Ο παράξενος θάνατος των αρχέγονων άστρων του σύμπαντος. The Universe’s First Stars Exploded in Strange Ways

Puppis A, τα υπολείμματα ενός υπερκαινοφανούς αστέρα που εξερράγη πριν από 12.000 χρόνια. A new study finds observational evidence that one of the first stars exploded in an asymmetrical blast that spread heavy elements into the cosmos. Puppis A, the remnants of a supernova that exploded 12,000 years ago. Credit: NASA, JPL-Caltech and UCLA

Ως γνωστόν ο όρος υπερκαινοφανής αστέρας ή σουπερνόβα αναφέρεται στο εκρηκτικό τέλος της ζωής άστρων συγκεκριμένου τύπου. Οι εκρήξεις των υπερκαινοφανών είναι τεραστίων διαστάσεων και μπορεί να ισοδυναμούν με τον θάνατο του άστρου, σηματοδοτούν όμως και μια «εκρηκτική» πυρηνοσύνθεση. Κατά την διάρκεια της έκρηξης παράγονται μέσω διαδοχικών πυρηνικών αντιδράσεων σύντηξης τα βαριά στοιχεία του περιοδικού πίνακα, αφήνοντας πίσω τους μια μαύρη τρύπα ή ένα άστρο νετρονίων. Η μελέτη και η ερμηνεία της διαδικασίας της έκρηξης των υπερκαινοφανών αστέρων είναι ένα πολύπλοκο θέμα στο οποίο εμπλέκονται διάφορα πεδία της φυσικής.

Ακόμα πιο δύσκολη φαίνεται να είναι η περιγραφή των εκρήξεων των πρώτων άστρων του σύμπαντος. Πρόκειται για ένα από τα δυσκολότερα προβλήματα της αστροφυσικής καθώς είναι εγγενώς δύσκολο να αναπαραχθούν στις προσομοιώσεις υπολογιστών, αν και χρησιμοποιούν την τελευταία λέξη της υπολογιστικής ισχύος. Σύμφωνα με τον αστροφυσικό Alexander Ji, οι ερευνητές εξακολουθούν να στερούνται απάντησης σε μια απλή ερώτηση: Ποιοι τύποι άστρων εκρήγνυνται και ποιοι όχι;

Instead of ballooning into spheres, as once thought, early supernovae ejected jets that may have seeded new stars. Supernova concept. Credit: © Korn V. / Adobe Stock

Οι επιστήμονες συχνά υποθέτουν ότι τα αρχέγονα άστρα τελείωσαν τη ζωή τους με μια σφαιρική «υπερκαινοφανή» έκρηξη. Όμως, μια ομάδα ερευνητών παρουσίασε προσφάτως τα πρώτα στοιχεία παρατήρησης που δείχνουν ότι τουλάχιστον ένα από αυτά τα άστρα εξερράγη μη-σφαιρικά, εκτοξεύοντας το περιεχόμενό του άνισα προς διάφορες κατευθύνσεις. Σύμφωνα με την μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 8 Μαΐου στο περιοδικό Astrophysical Journal, η έκρηξη εκσφενδόνισε την ύλη με τέτοια ορμή ώστε να προωθηθούν βαριά στοιχεία σε γειτονικούς γαλαξίες. Η δημοσίευση αποτελεί ένα μέρος από την μελέτη ιδιοτήτων των πρώτων άστρων που δημιουργήθηκαν στο σύμπαν, ένα θέμα πρώτης γραμμής στην περασμένη δεκαετία.

Η ιδέα ότι η εκσφενδονιζόμενη ύλη από τα αστέρες που εκρήγνυνται φτάνουν και γίνονται συστατικά γειτονικών γαλαξιών και η πρώτη ύλη για τον σχηματισμό της επόμενης γενιάς άστρων δεν είναι καινούργια. Οι ερευνητές έχουν θεωρήσει το φαινόμενο αυτό ακόμα και στον σχηματισμό των αρχέγονων άστρων.

Δεδομένου ότι τα πρώτα άστρα – βραχύβιοι γίγαντες που «πέθαναν» πριν από δισεκατομμύρια χρόνια – δεν είναι διαθέσιμοι για απευθείας μελέτη, οι ερευνητές μελέτησαν την περιεκτικότητα σε σίδηρο και άλλων στοιχείων που βρέθηκαν σε ένα άστρο δεύτερης γενιάς που φέρει το όνομα HE 1327-2326. Ανήκει σε μια σπάνια ομάδα από περίπου 25 έως 30 αρχαία άστρα τα οποία περιέχουν πολύ μικρές ποσότητες σιδήρου. Αυτά τα άστρα προέκυψαν από στοιχειώδεις «σπόρους» που δημιούργησαν τα άστρα-πρόγονοι της πρώτης γενιάς.

Το εν λόγω άστρο είναι το πιο λαμπρό και για την μέτρηση των ποσοτήτων των στοιχείων που το αποτελούν χρησιμοποιήθηκε ο φασματογράφος που φέρει το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble από to 2009.

As previous studies have shown, extremely metal-poor stars with very little iron often show a relative surplus of zinc, and this is especially true for HE-1327-2326. Ezzeddine et al. (2019) "Evidence for an Aspherical Population III Supernova Explosion Inferred from the Hyper-metal-poor Star HE 1327-2326" The Astrophysical Journal, 876 (2)

Η ίδια ερευνητική ομάδα αναμένεται να υπολογίσει την περιεκτικότητα του πυριτίου, του σιδήρου και του φωσφόρου εξετάζοντας το φάσμα του άστρου, αλλά η ανακάλυψη ενός ακόμα στοιχείου ήταν αναπάντεχη: για πρώτη φορά βρήκαν ψευδάργυρο σε ένα άστρο δεύτερης γενιάς. Το εύρημα αυτό δείχνει ότι είναι πιθανό πολλά βαριά στοιχεία να ήταν διαθέσιμα στο αρχέγονο σύμπαν.

Αυτό το εύρημα άλλαξε την πορεία της έρευνας. Γνώριζαν ήδη γιατί αυτό το άστρο καθώς και άλλα στην ομάδα του δεν περιέχουν πολύ σίδηρο. Ο σίδηρος σχηματίστηκε στους πυρήνες των τεράστιων αρχέγονων άστρων και όταν αυτά κατέρρευσαν βαρυτικά, ένα μεγάλο μέρος του σιδήρου των πυρήνων τους το «έφαγαν» οι μαύρες τρύπες που προέκυψαν. Έτσι το ερώτημα που προέκυψε ήταν γιατί ο ψευδάργυρος που σχηματίστηκε επίσης στους πυρήνες αυτών των αρχαίων άστρων διέφυγε από την μοίρα της μαύρης τρύπας;

A strange star without much iron, yet tons of zinc, indicates some of the very first supernovae might have exploded asymmetrically. This simulation shows what the universe's earliest supernovae may have looked like. The above snapshot, which shows the shape of the supernova 50 seconds after its initial explosion, highlights two powerful jets that spew heavy elements like zinc (green dots) far out into space. Credit: Melanie Gonick

Αυτή η ιδιαιτερότητα μπορεί να εξηγηθεί θεωρώντας μια μη-σφαιρική έκρηξη υπερκαινοφανούς. Οι προκύπτοντες πίδακες υλικού θα μπορούσαν να εκτοξεύσουν τον ψευδάργυρο του πυρήνα μακριά από μια μαύρη τρύπα, ενώ παράλληλα θα επέτρεπαν στο μεγαλύτερο μέρος του σιδήρου να πέσει μέσα στην μαύρη τρύπα. Για να διερευνήσουν αυτή τη θεωρία, οι ερευνητές έτρεξαν σε υπολογιστή πάνω από 10.000 προσομοιώσεις έκρηξης υπερκαινοφανών με διαφορετικές ενέργειες και διαμορφώσεις.

Παραδόξως, ανακάλυψαν ότι καμία από τις εκρήξεις σφαιρικών υπερκαινοφανών δεν θα μπορούσε να δώσει την παρατηρούμενη ποσότητα ψευδαργύρου. Επιπλέον, βρήκαν μόνο μία μη-σφαιρική έκρηξη που θα μπορούσε να αποδώσει το παρατηρούμενο σήμα ψευδαργύρου και άλλα χαρακτηριστικά του ΗΕ 1327-2326.

Αυτό οδήγησε σε μια άλλη έκπληξη: στο πόσο ισχυρή ήταν η ασύμμετρη έκρηξη του υπερκαινοφανούς. Η έκρηξη ήταν περίπου 10³⁰ φορές ισχυρότερη από αυτή της βόμβας υδρογόνου, πέντε έως δέκα φορές μεγαλύτερη απ’ ότι ανέμεναν. Η μελέτη παρέχει νέες ενδείξεις για το ότι οι εκρήξεις των αρχέγονων άστρων μπορεί να συνέβαλλαν στον επαναϊονισμό στο σύμπαν – ένα σημαντικό ορόσημο στο πρώιμο σύμπαν όπου τα ουδέτερα άτομα ιονίστηκαν – παίζοντας κρίσιμο ρόλο στον σχηματισμό των γαλαξιών.

O John Wise, αστροφυσικός στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Γεωργίας στις ΗΠΑ, λέει πως τώρα έχουμε το κίνητρο για να μελετήσουμε τους μη-σφαιρικούς υπερκαινοφανείς. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμα αν η πιθανώς μη-σφαιρική έκρηξη του υπερκαινοφανούς, πριν από τον σχηματισμό του άστρου HE 1327-2326, ήταν ένα σπάνιο ή ένα συνηθισμένο γεγονός – αν οι περισσότερες εκρήξεις υπερκαινοφανών πρώτης γενιάς ήταν σφαιρικές ή όχι.

Έτσι, αν και φαίνεται ότι προσέγγισαν μια λύση σε ένα ερώτημα σχετικά με τα πρώτα άστρα που δημιουργήθηκαν στο σύμπαν, πολλά άλλα παραμένουν αναπάντητα.

Πηγές: https://www.scientificamerican.com/article/the-universes-first-stars-exploded-in-strange-ways/?redirect=1 – Evidence for an Aspherical Population III Supernova Explosion Inferred from the Hyper-metal-poor Star HE 1327–2326. The Astrophysical Journal, 2019; 876 (2): 97 DOI: 10.3847/1538-4357/ab14e7 - https://physicsgg.me/2019/06/03/ο-παράξενος-θάνατος-των-αρχέγονων-άστ/

Γίνεται να είναι ο ζωγράφος ένας αλγόριθμος; Could a computer ever create better art than a human?

Θα μπορούσε ένας υπολογιστής να δημιουργήσει ένα έργο τέχνης καλύτερο από το ανθρώπινο; Όχι λένε οι ειδικοί, μπορεί όμως να βοηθήσει τους καλλιτέχνες να παράγουν καλύτερο πολιτισμό. To πορτρέτο του Εντμόν ντε Μπελαμί δημιουργήθηκε από έναν αλγόριθμο που επεξεργάστηκε δεδομένα 15.000 πινάκων. This portrait was created by computer, so is it really art and is it any good? CHRISTIE'S

Πέρυσι, ένα πορτρέτο του Εντμόν ντε Μπελαμί πουλήθηκε για 432.000 δολάρια (94.000 ευρώ), ποσόν υπερβολικό θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς, για την εικόνα ενός αγνώστου. Το όνομα Μπελαμί δεν είχε ξανακουστεί, όπως ούτε και του καλλιτέχνη. Στην πραγματικότητα το έργο δημιουργήθηκε από έναν αλγόριθμο που χρησιμοποίησε ένα σύνολο δεδομένων που είχαν ληφθεί από 15.000 πορτρέτα ζωγραφισμένα μεταξύ του 14ου και του 20ού αιώνα. Και σύμφωνα με τον κριτικό του BBC, είναι «ψιλοσκουπίδι»… Η πώληση, η οποία εξέπληξε τον οίκο Christie’s, έθεσε πολλά σημαντικά ερωτήματα.

Μπορεί ένας υπολογιστής, χωρίς ανθρώπινο συναίσθημα, να είναι ποτέ δημιουργικός; Είναι αυτό το πορτρέτο πραγματική τέχνη; Και τελικά παίζει ρόλο κάτι από όλα αυτά, εφόσον οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να πληρώσουν για κάτι τέτοιο; Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται και τελικά ίσως φτάσει ή ξεπεράσει την ανθρώπινη ευφυΐα, τι σημαίνει αυτό για τους καλλιτέχνες και τη βιομηχανία της τέχνης εν γένει;

Romy Lorenz says AI has no "internal world" from which to create true art. ROMY LORENZ

Οι αλγόριθμοι έχουν ήδη δημιουργήσει έργα τέχνης, ποιήματα και μουσικά κομμάτια, αλλά μήπως δεν δημιουργούν και απλώς μιμούνται; Η νευροεπιστήμονας Ρόμι Λόρεντς λέει ότι εξαρτάται κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο ορίζουμε τη δημιουργικότητα. Αν δημιουργικότητα σημαίνει να βρούμε εντελώς νέους τρόπους για την επίλυση προβλημάτων, τότε η τεχνητή νοημοσύνη το έχει ήδη επιτύχει, υποστηρίζει, επικαλούμενη την εταιρεία DeepMind, θυγατρική της της Google.

Chinese Go player Ke Jie was eventually defeated by DeepMind's AlphaGo AI program. REUTERS

Το 2017, ένα από τα προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης της DeepMind νίκησε στο GO (αρχαίο και εξαιρετικά περίπλοκο κινεζικό επιτραπέζιο παιχνίδι) τον νούμερο ένα παίκτη στον κόσμο, κατορθώνοντας προφανώς μέσα σε λίγες μέρες να κάνει δημιουργικές νέες κινήσεις και καινοτόμες στρατηγικές. «Η Google θα έλεγε ότι ήταν δημιουργικότητα, νέοι τρόποι εύρεσης λύσεων που δεν διδάχθηκαν» λέει η Λόρεντς. Μήπως όμως η τέχνη είναι κάτι περισσότερο από δημιουργική επίλυση προβλημάτων;

Τα παιχνίδια, ιδιαίτερα εκείνα που λαμβάνουν χώρα στους εικονικούς κόσμους, αποτελούν το ιδανικό περιβάλλον για τη δημιουργική επίλυση των προβλημάτων. Αλλά ζητώντας από έναν αλγόριθμο να δημιουργήσει χωρίς ανθρώπινη συμβολή, τα αποτελέσματα είναι πραγματικά βαρετά, υποστηρίζει ο καθηγητής Πληροφορικής με έδρα τη Νέα Υόρκη, Τζούλιαν Τογκέλιους. Ένα παράδειγμα ήταν η κυκλοφορία του παιχνιδιού No Man’s Sky, το οποίο πρόσφερε προς εξερεύνηση 18 πεντάκις εκατομμύρια αλγοριθμικά δημιουργημένους πλανήτες.

No Man's Sky uses "procedural generation" to create new worlds automatically. HELLO GAMES

«Στο No Man’s Sky, υπάρχουν περισσότερα μέρη από όσα θα μπορούσατε να επισκεφθείτε σε μια ζωή, με διαφορετική χλωρίδα και πανίδα, αλλά αυτό το παιχνίδι είχε αντικρουόμενες κριτικές – είναι μεν τεχνικό αριστούργημα, αλλά δεν προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον να το παίξεις» λέει ο Τογκέλιους.

«Αυτοί οι αλγόριθμοι είναι καταπληκτικοί, μπορούν να κάνουν όλο και περισσότερα, αλλά πάντα θα υπάρχουν πράγματα που θα θέλουμε να προσθέσουμε εμείς οι άνθρωποι. Το δύσκολο (να αναδημιουργηθεί) είναι η δύναμη της ευαισθησίας και της πρόθεσης του ανθρώπινου εγκεφάλου».

Η δρ Λόρεντς επισημαίνει ότι η αληθινή καλλιτεχνική δημιουργικότητα διαφέρει από τη δημιουργική επίλυση προβλημάτων, καθώς απαιτεί την εξέλιξη της οπτικής του καλλιτέχνη, κάτι που οι μηχανές φαίνεται ότι δεν έχουν την ικανότητα να κάνουν. «Η τεχνητή νοημοσύνη δεν έχει εσωτερικό κόσμο, ούτε την ανάγκη να δημιουργήσει τις επιθυμίες ή τους φόβους του». 

Dr Alice Eldridge (l) and Dr Chris Kiefer (r) play their self-resonating feedback cellos. DR ALICE ELDRIDGE

Τα αποτελέσματα είναι πολύ πιο καρποφόρα όταν οι καλλιτέχνες δουλεύουν με τις μηχανές αντί να αφήνουν τον απόλυτο έλεγχο στην τεχνητή νοημοσύνη. Η μουσικός και διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ δρ Αλις Ελντριτζ προτείνει να την αντιμετωπίσουμε ως «ακόμα ένα εργαλείο που έχουμε σχεδιάσει, όπως ο τροχός ή η μηχανή καύσης».

Ο συνδυασμός της ακουστικής, του ηλεκτρισμού, και ενός αλγορίθμου βοήθησαν την Ελντριτζ να δημιουργήσει ένα βιολοντσέλο που παράγει μουσική χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Στην περίπτωση αυτή «η δουλειά του καλλιτέχνη είναι να διαμορφώσει τον ήχο, μοιάζει περισσότερο με χορό παρά με τον “έλεγχο” ενός οργάνου με τον παραδοσιακό τρόπο» λέει. «Αυτό δημιουργεί έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και σχεδίασης της σχέσης μας με τα μουσικά όργανα και την τεχνολογία εν γένει». 

Ο Μικ Γκρίρσον, από το Ινστιτούτο Δημιουργικής Πληροφορικής UAL στο Λονδίνο, πιστεύει ότι η πρόοδος στην τεχνητή νοημοσύνη θα «οδηγήσει σε καλύτερη τέχνη, σε νέους τύπους καλλιτεχνών και σε νέα μέσα». Το 2016, το σκανδιναβικό συγκρότημα Sigur Rós χρησιμοποίησε ένα λογισμικό του Γκρίρσον για να δημιουργήσει μια διαρκώς εξελισσόμενη έκδοση ενός από τα singles του, το οποίο έπαιξε σε ένα 24ωρο οδικό ταξίδι στην Ισλανδία. Μεμονωμένα μουσικά στοιχεία του τραγουδιού τροφοδοτήθηκαν μέσω του λογισμικού για να δημιουργήσουν ένα τραγούδι που, όπως σε μια ζωντανή παράσταση, είναι διακριτικά διαφορετικό σε κάθε επανάληψη ανταποκρινόμενο στις προτροπές των θεατών.

Ο πρωτοποριακός συνθέτης και παραγωγός Μπράιαν Ενο, ο οποίος μεταξύ άλλων έχει συνεργαστεί με τους Roxy Music, David Bowie και Coldplay, είναι επίσης μεγάλος λάτρης της χρήσης αλγορίθμων για τη δημιουργία μουσικής που αλλάζει διαρκώς.

Οι Massive Attack χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη στις συναυλίες τους. The band Massive Attack have been experimenting with AI to create unique pieces of art. GETTY IMAGES

Ο καθηγητής Γκρίρσον έχει συνεργαστεί και με τους Massive Attack για την ανανέωση του Mezzanine με τεχνητή νοημοσύνη, με αφορμή την 20ή επέτειο του άλμπουμ. Έτσι, οι επισκέπτες μιας έκθεσης στο Barbican του Λονδίνου θα μπορούν να επηρεάσουν τον ήχο με τις κινήσεις τους.

Ενώ, λοιπόν, η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ακόμη μια απειλή για τους καλλιτέχνες, ο Γκρίρσον πιστεύει ότι οι μηχανές δεν θα γίνουν ποτέ ανταγωνιστές τους: «Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να μειώσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα, από ανθρώπους που θέλουν να κερδίσουν χρήματα, αλλά υπεύθυνοι για αυτό είναι άνθρωποι (όχι η τεχνολογία)» λέει. «Η τεχνολογία δεν πρόκειται ποτέ να είναι αρκετά καλή ώστε να παράγει καλύτερο πολιτισμό από τους ανθρώπους που τη χρησιμοποιούν για να δημιουργήσουν τον δικό τους».

Πηγές: https://www.bbc.com/news/business-47700701 - Protagon.gr 

Απολιθωμένο δάσος 10.000 ετών στην Βόρεια Θάλασσα. 'Lost' Stone Age Settlement Beneath the North Sea

Ένα απολιθωμένο δάσος φαίνεται πως έχουν εντοπίσει ερευνητές στον βυθό της Βόρειας Θάλασσας. Deep beneath the North Sea, scientists have discovered a fossilized forest that could hold traces of prehistoric early humans who lived there around 10,000 years ago, before the land slipped beneath the waves a few thousand years later. Tree root recovered from the Brown Bank (© VLIZ/Lost Frontiers Photo Dr Tom Sparrow)

Ένα απολιθωμένο δάσος φαίνεται πως έχουν εντοπίσει ερευνητές στον βυθό της Βόρειας Θάλασσας. Μπορεί να ακούγεται περίεργο, ωστόσο οι ερευνητές εκτιμούν πως σε αυτό το απολιθωμένο δάσος κάτω από το νερό έζησαν εκεί άνθρωποι πριν από περίπου  10.000 χρόνια.

Τα ευρήματα δεν αποκλείεται να δώσουν την ευκαιρία στους επιστήμονες να ερευνήσουν την μεσολιθική εποχή.

Doggerland once covered a vast swath of land between what is now the east coast of England and the European mainland. Credit: Anton Balazh/Shutterstock

Ήδη πάντως έχουν γίνει τα πρώτα βήματα για να εξερευνηθεί αυτό το απολιθωμένο δάσος, καθώς ειδικοί πήραν δείγματα κατά τη διάρκεια της 11ημερης παραμονής τους στο σημείο που βρίσκεται συγκεκριμένα στην περιοχή Doggerland γνωστή ως Brown Bank ή Brown Ridge.

Βέβαιοι ότι βρίσκονται στα ίχνη προϊστορικού οικισμού

Although the voyage was often plagued by bad weather, the scientists were able to take samples from a submerged Mesolithic landscape, including a fossilized forest. Credit: Image copyright Dr. Simon Fitch - Europe's Lost Frontiers Project (University of Bradford)

«Είμαστε απόλυτα πεπεισμένοι ότι είμαστε πολύ κοντά σε έναν οικισμό», δήλωσε ο αρχαιολόγος Vincent Gaffney του Πανεπιστημίου Μπράντφορντ στο Ηνωμένο Βασίλειο, ένας από τους επικεφαλής των ερευνών.

«Το πλήθος των αρχαίων ευρημάτων, μας υποδεικνύει πως όντως κάτι βρίσκεται εκεί» αναφέρει προσθέτοντας «έχουμε εντοπίσει πλέον τις περιοχές όπου τμήματα γης από την μεσολιθική περίοδο είναι κοντά στην επιφάνεια  της θάλασσας», πρόσθεσε.

The 2019 Brown Bank expedition led by Dr. Tine Missiaen from the Flanders Marine Institute (VLIZ) involves an international team of scientists from Belgium (Ghent University, VLIZ) and the UK (University of Bradford). The voyage on board the Belgian research vessel “RV Belgica” takes place within the collaborative Belgian-UK-Dutch research project “Deep History: Revealing the palaeo-landscape of the southern North Sea” which is aimed at reconstructing the Quaternary history (roughly spanning the last 500.000 years) and human occupation of the wider Brown Bank area. The project complements the Bradford-led “Europe's Lost Frontiers” project, in which archaeologists are mapping the prehistoric North Sea landscape known as Doggerland, funded by the European Research Council (ERC). https://lostfrontiers.teamapp.com/

Σημειώνεται πως οι  επιστήμονες σκοπεύουν το φθινόπωρο να επανεξετάσουν την περιοχή Brown Bank με την βοήθεια ενός ολλανδικού ερευνητικού σκάφους, έχοντας μαζί τους περισσότερο εξοπλισμό.

Πηγές: https://lostfrontiers.teamapp.com/articles/3600009-brown-banks-white-cliffs-and-fossil-forests-an-update-on-the-search-for-lost-prehistoric-settlements-in-the-north-sea - https://www.brad.ac.uk/news/archive/2019/brown-banks-and-white-cliffs.php - https://www.tovima.gr/2019/05/30/science/apolithomeno-dasos-10-000-eton-stin-voreia-thalassa/

Θωμάς Γκόρπας, «Kαι πέραν της ποιήσεως»

Gustav Klimt, Ghostly lights, 1903

Μνήμη Σταμάτη Μαράντου

Στα χείλη των ερυθρών χαραδρών ανθούν λευκά λουλούδια

Στα δροσερά υπόγεια των καλοκαιριών αιχμαλωτίζονται

Καρδιές

Παιδιών η απελπισία ηχεί και πέραν της Ποιήσεως ακόμη

Και των ενδόξων Ρεμπέτικων Τραγουδιών.

Όσο και αν εκτιμήσουμε τη ματαιότητα

Όσο να εκποιήσουμε την τρυφερότητα

Μας πήραν σβάρνα τα χρόνια…

Μετράω τις τρύπες στο σκοτάδι

Φιλίες έρωτες απλήρωτες δουλειές

Απ’ όλν τούτο δοκιμάζω πυρετωδώς

Και το καινούριο μου χάδι…

Τόσοι τυχάρπαστοι καμπλεξαριμένοι

Απ’ τα καταπληκτικά μου πουκάμισα

Τα εξ’ ίσου καταπληκτικά μου λόγια

Και τα παραμύθια φίλων που μ’ αγάπησαν

Πέραν του δέοντος και πέραν της Ποιήσεώς μου

Είναι αδύνατον να με φανταστούν στα περασμένα χρόνια

Χαρμανιασμένο για τσιγάρο περισσότερο και από γυναίκα

Χαρμανιασμένο για γυναίκα περισσότερο κι από πρωτοφανή τοπία.

Εγώ τώρα πρέπει να είμαι ένας άλλος

Διάφορος σε πολλά του Θωμά παλαιοτέρων ημερών

Τώρα πρέπει να είμαι κάτι μεταξύ σοφού και αγρίας παρθένας

Τα δικά σου γυαλιά με τα οποία βλέπω κ’ εγώ καλά

Ένα αβασίλευτο ηλιοβασίλεμα…

Και βεβαίως η Ποίησις πια Δε με εκφράζει

Η Ποίησις σαν τη γυναίκα πιο πολύ σ’ αγάπησε κ’ εσύ

Τη διώχνεις Δε με εκφράζει καν η ελπίδα για την επόμενη μέρα

Ολόκληρος έχω γίνει ένα βάθος ένα χρώμα

Ένα κυρίαρχον χρώμα.

Léon Bakst, Vaslav Nijinsky, 1903

Κωνσταντίνος Καβάφης, «Ας φρόντιζαν»

Jeanne Mammen, Chess player, 1930

Κατήντησα σχεδόν ανέστιος και πένης.

Aυτή η μοιραία πόλις, η Aντιόχεια

όλα τα χρήματά μου τάφαγε:

αυτή η μοιραία με τον δαπανηρό της βίο.

Aλλά είμαι νέος και με υγείαν αρίστην.

Κάτοχος της ελληνικής θαυμάσιος

(ξέρω και παραξέρω Aριστοτέλη, Πλάτωνα·

τι ρήτορας, τι ποιητάς, τι ό,τι κι αν πεις).

Aπό στρατιωτικά έχω μιαν ιδέα,

κ’ έχω φιλίες με αρχηγούς των μισθοφόρων.

Είμαι μπασμένος κάμποσο και στα διοικητικά.

Στην Aλεξάνδρεια έμεινα έξι μήνες, πέρσι·

κάπως γνωρίζω (κ’ είναι τούτο χρήσιμον) τα εκεί:

του Κακεργέτη βλέψεις, και παληανθρωπιές, και τα λοιπά.

Όθεν φρονώ πως είμαι στα γεμάτα

ενδεδειγμένος για να υπηρετήσω αυτήν την χώρα,

την προσφιλή πατρίδα μου Συρία.

Σ’ ό,τι δουλειά με βάλουν θα πασχίσω

να είμαι στην χώρα ωφέλιμος. Aυτή είν’ η πρόθεσίς μου.

Aν πάλι μ’ εμποδίσουνε με τα συστήματά τους—

τους ξέρουμε τους προκομένους: να τα λέμε τώρα;

αν μ’ εμποδίσουνε, τι φταίω εγώ.

Θ’ απευθυνθώ προς τον Ζαβίνα πρώτα,

κι αν ο μωρός αυτός δεν μ’ εκτιμήσει,

θα πάγω στον αντίπαλό του, τον Γρυπό.

Κι αν ο ηλίθιος κι αυτός δεν με προσλάβει,

πηγαίνω παρευθύς στον Υρκανό.

Θα με θελήσει πάντως ένας απ’ τους τρεις.

Κ’ είν’ η συνείδησίς μου ήσυχη

για το αψήφιστο της εκλογής.

Βλάπτουν κ’ οι τρεις τους την Συρία το ίδιο.

Aλλά, κατεστραμένος άνθρωπος, τι φταίω εγώ.

Ζητώ ο ταλαίπωρος να μπαλωθώ.

Aς φρόντιζαν οι κραταιοί θεοί

να δημιουργήσουν έναν τέταρτο καλό.

Μετά χαράς θα πήγαινα μ’ αυτόν.

Hannah Höch, The Journalists, 1925

Επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη. Τα Ποιήματα, Τ. Β’ 1919 - 1933, Ίκαρος 1963

Σημαντική ποσότητα νερού σε μορφή πάγου στον βόρειο πόλο του Άρη. Massive Martian Ice Discovery Opens a Window into Red Planet’s History

Τα νέα ευρήματα -τα οποία επιβεβαιώθηκαν από μια ανεξάρτητη μελέτη του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς που έκανε χρήση δεδομένων βαρύτητας αντί ραντάρ και δημοσιεύθηκε στο ίδιο περιοδικό- θεωρούνται σημαντικά, επειδή αποκαλύπτουν νέα άγνωστα έως τώρα παλαιότερα αποθέματα νερού. A vertically exaggerated view of Mars’ north polar cap. Researchers with The University of Texas at Austin and the University of Arizona estimate that if melted, the massive ice deposits discovered in this region would cover the planet in 1.5 meters (5 feet) of water. Credit: SA/DLR/FU Berlin; NASA MGS MOLA Science Team

Αμερικανοί επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι ανακάλυψαν σημαντικά υπολείμματα νερού σε μορφή πάγου, θαμμένα σε βάθος περίπου ενάμισι χιλιομέτρου κάτω από την άμμο στο βόρειο πόλο του Άρη.

Οι ερευνητές των πανεπιστημίων του Τέξας στο Όστιν και της Αριζόνα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Geophysical Research Letters» της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης (AGU), ανέλυσαν στοιχεία από το δορυφόρο MRO της NASA που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον «κόκκινο» πλανήτη εδώ και χρόνια. Το όργανο ραντάρ SHARAD της διαστημοσυσκευής μπορεί να διεισδύσει σε βάθος έως περίπου δύο χιλιομέτρων κάτω από την αρειανή επιφάνεια.

A view of Mars showing the planet’s northern polar ice cap. A new study led by The University of Texas at Austin has found remnants of ancient ice caps buried in the north polar region. Credit: ISRO/ISSDC /Emily Lakdawalla

Τα νέα ευρήματα -τα οποία επιβεβαιώθηκαν από μια ανεξάρτητη μελέτη του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς που έκανε χρήση δεδομένων βαρύτητας αντί ραντάρ και δημοσιεύθηκε στο ίδιο περιοδικό- θεωρούνται σημαντικά, επειδή αποκαλύπτουν νέα άγνωστα έως τώρα παλαιότερα αποθέματα νερού. Σε μερικά σημεία τα στρώματα άμμου και πάγου έχουν περιεκτικότητα νερού σε ποσοστό έως 90%. Αν λιώσουν αυτοί οι πάγοι, εκτιμάται ότι θα καλύψουν όλο τον πλανήτη με νερό βάθους τουλάχιστον ενάμισι μέτρου.

«Δεν περιμέναμε να βρούμε τόσο πολύ νερό σε αυτή την περιοχή. Πιθανότατα πρόκειται για το τρίτο μεγαλύτερο απόθεμα νερού στον Άρη μετά από τις καλυμμένες με πάγο περιοχές στους δύο πόλους», δήλωσε ο ερευνητής Στέφανο Νερότσι.

Οι επιστήμονες υποπτεύονται ότι τα υπόγεια στρώματα πάγου σχηματίστηκαν, όταν πάγοι είχαν συσσωρευτεί στη διάρκεια παλαιότερων εποχών παγετώνων στον Άρη. Κάθε φορά που ο πλανήτης γινόταν πιο ζεστός, ένα μέρος των πάγων καλυπτόταν από άμμο, η οποία προστάτευσε τους πάγους από την ηλιακή ακτινοβολία, γι’ αυτό δεν έλιωσαν μέχρι σήμερα και το νερό δεν εξατμίστηκε στην ατμόσφαιρα.

Οι μεταβολές στην τροχιά και στην κλίση του άξονα περιστροφής του Άρη ήσαν οι βασικές αιτίες για τις περιοδικές κλιματικές μεταβολές στο παρελθόν του Άρη, με συνέπεια να εναλλάσσονται εποχές παγετώνων με πιο ζεστές εποχές. Περίπου κάθε 50.000 χρόνια ο Άρης «γέρνει» περισσότερο προς τον Ήλιο και στη συνέχεια επανέρχεται σε μια πιο κάθετη θέση. Όταν η κλίση του αυξάνει, οι πάγοι υποχωρούν ή λιώνουν τελείως, ενώ όταν ο πλανήτης είναι πιο όρθιος και ο ισημερινός του «βλέπει» τον Ήλιο, οι πολικοί πάγοι αυξάνουν.

A composite image showing alternating layers of ice and sand in an area where they are exposed on the surface of Mars. The photograph, taken with the HiRISE camera aboard NASA’s Mars Reconnaissance Orbiter, was adjusted to show water ice as light-colored layers and sand as darker layers of blue. The tiny bright white flecks are thin patches of frost. Credit: NASA/JPL/University of Arizona

Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες θεωρούσαν εκείνους τους παλαιότερους πάγους των πόλων χαμένους για πάντα. Όμως τα νέα στοιχεία δείχνουν ότι στην πραγματικότητα μεγάλοι όγκοι πάγου έχουν διασωθεί, απλώς είναι κρυμμένοι πιο βαθιά κάτω από την επιφάνεια, παγιδευμένοι ανάμεσα σε εναλλασσόμενα στρώματα άμμου και πάγου, όπως τα διαδοχικά στρώματα ενός κέικ.

«Προς μεγάλη μας έκπληξη, ο συνολικός όγκος νερού που είναι παγιδευμένος σε αυτά τα θαμμένα πολικά αποθέματα, είναι περίπου ο ίδιος με όλο το νερό των πάγων που είναι ήδη γνωστό ότι υπάρχει στους παγετώνες και κάτω από την επιφάνεια σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη του Άρη», δήλωσε ο καθηγητής Τζακ Χολτ του Σεληνιακού και Πλανητικού Εργαστηρίου της Αριζόνα.

Πηγές: https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/2019GL082294 -  https://news.utexas.edu/2019/05/22/massive-martian-ice-discovery-opens-a-window-into-red-planets-history/ - https://www.in.gr/2019/05/24/tech/anakalyfthike-nero-se-morfi-pagou-ston-voreio-polo-tou-ari/

Επιστήμονες ανακάλυψαν το αρχαιότερο απολίθωμα μύκητα. Billion-year-old fossils set back evolution of earliest fungi

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν στην αρκτική περιοχή του βορειοδυτικού Καναδά το μικροαπολίθωμα του αρχαιότερου μύκητα που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα, ηλικίας 900 εκατομμυρίων έως ενός δισεκατομμυρίου ετών. Paleontologists find microscopic fungi in Arctic Canada that is reported to be about twice as old as the previously oldest known fossils of fungi. This fungus in Costa Rica may ultimately have evolved from a species that emerged one billion years ago. Credit: Alex Hyde/Nature Picture Library/Science Photo Library

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν στην αρκτική περιοχή του βορειοδυτικού Καναδά το μικροαπολίθωμα του αρχαιότερου μύκητα που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα, ηλικίας 900 εκατομμυρίων έως ενός δισεκατομμυρίου ετών. Έως τώρα, το ρεκόρ κατείχε ένας μύκητας με ηλικία περίπου 410 εκατομμυρίων ετών, που είχε βρεθεί στη Σκωτία.

The microscopic multicellular Ourasphaira giraldae, thought to be the earliest fungus yet discovered. Photograph: C.C Loron, University of Liège

Ο πολυκύτταρος καναδικός μύκητας (που ονομάστηκε Ourasphaira giraldae) ανήκει στην Προτεροζωική εποχή, πολύ πριν εμφανιστούν οι πολύπλοκες μορφές ζωής στη Γη. Η ανακάλυψη του ρίχνει περισσότερο φως στην καταγωγή και εξέλιξη ενός σημαντικού κλαδιού του δέντρου της ζωής. Πρόκειται για τον μακρινό πρόγονο της ευρείας γκάμας των σημερινών μυκήτων, που περιλαμβάνει τα μανιτάρια, τη μαγιά, τη μούχλα κ.α.

A billion-year-old fungi microfossil includes the earliest documented presence of chitin, a fibrous substance found today not only in fungi cell walls but also arthropod exoskeletons and fish scales. (Credit: Loron et al 2019, DOI:10.1038/s41586-019-1217-0)

Οι μύκητες ανήκουν μαζί με τα φυτά και τα ζώα στην ευρύτερη ομάδα των ευκαρυωτικών οργανισμών (που έχουν κύτταρα με πυρήνα), αλλά δεν είναι ούτε φυτά ούτε ζώα. Είναι από τους πιο άφθονους οργανισμούς του πλανήτη μας, τρίτοι κατά σειρά σε βιομάζα μετά τα φυτά και τα βακτήρια, έχοντας εξαπλάσια περίπου βιομάζα σε σχέση με όλα τα ζώα της Γης (συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων). Αν και οι μεμονωμένοι μύκητες είναι μικροσκοπικοί, μπορούν να διασυνδεθούν μεταξύ τους και να αποτελέσουν ένα ενιαίο έμβιο σύστημα, όπως ένας μύκητας (ή μάλλον δίκτυο μυκήτων) στο Όρεγκον των ΗΠΑ, που θεωρείται ο μεγαλύτερος γνωστός οργανισμός στον πλανήτη μας με πλάτος σχεδόν τεσσάρων χιλιομέτρων.

Παίζουν κομβικό ρόλο στα οικοσυστήματα του πλανήτη, βοηθώντας στην αποσύνθεση της οργανικής ύλης, στην τροφοδότηση των φυτών με θρεπτικές ουσίες, στις διαδικασίες ζύμωσης (π.χ. της μπίρας), στην πέψη (π.χ. των αγελάδων) κ.α. Μια βασική διαφορά ανάμεσα στους μύκητες και στα φυτά είναι ότι οι πρώτοι δεν μπορούν να κάνουν φωτοσύνθεση. Από την άλλη, προτού διαχωριστούν εξελικτικά, οι μύκητες και τα ζώα ανήκαν στο ίδιο κλαδί του δέντρου της ζωής.

X marks the spot in the Canadian Arctic where researchers have found the oldest known fungi microfossils. (Credit: Loron et al 2019, DOI:10.1038/s41586-019-1217-0)

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον παλαιοβιολόγο Κορεντίν Λορόν του βελγικού Πανεπιστημίου της Λιέγης, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», σύμφωνα με τα πρακτορεία Ρόιτερς και Γαλλικό.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41586-019-1217-0 - https://www.nature.com/articles/d41586-019-01629-1 - http://www.kathimerini.gr/1025331/article/epikairothta/episthmh/episthmones-anakalyyan-to-arxaiotero-apoli8wma-mykhta