Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, «Ο Αλιβάνιστος»

Helene Schjerfbeck, Πασχαλιάτικο πρωινό, 1900

Αφού εβάδισαν επί τινα ώραν, ανά την βαθείαν σύνδενδρον κοιλάδα, η θεια Μολώτα, κι η Φωλιώ της Πέρδικας, κι η Αφέντρα της Σταματρίζενας, τέλος έφθασαν εις το Δασκαλειό. Αι τελευταίαι ακτίνες του ηλίου εχρύσωναν ακόμη τας δύο ράχεις, ένθεν* και ένθεν της κοιλάδος. Κάτω, εις το δάσος το πυκνόν, βαθεία σκιά ηπλούτο. Κορμοί κισσοστεφείς* και κλώνες χιαστοί εσχημάτιζον ανήλια συμπλέγματα, όπου μεταξύ των φύλλων ηκούοντο ατελείωτοι ψιθυρισμοί ερώτων. Ευτυχώς το δάσος ενομίζετο κοινώς ως στοιχειωμένον, άλλως θα το είχε καταστρέψει κι αυτό προ πολλού ο πέλεκυς του υλοτόμου. Αι τρεις γυναίκες επάτουν πότε επί βρύων μαλακών, πότε επί λίθων και χαλίκων του ανωμάλου εδάφους. Η ψυχή κι η καρδούλα των εδροσίσθη, όταν έφθασαν εις την βρύσιν του Δασκαλειού.

Θεόδωρος Ράλλης, Κοπέλα στη βρύση

Το δροσερόν νάμα* εξέρχεται από μίαν σπηλιάν, περνά από μίαν κουφάλαν χιλιετούς δένδρου, εις την ρίζαν του οποίου βαθεία γούρνα σχηματίζεται. Όλος ο βράχος άνωθεν στάζει ωσάν από ρευστούς μαργαρίτας και το γλυκύ κελάρυσμα του νερού αναμειγνύεται με το λάλον* μινύρισμα* των κοσσύφων. Η θεια Μολώτα, αφού έπιεν άφθονον νερόν, αφήσασα ευφρόσυνον στεναγμόν αναψυχής,* εκάθισεν επί χθαμαλού βράχου δια να ξαποστάση. Αι δύο άλλαι έβαλαν εις την βρύσιν, παρά την ρίζαν του δένδρου, τις στάμνες και τα κανάτια, τα οποία έφεραν μαζί των, δια να τα γεμίσουν. Είτα αφού έπιαν και αυταί νερόν, εκάθισαν η μία παραπλεύρως της γραίας, η άλλη κατέναντι, κι άρχισαν να ομιλούν.

— Πώς αλγεί παπάς; είπεν η θεια Μολώτα.

Η γραία ήτο ιδιόρρυθμος εις την γλώσσαν της. Ετραύλιζε και απέκοπτεν όχι μόνον συλλαβάς, αλλά και τα άρθρα και άλλα μόρια.

— Νύχτωσε, θα πω! προσέθηκεν η Φωλιώ.

— Τα, τι λογάτε; επέφερεν η Αφέντρα.

Σπύρος Παπαλουκάς, Άγιον Όρος, Μονή Σταυρονικήτα, 1924

Ευρίσκοντο κι αι τρεις, από της ημέρας εκείνης του Μεγάλου Σαββάτου, εις τον Αϊ-Γιάννην, στον Ασέληνο. Ήτον έρημον παλαιόν μοναστηράκι. Είχε γνωσθή ότι ο παπα-Γαρόφαλος ο Σωσμένος, εις εκ των ιερέων της πόλεως, θα ήρχετο εις τον Αϊ-Γιάννην, στον Ασέληνον, δια να κάμη Πάσχα εις τους αιγοβοσκούς των αγρίων εκείνων μερών. Αι τρεις αυταί και τινα άλλα πρόσωπα από την πόλιν, αγαπώντα την εξοχήν, είχον έλθει, χάριν του Πάσχα, πριν να ξεκινήση ο παπάς. Αλλ' όμως ενύκτωνεν ήδη και ο παπα-Γαρόφαλος δεν είχε φανεί ακόμη.

— Είναι αργοστόλιστος, θα πω, επέφερεν η Φωλιώ η Πέρδικα.

— Ναι, είδες πώς αργεί να ντυθή; υπέλαβεν ερμηνεύουσα κατά γράμμα τον λόγον η Αφέντρα της Σταματρίζενας. Και καμιά φορά βάζει και στραβά την «αλλαή» του.

Ωνόμαζεν ούτω το φελόνιον*. Αι τρεις γυναίκες είχον έλθει από τον Αϊ-Γιάννην, απέχοντα ως τετάρτου της ώρας δρόμον, δια να γεμίσουν τα σταμνιά στο Δασκαλειό, επειδή η μικρά βρύσις του παλαιού ησυχαστηρίου, κάτω από τον ναΐσκον, είχε χαλάσει, και σχεδόν είχε χαθεί το νερόν. Έμελλον δε να επιστρέψουν αμέσως εις τον Αϊ-Γιάννην. Αλλά με την ομιλίαν, αργοπορούσαν.

Τέλος, αι δύο εσηκώθησαν, έκυψαν δια να φορτωθούν τ' αγγεία, και ήσαν έτοιμαι προς αναχώρησιν.

Αλλά την στιγμήν εκείνην ζωηρά φωνή ηκούσθη από το κάτω μέρος, ανάμεσ' από τα δένδρα.

— Σ' έσκιαξα, θεια Μολώτα, είπεν η φωνή.

Λυκούργος Κογεβίνας, Τοπίο με Βοσκό, 1916

Είτα καγχασμός ήχησε κι ευθύς επαρουσιάσθη εις νέος υψηλός, αμύστακος, ως δεκαέξ ετών, κρατών κάτω του στέρνου του κάτι ως διπλωμένον και τυλιγμένον πράγμα.

— Α! κακό να μην έχης! έκραξεν η Φωλιώ. Εσύ 'σαι, αρέ Σταμάτη;

Δεν είχε νυκτώσει ακόμη καλά, κι αι γυναίκες είδαν τα χαρακτηριστικά του, αφού πρώτον είχαν γνωρίσει την φωνήν του. Ήτον ο Σταμάτης το Τρυγονάκι, μάγκας ορφανός παιδιόθεν, καλόκαρδος, βολικός, όστις έζη εκτελών θελήματα ανά την πόλιν. Όταν όμως ήτο πουθενά εξοχικόν πανηγύρι, άφηνεν όλες τις δουλειές του, κι έτρεχε πρώτος μεταξύ όλων των πανηγυριστών.

— Να, απ' τον Ασέληνο έρχομαι, είπεν ο νέος... φορτωμένος πράματα, θάματα... κοιτάξετε!

Έθεσε την δεξιάν χείρα εντός του τυλιγμένου πανίου, το οποίον εκράτει, έλαβεν ένα μαύρον πράγμα, και, θέλων να παίξη, το έρριψεν εις την ποδιάν της Μολώτας, ήτις εκάθητο ακόμη επί της πέτρας.

— Α! φωτιά που σ' ε!... έκαμεν αύτη, αναπηδήσασα ορθή, και τινάζουσα την ποδιάν της.

Αλέκος Φασιανός, Ο ψαράς της Κέας

Το πράγμα, το οποίον της είχε ρίψει ο Σταμάτης, ήτο τεράστιος ζωντανός κάβουρας. Ο νέος είχε κατέλθει προ δύο ωρών εις τον Μικρόν Ασέληνον. Ούτως ωνομάζετο ο δυτικός αιγιαλός, μικρά αγκάλη, αντικρίζουσα το Πήλιον. Εκεί είχε γεμίσει το προσόψιον, το οποίον είχε περιζωσμένον εις την μέσην του, από κοχύλια, πεταλίδες και καβούρια.

— Αρέ, ζουρλάθηκες; είπεν αυστηρώς η Αφέντρα. Να κάμης την οικοκυρά να κόψη το αίμα της!

Ο Σταμάτης και πάλιν εκάγχασε.

— Να με συμπαθάς, θεια Μολώτα, είπε. Σα χωριάτης που 'μαι, έσφαλα. Θέλησα να σου χαρίσω αυτό το καβούρι, για να κάμης μεζέ απόψε, και με τον τρόπο που σου το 'ριξα στην ποδιά σου σ' ετρόμαξα.

— Δεν τλώου καβούλγια, είπεν η Μολώτα, θα μεταλάβου!

— Αλήθεια; Τότε, το χαρίζω της Πέρδικας.

— Μεγαλοσαββατιάτικα, καβούρια θα φάω; είπεν η Φωλιώ.

— Τότε, ας το παρ' η Σταματρίζενα, είπεν ο Σταμάτης.

— Να καβουρώσεις και κάβουρας να γένεις! απήντησεν η Αφέντρα.

— Μωρέ, ευχή που μου δίνεις! είπεν ο Σταμάτης. Ακούς! να ήμουν κάβουρας! Πώς θα περπατούσα τάχα;

Και άμα είπεν, έκυψε και άρχισε να κάμνη λοξά πατήματα, μεταξύ των τριών γυναικών. Με την κεφαλήν του εκτύπησε το πλευρόν της Μολώτας, με την πλάτην του έπληξε τον αγκώνα της Φωλιώς, και με την πτέρναν του επάτησε την γόβα της Αφέντρας.

Αι τρεις γυναίκες, μισοθυμωμέναι, εγέλασαν.

— Ζουρλάθηκες, βλέπω· δεν είσαι καλά! είπεν η Αφέντρα.

Και σηκώσασα με την αριστεράν χείρα το κανάτι της, εκολάφισεν* ελαφρά την κεφαλήν του Σταμάτη, όστις εφάνη να εγοητεύθη.

— Ω! τι δροσιά, μωρέ Σταματρίζενα! είπε. Δώσε μου άλλη μια!

— Πάμε! νυχτώσαμε, έκαμεν εις απάντησιν η Αφέντρα.

Και πάραυτα* εξεκίνησαν. Τότε ο Σταμάτης, αφού έδραξε, χωρίς να είπη τίποτε, την μεγάλην στάμναν, την οποίαν άλλως θα εφορτώνετο η Αφέντρα, εφιλοτιμήθη να τρέξη πρώτος, ως εμπροσθοφυλακή· εις τον δρόμον άρχισε να διηγήται:

— Να ξέρατε ποιον ηύρα, τώρα, στο δρόμο π' ανέβαινα... πριν σας ανταμώσω στη βρύση.

— Ποιον ηύρες; είπεν η Αφέντρα. Τον Μπαμπάο*, ή τον Αράπη,* ή τον Εξαποδώ;*

— Ηύρα τον Αλιβάνιστο!

— Αλήθεια; για πες μας.

Πολυχρόνης Λεμπέσης, Ο Βοσκός, 1888 

Άμα ήκουσε το όνομα τούτο η θεια Μολώτα, έκαμεν ακούσιον κίνημα, και με δύο βήματα ήλλαξε θέσιν εις τον δρόμον, κι ετάχθη εξ αριστερών του Σταμάτη, δια ν' ακούση καλύτερα, επειδή ήτο κωφή από το εν ους. Ο νέος διηγήθη ότι εις την άκρην του βουνού, όχι μακράν της ακτής, είχε περάσει από την κατοικίαν του αλλοκότου εκείνου ανθρώπου, όστις από τριάκοντα ετών δεν είχε κατέλθει εις την πόλιν, κι εμόναζεν εις μίαν καλύβην, ή μάλλον σπηλιάν, της οποίας το στόμιον είχε κτίσει με τας χείρας του. Έβοσκεν ολίγας αίγας, και δεν συνανεστρέφετο κανέναν άνθρωπον, παρά μόνον τον Μπαρέκον, τον μέγαν αιγοτρόφον του βουνού, όστις είχε κοπάδι από χίλια γίδια. Εις αυτόν έδιδε το ολίγον γάλα του, λαμβάνων ως αντάλλαγμα ολίγα παξιμάδια, παστά οψάρια, και πότε κανέν τρίχινον φόρεμα ή μάλλινον σκέπασμα.

— Άμα με είδε, είπεν ο Σταμάτης, έκαμε να κρυφτή. Εγώ έτρεξα κατόπι του, τον εχαιρέτισα, και, για να τον φουρκίσω, άρχισα να τον λιβανίζω μ' αυτήν την πετσέτα, που κουδούνιζαν μέσα οι πεταλίδες... Να, πώς του έκαμα!

Και αποσπάσας την ποδιάν, την περιέχουσαν τα θαλασσινά είδη, από την μέσην του, έκαμε πως λιβανίζει μ' αυτό την θεια Μολώτα, ήτις αφήκεν άναρθρον κραυγήν διαμαρτυρίας.

— Έλα! θα ησυχάσης, βρε πειρασμέ; έκραξεν οργίλη η Αφέντρα.

Μαρκ Σαγκάλ, Πάσχα, 1968

Εις τον Αϊ-Γιάννην, άμα ενύκτωσεν, είχε φθάσει με όλον το ασκέρι του, γυναίκα, παιδιά και παραγιούς του, ο μεγαλοβοσκός Γιάννης ο Μπαρέκος, καθώς κι ο Κώστας ο Πηλιώτης, άλλος τσομπάνος με τη φαμίλια του, κι ο Αγγελής ο Πολύχρονος, με όλον το όρδινό* του. Είχαν ανάψει μεγάλην φωτιά, κι εκάθισαν εις το ύπαιθρον, παρά τον βόρειον τοίχον του ναΐσκου, και διηγούντο παλαιά χρονικά του ποιμενικού κόσμου, κι εκοίταζαν τους αστερισμούς και την Πούλια, πότε θα φθάση στην μέσην τ' ουρανού, δια να είναι μεσάνυχτα, και πότε θα φθάση εις εν δυτικόν σημείον, δια να φέξη. Κι επερίμεναν τον παπάν, πότε να έλθη, δια να τους κάμη Ανάστασιν. Ήτον δε μεσάνυχτα ήδη, και ο παπάς δεν είχεν έλθει.

— Καθώς τ' ομολογάει η φλάσκα*... έλεγεν ο Αγγελής ο Πολύχρονος.

— Να το 'ξερε κανείς, να πήγαινε στη χώρα,* είπεν ο Κώστας ο Πηλιώτης.

— Ο παπα-Γαρόφαλος, αν θα 'ρθη, θα 'ρθη με το φεγγάρι, παρετήρησεν ο Μπαρέκος. Για κοιτάξτε!

Έδειχνεν υψηλά εις το βουνόν, όπου αι κορυφαί των δένδρων είχον αρχίσει να καταλάμπωνται από το αργυρούν φέγγος. Ήτο ήδη περί το τελευταίον τέταρτον.

Την ιδίαν στιγμήν έφθασεν ο Σταμάτης. Ούτος προ ώρας είχε γίνει άφαντος, χωρίς κανείς να προσέξη εις τούτο. Ο νέος είχεν αναβεί υψηλά εις το βουνόν, δια να κατοπτεύση και ακροασθή αν θα ηκούετο ή θα εφαίνετο πουθενά ο παπάς.

Άμα επέστρεψεν, ένευσεν* εις τον Μπαρέκον και τους άλλους να εξέλθουν μαζί του από τον περίβολον.

— Τι τρέχει;

— Ελάτε· κάτι φωνές ακούω. Βάζω στοίχημα!...

Ο Μπαρέκος και ο Κώστας ο Πηλιώτης τον ηκολούθησαν, και απεμακρύνθησαν διακόσια βήματα, κατά τον ανήφορον. Εκεί ήκουσαν τω όντι ήχους τινάς να ανέρχωνται βαθιά από το ρεύμα κάτω, προς το Δασκαλειό και τον Ασέληνον.

— Τι να είναι;

— Βάζω στοίχημα πως ο παπα-Γαρόφαλος έχασε το δρόμο, είπεν ο Σταμάτης.

— Τι θέλει αποκεί, κατά τον Ασέληνο;

— Γνώρισα τη φωνή του, είπεν ο Σταμάτης. Θα ήρθε από τον άλλον δρόμο, απ' τα χωράφια κι υστέρα έπεσε μέσα στ' ορμάνι* κι εχάθηκε.

 Οι δύο βοσκοί κι ο Σταμάτης κι ο Πολύχρονος, όστις έτρεξε κατόπιν των, ανήλθον την οφρύν* του βουνού και απήντησαν δια φωνών εις τας ηχούς τας οποίας ήκουον.

— Ελάτε!... Εδώ είμαστε!... έκραξε με στεντορείαν φωνήν ο Σταμάτης.

— Μα πώς, δεν βλέπουν κοτζάμ φωτιά; είπεν εν απορία ο Πηλιώτης.

— Θα έχουν πέσει μέσα σε κακοτοπιά, στον ίσκιο του βουνού, το φεγγάρι δεν ψήλωσε ακόμα.

— Πάω να φέρω το φανάρι! έκραξεν ο Σταμάτης.

Κι έτρεξε κάτω, εις τον περίβολον του Αϊ-Γιαννιού, οπόθεν επανήλθε μετ' ολίγον φέρων φανάριον αναμμένον. Ο Σταμάτης κρατών τούτο, επροπορεύθη και οι τρεις άνδρες τον ηκολούθησαν εν μέσω του δάσους. Μετ' ολίγα λεπτά αι φωναί ηκούοντο πλησιέστεροι και τέλος εφάνη ο παπάς ακολουθούμενος από τον ανεψιόν, τον βοηθόν του, σύροντα από την τριχιάν ένα γαϊδουράκι, επάνω εις το οποίον ήσαν φορτωμένα τα «ιερά» του παπά. Αλλά τελευταία όλων εφάνη και μία σκιά, ήτις εφαίνετο αποφεύγουσα ν' αντικρύση το φως του φαναριού.

— Μπα! έκαμε γελών ο Σταμάτης. Και σιγά προς τον Μπαρέκον εψιθύρισεν:

—Ο Αλιβάνιστος!

— Μεγάλο θάμα! είπεν ο Μπαρέκος.

— Πώς έκαμες, βλοημένε, κι έχασες τον δρόμο; ηρώτησε τον παπάν ο Αγγελής ο Πολύχρονος.

— Μη ρωτάτε... θέλησα να πάω απ' τον άλλο δρόμο... απ' τα Ρόγγια... είπεν ασθμαίνων ο παπάς· ήθελα να ιδώ το χωράφι... είπε να το σπείρει, κείνος ο Ντανάκιας και τ' άφησε άσπαρτο... κι εγώ χαμπάρι δεν είχα, τόσοι μήνες τώρα. Ας είναι καλά ο άνθρωπος... Είχα και δυο τρεις αγιασμούς να κάμω κι ενύχτωσα... Καλά που έπεσα κοντά στο καλυβάκι του μπαρμπα-Κόλια εδώ (δεικνύων τον καλούμενον Αλιβάνιστον) και μ' εβοήθησε να βρω το δρόμο!... Ας έχει την ευχή!

Ο παπα-Γαρόφαλος εδείκνυεν εκείνον, τον οποίον απεκάλει μπαρμπα-Κόλιαν, όστις όμως, ως αληθής σκιά είχεν αρχίσει να γλιστρά όπισθεν των δένδρων, και ν' απομακρύνεται.

Ο Μπαρέκος, τρέξας, τον έδραξεν ισχυρώς από τον βραχίονα.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, H ανάσταση, 1595

— Πού πας, μπαρμπα-Κόλια; είπε. Τώρα δε σ' αφήνουμε... τελείωσε! Φέτος θα κάμουμε Ανάσταση μαζί!...

Ο Σταμάτης, μη δυνάμενος να κρατήση τα γέλια, άρχισε με το φανάρι το οποίον εκράτει, να κάμνη κινήματα ως να ελιβάνιζε προς το βάθος, εις το μέρος όπου ίστατο το σύμπλεγμα του Μπαρέκου και του μπαρμπα-Κόλια.

Ο γέρων εφαίνετο αληθής λυκάνθρωπος. Εφόρει είδος ράσου, απροσδιορίστου χρώματος, και μαύρην σκούφιαν, είχε μακράν κόμη μαύρην ακόμη, και ψαρά, σγουρά γένεια. Εδυσανασχέτει διότι τον εκράτει με την ρωμαλέαν χείρα του ο Μπαρέκος κι ήθελε να φύγη.

— Αφ' σε με να ζήσης! Δεν μπορώ!... τι Ανάσταση να κάμού 'γω... τι με θέλετ' εμένα... Εσείς κάμετε Ανάσταση. Με γεια σας, με χαρά σας!... Πάω στο καλύβι μου, 'γω!

Τότε ο παπα-Γαρόφαλος έλαβε τον λόγον:

— Να 'χης την ευχή του Χριστού, παιδί μου! Έλα!... Να πάρης ευλογία!... Να μοσχοβολήσ' η ψυχή σου! Έλα ν' απολάψης τη χαρά του Χριστού μας! Μην αδικείς τον εαυτόν σου! Μην κάνεις του εχτρού το θέλημα!... Πάτα τον πειρασμό! Έλα, Κόλια! Έλα, Νικόλαε, έλα, Νικόλαε μακάριε! Ο άγιος Νικόλαος να σε φωτίσει!

Ο μπαρμπα-Κόλιας ήθελε να έλθη, αλλ' εντρέπετο. Επαραξενεύετο πολύ, θα επεθύμει να τον απήγον δια της βίας.

Ο Μπαρέκος, ως να είχεν εισδύσει εις τα ενδόμυχα της ψυχής του, έκραξε τους δύο άλλους βοσκούς πλησίον του. Ούτοι, ημιπαίζοντες, ημισπουδάζοντες,* έβαλαν τας χείρας των εις τους βραχίονας και τας ωμοπλάτας του Κόλια. Εν πομπή και παρατάξει τον απήγαγον, κάτω νεύοντα, επιθυμούντα ν' ακολουθήση, και τείνοντα ν' αποσκιρτήση.

Όταν έφθασαν εις τον Αϊ-Γιάννην, παράδοξον πράγμα συνέβη. Η θεια Μολώτα, καθώς εκάθητο έξωθεν του ναού, άμα είδε τον Κόλιαν, εταράχθη νευρικώς, εστράφη προς τον τοίχον του ναού. Η Αφέντρα, ήτις ήτον στο πλάγι της, την είδε, κι ενόησεν ότι κάτι συνέβαινε.

— Τι έχεις, θεια Μολώτα;

Η γραία της ένευσε να σιωπήση. Εν τοσούτω, αφού η συνοδεία επροχώρησεν εις το κέντρον του περιβόλου, η Μολώτα έρριψε πλάγιον βλέμμα προς το σύμπλεγμα των ανδρών, κι εκατέβασε χαμηλά την μαύρην μανδήλαν της, έκρυψε τα οφρύδια, τους κροτάφους, και με τα τσουλούφια της κόμης της, και με τα κλώνια της μανδήλας, εκάλυψε το κατωσάγονον και τα μάγουλα.

Η Αφέντρα την εκοίταζε με άπληστον περιέργειαν.

— Τι έπαθες, θεια Μολώτα; ηρώτησε και πάλιν.

— Σώπα, σ' λένε! εψιθύρισεν η Μολώτα.

Ευθύς τότε ο παπάς εισήλθεν εις τον ναΐσκον, τον οποίον ο Σταμάτης, από την ημέραν, πριν να πάγη ακόμα δια πεταλίδας και καβούρια, είχε στολίσει με δάφνας και μυρσίνας, και όστις ήστραπτεν από κοσμιότητα και καθαριότητα. Ο ιερεύς έβαλεν Ευλογητόν, και μαζί με τον ανεψιόν του άρχισε να ψάλλη το «Κύματι θαλάσσης». Η Αφέντρα, η Φωλιώ, κι αι γυναίκες και τα θυγάτρια των ποιμένων, εισήλθον εις τον ναόν, κι εκόλλησαν πολλά κηρία εις τα μανουάλια.

Η Μολώτα έμενε παραπίσω. Ήθελε να ιδή αν ο μπαρμπα-Κόλιας, ο Αλιβάνιστος, θα εισήρχετο εις τον ναόν ή όχι. Ο Κόλιας καταρχάς επέμενε να μένη έξω, επί προφάσει ότι θα εβοήθει τους δύο παραγιούς του Μπαρέκου εις το σούβλισμα και ψήσιμον των αρνίων δια τα οποία ετοίμαζαν μεγάλην φωτιάν. Ο Μπαρέκος όμως εφοβήθη μήπως «το στρίψει», και τον εβίασε να εισέλθη εις τον ναόν μαζί του, λέγων ότι «ο μουσαφίρης δεν κάνει 'πηρεσία».

Τότε η Μολώτα έμεινεν απ' έξω, μισοκρυμμένη εις τον παραστάτην της θύρας του ναού και κοιτάζουσα λαθραίως μέσα. Όταν εβγήκαν όλοι λαμπαδηφορούντες εις το ύπαιθρον, δια να κάμουν Ανάστασιν, αύτη απελθούσα εκρύβη εις την βορειανατολικήν γωνίαν, σιμά εις την θυρίδα της Προσκομιδής. Εκείθεν ήκουσε κι αυτή το «Χριστός Ανέστη».

Όταν το πλήθος εισήλθε πάλιν εις τον ναόν, με το «Αναστάσεως ημέρα», το γοργόν εμβατήριον, η Αφέντρα της Σταματρίζαινας έμεινε παραπίσω και ήλθε πλησίον της Μολώτας.

— Γιατί δεν έρχεσαι μες στην εκκλησιά; της είπε· λεχώνα είσαι;

— Σύλε, πιδί μ', ακούσεις καλό λόγο*, της είπεν η Μολώτα. Αφ' σ' εμένα.

— Μα τι έχεις;

— Τίποτα.

Επέμεινε:

— Θα μου πεις τι έχεις;

Η γραία ανένευσε* και απεμακρύνθη απ' αυτής. Η Αφέντρα ηναγκάσθη ν' απέλθη. Μετ' ολίγην όμως ώραν, όταν άρχισεν ο Ασπασμός, η Μολώτα επλησίασεν εις την θύραν του ναού κι ένευσεν εις την Αφέντραν να εξέλθη. Την έφερεν εις την ιδίαν και πριν θέσιν, αριστερόθεν του ναού.

— Τώλα, εγώ πώς θα μεταλάβου; της λέγει.

— Γιατί; τι τρέχει;

Κωνσταντίνος Παρθένης, Η Ανάσταση, 1917

— Τώλα, δε φιλούν Βγαγγέλιο κι Ανάσταση;

— Ναι.

— Πώς να πάω 'γω ν' ανησπαστώ;

— Πώς θα πας; Με τα ποδάρια, σ', είπεν η Αφέντρα.

— Είδες κείνον άθλωπο;

— Ποιον;

— Κόλια;

— Τον Αλιβάνιστο; Ε, τι;

Η Μολώτα έκυψεν, εταπείνωσε την φωνήν και είπε:

— Σαν ήμουν εγώ μικλό κολίτσι, αυτός μ' ήθελε γυναίκα. Πλιν αλλωστήσω, κι πιαστεί φωνή μου, μ' ηύλε σουλουπώματα, πηγάδι, στενό σοκάκι, μ' ε... (έκυψεν εις το ους της Αφέντρας, κι εψιθύρισε με φωνήν μόλις ακουομένην)· μ' εφίλησε...

Η Αφέντρα έπνιξε βαθύν, αργυρόηχον γέλωτα. Η γραία επανέλαβε:

— Πατέλας δεν τον ήθελε γαμπλό. Πήλα άλλον. Χήλεψα. Αυτός, είπαν, πήλε καημό, πήγε βουνά, αγλίεψε, δεν πάτησ' εκκλησιά... Εγώ έχω το κλίμα (το κρίμα);

Η Αφέντρα εννόησεν αμέσως την απλοϊκήν ευσυνειδησίαν της γραίας.

— Ε, καλά, είπε, να που τον ηύρες τώρα, στην Ανάσταση. Ώρα του Ασπασμού, της αγάπης είναι. Να σχωρεθείς, να το πεις του παπά και θα σ' αφήσει να μεταλάβεις.

Η Μολώτα ηκολούθησε κατά γράμμα την συμβουλήν της Αφέντρας. Εισήλθεν εις τον ναόν, ησπάσθη το Ευαγγέλιον και την Ανάστασιν, είτα εζήτησε συγχώρησιν από τον Κόλιαν. Ακολούθως, την ώραν του Κοινωνικού, επλησίασε μαζί με τας άλλας γυναίκας εις την βορείαν πύλην του ιερού, όπου ο ιερεύς ανέγνωσεν επί των κεφαλών των την συγχωρητικήν ευχήν, ενώ ο μικρός ψάλτης εμινύριζε* το «Σώμα Χριστού μεταλάβετε».

Μετά την Απόλυσιν, άμα οι άνδρες εξήλθον, ο Σταμάτης συναντήσας τον Κόλιαν τον εχαιρέτισε:

Ουμβέρτος Αργυρός, Ανάσταση, π. 1932

— Χριστός ανέστη, μπαρμπα-Κόλια! Καλή ώρα ήταν που σ' ηύρα χτες.

Και ο γέρων ερημίτης απήντησεν:

— Αληθώς ανέστη, βρε! Δεν είμαι αλιβάνιστος!

(1903)

ένθεν και ένθεν: από το ένα και από το άλλο μέρος.

κισσοστεφής: στεφανωμένος με κισσό.

νάμα, το: το νερό (επίσης το κρασί της μεταλήψεως).

λάλος: φλύαρος.

μινύρισμα: σιγανό κελάηδημα.

αναψυχή: ανακούφιση.

φελόνιον: ιερατικό άμφιο χωρίς μανίκια.

εκολάφισεν: ρ. κολαφίζω· χαστουκίζω, χτυπώ.

πάραυτα: αμέσως.

Μπαμπάος, Αράπης, Εξαποδώ: πρόσωπα των παραμυθιών μας.

όρδινο: ετοιμασίες (και ορδινιά).

φλάσκα: μικρό δοχείο για νερό ή κρασί, από ξύλο ή κολυκύθα· η φράση ανήκει στην παροιμία: «όπως δείχνουν τα κουκιά κι όπως μολογάει η φλάσκα, ούτε φέτος Πασκαλιά ούτε του χρόνου Πάσχα».

χώρα: η πόλη.

ένευσεν: ρ. νεύω· κάνω νεύμα, κάνω νόημα.

ορμάνι: (λ. τουρκ.), δάσος.

οφρύς: φρύδι.

ημισπουδάζοντες: μισοσοβαρά.

καλός λόγος: ο λόγος της Αναστάσεως, το Χριστός Ανέστη, η Ανάσταση.

ανένευσε: αρνήθηκε.

μινυρίζω: μουρμουρίζω.

Ταξίδι στο Τέλος του Χρόνου. A Journey to the End of Time

How's it all gonna end?  This experience takes us on a journey to the end of time, trillions of years into the future, to discover what the fate of our planet and our universe may ultimately be. A still from Melodysheep’s Timelapse of the Future.

Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πως θα είναι το τέλος του Σύμπαντος και ίσως να μην το μάθουμε ποτέ. Η πρόβλεψη των περισσότερων κοσμολόγων σήμερα είναι ότι το τέλος του Σύμπαντος δεν θα είναι ένα «μπαγκ», αλλά μια πορεία προς το απόλυτο μηδέν, μέσα από την συνεχώς επιταχυνόμενη διαστολή του. Θα μπορούσε ο ανθρώπινος πολιτισμός να επιβιώσει μέσα σ’ αυτό το εφιαλτικό μέλλον;

Ο John Boswell, σε ένα εκπληκτικό βίντεο μας δείχνει τον θάνατο του ήλιου, του σύμπαντος, όλα τα στάδια, μέχρι το απόλυτο σκοτάδι. Επιταχύνοντας το χρόνο δημιούργησε ένα κολάζ εικόνων μέχρι το τέλος όλων και το αποτέλεσμα θα σας κόψει την ανάσα. Μια εξαιρετική προσπάθεια με μαγευτικό soundtrack και πανέμορφα γραφικά που μας ταξιδεύει από το 2019 μέχρι το τέλος του Σύμπαντος και ακόμη παραπέρα με εκθετική επιτάχυνση του χρόνου. A still from Melodysheep’s Timelapse of the Future.

Στο βίντεο που ακολουθεί ο Αμερικανός σκηνοθέτης και μουσικός John Boswell, βασιζόμενος στις τελευταίες κοσμολογικές θεωρίες, μας δείχνει την εξέλιξη της Γης, του πλανητικού μας συστήματος, των κοντινών άστρων, την μοίρα του ανθρώπου και ολόκληρου του Σύμπαντος ξεκινώντας από το 2019.

We start in 2019 and travel exponentially through time, witnessing the future of Earth, the death of the sun, the end of all stars, proton decay, zombie galaxies, possible future civilizations, exploding black holes, the effects of dark energy, alternate universes, the final fate of the cosmos - to name a few. This is a picture of the future as painted by modern science - a picture that will surely evolve over time as we dig for more clues to how our story will unfold. Much of the science is very recent - and new puzzle pieces are still waiting to be found. Featuring the voices of David Attenborough, Craig Childs, Brian Cox, Neil deGrasse Tyson, Michelle Thaller, Lawrence Krauss, Michio Kaku, Mike Rowe, Phil Plait, Janna Levin, Stephen Hawking, Sean Carroll, Alex Filippenko, and Martin Rees. © Melodysheep

Πηγές: https://medium.com/the-long-now-foundation/this-is-how-the-universe-ends-c0ed0bf2e3dc - physicsgg

Το πρώτο μόριο που υπήρξε ποτέ στο σύμπαν. Elusive molecule, first in Universe, detected in space

Αμερικανοί και Γερμανοί επιστήμονες, έπειτα από δεκαετίες αναζήτησης, ανακάλυψαν για πρώτη φορά στο διάστημα το πρώτο μόριο που σχηματίσθηκε ποτέ στο σύμπαν. Illustration of planetary nebula NGC 7027 and helium hydride molecules. In this planetary nebula, SOFIA detected helium hydride, a combination of helium (red) and hydrogen (blue), which was the first type of molecule to ever form in the early universe. This is the first time helium hydride has been found in the modern universe. Credit: NASA/SOFIA/L. Proudfit/D.Rutter

Αμερικανοί και Γερμανοί επιστήμονες, έπειτα από δεκαετίες αναζήτησης, ανακάλυψαν για πρώτη φορά στο διάστημα το πρώτο μόριο που σχηματίσθηκε ποτέ στο σύμπαν. Πρόκειται για το υδρίδιο του ηλίου, η «υπογραφή» του οποίου ανιχνεύθηκε στον γαλαξία μας με τη βοήθεια του μεγαλύτερου στον κόσμο αερομεταφερόμενου επιστημονικού εργαστηρίου, του Στρατοσφαιρικού Παρατηρητηρίου για Υπέρυθρη Αστρονομία (SOFIA) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) και του Γερμανικού Αεροδιαστημικού Κέντρου.

The GREAT far-infrared spectrometer is mounted to the telescope flange of the flying observatory SOFIA, inside the pressurized cabin. © Carlos Duran/MPIfR.

Το αεροσκάφος-παρατηρητήριο SOFIA -ένα τροποποιημένο Boeing 747SP- πετάει περίπου 14.000 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της Γης και τα ευαίσθητα όργανα του στοχεύουν στο διάστημα, απαλλαγμένα από τις παρεμβολές της χαμηλότερης ατμόσφαιρας. Με τρόπο αυτό βρέθηκε το υδρίδιο του ηλίου σε ένα μικρό αλλά φωτεινό πλανητικό νεφέλωμα (NGC 7027) ηλικίας περίπου 600 ετών, το απομεινάρι ενός άστρου σαν τον Ήλιο μας, σε απόσταση 3.000 ετών φωτός από τη Γη, κοντά στον αστερισμό του Κύκνου. Στο νεφέλωμα αυτό οι συνθήκες (υπεριώδης ακτινοβολία και θερμότητα) είναι κατάλληλες για να σχηματισθεί το συγκεκριμένο μόριο.

Spectrum of HeH+ as observed with GREAT on board of SOFIA towards the planetary nebula NGC 7027.  In the underlying image from the Hubble/NICMOS camera, the sharp transition zone between the ionized HII region (white-yellow) and the cool envelope (red colour) is nicely visible. It is in this ionization front where HeH+ is formed (marked by an artist’s concept of the molecular structure). The sky area covered by the GREAT instrument with a size of 14.3 arcsec includes most of the nebula’s emission. The spectral line width of the HeH+ profile is determined by the motion of the expanding envelope. © Composition: NIESYTO design; Image NGC 7027: William B. Latter (SIRTF Science Center/Caltech) and NASA/ESA; Spectrum: Rolf Güsten/MPIfR (Nature, April 18, 2019)

Όταν το σύμπαν είχε πολύ νεαρή ηλικία και ήταν καυτό, υπήρχαν μόνο ελάχιστα είδη ατόμων, κυρίως υδρογόνου και ηλίου. Περίπου 100.000 χρόνια μετά την αρχική «Μεγάλη Έκρηξη», καθώς η θερμοκρασία είχε πλέον πέσει στους 3.700 βαθμούς Κελσίου, εκτιμάται ότι ένα άτομο ηλίου και ένα άτομο υδρογόνου συνδυάσθηκαν, δημιουργώντας τον πρώτο χημικό δεσμό, για να φτιάξουν το μόριο του υδριδίου του ηλίου. Το εν λόγω θετικά φορτισμένο μόριο (HeH+) υπάρχει και σήμερα σε ορισμένα μέρη του σύμπαντος, αλλά ποτέ έως τώρα δεν είχε εντοπισθεί, παρόλο που άλλα μεγαλύτερα οργανικά μόρια είχαν βρεθεί.

Η ανακάλυψη αποδεικνύει την ύπαρξη του στο διάστημα, η οποία έως σήμερα ήταν θεωρητική. Επιβεβαιώνεται έτσι είναι σωστή η κατανόηση των επιστημόνων για την απλή χημεία του πρώιμου σύμπαντος και πώς αυτή εξελίχθηκε στην πορεία δισεκατομμυρίων ετών στη σημερινή πολύπλοκη χημεία του.

Όταν σταδιακά τα άτομα δημιούργησαν τα πρώτα μόρια, το σύμπαν τελικά έριξε τη θερμοκρασία του. Τότε άτομα υδρογόνου μπόρεσαν να αλληλεπιδράσουν με το μόριο του υδριδίου του ηλίου και να δημιουργήσουν για πρώτη φορά το μοριακό υδρογόνο, το βασικό μόριο που είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία των πρώτων άστρων. Με τη σειρά τους, τα άστρα σχημάτισαν στο εσωτερικό τους όλα τα άλλα χημικά στοιχεία που απαρτίζουν το σημερινό κόσμο.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Ρολφ Γκούεστεν του γερμανικού Ινστιτούτου Ραδιοαστρονομίας Μαξ Πλανκ στη Βόννη, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature».

«Το μόριο κρυβόταν κάπου εκεί έξω, αλλά χρειαζόμασταν τα κατάλληλα όργανα για να κάνουμε τις σωστές παρατηρήσεις και η SOFIA ήταν σε τέλεια θέση για να κάνει κάτι τέτοιο», δήλωσε ο Γιορκ Χάρολντ Γιορκ, διευθυντής του Κέντρου Επιστήμης SOFIA στη Σίλικον Βάλεϊ της Καλιφόρνια.

Το ήλιο είναι ένα ευγενές αέριο που είναι απίθανο να συνδυασθεί με άλλο είδος ατόμου. Όμως το 1925 οι επιστήμονες κατάφεραν για πρώτη φορά να δημιουργήσουν στο εργαστήριο τους το μόριο του υδριδίου του ηλίου, «χειραγωγώντας» το ήλιο να μοιραστεί ένα από τα ηλεκτρόνια του με ένα ιόν υδρογόνου.

Scientists on the airborne observatory SOFIA detected the first type of molecule that ever formed in the universe. They found the combination of helium and hydrogen, called helium hydride, in a planetary nebula near the constellation Cygnus. This discovery confirms a key part of our basic understanding of the early universe and how it evolved over billions of years into the complex chemistry of today. Credits: NASA/Ames Research Center

Ακολούθησε η προσπάθεια να βρεθεί το ίδιο μόριο στο διάστημα και από τη δεκαετία του 1970 το συγκεκριμένο νεφέλωμα NGC 7027 είχε αποτελέσει στόχο των ερευνών, έως την τελική δικαίωση των επιστημόνων. «Είναι συναρπαστικό που για πρώτη φορά επιτέλους το είδαμε στο διάστημα. Αυτή είναι η ευτυχής κατάληξη σε μια μακρά έρευνα και διαλύει τις αμφιβολίες σχετικά με την κατανόηση μας για τις χημικές διεργασίες στο πρώιμο σύμπαν», δήλωσε ο Γκούεστεν.

Πάντως άλλοι επιστήμονες επεσήμαναν ότι καθώς βρέθηκε μόνο μια «υπογραφή» του πρωταρχικού μορίου, πρέπει για επιβεβαίωση να βρεθεί τουλάχιστον άλλη μία σε άλλο σημείο του σύμπαντος.

Πηγές: R Güsten et al, Nature, 2019, DOI: 10.1038/s41586-019-1090-x - https://www.mpifr-bonn.mpg.de/pressreleases/2019/5 - https://www.in.gr/2019/04/18/tech/proto-morio-tou-sympantos-entopistike-sto-diastima-gia-proti-fora/

Οι κατασκευαστές του Στόουνχεντζ ήταν… Μικρασιάτες. The Stonehenge builders in England came from Asia Minor

A full facial reconstruction model of a head based on the skull of Britain's oldest complete skeleton on display during a screening event of The First Brit: Secrets Of The 10,000 Year Old Man at The Natural History Museum, in London. Scientists say a wave of migrants from a region that is now Greece and Turkey arrived in Britain some 6,000 years ago and virtually replaced the existing hunter-gatherer population, according to a study published Monday April 15, 2019, in the journal Nature. According to Nature, genetic samples of ancient remains show there was little interbreeding between the newcomers and the darker-skinned foragers that had inhabited the British Isles for millennia. (Jonathan Brady/PA via AP, File)

Δεν φθάνει το χάος του Brexit, ένα νέο πλήγμα -επιστημονικό αυτή τη φορά- έρχεται να κάνει τα πράγματα χειρότερα για την πατροπαράδοτη βρετανική υπερηφάνεια. Οι κατασκευαστές του διάσημου μνημείου του Στόουνχεντζ, που αποτελεί καμάρι κάθε καλού Άγγλου και γενικότερα Βρετανού, φαίνεται πως κατάγονταν από τα παράλια της Μικράς Ασίας και την Ανατολία, σύμφωνα με μια νέα γενετική έρευνα.

The chaos of Brexit is not coming, a new blow – this time scientifically – will make the traditional British pride even worse. The builders of the famous Stonehenge monument, which is generally the pride of every good Englishman and Briton, seem to have come from the shores of Asia Minor and Anatolia, according to a new genetic study. The Coldrum stones in Kent date back to the Neolithic period, people were only just beginning to farm the land. It is thought these stones rest on the site of a communal tomb. Image: Brian Fuller via CC BY-ND 2.0.

Οι πρόγονοι των κατασκευαστών του Στόουνχεντζ ήσαν αγρότες που, ξεκινώντας το ταξίδι τους προς τα δυτικά από την περιοχή της σημερινής Τουρκίας και της ανατολικής ακτής του Αιγαίου, αφού διέσχισαν τη Μεσόγειο, έφθασαν στην Ιβηρική και από εκεί -μέσω Γαλλίας- κατέληξαν στη Βρετανία περίπου το 4.000 π.Χ. Γρήγορα, λόγω και του πολύ μεγαλύτερου αριθμού τους, αντικατέστησαν τους ντόπιους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες, με εξαίρεση τη Δυτική Σκωτία.

Construction on Stonehenge probably began about 3,000BC

Οι απόγονοί τους κάποια στιγμή, περί το 3.000 π.Χ., άρχισαν να κτίζουν το μνημείο του Στόουνχεντζ, για λόγους που δεν είναι απολύτως σαφείς μέχρι σήμερα.

Museum staff examine the skeleton of Cheddar Man, which dates to the Mesolithic period. Ancient DNA from Cheddar Man has helped Museum scientists paint a portrait of one of the oldest modern humans in Britain.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Ίαν Μπαρνς του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου και τον Μαρκ Τόμας του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου (UCL), που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature Ecology & Evolution», σύμφωνα με το BBC και τη βρετανική «Ιντιπέντεντ», ανέλυσαν και συνέκριναν το DNA 47 νεολιθικών σκελετών (ηλικίας 4.500 έως 6.000 ετών) που έχουν βρεθεί στη Βρετανία, έξι σκελετών κυνηγών-τροφοσυλλεκτών της προηγούμενης μεσολιθικής περιόδου (ηλικίας 6.000 έως 11.600 ετών), καθώς και DNA από σύγχρονους Ευρωπαίους.

A model of what Cheddar Man might have looked like, rendered by Kennis & Kennis Reconstructions © Tom Barnes/Channel 4.

Η μετανάστευση στη Βρετανία ήταν απλώς ένα παρακλάδι μιας ευρύτερης μετανάστευσης πληθυσμών από την Ανατολία, που έφεραν μαζί τους στη Δύση τη γεωργία και άλλες καινοτομίες. Μέχρι τότε η Ευρώπη και βεβαίως η αποκομμένη Βρετανία κατοικείτο από μικρές διάσπαρτες ομάδες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών. Η μαζική μετανάστευση είχε δύο βασικούς κλάδους: ο βόρειος ακολούθησε τους ποταμούς Δούναβη και Ρήνο έως την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη, ενώ ο νότιος ή μεσογειακός έφθασε έως τη Δυτική Ευρώπη, είτε παραλιακά, είτε «πηδώντας» από νησί σε νησί με πλοιάρια, μέσω της σημερινής Ελλάδας, Ιταλίας και νότιας Γαλλίας.

A facial reconstruction of Whitehawk Woman, a 5,600-year-old Neolithic woman from Sussex. The reconstruction is on show at the Royal Pavilion & Museum in Brighton. ROYAL PAVILION & MUSEUM, BRIGHTON

Η νέα γενετική ανάλυση δείχνει ότι οι νεολιθικοί Βρετανοί, που εισήγαγαν τη μεγαλιθική αρχιτεκτονική και -μεταξύ άλλων- έχτισαν το Στόουνχεντζ, προέρχονταν κυρίως από το δεύτερο μεσογειακό κλάδο. Προς το τέλος της νεολιθικής περιόδου, περίπου το 2.450 π.Χ., οι απόγονοι των πρώτων γεωργών στη Βρετανία αντικαταστάθηκαν με τη σειρά τους σχεδόν ολοκληρωτικά από ένα άλλο πληθυσμό, γνωστό ως Bell Beaker, που είχε μεταναστεύσει επίσης από την ηπειρωτική Ευρώπη.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41559-019-0871-9 - https://phys.org/news/2019-04-aegean-farmers-hunters-ancient-britain.html - http://www.nhm.ac.uk/discover/news/2019/april/neolithic-britain-where-did-the-first-farmers-come-from.html - https://www.tovima.gr/2019/04/17/inbox/apokalypsi-oi-kataskeyastes-tou-stoounxentz-itan-mikrasiates/

Λίμνες μεθανίου με βάθος πάνω από 100 μέτρα στον Τιτάνα. Deep and methane-rich lakes on Titan

Radar data from NASA’s Cassini spacecraft have revealed that small lakes in the northern hemisphere of Saturn’s hazy moon Titan are surprisingly deep (approximately 330 feet, or 100 m), perched atop hills and filled with methane. The findings, reported in two papers in the journal Nature Astronomy, also provide new information about the way liquid methane rains on, evaporates from and seeps into Titan. This near-infrared, color view from Cassini shows the sun glinting off of Titan's north polar seas. Image credit: NASA/JPL-Caltech/Univ. Arizona/Univ. Idaho

Είναι ένας κόσμος όπου συχνά βρέχει, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται λίμνες, μερικές από τις οποίες, παρόλο που βρίσκονται σε μεγάλους λόφους, έχουν βάθος πάνω από 100 μέτρα. Μοιάζει με τη Γη, αλλά είναι ο Τιτάνας, ο μεγάλος δορυφόρος του Κρόνου, και οι λίμνες του δεν περιέχουν νερό, αλλά υγρό μεθάνιο, το οποίο πέφτει σαν βροχή από τον ουρανό.

Δύο νέες επιστημονικές εργασίες, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό αστρονομίας «Nature Astronomy», παρουσιάζουν νέες εκτιμήσεις, οι οποίες προέκυψαν από την ανάλυση των στοιχείων, που συνέλεξε το σκάφος Cassini της NASA, προτού ολοκληρώσει την πολυετή αποστολή του το 2017 με μια βουτιά θανάτου στον Κρόνο.

Οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μερικές από τις λίμνες υγρών υδρογονανθράκων του εξωτικού δορυφόρου, αν και έχουν διάμετρο μόνο μερικών δεκάδων χιλιομέτρων, είναι απρόσμενα βαθιές, ενώ άλλες είναι ρηχές (με βάθος μόνο μερικών εκατοστών) και εποχικές, με αποτέλεσμα να εξατμίζονται ή να στραγγίζουν κατά περιόδους.

Ο Τιτάνας και η Γη είναι τα μόνα σώματα του ηλιακού μας συστήματος, όπου έχουν βρεθεί μόνιμες υγρές επιφάνειες, όπως λίμνες, ποτάμια και θάλασσες. Η διαφορά με τη Γη είναι ότι ο υδρολογικός κύκλος του Τιτάνα βασίζεται στους υγρούς υδρογονάνθρακες, όπως το μεθάνιο και το αιθάνιο. Στη Γη αυτοί οι υδρογονάνθρακες συνήθως βρίσκονται σε αέρια μορφή, αλλά στον Τιτάνα, λόγω των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών του, συμπεριφέρονται σαν υγρά.

An artist’s rendering of the surface of Saturn’s largest moon, Titan. Image credit: Benjamin de Bivort, debivort.org / CC BY-SA 3.0.

Ορισμένοι επιστήμονες δεν αποκλείουν την πιθανότητα ύπαρξης περασμένης ή και τωρινής ζωής στον Τιτάνα, μέσα στις λίμνες των υδρογονανθράκων του. Ο Τιτάνας, με διάμετρο περίπου 5.150 χιλιομέτρων, μεγαλύτερος και από τον πλανήτη Ερμή, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος δορυφόρος του ηλιακού μας συστήματος, μετά τον Γανυμήδη του Δία. Έχει τη μεγαλύτερη γεωλογική ομοιότητα με τη Γη από κάθε άλλο σώμα, ακόμη και από τον Άρη, καθώς διαθέτει θάλασσες, λίμνες, νησιά, ποτάμια, φαράγγια, αμμόλοφους, υπόγεια σπήλαια κ.α.

Η NASA εξετάζει σοβαρά την πιθανότητα να στείλει ένα drone στον Τιτάνα με την αποστολή Dragonfly, που -αν υλοποιηθεί- θα εκτοξευθεί το 2025 και θα φθάσει στο μυστηριώδη μακρινό δορυφόρο μετά από εννέα χρόνια.

Πηγές: Nature Astronomy - https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=7378 - http://www.kathimerini.gr/1019773/article/epikairothta/episthmh/limnes-me8anioy-me-va8os-panw-apo-100-metra-ston-titana-toy-kronoy

Ο κοντινότερος στη Γη εξωπλανήτης μπορεί να έχει και γείτονα. A new super-Earth may orbit the star next door

Ερευνητές ανίχνευσαν έναν υποψήφιο (προς το παρόν μη επιβεβαιωμένο) πλανήτη, τον Proxima c, ο οποίος φαίνεται να περιφέρεται γύρω από τον Εγγύτατο του Κενταύρου, τον μικρό αχνό ερυθρό νάνο σε απόσταση μόνο 4,2 ετών φωτός από τον δικό μας πλανήτη. Subtle shifts in the motion of the nearby star Proxima Centauri suggest that it may host not one but two alien worlds. Tiny spacecraft speed toward the planet Proxima Centauri b in an illustration of the Breakthrough Starshot initiative. Astronomers now think that Proxima b has a sibling: a super-Earth that may orbit the same red star just over 4 light-years away. ART DIRECTION: JASON TREAT, NGM STAFF; SEAN MCNAUGHTON. SOURCE: BREAKTHROUGH INITIATIVES; ZAC MANCHESTER, STANFORD UNIVERSITY

Ο κοντινότερος στη Γη εξωπλανήτης, ο Proxima b, μπορεί να έχει και γείτονα. Ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Τορίνο και της Κρήτης ανακοίνωσαν σε επιστημονικό συνέδριο στις ΗΠΑ ότι ανίχνευσαν έναν υποψήφιο (προς το παρόν μη επιβεβαιωμένο) πλανήτη, τον Proxima c, ο οποίος φαίνεται να περιφέρεται γύρω από τον Εγγύτατο του Κενταύρου, τον μικρό αχνό ερυθρό νάνο σε απόσταση μόνο 4,2 ετών φωτός από τον δικό μας πλανήτη.

Ο Μάριο Νταμάσο του Πανεπιστημίου και του Αστεροσκοπείου του Τορίνο, ο Φάμπιο Ντελ Σόρντο, μεταδιδακτορικός ερευνητής του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, και οι συνεργάτες τους, που έκαναν τη σχετική ανακοίνωση στο συνέδριο Breakthrough Discuss του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια (δεν έχει υπάρξει ακόμη επιστημονική δημοσίευση), χρησιμοποίησαν το όργανο HARPS ενός τηλεσκοπίου του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή.

The red light of the star Promixa Centauri falls over the surface of the planet Proxima b in an illustration. © Photo illustration by ESO, M. Kornmesser

Ο ήδη γνωστός εξωπλανήτης Εγγύτατος (Proxima) b, που ανακαλύφθηκε το 2016, έχει περίπου το μέγεθος της Γης και κινείται στη φιλόξενη για ζωή ζώνη πέριξ του άστρου του, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να διαθέτει υγρό νερό στην επιφάνειά του. Προς το παρόν, όμως, είναι άγνωστο κατά πόσον όντως ο πλανήτης αυτός διαθέτει συνθήκες κατάλληλες για την ανάπτυξη και επιβίωση κάποιων μορφών ζωής.

Ο υποψήφιος γειτονικός εξωπλανήτης Εγγύτατος (Proxima) c φαίνεται να είναι ένας αφιλόξενος και πολύ κρύος κόσμος για τη ζωή. Έχει εκτιμώμενη μάζα τουλάχιστον εξαπλάσια εκείνης της Γης, είναι συνεπώς μια υπερ-Γη.

Βρίσκεται σε απόσταση περίπου μιάμισης αστρονομικής μονάδας από το άστρο του, τον Εγγύτατο του Κενταύρου (μια αστρονομική μονάδα είναι η μέση απόσταση Γης – Ήλιου), ενώ η μέση θερμοκρασία του υπολογίζεται σε μείον 234 βαθμούς Κελσίου, πολύ χαμηλή για να αναπτυχθεί ζωή.

Ο εξωπλανήτης χρειάζεται περίπου 1.900 μέρες (η διάρκεια του έτους του) για να διαγράψει μια πλήρη περιφορά γύρω από το άστρο του.

Οι Νταμάσο και Ντελ Σόρντο πάντως, σύμφωνα με το Scientific American και το Space.com, τόνισαν ότι μέχρι στιγμής πρόκειται μόνο για υποψήφιο εξωπλανήτη.

Proxima B Planet, Orbiting Proxima Centauri, a Red Dwarf Star.

Η επιβεβαίωσή του μπορεί να γίνει με το ίδιο ή άλλα επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια. Αν όντως ο Proxima c υπάρχει, υπάρχει πιθανότητα να φωτογραφηθεί από τα μελλοντικά ισχυρότερα τηλεσκόπια.

Πηγές: https://www.nationalgeographic.com/science/2019/04/proxima-c-new-super-earth-may-orbit-star-next-door-proxima-centauri/ - https://www.tovima.gr/2019/04/15/science/o-kontinoteros-sti-gi-eksoplanitis-mporei-na-exei-kai-geitona/