση του και έχουμε κάνει πολύ ακριβείς υπολογισμούς για την τροχιά του. Δεν υπάρχει κίνδυνος, ούτε καν για τους δορυφόρους».

Ο αστεροειδής είχε ανακαλυφθεί πριν πέντε χρόνια, όταν το 2012 είχε περάσει πάλι από τη Γη, σε διπλάσια απόσταση από ό,τι θα κάνει τώρα. Θα επιστρέψει στη γειτονιά μας το 2050 και το 2079, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των επιστημόνων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA).

Asteroid 2012 TC₄ imaged during its 2012 pass near Earth. This view combines ten 15-second exposures made as the telescope tracked the asteroid (dot in center). Credit: Gianluca Masi / Virtual Telescope Project

Ο Ρούντιγκε Γιεν της ESA δήλωσε: «Από σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται να χτυπήσει τη Γη ούτε το 2050, όμως δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι το κοντινό πέρασμά του τότε μπορεί να αλλάξει κάπως την τροχιά του αστεροειδούς, έτσι ώστε να πέσει πάνω στη Γη το 2079».

Η πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο το 2079 υπολογίζεται σε μία στις 750, γι’ αυτό ο 2012 TC₄ έχει ταξινομηθεί στην 13η θέση στον κατάλογο των πιθανών μελλοντικών κινδύνων από ουράνια σώματα.

Περίπου τρεις αστεροειδείς με το μέγεθος του 2012 TC₄ περνούν κοντά από τον πλανήτη μας κάθε χρόνο. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν θέμα χρόνου να πέσει στη Γη ένας αστεροειδής και το θέμα αρχίζει να «σηκώνεται» όλο και περισσότερο στη διεθνή ατζέντα.

Πηγή: www.amna.gr – www.skyandtelescope.com