Δ. Π. Παπαδίτσας, To φεγγάρι

Paul Delvaux, La Ville Lunaire, 1944, Huile sur Toile, 107,5x238 cm, Collection Particulière.

Δε σκέφτηκε ότι μια νύχτα κρυφά

Στις μύτες των ποδιών μου

Πήρα όλα τα οστά μας

Και τα βούτηξα – ας μην το μάθουν σε παρακαλώ

Στο φεγγάρι

Τώρα ας τραγουδήσουμε το φεγγάρι

Κανείς δεν θα μας πει ότι το περιέχουμε σαν έμβρυο

Η γνωστή ιστορία ότι τα έμβρυα μεγαλώνουν

Και στο τέλος αποχωρίζονται απ’ τις μητέρες τους

Θα επαναληφθεί κι εδώ

Και τότε μ’ έκπληξη οι συγγενείς οι φίλοι κι εμείς οι ίδιοι ακόμα

Θα πηγαίνουμε το φεγγάρι περίπατο

Θα το τραγουδάμε και θα μας τραγουδάει

Θα τό ’χουμε στα χέρια μας

Στο μυαλό μας στη συνήθεια να ξυπνάμε πρωί

Δε γίνεται λόγος για τη σκέψη

Αυτή ανέκαθεν είναι το φεγγάρι

Και κάτι άλλο

Αν σε ρωτήσουν να τους πεις το μυστικό

Πές τους ένα ψέμα:

Υπάρχει ένα και μοναδικό φεγγάρι

Αυτό είναι στον ουρανό.

Δ.Π. ΠΑΠΑΔΙΤΣΑΣ

Όταν ο... ουρανός έπεσε στη Γη. BOLIDES - Visualizing Meteorite Impacts

Έρχονται από το Διάστημα και χτυπούν σαν απρόσμενες βολίδες απροειδοποίητα τη Γη. Ενίοτε οι επιπτώσεις τους μπορεί να είναι από καταστρεπτικές ως και κοσμογονικές: σε αυτούς αποδίδεται η εξαφάνιση των δεινοσαύρων ενώ όλοι θυμόμαστε τι συνέβη τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν ένας μετεωρίτης έπεσε ξαφνικά στη Ρωσία προκαλώντας μεγάλες ζημιές και τραυματισμούς. Σίγουρα πάντως είναι θεαματικοί, με την πύρινη λάμψη τους στον αέρα, αν και τις περισσότερες φορές περνούν τη γήινη ατμόσφαιρα εντελώς απαρατήρητοι.

Στα δισεκατομμύρια χρόνια της ύπαρξής του ο πλανήτης μας έχει δεχθεί μάλλον εκατοντάδες χιλιάδες μετεωρίτες, κανείς όμως δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τον ακριβή αριθμό. Τα 2.500 τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί 45.716 ενώ έχουν βρεθεί σε διάφορα σημεία της Γης 34.842.  

Από αυτούς όμως τα ανθρώπινα μάτια έχουν δει «εν δράσει» μόνο τους 1.107, όπως μας πληροφορεί με εξαιρετικά φαντασμαγορικό τρόπο μια οπτικοποίηση της visualizing.org με τον τίτλο Bolides που έχει κερδίσει τα εύσημα ακόμη και από την ιστοσελίδα της NASA. Ο δημιουργός της Κάρλο Ζαπόνι έχει χρησιμοποιήσει τα στοιχεία της βάσης δεδομένων της Μετεωριτικής Εταιρείας (Meteoritic Society) για να συνθέσει την ιστορία όλων αυτών των πτώσεων.

Το χρονολόγιο ξεκινάει από το 861 μ.Χ. Τότε έχουμε την πρώτη «επίσημα» καταγεγραμμένη μαρτυρία για τη θεαματική νυχτερινή πτώση ενός μετεωρίτη στις 19 Μαΐου με το Ιουλιανό ημερολόγιο, στη Νογκάτα της Ιαπωνίας. Το επόμενο πρωί ο εξωγήινος βράχος ανασύρθηκε από την τρύπα που είχε ανοίξει στο έδαφος από τους κατοίκους του χωριού και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στον σιντοϊστικό ναό της Σούγκα Τζίντζα όπου και φυλάσσεται ως σήμερα.

Thousands of meteorites have collided with the Earth since 2500 BC. 34,513 have been recorded, only 1,042 have been seen falling. BOLIDES is an attempt to visualize and explore the meteorites that have collided with the Earth. The visualization focuses mainly on meteorites that were eye-witnessed when falling and hitting the ground. Data from the Meteoritical Society.

Στα αριστερά τού άψογα στυλιζαρισμένου γραφικού και με φόντο τις θεαματικές φωτεινές βολίδες να διασχίζουν τον ουρανό βλέπετε τους μετεωρίτες να «πέφτουν» σε αριθμούς, ανάλογα με τη χρονιά. Στη γραμμή του χρονολογίου βλέπετε επίσης με μπλε χρώμα την καμπύλη της συχνότητάς τους ανά τους αιώνες. Μεταφέροντας το «βελάκι», βρίσκεστε στη χρονιά που επιθυμείτε και βλέπετε τη «δράση» των μετεωριτών στη διάρκειά της.

Όπως θα παρατηρήσετε, η συχνότητα αυξάνεται καθώς πλησιάζουμε προς το 2013, το γεγονός όμως δεν σημαίνει ότι οι μετεωρίτες με το πέρασμα του χρόνου άρχισαν να πυκνώνουν και να πέφτουν σαν το χαλάζι. Απλώς η καταγραφή των παρατηρήσεων άρχισε να γίνεται πιο συστηματική. Επί χιλιετίες η εμφάνισή τους αποδιδόταν σε θεϊκή παρέμβαση, γι' αυτό και συχνά τα σημεία της πτώσης τους έχουν μετατραπεί σε τόπους λατρείας.

Ο πρώτος που πρότεινε ανοιχτά την ιδέα ότι προέρχονται από το Διάστημα ήταν ένας γερμανός φυσικός, ο Ερνστ Φλόρενς Χλάντνι, ο οποίος δημοσίευσε το 1794 σχετική μελέτη. Η ιδέα του αντιμετωπίστηκε αρχικά με χλευασμό, με το γύρισμα του αιώνα όμως τα πνεύματα άλλαξαν όταν μια αντίστοιχη μελέτη του γάλλου φυσικού, μαθηματικού και αστρονόμου Ζαν-Μπατίστ Μπιό έγινε δεκτή από τη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών.

Ο κ. Ζαπόνι παρουσιάζει επίσης μερικούς από τους σημαντικότερους μετεωρίτες που έχουν καταγραφεί να πέφτουν ή έχουν βρεθεί στη Γη. Κάνοντας «κλικ» επάνω τους μπορείτε να δείτε περισσότερα στοιχεία και να μεταφερθείτε στις αντίστοιχες πληροφορίες της βάσης δεδομένων της Μετεωριτικής Εταιρείας.

Ένα κρυμμένο πλήθος εξωτικών αστέρων νετρονίων. A Hidden Population of Exotic Neutron Stars

Graphic shows a magnetar called SGR 0418+5729 (SGR 0418 for short), a type of neutron star that has a relatively slow spin rate and generates occasional large blasts of X-rays. (X-ray: NASA/CXC/CSIC-IEEC/N.Rea et al; Optical: Isaac Newton Group of Telescopes, La Palma/WHT; Infrared: NASA/JPL-Caltech)

Τα μάγναστρα είναι πυκνά κατάλοιπα νεκρών άστρων που ξεσπούν σποραδικά με ριπές ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας, και αποτελούν μερικά από τα πιο ακραία αντικείμενα στο σύμπαν. Μια αποστολή με βάση το Παρατηρητήριο Chandra της NASA δείχνει τώρα ότι τα μάγναστρα μπορεί να είναι διαφορετικά - αλλά και πιο κοινά - από ότι πιστεύαμε μέχρι σήμερα.

Όταν ένα τεράστιο αστέρι εξαντλήσει τα «καύσιμα» του, ο πυρήνας του καταρρέει και σχηματίζει ένα αστέρι νετρονίων, ένα πολύ πυκνό αντικείμενο πλάτους περίπου 15-20 χιλιομέτρων. Η βαρυτική ενέργεια που απελευθερώνεται σε αυτή τη διαδικασία ωθεί τα εξωτερικά στρώματα σε μια έκρηξη σουπερνόβα, και αφήνει το αστέρι νετρονίων πίσω..

Οι περισσότεροι αστέρες νετρονίων περιστρέφονται γρήγορα - μερικές φορές το δευτερόλεπτο - αλλά ένα μικρό ποσοστό έχει ένα σχετικά χαμηλό ρυθμό περιστροφής, ενώ παράλληλα εκπέμπει περιστασιακά μεγάλες εκρήξεις ακτίνων Χ. Επειδή η μόνη πιθανή πηγή για την ενέργεια που εκπέμπεται σε αυτά τα ξεσπάσματα είναι η μαγνητική ενέργεια που αποθηκεύεται στο αστέρι, τα αντικείμενα αυτά ονομάζεται «μάγναστρα».

Τα περισσότερα μάγναστρα έχουν εξαιρετικά υψηλά μαγνητικά πεδία στην επιφάνεια τους, που είναι δέκα έως χίλιες φορές ισχυρότερα από αυτά του μέσου άστρου νετρονίων. Νέες παρατηρήσεις δείχνουν ότι το μάγναστρο γνωστό ως SGR 0418 5729 (καλλιτεχνική απεικόνιση) δεν ταιριάζει με αυτό το μοτίβο, καθώς διαθέτει ένα επιφανειακό μαγνητικό πεδίο παρόμοιο με εκείνο των συνηθισμένων αστέρων νετρονίων.

«Έχουμε διαπιστώσει ότι SGR 0418 έχει πολύ χαμηλότερο επιφανειακό μαγνητικό πεδίο από ότι οποιοδήποτε άλλο μάγναστρο», δήλωσε η Νάντα Ρέα του Ινστιτούτου Διαστημικής Επιστήμης στη Βαρκελώνη. «Αυτό έχει σημαντικές συνέπειες για το πώς σκεφτόμαστε ότι τα αστέρια νετρονίων εξελίσσονται στο χρόνο, και για την κατανόηση των εκρήξεων σουπερνόβα», πρόσθεσε.

X-ray Image of SGR 0418+5729.

Οι ερευνητές παρατήρησαν το SGR 0418 για πάνω από τρία χρόνια, χρησιμοποιώντας το τηλεσκόπιο Chandra, και τους δορυφόρους Swift και RXTE της NASA και XMM-Newton της ESA. Ήταν σε θέση να εκτιμήσουν με ακρίβεια την αντοχή του εξωτερικού μαγνητικού πεδίου μετρώντας τις αλλαγές της ταχύτητας περιστροφής κατά τη διάρκεια μιας εκπομπής ακτινοβολίας ακτίνων Χ.

Μοντελοποιώντας την εξέλιξη της ψύξεως του αστέρα και του φλοιού του, καθώς και τη σταδιακή αποσύνθεση του μαγνητικού του πεδίου, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι το SGR 0418 είναι ηλικίας περίπου 550.000 ετών. Το γεγονός αυτό καθιστά το SGR 0418 μεγαλύτερο από τα περισσότερα άλλα μάγναστρα, και αυτή η παρατεταμένη διάρκεια ζωής έχει πιθανώς αποδυναμώσει το μαγνητικό του πεδίο. Για αυτό το λόγο το SGR 0418 είναι διαφορετικό από τα γνωστά μάγναστρα, τα οποία με τη σειρά τους είναι διαφορετικά από τα συνηθισμένα αστέρια νετρονίων.

Η περίπτωση του SGR 0418 σημαίνει ότι ενδεχομένως υπάρχουν και αρκετά άλλα «ηλικιωμένα» μάγναστρα με ισχυρά μαγνητικά πεδία κάτω από την επιφάνεια τους. «Πιστεύουμε ότι περίπου μία φορά το χρόνο σε κάθε γαλαξία ένα ήσυχο αστέρι νετρονίων μετατρέπεται σε μάγναστρο, όπως το SGR 0418», δήλωσε ο Χοσέ Πονς, μέλος της ερευνητικής ομάδας. «Ελπίζουμε να βρούμε πολλά περισσότερα από αυτά τα αντικείμενα», πρόσθεσε.

Η επιβεβαίωση των ευρημάτων θα σημαίνει ότι ένα σημαντικό μέρος της ακτινοβολίας ακτίνων-γ προκαλείται από το σχηματισμό των μαγνάστρων και όχι από τις μαύρες τρύπες. Επίσης, η συμβολή των γεννήσεων μαγνάστρων στα σήματα βαρυτικών κυμάτων (κυματισμοί στον χωροχρόνο) θα είναι μεγαλύτερη από ότι πιστεύαμε μέχρι σήμερα.

Τα είδη - σταρ του 2012. Scientists Announce Top 10 New Species

Εντυπωσιακά είδη περιλαμβάνει η λίστα των ειδών χλωρίδας και πανίδας που ανακαλύφθηκαν το 2012. An amazing glow-in-the-dark cockroach, a harp-shaped carnivorous sponge and the smallest vertebrate on Earth are just three of the newly discovered top 10 species selected by the International Institute for Species Exploration at Arizona State University. A global committee of taxonomists — scientists responsible for species exploration and classification — announced its list of top 10 species from 2012.

Μπορεί ο άνθρωπος να έχει πατήσει σχεδόν κάθε σημείο του πλανήτη αλλά παρόλα αυτά η βιοποικιλότητά του πραγματικά μας εκπλήσσει καθημερινά. Κάθε χρόνο ανακαλύπτονται χιλιάδες νέα είδη χλωρίδας και πανίδας. Το Διεθνές Ινστιτούτο για την Ανακάλυψη των Ειδών του πανεπιστημίου της Αριζόνα των ΗΠΑ συνεργάζεται με δεκάδες ειδικούς από όλον τον κόσμο (ζωολόγους, ταξινόμους, βιολόγους κ.ά) και κάθε χρόνο εκδίδει μια λίστα με τα πιο ενδιαφέροντα και εντυπωσιακά είδη που ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια του αμέσως προηγούμενου έτους. Το Ινστιτούτο δημοσίευσε την Πέμπτη την εφετινή λίστα η οποία καταγράφει τις δέκα πιο εντυπωσιακές ανακαλύψεις του 2012.

Η «πυγο-κατσαρίδα»

Εντοπίστηκε στο Εκουαδόρ και είναι αναμφισβήτητα το πιο εντυπωσιακό είδος κατσαρίδας. Η Lucihormetica luckae λάμπει μέσα στο σκοτάδι σαν πυγολαμπίδα. Αν και συνήθως τέτοια χαρακτηριστικά αναπτύσσονται για να προειδοποιούν ότι όποιος πλησιάσει κινδυνεύει (από δηλητήρια ή άλλες τοξικές ουσίες) εντούτοις η φωσφορίζουσα κατσαρίδα είναι άκακη.

Η ανακάλυψη του Internet

Τράβηξε την προσοχή ενός φωτογράφου στην Μαλαισία. Ο φωτογράφος ανάρτησε τις φωτογραφίες του εντόμου σε δημοφιλή ιστοσελίδα φωτογραφιών όπου και αναγνωρίστηκε ως άγνωστο μέχρι σήμερα είδος. Οι ειδικοί του έδωσαν την ονομασία Semachrysa jade.

O σμαραγδένιος θάμνος

Ο Εugenia Petrikensis ανακαλύφθηκε στα τροπικά δάση της Μαδαγασκάρης και είναι ένας θάμνος με φύλλα σμαραγδένιου χρώματος και βαθυπόρφυρα άνθη.

Το τελειότερο καμουφλάζ

Οι επιστήμονες έχουν μείνει έκπληκτοι από την ικανότητα καμουφλαρίσματος που ανέπτυξε το Juracimbrophlebia ginkgofolia. Τα απολιθώματα του εντόμου εντοπίστηκαν στην Κίνα και η ηλικία του υπολογίστηκε στα 165 εκατομμύρια έτη. Σύμφωνα με τους ειδικούς πρόκειται για ένα είδος μύγας που εξελίχτηκε χρωματικά έτσι ώστε να έχει τα ίδια ακριβώς χρώματα με το φυτό στο οποίο στεκόταν, σε ένα δίλοβο (φυτό γνωστό και ως γκίνγκο μπιλόμπα). Η μύγα κατάφερνε να γίνει κυριολεκτικά «ένα» με το φυτό. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ειδικοί δυσκολεύτηκαν να ξεχωρίσουν φυτό και έντομο στα ευρήματα που εντοπίστηκαν.

Ο μαύρος καταστροφέας

Ανακαλύφθηκε στις σπηλαιογραφίες του Λασκό στη Γαλλία και ο εντοπισμός του σήμανε συναγερμό. Ο Ochroconis anomala είναι ένα μαύρος μύκητας που απειλεί τις πανάρχαιες βραχογραφίες στο διάσημο γαλλικό παλαιολιθικό σπήλαιο του Λασκό. Οι ειδικοί προσπαθούν τώρα να εμποδίσουν την καταστροφική δράση του μύκητα στις ηλικίας 17 χιλιάδων ετών ζωγραφιές.

Ανάμεσά τους είναι μια κατσαρίδα που λάμπει μέσα στο σκοτάδι σαν πυγολαμπίδα, μια ντροπαλή μαϊμού που έχει λαμπερά μπλε οπίσθια και μάτια σαν του ανθρώπου, ένας μεγάλος σαρκοβόρος θαλάσσιος σπόγγος σε σχήμα άρπας που σε βάθος 3.400 μέτρων τρέφεται με ζωικό πλαγκτόν και ένας βάτραχος μήκους μόλις επτά χιλιοστών.

Με τα μάτια του...ανθρώπου

Ήταν μέχρι πέρυσι «κρυμμένος» στα δάση της Λαικής Δημοκρατίας του Κονγκό. Ο Cercopithecus lomamiensis είναι ένας ντροπαλός και συνήθως ήσυχος πίθηκος με δύο χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν. Τα μάτια του που μοιάζουν πολύ με εκείνα του ανθρώπου καθώς τα έντονα μπλε απόχρωσης οπίσθια του.

Ο κυνηγός της νύχτας

Εντοπίστηκε στον Παναμά και ονομάστηκε Sibon noalamina. Είναι ένα μικρό φίδι που κυνηγά την νύχτα και τρέφεται κυρίως με σαλιγκάρια. Αν και είναι άκακο εντούτοις έχει αναπτύξει χρώματα που μοιάζουν με εκείνα ενός δηλητηριώδους φιδιού έτσι ώστε να αποφεύγουν να το πλησιάζουν οι εχθροί του.

Η θαλάσσια άρπα

Η Chondrocladia lyra είναι ένας θαλάσσιος σπόγγος σε σχήμα άρπας που σε βάθος 3.400 μέτρων τρώει ζωικό πλαγκτόν. Εντοπίστηκε σε ένα σημείο του Νοτιοανατολικού Ειρηνικού.

Ο «αόρατος» βάτραχος

Πραγματικά δεν τον...πιάνει το μάτι σου. Ο Paedophryne amanuensis έχει μήκος μόλις 7.7 χιλιοστών  και είναι το μικρότερο γνωστό είδος σπονδυλωτού ζώου. Εντοπίστηκε σε τροπικό δάσος της Νέας Γουινέας και έχει ιδιαίτερη αλτικότητα αφού μπορεί να πραγματοποιήσει ένα άλμα σε απόσταση 30 φορές μεγαλύτερη από αυτή του σώματος του.

Η πιο μικρή βιολέτα

Η Viola lilliputana είναι μια μικροσκοπική βιολέτα ύψους μόλις ενός εκατοστού που προτιμά τις βουνοκορφές των Άνδεων.

Μάλιστα η ανακοίνωση της εφετινής λίστας έγινε στις 23 Μαΐου, ημερομηνία γέννησης του μεγάλου σουηδού βοτανολόγου Κάρολου Λιναίου, ο οποίος εγκαινίασε την σύγχρονη επιστημονική ταξινόμηση των ειδών τον 18ο αιώνα.

Παράλληλα σύμπαντα και διαστημικό τηλεσκόπιο Planck. Is our universe merely one of billions? Evidence of the existence of 'multiverse' revealed for the first time by cosmic map

Scientists had predicted that it should be evenly distributed, but the map shows a stronger concentration in the south half of the sky and a 'cold spot' that cannot be explained by current understanding of physics.

Επιστήμονες υποστηρίζουν πως ανακάλυψαν την πρώτη ισχυρή απόδειξη ύπαρξης παράλληλων συμπάντων.

Ομάδα κοσμολόγων μελέτησε ένα χάρτη του σύμπαντος από στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από το διαστημόπλοιο Planck της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ανωμαλίες που παρουσιάζει μπορούν να έχουν προκληθεί μόνο από τη βαρυτική έλξη άλλων συμπάντων.

Ο χάρτης δείχνει την υπολειπόμενη ακτινοβολία από τη Μεγάλη Έκρηξη πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, η οποία εξακολουθεί να είναι ανιχνεύσιμη στο σύμπαν, και είναι γνωστή με την ονομασία κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου.

Οι επιστήμονες είχαν προβλέψει ότι η ακτινοβολία αυτή θα πρέπει να κατανέμεται ομοιόμορφα, αλλά ο χάρτης υποδεικνύει μια ισχυρότερη συγκέντρωση στο νότιο μισό και ένα «ψυχρό σημείο», το οποίο δεν μπορεί να εξηγηθεί από την τρέχουσα κατανόηση της φυσικής.

Η νεότερη και αναλυτικότερη χαρτογράφηση του πρώτου φωτός στο σύμπαν εγείρει βασικά ερωτηματικά για την απόλυτη ορθότητα της θεωρίας της Μεγάλης Έκρηξης, του επονομαζόμενου Big Bang. Ο δορυφόρος Planck, που έθεσε σε τροχιά η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία το 2009, μεταφέρει την εικόνα της κοσμικής μικροκυματικής ακτινοβολίας υποβάθρου. Αποτελεί την ακριβέστερη απεικόνιση του πρώιμου σύμπαντος, που έχουμε στη διάθεσή μας. Πρόκειται για ένα χάρτη του φωτός ή της θερμότητας, που εκλύθηκε 380 χιλιάδες χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη.

Η Λώρα Μερσίνι-Χιούτον, θεωρητική φυσικός στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολάινα στο Τσάπελ Χιλ, και ο Ρίτσαρντ Χόλμαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κάρνεγκι Μέλον, είχαν προβλέψει την ύπαρξη ανωμαλιών στην ακτινοβολία λόγω της έλξης από άλλα σύμπαντα από το 2005.

Μετά την ανάλυση των δεδομένων του διαστημοπλοίου Planck, η δρ. Μερσίνι-Χιούτον πιστεύει ότι η υπόθεσή της έχει επαληθευθεί. Τα ευρήματα συνεπάγονται ότι είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο ύπαρξης ενός απείρου αριθμού συμπάντων, πέρα από το δικό μας.

Galaxy clusters lose direction (Image: CXC/M. Markevitch et al./STScI; Magellan/U. Arizona/D. Clowe et al./ESO WFI; Magellan/U. Arizona/D. Clowe et al.)

«Αυτές οι ανωμαλίες προκλήθηκαν από άλλα σύμπαντα τα οποία προσέλκυσαν το δικό μας, όπως αυτό διαμορφωνόταν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Έκρηξης», δήλωσε η Μερσίνι-Χιούτον. «Πρόκειται για τα πρώτα ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη άλλων κόσμων που έχουμε δει», πρόσθεσε.

Αν και ορισμένοι επιστήμονες παραμένουν επιφυλακτικοί σχετικά με τη θεωρία των άλλων κόσμων, τα ευρήματα αυτά μπορεί να αποτελέσουν έναυσμα για την αλλαγή της επικρατούσας άποψης πάνω στο  ζήτημα.

Οι υποστηρικτές της θεωρίας επισημαίνουν πως και η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης αρχικά αντιμετωπίστηκε με δυσπιστία, ακόμα και χλευασμό, μέχρι τη στιγμή που βρέθηκαν αποδείξεις όπως η μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου, και θεωρούν πως η περίπτωση των παράλληλων συμπάντων εμφανίζει τις ίδιες αναλογίες.

Hubble: Γαλαξίες στον χωροχρόνο. Hubble: Galaxies Across Space and Time

Το Δακτυλιοειδές Νεφέλωμα (Ring Nebula) ή αλλιώς Messier 57 (Μ57) ή NGC 6720, βρίσκεται στον αστερισμό της Λύρας. Αυτή η σύνθετη εικόνα δημιουργήθηκε από τις παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble και του επίγειου τηλεσκοπίου της Αριζόνα. In this composite image, visible-light observations by NASA’s Hubble Space Telescope are combined with infrared data from the ground-based Large Binocular Telescope in Arizona to assemble a dramatic view of the well-known Ring Nebula.  Credit: NASA, ESA, C.R. Robert O’Dell (Vanderbilt University), G.J. Ferland (University of Kentucky), W.J. Henney and M. Peimbert (National Autonomous University of Mexico)

Ένα βίντεο διάρκειας περίπου τριών λεπτών που εξερευνά την κοσμική ιστορία 9 δισεκατομμυρίων χρόνων διαμέσου των εκπληκτικών φωτογραφιών του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble:

"Hubble: Galaxies Across Space and Time" is an award-winning IMAX Super Short. Explore 9 billion years of cosmic history in less than three minutes as you fly through one of Hubble's iconic images. These galaxies were photographed by the Hubble Space Telescope as part of the Great Observatory Origins Deep Survey (GOODS) project. Hubble scientists and imaging specialists worked for months to extract individual galaxy images, placing them in a 3D model according to their approximate true distances.

ΚΟΥΛΕΝΤΙΑΝΟΣ, Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΑΚΡΟΒΑΤΗΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΥ. COULENTIANOS, THE LAST OF THE MODERN ACROBATS

Το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζει την μεγάλη αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στον Κώστα Κουλεντιανό, η οποία στοχεύει στην παρουσίαση του έργου του σπουδαίου Έλληνα γλύπτη.

Η έκθεση διοργανώνεται από το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και το Μουσείο Μπενάκη, σε συνεργασία με τον γιο του καλλιτέχνη Ben Κουλεντιανό και τον Θόδωρο Παπαδόπουλο και παρουσιάσθηκε αρχικά στο Μουσείο Μπενάκη (28.9.2012-5.1.2013) με μεγάλη επιτυχία.

Ο Κώστας Κουλεντιανός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1918. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και αργότερα στο Παρίσι στην Academie de la Grande Chaumiere στο εργαστήριο του Ossip Zadkine.

Η γνωριμία του με τον Henri Laurens υπήρξε καθοριστική και επηρέασε πολλά από τα έργα του.

Το 1962 πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση στο Παρίσι και συγχρόνως άρχισε να συνδιαλέγεται με αρχιτέκτονες για την ένταξη της γλυπτικής στην αρχιτεκτονική, σε δημόσιους και ανοιχτούς χώρους.

Η έκθεση περιλαμβάνει περισσότερα από 80 έργα του Κουλεντιανού, αντιπροσωπευτικά όλων των περιόδων δημιουργίας του. Από τα πρώτα σπουδαστικά έργα της δεκαετίας του 1940, όταν ακόμα δούλευε σε πηλό, έως τα μνημειακά του έργα σε σίδερο των τελευταίων δεκαετιών της ζωής του.

Στόχος της έκθεσης είναι η επαναδιαπραγμάτευση του συνόλου της δημιουργίας του καλλιτέχνη και το ρόλο που παίζει ιστορικά στην καλλιτεχνική δημιουργία στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, όπου η παρουσία του στο Παρίσι υπήρξε καταλυτική για τη σύγχρονη γλυπτική.

Θέματα όπως η ποικιλία των υλικών και η πλαστική άνεση με την οποία τα χρησιμοποιούσε, η ενασχόλησή του με την ανθρώπινη μορφή, ο συνδυασμός επιπέδων τόσο σε έργα μικρών όσο και μεγάλων διαστάσεων, η συνέπεια της πορείας του προς την όλο και πληρέστερη απλότητα αποτελούν θεμελιώδη ζητήματα τα οποία η έκθεση και η συνοδευτική έκδοση θα προσπαθήσουν να πραγματευτούν.

Μιλώντας ο ίδιος για το έργο του αναφέρει χαρακτηριστικά: Χρησιμοποιώ ως υλικό κυρίως το σίδερο, όλο και πιο σκληρό, πιο βαρύ, πιο δύσκολο να το δουλέψεις. Προσπαθώ ταυτόχρονα να του αφαιρέσω το ακατέργαστο βάρος του και να του δώσω μια άλλη κίνηση. Το βασικό μου πρόβλημα είναι ο χώρος, το φως και ο όγκος. Το πώς το εκάστοτε έργο μου θα μπορέσει να τοποθετηθεί στο χώρο και να δεχτεί το φως, ώστε να αποκτήσει σημασία. Προσπαθώ μέσα από τις φόρμες μου να διανοίξω το χώρο κάνοντας τρύπες για να μπορέσει να περάσει το φως, για να μπει ο χώρος μέσα στο αντικείμενο, το οποίο με τη σειρά του μπαίνει μέσα στο χώρο.

Ο ιστορικός της τέχνης και επιμελητής της έκθεσης Ντένης Ζαχαρόπουλος, καλλιτεχνικός διευθυντής του ΜΜΣΤ, αναλύοντας το έργο του καλλιτέχνη επισημαίνει:

Από τον μπρούντζο στο σίδερο, από την οξυγονοκόλληση στο fer bras, από το τσιμέντο στο αλουμίνιο, από τις συνθετικές ύλες στο ξύλο, από το μαλλί και την ύφανση στις μπετονόβεργες, από το ανοξείδωτο ατσάλι στις βιδωτές μεταλλικές κατασκευές, ο Κουλεντιανός πειραματίζεται, φτάνοντας κάθε φορά στο όριο εκείνο όπου η ανάπτυξη του "άλλου" δεν είναι ποτέ ούτε μηχανική επανάληψη ούτε μανιέρα της παραλλαγής. Καθεμία από τις περιόδους του έργου του μπορεί να πει κανείς ότι προτρέχει, όχι για να πρωτοτυπήσει, αλλά αντίθετα για να αποτρέψει την ανάγκη μιας καινούργιας πατέντας στη συνέχεια της γλυπτικής. Όταν κάθε φορά αγγίζει ένα καινούργιο υλικό, δεν είναι για να αποκαταστήσει μια ασθενή γλυπτική που φθίνει, αλλά αντίθετα για να αναζωογονήσει τον πόθο και να δώσει ζωή στην ορμή μιας γλυπτικής που εξακολουθεί να ζητά κι άλλο, να θέλει να σταθεί στα πόδια της, να προχωρήσει, να αναπτυχθεί, να αγκαλιάσει τον χώρο, τον άλλο, τον άνθρωπο, τον ορίζοντα, τον κόσμο Άνθρωπος απέναντι στον άνθρωπο, άνθρωπος που πάει προς τον άνθρωπο και άνθρωπος που ξέρει να σταματήσει, πριν πιέσει ή βιάσει τον άλλο, ο άνθρωπος του Κουλεντιανού εγγράφεται μέσα σε μια διαλεκτική βαθιά πολιτική. 

Όσο κι αν η γλυπτική του φέρει μέσα της, με τρόπο ανυπέρβλητο, τον αισθησιασμό που εμπνέει την ερωτική διάσταση κάθε ανθρώπινης σχέσης και προσέγγισης, ορμάται παράλληλα από μια βαθιά ποιητική συνείδηση ενός ανθρώπου που έχει γνωρίσει τον φασισμό και τον πόλεμο, την πιο φρικαλέα κατάντια του ανθρώπου, όταν υπερβαίνει την εξουσία και προσπαθεί να υποτάξει τον άλλο. Έτσι, το έργο του Κουλεντιανού εκφράζει απερίφραστα, μαζί με την αίσθηση που ενδίδει στον έρωτα, τη δύναμη της αντίστασης, που ως ακατάπαυστη εγρήγορση τον κάνει να αφουγκράζεται πόσο εύθραυστη είναι η παρουσία του άλλου και της ετερότητας μπροστά μας. Με τον τρόπο αυτόν, ο Κουλεντιανός δεν είναι μόνο ο τελευταίος ακροβάτης του μοντερνισμού, αλλά και ένας ουσιαστικός εκφραστής του ουμανισμού -με όλη του την πλατωνική διάσταση-, που φέρει την αγάπη του άλλου και την άρνηση του πολέμου σε μια ενιαία και μοναδική συνείδηση και στάση ζωής, σε μια πολιτική όχι της αναπαράστασης, αλλά της παρουσίας, και σε έναν λόγο όχι του "είτε-είτε", αλλά του "θα με βρεις μπροστά σου", όχι σαν απειλή, αλλά σχεδόν σαν ερωτική εξομολόγηση, σαν αποφασιστική έκφραση, δήλωση και εκδήλωση της παρουσίας στη ζωή και της ενεργής συμμετοχής στη ροή της ζωής και του κόσμου. 

Αυτός είναι ο Κουλεντιανός που ορθώνει γλυπτά σε συνεργασία με αρχιτέκτονες στις περιφέρειες της Γαλλίας, αναπτύσσει μορφές μέσα στο τοπίο αγκαλιάζοντας τον ορίζοντα και συνομιλώντας με τα δέντρα, ξεφεύγει προς τον ουρανό ζηλεύοντας το πέταγμα των πουλιών και σκύβει απέναντι σε οποιαδήποτε ανθρώπινη μορφή με τρυφερότητα και αγάπη, αλλά και με μια μεστή και αποφασιστική χειρονομία ενός ανθρώπου που δίνει το κορμί του μαζί με την ψυχή του σε αυτόν που βρίσκεται απέναντί του.

Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

19 Απριλίου 2013 – 26 Ιουλίου 2013