Δημήτρης Λιαντίνης, «Ιδέ ο δάσκαλος»

Bernardo Strozzi, Eratosthenes Teaching in Alexandria, c. 1635 

Εν αρχή ην ο δάσκαλος. Μη ο δάσκαλος η φύση θα ήταν, δε θα ήταν όμως οι κοινωνίες. Θα υπήρχε ο χρόνος, αλλά δε θα υπήρχε η ιστορία. Και στο βασίλειο των ζωντανών ήχων θα άκουγε κανείς την κραυγή, τα χουγιαχτά, τα συνθήματα. Δε θα άκουγε όμως ούτε θα 'βλεπε τη φωνή, τα γράμματα της γραφής, τις συμφωνίες και τους χορούς.

Γιατί; Απλά, γιατί ο δάσκαλος είναι που μεταμορφώνει τον εγκέφαλο του ζώου σε νου του ανθρώπου. Αυτός κατορθώνει ώστε η ματιά του καθένα μας να μη μένει βλέμμα βοδιού, αλλά να γίνεται βιβλίο ανοιχτό να το διαβάζεις. Επεξεργάζεται το πετσί της κεφαλής μας και δημιουργεί πρόσωπο. Η δουλειά του δάσκαλου είναι ο αθέρας της βυρσοδεψίας. Και στο τέλος-τέλος ο δάσκαλος θωπεύει και μαλάζει έτσι το σώμα και την ψυχή μας, ώστε από τη στέρησή μας αποστάζεται το κλάμα, και από την πλησμονή κορφολογιέται το γέλιο μας.

Τα ζώα και τα φυτά δε γελούν ούτε δακρύζουν. Γιατί τους λείπει ο δάσκαλος. Έτσι δεν έμαθαν ποτές ότι στον ενόργανο κόσμο πέρα από τη σφαίρα του βιολογικού ανοίγεται ο φωτεινός ορίζοντας του πνεύματος. Ο θυμός, δηλαδή οι επιθυμίες, τα πάθη, η φαντασία, ο λόγος.

Ο δάσκαλος είναι ο φυτουργός και ο σπορέας του λόγου. Εκείνου του λόγου που το τέταρτο Ευαγγέλιο τον αναφέρει στο θεό.

Magritte, La Durée poignardée, 1938

Χωρίς το δάσκαλο ο λόγος θα σάπιζε άχρηστος μέσα στο έλος του κρανίου μας. Όπως σαπίζει άχρηστο το τραίνο που ρεμίζαρε για πάντα στο σταθμό. Και το καράβι, το GLORIA MUNDI ή το ANCA, αν δεν το ταξιδέψει ο καπετάνιος του. Και όπως σκεβρώνει άφτουρη η νύφη που έμεινε αγεώργητη από τον άντρα. Ο ιερός τρόμος της παρθενίας της σιγά-σιγά κακοβολεί, ωσόπου στο τέλος γίνεται ένα τεφρό δίχτυ αράχνης.

Μ’ ένα λόγο, ο δάσκαλος είναι ο ποιητής του ανθρώπου. Με την ίδια κυριότητα που ο ποιητής του κόσμου είναι ο θεός. Χωρίς το δάσκαλο το πνεύμα που πνέει (1) θα παραπόμενε άψυχος άνεμος. Γαρμπής, δηλαδή, πουνέντες σοροκάδα και παγωμένος Σκίρωνας. Και θα φυσούσε μάταια στις άκριες των βουνών στις φυλλωσιές, στα συστήματα των υδάτων.

Αν έλειπαν οι δάσκαλοι, η γη μας θά ‘ταν τυφλή. Και το σύμπαν ανυπόστατο.

Μια θεωρία των κοσμολόγων, εντελώς σύγχρονη, μιλάει για την περίφημη ανθρωπική αρχή (anthropical principle). Ο μόνος σκοπός που δημιούργησε τον κόσμο, λέει, και το μόνο νόημα που έχουν οι άπειροι χώροι των άστρων, των γαλαξιών και των αντισυμπάντων είναι με την εξέλιξη να οδηγηθούν τα όντα εκεί, ώστε από την ευγλήνη τα μαλάκια και τα χορδωτά να υψωθούν στον άνθρωπο της Αλταμίρας. Και από τον πρωτόγονο των σπηλαίων στον αστροφυσικό και τον κοσμολόγο. Για να σπουδάσουν οι τελευταίοι το σύμπαν, να το φωτίσουν, και να το εξηγήσουν. Οσόπου μια μέρα να φτάσουμε στο σημείο να ειπούμε:

Αυτός είναι ο κόσμος. Και ο νους του ανθρώπου έφτασε να τον κατανοήσει. Με την κατανόηση αυτή συντελέστηκε ταυτόχρονα του σύμπαντος ο καταξιωμός και η δικαίωση.

Einstein with Edwin Hubble, in 1931, at the Mount Wilson Observatory in California, looking through the lens of the 100-inch telescope through which Hubble discovered the expansion of the universe in 1929. Courtesy of the Archives, Calif Inst of Technology.

Και θυμηθείτε: Ο Νεύτων, ο Χάμπλ, ο Αϊνστάιν και οι άλλοι που μίλησαν στο τηλέφωνο με το θεό ήσαν όλοι τους δάσκαλοι.

Έτσι ορίζεται ο λόγος και η τιμή του δάσκαλου. Το τιμολόγιο όμως με το οποίο κοστολογούν το έργο του οι εξουσίες και οι αρχές πρώτα και ύστερα το άκριτο πλήθος είναι αλλιώτικο. Αλλίμονο! Άχρηστο για τις εφορείες.

Περιγράφω το σημείο που κράτησε η ακηδία, η παραχάραξη, η στρέβλωση, η τυποποίηση, ο ευτελισμός. Και κάμανε το κακό.

Έτσι, ενώ η δουλειά του δάσκαλου είναι να τεχνουργεί ανθρώπους· ενώ αναλώνεται τίμια να ετοιμάζει πλάσματα που θα ζήσουν όχι στη φύση αλλά στον πολιτισμό, όχι στη ζούγκλα αλλά στην πόλη· ενώ όλοι οι άνθρωποι που πλάθει ο δάσκαλος κάνουν ο καθείς το δικό του επάγγελμα, και είναι ο καθείς μία ψηφίδα στο ενιαίο ψηφιδωτό της οικονομίας της αγοράς της πολιτείας, εμείς με τον καιρό εχάσαμε τον ιδρυτικό χαρακτήρα της λειτουργίας του δάσκαλου. Και τη δουλειά του την επήραμε σα μία από τις πολλές δουλειές των ανθρώπων. Ένα επάγγελμα ρουτίνας. Μια μονάδα εργασίας όμοια με τις άλλες βλέπουμε και στο δάσκαλο.

Giovanni Domenico Tiepolo, Head of a Philosopher with a Red Hat. 18th century

Εξεχάσαμε, δηλαδή, ότι στο ψηφιδωτό των επαγγελμάτων ο δάσκαλος δεν είναι η μια ψηφίδα ανάμεσα στις άλλες. Αλλά είναι ο καλλιτέχνης νους ο κοσμητικός και ο επόπτης που φιλοτεχνεί ολόκληρο το ψηφιδωτό.

Δημιουργεί, δηλαδή, ανθρώπους κατά την έννοια ότι τους αποσπά από τη δικαιοδοσία του φυτού και του ζώου. Και τους υψώνει στην οντολογική μοναδικότητα του νοήμονος πλάσματος.

Γιατί αυτή είναι η δουλειά του δάσκαλου. Να δουλεύει το μυαλό, όπως ο καλαντζής δουλεύει το καλάι. Και να παράγει ανθρώπους όπως ο χαλκιάς κατασκευάζει χαλκώματα. Ενώ όλοι οι άλλοι χρησιμοποιούν το μυαλό τους σαν όργανο και παράγουν προϊόντα. Όλα δευτερογενή, και για του βίου τη μηχανή. Βιομηχανία, πες.

Magritte, La Reproduction interdite, 1937

Ετούτη η υποβάθμιση της φύσης και της δουλειάς του δάσκαλου, η πτώση του από τη θεία λειτουργία της αρχικότητας στην ταπεινή χειρωναξία της επανάληψης, σημάδεψε το πρώτο μεγάλο λάθος στην παιδεία. Και μέσα στην ιστορία και τον πολιτισμό αντίστρεψε το νόημα των πραγμάτων.

Εννοώ ότι καταργήθηκε η αυστηρότητα στην επιλογή του υλικού, και η αυστηρότητα στη μέθοδο και στις σπουδές που θα δώσουν τον άξιο δάσκαλο. Από τους παλιούς χρόνους κοιτίδα των παιδαγωγών ήταν η τάξη των απελεύθερων και των δούλων. Και μάλιστα των πονηρών δούλων και των κακών. Τους αγαθούς και τους άξιους δούλους, λέει ο Πλούταρχος, τα αφεντικά τους προόριζαν για τις σπουδαίες δουλειές. Καπετάνιοι, διαχειριστές, οικονόμοι, επιστάτες, σύμβουλοι (2).

Σήμερα φτάσαμε στην αμμοποίηση των βουνών. Δάσκαλος πια ημπορεί να γίνεται ο καθένας, όμοια όπως ο καθένας ημπορεί να γίνεται αρβυλοποιός, αιγογαλακτοπώλης, λεμβούχος, χατζής, μελισσοκόμος, μαγειροϋπάλληλος, αεριτζής, εντεροπώλης, λουλουδάς ή πετροκόπος.

Ξεχάσαμε, δηλαδή, ότι ο δάσκαλος από την άποψη της σπουδαιότητας και της ευθύνης είναι ένας εργάτης στο επίπεδο του νομοθέτη, του φύλακα στρατηγού, του κυβερνήτη, του γιατρού σωτήρα.

Magritte, Le Principe du plaisir, 1937

Ακριβέστερα είναι ένα σκαλί πάνω από όλους αυτούς. Γιατί ο δάσκαλος είναι ο πυρφόρος της γνωστικής συνείδησης. Η λειτουργία που τελεί είναι θεία. Η μόνη θεία λειτουργία σε γη και ουρανό.

Έτσι πορεύτηκαν τα πράγματα με την κοινωνική υποβάθμιση του δάσκαλου. Με την οικονομική απροθυμία, την κατασκευαστική του προχειρότητα, την πλημμελή του συντήρηση.

Άγαλμα του Λυκούργου στο Δικαστήριο Βρυξελλών. Nineteenth-century statue of Lycurgus at the neoclassical Palais de Justice in Brussels, Belgium.

Και με τον τύφο και τον οίκτο, το χάζι και το μώμο, και την κυρίαρχη απρονοησία μας σε όλες τις εποχές και σε όλες τις χώρες. Η μόνη εξαίρεση είναι ο Λυκούργος που έχτισε τη νομοθεσία της Σπάρτης και τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Γιατί ο Λυκούργος στην παιδεία είχε εναποθέσει το Α και το Ω της πολιτείας.

Ωσόπου πια σήμερα έχουμε πλάσει σταθερό το δείγμα του δάσκαλου. Μια αξιοδάκρυτη σώρεψη από μαζώματα, κι ένα ριντίκολο ηχηρό.

Another brick in the wall – Pink Floyd resonating with the learners need for liberty.

Είναι ο σχολαστικός, ο ταβλαδόρος και ο αργόσχολος, ο καματερός στην παραπαιδεία, ο οσφυοκάμπτης, ο ψοφοδεής και ο ληρολόγος, ο δευτεροτριτοβάθμιος και ψιλικανζτής δάσκαλος. Μίζερος και κακομοίρης, με την ομπρέλα και το γιλέκο, και με το ξεβλαστωμένο χαμόγελο. Είναι ο αεί πενόμενος και ο μύωψ, με τα ραιβά σκέλη και τα βρώμικα νύχια, που, όπως είπε κάποιος, ποτέ του δεν είχε ερωμένη ούτε ιδέα.

Οι περήφανοι δάσκαλοι εστάθηκαν πάντα η εξαίρεση. Μιλάμε για τους δυνατούς και τους πόριμους. Τους ικτίνους και τα γεράκια, τους καλουργούς και καλλιτέχνες και καλλικράτες δασκάλους, που κάτω από την ταπεινή καροσσερί της Φάου-Βε κρύβουνε προσεχτικά τη μηχανή της Πόρσε.

Αυτός όμως ο εξαίρετος τύπος του δάσκαλου, που με τα πλούσια κοιτάσματα της φυσικής δωρεάς του πετυχαίνει να σβήνει το κατάδικο κοινωνικό στίγμα της συντεχνίας του, δεν είναι το θέμα μας εδώ. Γιατί ‘ναι η εξαίρεση. Και η εξαίρεση είναι δουλειά της ποίησης. Ενώ της επιστήμης η δουλειά είναι ο κανόνας.

Εκείνοι από μας που ρωτούν για την κακή και ψυχρή μέρα του δάσκαλου είναι οι ίδιοι που ρωτούν και τα άλλα άβολα ερωτήματα:

Nicole Eisenman, The Triumph of Poverty, 2009

Γιατί, λόγου χάρη, τον κόσμο τον κυβερνάει σήμερα αυτό το παγκόσμιο λόμπυ των αλητών; Γιατί σε διαστήματα τακτά οι φτωχοί και οι ανίδεοι άνθρωποι πρέπει να γίνουνται κρέας για τα κανόνια; Γιατί υπάρχουν από δω οι σαρδανάπαλοι και οι άλλοι ασελγομανείς, και από κει οι σκυλόσιτοι που παραμονεύουν το κόκκαλο από την πλούσια τράπεζα του έγκριτου ληστή και του έγκριτου κλέφτη; Γιατί τα πυρηνικά οπλοστάσια; Γιατί οι σφηκοφωλιές πόλεις, οι οχετοί λιμένες, και οι θάλασσες χαβούζες; Γιατί νυστάζουν τα πουλιά; Και γιατί τα λουλούδια πάψανε να μοσχοβολούν στη γυάλα; Γιατί πέθανε ο θεός; Που είπε ο μεγάλος ερημίτης (3).

Ερωτάμε για το παράλογο, γιατί ξεχάσαμε του παραλογισμού τους το λόγο. Ότι φροντίσαμε, δηλαδή, να κατεβάσουμε το δάσκαλο από το φυσικό του πρωτάτο στα στερνά και στα έσχατα της υπόληψης και της ζωής.

Δεν ταξινομείται η παιδεία. Κι όσο τη λογαριάζουμε σαν επένδυση ανάμεσα στις άλλες, έστω και την πιο σημαντική, τόσο θα συνεχίζουμε να τελούμε σε σύγχυση φρενών. Έτσι, ώστε να μπερδεύουμε το ψάρι με τον ψαρά που το ψάρεψε.

Αυτός είναι λοιπόν ο ρεκάζοντας δάσκαλος, ο τσαλαπατημένος από την κοινωνική του μειονεξία. Και από το καπέλωμα των συρμών της εποχής μας, που ορμούν και χύνουνται στην παιδεία όπως ο άνεμος στα σκισμένα πανιά. Και από τις ντιρεκτίβες των κέντρων απόφασης, που μετατρέπουν τα σχολεία σε εργοστάσια μαζικής κατασκευής ανθρωπάριων.

Σα μονάδα ατομική, μέσα στην τάξη που είναι ο διαπιστεμένος του χώρος, τίποτα δεν εμποδίζει το φωτισμένο δάσκαλο να σκορπίζει στους μαθητές του το φως.

Και θα φωτίζει με φως φυσικό, για να ιδρύει φυσικούς ανθρώπους, όταν με τη διδασκαλία του χτίζει το αληθινό μέσα στο παιδί, και γκρεμίζει το ψεύτικο. Αυτές είναι οι δύο εντολές που πάνω τους κρέμουνται οι νόμοι και οι προφήτες της παιδείας. Να χτίζεις στο μάρμαρο της γνώσης, και να γκρεμίζεις την αχεροπλιθιά της πρόληψης.

Σωστή παιδεία θα ειπεί να μαθαίνεις στους νέους τη ζωή, και να τους ξεμαθαίνεις τις δεισιδαιμονίες που από νήπια τους περνάει μια παράδοση άρρωστη μέσα από την οικογένεια, την κοινωνία, την πολιτεία, την εκκλησία, τα μέσα ενημέρωσης, και τους άλλους παράγοντες της αγωγής.

Το ένα λοιπόν είναι να ριζώσουμε τον νέο στη ζωή. Το άλλο να ξεριζώσουμε από μέσα του την ψευτιά.

Μαθαίνουμε για τη ζωή. «Discimus vitae», που έλεγε ο Σενέκας, θα ειπεί πως κάθε γνώση που περνάμε στο παιδί, και κάθε δεξιότητα που του αναπτύσσουμε είναι δεμένα με την πραγματικότητα όπως το νύχι με το κρέας. Όχι θεωρίες και λόγια. Όχι τα άψυχα και τα νοερά σκύβαλα των βιβλίων, που ούτε καταπίνουνται ούτε μασιούνται. Ξέρεις, έξω από τον Ρωμανό τον Μελωδό του συναξαριστή, άνθρωπο άλλο που να πήρε κομμάτι χαρτί και να το κατάπιε, για να φωτιστεί και να μάθει; Εγώ δεν ξέρω.

Μάθηση δίκαιη και σωστή, σημαίνει ζωντάνεια, αμεσότητα, σφυγμός μαστιγωμένος, κρούση κατά μέτωπο με τα πράγματα. Σημαίνει να πίνουμε στο ποτήρι το ίδιο μας το αίμα.

Μη λησμονούμε πως ο τελευταίος στόχος κάθε παιδείας είναι να διαπλάσει έτσι τον νέο, ώστε την ορισμένη στιγμή που θα αποδοθεί στο στίβο της ζωής να μπορεί να προσαρμόζεται στην άγρια ανάγκη των πραγμάτων και των ανθρώπων. Ωσάν ξαφνικά να τον πετάξουμε, πες, Ρομβισόνα Κρούσο στο νησί. Και να του ειπούμε:

Τώρα ψάξε να βρεις τον τρόπο για να ζήσεις. Νίκα την πείνα και τη δίψα σου, το κρύο και τη μοναξιά. Νίκα την απειλή του ουρανού και της θάλασσας, και τον αρχέγονο τρόμο της ύπαρξης. Αυτό σημαίνει το «discimus vitae». Ο δάσκαλος νά ‘ναι η δύναμη, πράξη ο μαθητής, και το σχολειό γιορτή.

Αννίμπαλε Καρράτσι, Η εκλογή του Ηρακλή, 1596

Όμως αυτό ακριβώς το σημείο είναι ο κόμπος, και στο δρόμο του Ηρακλή ο σταυρός. Εδώ προβάλλει η ανάγκη θα διαλέξεις ανάμεσα στο σωστό και στο λάθος. Γιατί το πλήθος οι δάσκαλοι δε μαθαίνουν τα παιδιά για τη ζωή και την πράξη, αλλά για το σχολειό και τα βιβλία. Εγώ σου τα λέω, για να τα ειπώ. Και συ μη σώσεις να τα μάθεις!…

Το αντίθετο στο «discimus vitae» είναι το «discimus scholae». Να μαθαίνουμε για το σχολειό. Τι σημαίνει τούτο το παλιό ευαγγέλιο; Τι σημαίνει ο τύπος χωρίς την ουσία;…

Η πρώτη εντολή είναι να χτίζουμε την ψυχή του παιδιού στην πέτρα της ζωής. Η δεύτερη να καθαρίζουμε από μέσα του τη σκουριά των προλήψεων.

Χωρίς να το ξέρουμε και χωρίς να το εννοούμε, από τα γεννοφάσκια του φιδοζώνουμε το παιδί με δεισιδαιμονίες προλήψεις και μαγικούς κατάδεσμους. Και με τα δηλητήρια αυτά πνίγουμε την ψυχή του. Όπως τα ζιζάνια και τα άλλα αγριόχορτα πνίγουν το στάρι.

Λερναία Ύδρα είναι οι προλήψεις. Και Λεβιάθαν που καταπίνει τις θάλασσες. Φορτώνουμε στη ράχη του νέου ανθρώπου την άρρωστη φαντασία μας, τις ψευτιές, την άγνοια, την ηθική μας απολίθωση, τις έντρομες παραστάσεις και όλο τον καταποντισμένο αταβισμό των προγόνων. Και το αναγκάζουμε να σηκώσει στον ώμο αυτό το γιουσουρούμ της αχρηστίας και της οξείδωσης, όπως εσήκωνε ο αρχαίος τιτάνας τον ουρανό.

Ο μύθος του Άτλαντα εδώ βρίσκει την πιο πιστή και την πιο μακάβρια απομυθοποίησή του. Τα καημένα τα παιδιά. Στο όνομα και στο άδικο της μωρίας μας, όλα τους με το φυσερό στο στήθος και τις κνήμες ετοιμόρροπες και πρησμένες, γίνουνται μικροί μάταιοι Άτλαντες.

Kees van Dongen, La Prière du Pape

Στα «Ψηλά Βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου χάθηκε στα 1917 ένα παιδί στο δάσος. Και ο Χατζιδάκις, ο σοφός γλωσσολόγος, αγανάχτησε, γιατί ο συγγραφέας του Αναγνωστικού λησμόνησε να το βάλει να προσευχηθεί. Για να κατέβει ο θεός από τα ύψη, να το πιάσει από το χέρι, και να το ξαναφέρει στον καταυλισμό. Μα είναι συλλογισμοί και προτάσεις επιστήμονα αυτές; Ή κοάσματα βατράχου;

Στην Αλβανία του Ελληνικού ’40 η Παναγιά της Ελλάδας πολέμησε τη Μαντόνα των Ιταλών. Την πήρε του κυνηγού και της έδωκε έναν σκοτωμόν, όπως θά ‘γραφε ο Μακρυγιάννης, που ακόμη τρέχει και κλαίει. Ιδού ο τρόπος να ανταγωνιστούμε σήμερα και να συντρίψουμε τη FIAT με τις βιομηχανίες της κουβαρίστρας και της τσατσάρας.

Αυτά είναι δουλειές και καμώματα για τους Βουσμάνους, φίλε. Αυτά και τα άλλα συναφή τους. Βασκανίες ξεματιάσματα, αστρολογία, τσαρλατανιά και λωποδύτες. Ευχές και κατάρες, θεοί διάβολοι άγγελοι και φαντάσματα. Τελώνια τούλπες και δαιμονικά, το χερικό και το ποδαρικό, η μυρωδιά, το θυμίαμα και το λιβάνι. Λιτανείες για την ανεβροχιά, σταυροκοπήματα και μετάνοιες, φυλαχτά γκόλφια, κόκαλα χάντρες νυχτερίδες, και το τετράφυλλο τριφύλλι.

Στον Αη-Γιώργη της Φιλιππιάδας, πάνω ακριβώς από το υδραγωγείο της αρχαίας Νικόπολης υπάρχει ένας τρύπιος βράχος. Φαίνεται από τη δημοσιά που τραβάει για Γιάννενα. Ε, λοιπόν έκαμα έρευνα και βρήκα: Όλοι οι κάτοικοι του χωριού από εβδομήντα και πάνω και όλα τα παιδιά ως τα δώδεκα πιστεύουν ότι το βράχο τον ετρύπησε παλιά ο Αη-Γιώργης, όταν χυμώντας καβαλάρης κυνηγούσε κάποια παγανά. Η πίστη τους έχει την ίδια ασφάλεια με τη γνώση τους ότι η πόλη που βρίσκεται στα δεκαπέντε χιλιόμετρα είναι η Άρτα.

Τέτοιας λογής είναι ο φέροντας σκελετός της πνευματικής οργάνωσης των παιδιών μας. Τα πέλματα και τα πέδιλα, οι κολόνες τα συνάζια και οι δοκοί συνδέσεως της ζωής τους είναι οι δεισιδαιμονίες και οι πρoλήψεις.

Αγωνιζόμαστε να αφαιρέσουμε τη φύση μέσα από το παιδί, και την ανταλλάζουμε με την άρρωστη γνώμη μας.

George Condo, Nun and Priest, 2007  

Και δώστου οι παπάδες με τα θυμιατά στις γωνιές των κοιμητηρίων. Για να βουτάνε τα όβολα των πονεμένων. Σαν το φίδι κοιτάνε πώς να μαγνητίσουν το θύμα. Άσε πια όταν τύχει να τους ιδείς να πιάνουνται σε πρόστυχο καβγά για τον πελάτη. Χάρμα. Και βέβαια ημπορεί να εννοήσει κανείς τη λυσσαλέα τους αντίδραση, όταν χρόνια τώρα ζητούμε να καθιερωθεί και στην Ελλάδα το αποτεφρωτήριο και η προαιρετική καύση των νεκρών. Όπως είναι σε όλες τις φτασμένες χώρες.

Και δώστου οι αγύρτες με τα ωροσκόπια και τους ζωδιακούς σε εφημερίδες και περιοδικά και τελεβίζια. Βλέπεις κάτι χοντρές κυρίες, που σαν αρχίσουν να σου μιλούν για τον Στάχυ της Παρθένου και για τις επιρροές του Αιγόκερου με τα κέρατα στα ερωτικά σου, βουβαίνουν τον Πεντζίας και τον Ουίλσον…

Και δώστου οι προσευχές του Ρήγκαν (κάποιος πρόεδρος της Αμερικής ήταν αυτός) για να πάνε στον παράδεισο οι οχτώ άτυχοι αστροναύτες που χαθήκανε τη στιγμή της εκτόξευσης. Τον πόλεμο των άστρων ήθελε να φτιάξει ο άνθρωπος. Για να καταστραφούν στον Γ’ Παγκόσμιο του Αϊνστάιν όλοι οι λαοί, και να γλιτώσουν μόνο oι Ενωμένες Πολιτείες. Μόνες τους πια στο φρύδι της Γης να κορδεύουνται και να κοκορεύουν πάνω στις στάχτες της ιστορίας.

Και δώστου το τροπάρι για την καλή ψυχή και τα καλά στερνά. Να γίνεις δίκαιος και να γίνεις καλός για τους άλλους. Να πηγαίνεις το δείλι στο παρεθύρι, και να διαβάζεις τη Θεία Γραφή και τη Χαλιμά, που έλεγε της θυγατρός της η «Γυναίκα της Ζάκυθος». Εσύ ν’ αγιάσεις. Και μην προσέχεις που οι άλλοι είναι λύκοι έτοιμοι να σε φάνε. Και προπαντός αυτό: Τα μάτια σου τέσσερα για τον Ουρανό και τη Βασιλεία του.

Και δώστου τα σακιά το αλεύρι και οι ασπιρίνες. Να στέλνουμε οι πολιτισμένοι στους λιμοκτόνους της Αφρικής και της Ασίας κατά τις σιτοδείες και τις μεγάλες στέγνιες. Τους παίρνουμε το άλογο, κι απέ γενναιόδωρα τους χαρίζουμε το πέταλο. Έχεις ακουστά για το χαλκό της Χιλής, και για το ουράνιο στο πρώην γαλλικό Κογκό;

Και δώστου τα μεγάφωνα του κράτους να γεννάμε αβέρτα παιδιά, μην τύχει και χάσουμε το σόι. Όταν ο πληθυσμός της γης έχει ξεπεράσει πέντε φορές το μέτρο, που χωρίς κίνδυνο θα μπορούσε να σηκώσει ο πλανήτης. Και όταν κινδυνεύουμε να φάμε ο ένας τον άλλο.

Κόκκινο σαν παπαρούνα και κίτρινο σαν τη χολή είναι το αφιονοτόπι της ψευτιάς και των προλήψεων. Η στρατηγική να καταστρέφεται το φυσικό τοπίο του παιδιού με τις προλήψεις είναι σκόπιμη, κατευθυνόμενη, κακουργηματική τρις και τετράκις σε θάνατο, και απάνθρωπη.

Οι έξυπνοι, λίγοι, ασελγούν στο σώμα της συνείδησης των αφελών πολλών. Όπου η αφέλεια των τελευταίων παίζει το ρόλο του μαστρωπού και του ρουφιάνου.

Έτσι, όταν τα παιδιά μας φτάνουν στην ηλικία να δώσουν τον όρκο του άντρα, και όταν οι κοπέλες μας φτάνουν στην ώρα τους, γίνουνται ωραίες -δηλαδή, έχουνε χωριστεί σε δύο τάξεις.

Η μία, που είναι η μάζα σχεδόν του συνόλου, έχει αφομοιώσει το δηλητήριο της ψευτιάς. Και έχει ανοσοποιηθεί στα υδροκυάνια και στα κώνεια, κατά τον τρόπο του παλαιού εκείνου Μιθριδάτη. Είναι η πλαστική στόφα ανθρώπου, τα μηχανημένα νευρόσπαστα, που παραλαβαίνουν τη σκυτάλη των προλήψεων και αναπαράγουν το ίδιο στις νέες γενεές.

Ευγένιος Ντελακρουά, Ο Άμλετ με τον Οράτιο, (Hamlet et Horatio au cimetiere), 1839, Λούβρο.

Η άλλη είναι η τάξη που καταλογογραφεί τους Ελάχιστους. Ετούτοι είναι οι χρηστηριασμένοι από κάποια βούληση, και οι φορτοβαστάκτες της προσωπικής τους ευθύνης. Λίγοι, αλλά όλοι τους, ξανασαρκώνουν τον Ορέστη, τον πρίγκιπα Μύσκιν, τον Τσε Γκεβάρα, τον ποιητή Σέλλεϋ, τον Άμλετ τον Δανό. Καθώς τους μαστιγώνει η οργή της αλήθειας, ο τρόμος της εμορφιάς, και το μεγαλείο του ανθρώπου.

Περνούν και πηγαίνουν να απαντήσουν τη μοίρα τους… Και ζητούν να μάθουν την αλήθεια, έστω κι αν είναι να τους τυφλώσει. Όπως εζήτησε να μάθει την αλήθεια ο Οιδίποδας, και όταν την έμαθε έβγαλε ο ίδιος τα μάτια του.

Κάτω από τυφλωτικές καταλαμπές και θερινές καταιγίδες όλοι αυτοί κρατούν μέσα τους τον άνθρωπο όρθιο και στο φυσικό του ανάστημα. Που πάει να πει: Λεύτερο από ψευτιές και δεισιδαιμονίες.

Είναι οι ανευνούχιστοι, που ο Δάσκαλος τους είπε άγριους των πόλεων. Και είναι οι τρομοκράτες, που ο Ποιητής τους είπε άξεστους των θαυμάτων.

Τόσοι και τέτοιοι είναι οι θρόνοι και οι δυναστείες των προλήψεων. Και γ’ αυτό ο άξιος δάσκαλος και ο δίκαιος που κάνει άξια και δίκαια τη δουλειά του τη μέρα χτίζει και τη νύχτα γκρεμίζει. Από δω, δηλαδή, ξεχερσώνει την ψευτιά και τις προλήψεις και από κει σπέρνει καθαρό το χωράφι του παιδιού με το φως των γνώσεων.

Δάσκαλος που αγνοεί το πρώτο μισό, το χρέος δηλαδή του χαλαστή, δε μορφώνει ανθρώπους. Απλά γιατροπορεύει άρρωστους…

...Στο χώρο της παιδείας ο Δελμούζος είναι το ανάλογο του Ρήγα, του Δημήτρη Υψηλάντη, του Θοδωράκη Κολοκοτρώνη. Και να ιδείς που τα πράγματα οικονόμησαν έτσι τη συγκυρία, ώστε να 'χουμε την πειραματική απόδειξη αυτής της ομοιότητας.

Μιλώ για τη δίκη τ' Αναπλιού (4). Τη δεύτερη μετά τη δίκη του Κολοκοτρώνη. Τότε αδικοκρίθηκε ο πρώτος στη λεβεντιά και το σπαθί. Τώρα αδικοκρίθηκε ο άρχοντας για τα γράμματα και για τα σχολειά.

Ο Δελμούζος, δηλαδή, επιχείρησε να κάμει τη μέσα Επανάσταση. Λευτερωθήκαμε από τον εθνικό δυνάστη, να λυτρωθούμε και από τον πνευματικό τύραννο. Όπως ακριβώς το 'λεγε ο Σολωμός που ταύτιζε, καθώς είναι γνωστό, το λογιότατο και τον τούρκο (5).

Όμως το φως δεν το αντέχει ο μισότυφλος. Θυμηθείτε τους πεδουκλωμένους στην παραβολή της Σπηλιάς του Πλάτωνα. Όταν ο φωτισμένος οδηγητής τους βγάζει από τα σκότη και ζητεί να τους ξαναφέρει εμπροστά στον ήλιο, πονούν τα μάτια τους, φεύγουν το φως, και ξαναγυρίζουν στα σκοτάδια τους…

Πολλές φορές αναρωτήθηκα ποια εικόνα και ποια ιδέα ανθρώπου είχε στο μυαλό του ο Βάρναλης, όταν σκάρωσε το Πρωτοχρονιάτικο. Ακούστε βροντές και αστροπελέκια που είναι δυνατότερα από τα κανόνια του Ναπολέοντα (6).

 ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΟ

Franz Jansen, Masken, 1925

«Σαράντα σβέρκοι βωδινοί με λαδωμένες μπούκλες,

σκεμπέδες σταυροδόλωτοι και βρώμιες ποδαρούκλες,

ξετσίπωτοι, ακαμάτηδες, τσιμπούρια και κορέοι,

ντυμένοι στα μαλάματα κ’ επίσημοι κι ωραίοι.

Σαράντα λύκοι με προβιά (γι’ αυτούς βαρά η καμοπάνα),

καθένας γουρουνόπουλο, καθένας νταμιτζάνα!

Κι απέ ρεβάμενοι βαθιά ξαπλώσανε στο τζάκι

κι αβάσταγες ενιώσανε φαγούρες στο μπατζάκι.

Όξ’ ο κοσμάκης φώναζε:

— Πεινάμε τέτοιες μέρες, γερόντοι και γερόντισσες, παιδάκια και μητέρες.

Κι οι των επίγειων αγαθών σφιχτοί νοικοκυρέοι,

ανοίξαν τα παράθυρα και κράξαν:

— Είστε αθέοι».

Άθεοι είναι οι γερόντοι και οι γερόντισσες που ζητούνε ψωμί. Αλλά και τον Δελμούζο τον άθεο, κοντά στα άλλα εκείνος ο μαύρος δεσπότης τον κατηγόρησε ότι ξεσήκωνε τους φτωχούς ενάντια στους πλούσιους. Εκεί ήταν ο κόμπος.

Ο καλόγερος μαμελούκος, όσο αμβλύνους και νά ‘τανε, την αλήθεια την οσμιζότανε κάπου στον αέρα. Ότι, δηλαδή, το να ξεριζώνεις τις προλήψεις από τα παιδιά είναι όμοιο με το να φέρνεις στις κοινωνίες τη δικαιοσύνη και την τάξη…

Ο Νικόλαος Εξαρχόπουλος (πέμπτος από δεξιά) με συνεργάτες του.

Η ιστορία του Έλληνα δάσκαλου έχει τη δική της Ιερή Εξέταση, και τις Επιτροπείες της. Είναι αυτές που έκαιγαν βιβλία και ανθρώπους. Η φάρα του Εξαρχόπουλου, του Σκιά, του Μεγαρέα, του Οικονόμου, του Κουκουλέ, του Καλλιάφα. Και των άλλων με τη μίζερη βολή και την τετραπέρατη μυωπία. Ο Αμίλκας Αλιβιζάτος μίλησε για δυσώδη εγωισμό και ταπεινά νιτερέσα.

Αντικρύ στους αετούς και τα ύψη χαμοπετάνε και πηδοκοπούν ετούτοι οι κόρακες και οι γύπες. Τη θανάσιμη αλλά και ηρωϊκή αντιπαράθεση την έχει παραστήσει ο Πίνδαρος από τον παλαιό καιρό:

«Κόρακες, με ακράτητη γλώσσα ανόητα γαυριούν,

παραβγαίνοντας τον αετό, το θεϊκό όρνιο του Δία». (7)

Παραπομπές :

1. Το πνεύμα, η πνοή, η αναπνοή, ο άνεμος, ο animus, η anima, η ψυχή, το animal που είναι το έμψυχο ζώο. Το animal educandum είναι το ζώο που μπορεί να γίνει δεκτικό παιδείας μέσω του δασκάλου. Και αυτός είναι ο άνθρωπος.

2. Πλουτάρχου, Περί παίδων αγωγής, 7 (Εκδ. Αθ. Βερτσέτη με εισαγωγή, μετάφραση και σχόλια, Αθήνα 1986).

3. Ο θεός είναι νεκρός, Gott ist tot. Είναι η γνωστή διατύπωση του Νίτσε. (Sämtliche Werke, II, 279, εκδ. K.Schlechta), που περιγράφει μέσα στα πλαίσια του ευρωπαϊκού πολιτισμού την πτώση από το φυσικό και τον αληθινό, στον πλαστικό και στον ψεύτικο άνθρωπο.

4. Η Δίκη του Κολοκοτρώνη στο Ναύπλιο στα 1836 και η Δίκη του Δελμούζου στο Ναύπλιο στα 1914 είναι δυο εθνικές στιγμές τρόμου και κατάπτυξης σχετικά με το κατηγορητήριό τους, σθένους και έξαρσης σχετικά με την ετυμηγορία τους.

5. Σολωμού Δ, Άπαντα, τομ. 2, σελ. 12 (Εκδ. Λ. Πολίτη).

6. Ο Ναπολέων έλεγε ότι μόνο οι κεραυνοί ήσαν δυνατότεροι από τα κανόνια του.

7. Πινδ., Ολυμπ. 2, 86-88

μαθόντες δε λάβροι

παγγλωσίᾳ κόρακες ὣς ἄκραντα γαρυέτον

Διός πρός ὄρνιχα θεῖον.

Πηγή: Αποσπάσματα από το βιβλίο του Δημήτρη Λιαντίνη «Τα Ελληνικά».

Αστρονόμοι έριξαν μια βαθύτερη ματιά στα μεσαία σύννεφα της Αφροδίτης. New research takes deeper look at Venus's clouds

Venus is known for its clouds of sulfuric acid covering the entire planet and its super-fast winds moving at hundreds of kilometers per hour, but our neighboring planet's thick clouds make it difficult for scientists to peer deep inside its atmosphere. Now, researchers have used infrared images to spy into the middle layer of Venus's clouds and they have found some unexpected surprises. Photographed in ultraviolet light and rendered in false color, this view reveals the complexities of the clouds that coat Venus. The ocher hues correspond to sulfur dioxide. Credits: JAXA/ISIS/DARTS/Damia Bouic

Η Αφροδίτη είναι γνωστή για τα πυκνά και τοξικά νέφη της από θειικό οξύ που καλύπτουν όλο τον πλανήτη, καθώς και για τους δυνατούς ανέμους που φυσούν με ταχύτητα εκατοντάδων χιλιομέτρων την ώρα.

Οι αστρονόμοι δυσκολεύονται να διαπεράσουν αυτή την ατμόσφαιρα, αλλά τώρα χρησιμοποίησαν υπέρυθρες εικόνες για να «κατασκοπεύσουν» το μεσαίο στρώμα των νεφών, που βρίσκεται σε ύψος 50 έως 55 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια του πλανήτη.

Η μελέτη της δυναμικής και της μορφολογίας των μέσων νεφών της Αφροδίτης έγινε με συνεργασία επαγγελματιών και ερασιτεχνών αστρονόμων. Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν και επίγειες παρατηρήσεις από δύο ερασιτέχνες, ένας από τους οποίους ήταν ο Έλληνας ερασιτέχνης αστρονόμος Μάνος Καρδάσης, ο οποίος παρατηρεί εδώ και χρόνια την Αφροδίτη.

The strong variability of the middle clouds of Venus as shown in 900-nm mages acquired by the camera IR1 onboard JAXA’s orbiter Akatsuki during the year 2016. Clear hemispherical asymmetries, zonally-oriented stripes and sharp discontinuities are visible on the middle clouds’ albedo. Image dates (from left to right): 2, 3 and 17 of May, 23 of June and 1 of July. Credits: JAXA

Η έρευνα αποκαλύπτει ότι τα μεσαία νέφη έχουν μια απρόσμενα μεγάλη ποικιλία σχημάτων που αλλάζουν διαχρονικά και είναι πολύ διαφορετικά από τα σύννεφα στο ανώτερο στρώμα (σε ύψος περίπου 70 χιλιομέτρων), τα οποία συνήθως μελετώνται με φωτογραφίες από το υπεριώδες μέρος του φάσματος.

Animation of the middle clouds of Venus as observed with the 900-nm images from Akatsuki/IR1. Credit: Javier Peralta

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Geophysical Research Letters της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης, βρήκε επίσης μεταβολές στην ανακλαστικότητα των μεσαίων νεφών (κατά 3% έως 21%), δηλαδή στο πόσο ηλιακό φως ανακλάται πίσω στο διάστημα. Από αυτό θα μπορούσαν να εξαχθούν συμπεράσματα για την παρουσία νερού, μεθανίου ή άλλων ουσιών που απορροφούν την ηλιακή ακτινοβολία.

The middle clouds of Venus as observed on the evening side at 900-nm by the camera IR1 onboard JAXA’s orbiter Akatsuki. This image was acquired the 1 of July of 2016, and it exhibits an example of the hemispherical asymmetry and sharp contrasts apparent on the albedo. Credits: JAXA

Οι κινήσεις των μεσαίων νεφών, σε συνδυασμό με προηγούμενες παρατηρήσεις από τις αποστολές Venus Express της ESA και Messenger της NASA, επέτρεψαν στους ερευνητές να ανακατασκευάσουν μια εικόνα των ανέμων της Αφροδίτης κατά την τελευταία δεκαετία, δείχνοντας ότι οι άνεμοι στο μεσαίο στρώμα της ατμόσφαιρας είναι ταχύτεροι στον ισημερινό του «καυτού» πλανήτη και, όπως στα ανώτερα νέφη, αλλάζουν ταχύτητα έως κατά 50 χλμ/ώρα στη διάρκεια μερικών μηνών. Αυτά τα ευρήματα θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα την Αφροδίτη και να ρίξουν φως σε άλλους πλανήτες και εξωπλανήτες με παρόμοια χαρακτηριστικά.

The middle clouds of Venus as observed on the morning side at 900-nm by the camera IR1 onboard JAXA’s orbiter Akatsuki. This image was acquired the 17 of May of 2016, and it exhibits an example of the hemispherical asymmetry on the albedo which re-appeared every 4-5 days during this stage of the mission. Credits: JAXA

«Παρατηρήσαμε τελείως αναπάντεχα συμβάντα. Ανακαλύψαμε ότι τα μεσαία νέφη δεν είναι τόσο ήσυχα ή τόσο βαρετά, όσο φαίνονταν στην διάρκεια προηγούμενων αποστολών», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Χαβιέ Περάλτα της ιαπωνικής διαστημικής υπηρεσίας (JAXA).

Η νέα μελέτη βασίστηκε σε εικόνες που τράβηξε η ιαπωνική διαστημοσυσκευή Akatsuki που έφθασε στην Αφροδίτη το Δεκέμβριο του 2015, με κύριο στόχο να ρίξει φως στο ασυνήθιστο φαινόμενο η ατμόσφαιρα να κινείται πέριξ του πλανήτη πολύ πιο γρήγορα από ό,τι περιστρέφεται ο ίδιος ο πλανήτης, κάτι που συμβαίνει επίσης στο δορυφόρο Τιτάνα του Κρόνου και σε πολλούς εξωπλανήτες.

Η Αφροδίτη χρειάζεται 243 γήινες μέρες για μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον άξονα της (η διάρκεια της μέρας της), όμως η ατμόσφαιρα της κάνει μόνο τέσσερις γήινες μέρες για να «κυκλώσει» τον πλανήτη, κινούμενη περίπου 60 φορές πιο γρήγορα από αυτόν.

Οι επιστήμονες υποπτεύονται ότι οι μεταβολές στα νέφη και στην ανακλαστικότητα μπορεί να συνδέονται με την μεγάλη επιτάχυνση στην περιστροφή της ατμόσφαιρας.

Οι ερευνητές ανέλυσαν σχεδόν 1.000 υπέρυθρες εικόνες των νεφών της Αφροδίτης (σε μήκη κύματος των 850-1.000 nm), τις οποίες τράβηξε μια από τις κάμερες του Akatsuki στη διάρκεια ενός έτους.

Οι εικόνες δείχνουν νέες μορφολογίες νεφών, όπως ημισφαιρικές ασυμμετρίες, έντονες ασυνέχειες ή επιμήκεις «αγκιστροειδείς» λωρίδες, που υπόκεινται σε γρήγορες μεταβολές από μέρα σε μέρα.

Οι εικόνες αποκαλύπτουν επίσης μια σκοτεινότερη ζώνη νεφών, στην οποία «εισβάλλουν» φωτεινά νέφη με στροβιλιζόμενα ή ποικιλόχρωμα σχήματα, κάτι που παραπέμπει στο φαινόμενο της κάθετης κίνησης θερμότητας και υγρασίας στην ατμόσφαιρα (στη Γη αυτό προκαλεί καταιγίδες).

Σε άλλες περιπτώσεις, οι εικόνες δείχνουν νέφη λιγότερο ταραγμένα, που φαίνονται φωτεινά ή με πολλαπλές λωρίδες.

Ακόμη οι εικόνες αποκάλυψαν ότι μεταξύ Απριλίου και Μαΐου 2016 το βόρειο ημισφαίριο της Αφροδίτης σκοτείνιαζε περιοδικά κάθε τέσσερις έως πέντε μέρες για άγνωστο μέχρι στιγμής λόγο.

Πηγές: J. Peralta et al. Morphology and Dynamics of Venus's Middle Clouds With Akatsuki/IR1, Geophysical Research Letters (2019). DOI: 10.1029/2018GL081670 - https://phys.org/news/2019-04-deeper-venus-clouds.html - http://www.kathimerini.gr/1022723/article/epikairothta/episthmh/astronomoi-eri3an-mia-va8yterh-matia-sta-mesaia-synnefa-ths-afrodiths

Κώστας Παπαθανασίου, «Θωμάς»

Καραβάτζο, Ο άπιστος Θωμάς, 1601–1602

Δεν πιστεύω σε θαύματα

Τόσα χρόνια στο κουρμπέτι

οι πληγές δεν κλείνουν

Όταν στριφογυρνάω

το δάχτυλο μέσα τους

νιώθω ζωντανός

Κανείς δεν άντεξε ελευθερία, μου ’πες

Όλοι ψάξαμε τα όρια

Αγαπήσαμε όπως μπορούμε

Αντέξαμε για λίγο

Εκείνη τη νύχτα μας μοίρασες

το λιγοστό σου αίμα

Το λιπόσαρκο κορμί σου

έτρεμε

Όταν ήρθαν να σε πάρουν

σιωπήσαμε

Κανείς μας δεν τόλμησε

ν’ ακολουθήσει

Στα μάτια των άλλων η ζωή

χάνεται σαν θλιβερό αστείο

Χθες σε ονειρεύτηκα

Έλεγες πάλι εκείνα

τα όμορφα λόγια

που μας συνεπήραν

Τα μάτια σου

δεν με κοιτούσαν

-Άγγιξε με, είπες

γύρισα

Δεν σε πιστεύω πια

Τίποτα δεν θα μείνει

Βαρέθηκα αυτήν την λαγνεία

του πόνου

να μας κυνηγάνε

τα χρόνια

να εξηγούμε

Ας διαλέξουμε την ελπίδα

και το θάνατo

χωρίς οπαδούς

Albert Birkle, Νυχτερινοί Ταξιδιώτες, 1923

(Περιοδικό Λόγου και Τέχνης «Κύμα» τ.1)

Νεώτερα για την σύγκρουση του Γαλαξία μας. Will the Pinwheel Galaxy (M33) merge with the Andromeda Galaxy (M31) prior to Andromeda merging with the Milky Way?

Ο Γαλαξίας μας και ο γαλαξίας της Ανδρομέδας (Μ31) θα συγκρουστούν σε λίγα δισεκατομμύρια χρόνια. Σε ένα πιθανό σενάριο, ο μικρότερος γαλαξίας M33 δεν θα προλάβει την σύγκρουση αυτή, αλλά θα συγχωνευθεί αργότερα με τον Milkomeda (Milky Way+Andromeda) – το αποτέλεσμα της σύγκρουσης του Γαλαξία μας με τον γαλαξία της Ανδρομέδας. Our Milky Way Galaxy and the Andromeda Galaxy are destined to collide nearly head on in a few billion years. In one possible scenario, the smaller Pinwheel Galaxy (M33) misses the action during the initial smashup; if so, M33 may later merge with the result of the Milky Way-Andromeda collision, dubbed “Milkomeda.” Astronomy: Roen Kelly

Ο Γαλαξίας μας και ο γαλαξίας της Ανδρομέδας (ή Μ31), είναι οι δυο μεγαλύτεροι γαλαξίες στην Τοπική Ομάδα Γαλαξιών. Οι δυο αυτοί γαλαξίες απέχουν μεταξύ τους 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός. Ο τρίτος σε μέγεθος γαλαξίας στην Τοπική Ομάδα είναι ο Γαλαξίας του Τριγώνου (Μ33). Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των διαστημικών τηλεσκοπίων Hubble και Gaia και της συστοιχίας των ραδιοτηλεσκοπίων Very Long Baseline Array, ο γαλαξίας Μ33 είναι δορυφόρος του Μ31, όπως οι μικροί γαλαξίες Μέγα Νέφος και Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου περιφέρονται γύρω από τον Γαλαξία μας.

This image, captured with the NASA/ESA Hubble Space Telescope, is the largest and sharpest image ever taken of the Andromeda galaxy – otherwise known as M31. Copyright: NASA, ESA, J. Dalcanton (University of Washington, USA), B. F. Williams (University of Washington, USA), L. C. Johnson (University of Washington, USA), the PHAT team, and R. Gendler

Από τις αρχές του 1900, είναι γνωστό ότι ο M31 κινείται προς τον Γαλαξία μας. Η προηγμένη τεχνολογία βοήθησε τους αστρονόμους να προσδιορίσουν την ταχύτητα του M31 σε 400.000 km/h. Ωστόσο, μέχρι το 2012, η συνιστώσα της ταχύτητας του M31 προς τον Γαλαξία δεν ήταν γνωστή. Με άλλα λόγια, ήταν ασαφές αν ο Γαλαξίας μας και ο M31 θα συγκρουστούν ή όχι μεταξύ τους.

This gigantic image of the Triangulum Galaxy – also known as Messier 33 – is a composite of about 54 different pointings with Hubble's Advanced Camera for Surveys. With a staggering size of 34 372 times 19 345 pixels, it is the second-largest image ever released by Hubble. It is only dwarfed by the image of the Andromeda Galaxy, released in 2015. Copyright: NASA, ESA, and M. Durbin, J. Dalcanton, and B. F. Williams (University of Washington)

Το 2012, δημοσιεύθηκε μια μελέτη όπου προσδιορίστηκε με μεγαλύτερη ακρίβεια η κίνηση του M31, ως προς τον Γαλαξία μας. Με βάση τη μελέτη αυτή βρέθηκε ότι η πρώτη σύγκρουση του Γαλαξία μας με τον Μ31 θα πραγματοποιηθεί σε περίπου 4 δισεκατομμύρια έτη από τώρα και ότι απαιτούνται πολλαπλές συγκρούσεις μεταξύ 4 και 6 δισεκατομμυρίων ετών από σήμερα για να ολοκληρωθεί η πλήρης συγχώνευση των δυο γαλαξιών. Η μελέτη συμπέραινε επίσης ότι ο γαλαξίας Μ33 πιθανόν να συγκρουόταν αργότερα με το συσσωμάτωμα του Γαλαξία μας με τον γαλαξία της Ανδρομέδας (Μ31), χωρίς να αποκλείεται η πιθανότητα ο Μ33 να συγκρουστεί με τον Γαλαξία μας πριν την συγχώνευση του με τον Μ31.

ESA's Gaia satellite has looked beyond our Galaxy and explored two nearby galaxies to reveal the stellar motions within them and how they will one day interact and collide with the Milky Way – with surprising results. Future motions of the Milky Way, Andromeda and Triangulum galaxies. Credit: Orbits: E. Patel, G. Besla (University of Arizona), R. van der Marel (STScI); Images: ESA (Milky Way); ESA/Gaia/DPAC (M31, M33)

Σε μια πρόσφατη εργασία (στην οποία χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από το διαστημικό τηλεσκόπιο Gaia) επαναπροσδιορίστηκαν οι ταχύτητες των γαλαξιών Μ31 και Μ33. Έτσι διαπιστώθηκε ότι ο Γαλαξίας μας θα συγκρουστεί με τον Μ31 σε 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Όμως συμπεριλαμβάνοντας την βαρυτική αλληλεπίδραση του Μεγάλου Νέφους του Μαγγελάνου και του Μ31 προκύπτει μια καθυστέρηση περίπου 1 δισεκατομμυρίων ετών, οπότε η πρώτη σύγκρουση του Γαλαξία μας με τον Μ31 θα γίνει σε 5,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Προς το παρόν οι αβεβαιότητες δεν επιτρέπουν την πρόβλεψη της μοίρας του Μ33.

Πηγές: http://www.astronomy.com/magazine/ask-astro/2019/04/galaxies-collide?utm_source=asytwitter&utm_medium=social&utm_campaign=asytwitter – http://sci.esa.int/gaia/61116-gaia-clocks-new-speeds-for-milky-way-andromeda-collision/ - physicsgg

Εντυπωσιακή νεκρόπολη 4.500 ετών ήλθε στο φως στη Γκίζα. Ancient tomb discovered in Egypt dating back 4,500 years

Εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα αρχαιολογικής ανασκαφής στην Γκίζα της Αιγύπτου. Οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως μια νεκρόπολη του Παλαιού Βασιλείου, ηλικίας 4.500 ετών, η αποκάλυψη της οποίας καλύφθηκε από πολλά διεθνή ΜΜΕ. Egyptian archaeologists have discovered two tombs at the Pyramids of Giza dating as far back as the fifth dynasty period - between 2563 - 2423 BC.

Εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα αρχαιολογικής ανασκαφής στην Γκίζα της Αυγύπτου. Οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως μια νεκρόπολη του Παλαιού Βασιλείου, ηλικίας 4.500 ετών, η αποκάλυψη της οποίας καλύφθηκε από πολλά διεθνή ΜΜΕ.

The tombs belonged to two high ranking men who were part of King Khafre's priests, it was revealed in a press conference about the ancient find on Saturday.

Αιγύπτιοι και ξένοι δημοσιογράφοι συνέρρευσαν στην Γκίζα, όπου ο υπουργός Αρχαιοτήτων της χώρας Χάλεντ Ελ Ενάνι ανακοίνωσε την ανακάλυψη.

Σύμφωνα με τον Μουστάφα Ουαζίρι, τον γενικό γραμματέα του Ανωτάτου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων και διευθυντή της ομάδας της Αιγυπτιακής Αρχαιολογικής Αποστολής που έκανε την ανακάλυψη, βρέθηκαν πολλοί τάφοι.

An excavation worker carefully uses a tool inside a burial shaft at the Giza pyramid plateau following the recent discovery of the tombs.

Ο παλαιότερος ανήκει σε μια οικογένεια που ζούσε την εποχή της πέμπτης δυναστείας (περί το 2.500 π.Χ.). Ορισμένες επιγραφές και σχέδια έχουν διατηρηθεί σε καλή κατάσταση.

'Many artifacts were discovered in the tomb,' the ministry said, including limestone statues of one of the tomb's owners, his wife and son, as well as statues of what appear to be jackals.

Μέσα βρέθηκαν επίσης διάφορα αντικείμενα και το σημαντικότερο από αυτά θεωρείται το άγαλμα από ασβεστόλιθο του ενός από τους ιδιοκτήτες του τάφου, της συζύγου του και του γιου τους.

Egypt's antiquities ministry said one of the men in one of the tomb's was named Behnui-Ka, who had seven titles including the Priest and the Judge to the Pharoah.

The other tomb belonged to another man named Nwi, who served as Chief of the Great State and 'purifier' of the Khafre.

Ο τάφος ανήκε σε δύο αξιωματούχους, τον Μπενουί – Κα, που έφερε επτά τίτλους (μεταξύ των οποίων εκείνους του ιερέα και δικαστή) και τον Νούι, τον επιτηρητή των νέων οικισμών και «εξαγνιστή» του φαραώ Χεφρήνου.

Ο Ασράφ Μόχι, ο γενικός διευθυντής του Οροπεδίου της Γκίζας, εξήγησε ότι η νεκρόπολη ξαναχρησιμοποιήθηκε κατά την Ύστερη Περίοδο (μετά τον 8ο π.Χ. αιώνα).

Another member of the excavation team carefully brushes away sand and debris from the sarcophagus.

Για τον λόγο αυτό, έχουν βρεθεί πολλές ξύλινες, ζωγραφισμένες και διακοσμημένες σαρκοφάγοι εκείνης της εποχής, ορισμένες εκ των οποίων φέρουν επιγραφές σε ιερογλυφική γραφή.

Η νεκρόπολη αυτή γειτονεύει με εκείνη όπου είχαν ενταφιαστεί οι κατασκευαστές των μεγάλων πυραμίδων της Γκίζας.

Πηγές: http://www.egypttoday.com/Article/4/70029/A-double-tomb-dating-back-to-the-fifth-dynasty-uncovered - https://www.tovima.gr/2019/05/04/science/entyposiaki-nekropoli-4-500-eton-ilthe-sto-fos-sti-gkiza/

Ντίνος Χριστιανόπουλος, «Μαγδαληνή»

Τιντορέττο,  Μετανοούσα Μαγδαληνή, 1598-1602

Τον ξεχώρισα μόλις τον είδα, ήμουνα ταχτική στα κηρύγματά του·

πούλησα κι ένα κτηματάκι της θειας μου για να τον ακολουθήσω.

Όμως όταν πια όλα τα ξόδεψα, αποφάσισα να πουλήσω και το κορμί μου,

στην αρχή στους ανθρώπους των καραβανιών, κατόπι στους τελώνες·

κοιμήθηκα με σκληροτράχηλους Ρωμαίους κι οι Φαρισαίοι δε μου είναι άγνωστοι.

Κι όμως μέσα σ’ αυτά δεν ξεχνούσα τα μάτια του.

Μήνες για χάρη του έτρεχα απ’ το Ναό στο λιμάνι

κι από την πόλη στο Όρος των Ελαιών.

Κύριε μυροπώλη, κάντε μου, σας παρακαλώ, μια μικρή έκπτωση.

Για ένα βάζο αλαβάστρου δε φτάνουν οι οικονομίες μου.

Κι όμως πρέπει να αποχτήσω αυτό το μύρο με τα σαράντα αρώματα.

Μ’ αυτό το μύρο θ’ αλείψω τα πόδια του,

μ’ αυτά τα μαλλιά θα σφουγγίσω τα πόδια του,

μ’ αυτά τα χείλη, τα πόδια του τα εξαίσια κι άχραντα θα φιλήσω.

Ξέρω, είναι πολύ αυτό το μύρο για τη μετάνοια,

ωστόσο για τον έρωτα είναι λίγο.

Κι αν μια μέρα ασπαστώ το χριστιανισμό, θα είναι για την αγάπη του·

κι αν μαρτυρήσω γι’ Αυτόν, θα ’ναι η αγάπη του που θα μ’ εμπνέει.

Γιατί, κύριε, ο έρωτας μου ανάβει την πίστη κι η αγάπη τη μετάνοια

κι ίσως μείνει αιώνια τ’ όνομά μου σα σύμβολο

εκείνων που σώθηκαν και λυτρώθηκαν ότι ηγάπησαν πολύ.

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Μετανοούσα Μαγδαληνή, 1576–1577

Από τη συλλογή Η εποχή των ισχνών αγελάδων (1950)