O ήχος ενός ατόμου. The sound of an atom has been captured

Δεξιά, ένα «άτομο» παράγει ηχητικά κύματα – κυματισμούς στην επιφάνεια ενός στερεού. Ο ήχος, γνωστός ως επιφανειακό ακουστικό κύμα (Surface Acoustic Wave – SAW) ανιχνεύεται αριστερά από ένα «μικρόφωνο». Σύμφωνα με τη θεωρία, ο ήχος συνίσταται από ένα ρεύμα κβάντων. To τεχνητό άτομο όπως αυτό που χρησιμοποίησαν οι ερευνητές είναι ένα παράδειγμα ηλεκτρικού κυκλώματος, το οποίο μπορεί να φορτιστεί με ενέργεια και στη συνέχεια να την εκπέμψει με τη μορφή σωματιδίων. On the right, an artificial atom generates sound waves consisting of ripples on the surface of a solid. The sound, known as a surface acoustic wave (SAW) is picked up on the left by a "microphone" composed of interlaced metal fingers. According to theory, the sound consists of a stream of quantum particles, the weakest whisper physically possible. The illustration is not to scale. Credit: Philip Krantz, Krantz NanoArt.

Επιστήμονες του Πολυτεχνείου Chalmers χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά ηχητικά κύματα για την επικοινωνία με τεχνητά άτομα. Με τη μέθοδό τους κατάφεραν να αναπαράγουν κβαντικά φαινόμενα στα οποία ο ήχος αντικατέστησε το φως, το συνήθη δηλαδή ύποπτο στα φαινόμενα του μικρόκοσμου.

Researchers at Chalmers are first to show the use of sound to communicate with an artificial atom. They can thereby demonstrate phenomena from quantum physics with sound taking on the role of light. The results are published by the journal Science. The researchers by the cryostat used for the measurements. From left to right: Per Delsing, Thomas Aref, Göran Johansson, Martin Gustafsson, Maria Ekström, Anton Frisk Kockum. Photo: David Niepce

«Ανοίξαμε μία νέα πόρτα που οδηγεί στον κβαντικό κόσμο, μιλώντας στα άτομα και ακούγοντάς τα», εξηγεί ο Περ Ντέλσινγκ ο οποίος ηγήθηκε της ομάδας των πειραματικών και θεωρητικών φυσικών που δημοσιεύει τα αποτελέσματά της στο επιστημονικό περιοδικό Science. «Στο μέλλον σκοπεύουμε να εκμεταλλευτούμε τους νόμους της κβαντομηχανικής και να δημιουργήσουμε ισχυρότερους υπολογιστές. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε κατασκευάζοντας κβαντικά ηλεκτρικά κυκλώματα τα οποία για την ώρα μελετάμε και μαθαίνουμε να ελέγχουμε», συνέχισε ο Ντέλσινγκ.

Εικόνα μικροσκοπίου: Το τεχνητό άτομο, γκρι-μπλε πάνω δεξιά, μπορεί να εκπέμπει και να απορροφά τον ήχο που κινείται κατά μήκος της επιφάνειας ενός μικροτσίπ. Η γκρι-μπλε δομή κάτω αριστερά είναι ο συνδυασμός ηχείο / μικρόφωνο που χρησιμοποιείται για την ακουστική επικοινωνία με το άτομο. Από τη στιγμή που ο ήχος ταξιδεύει με ταχύτητα πολύ μικρότερη από αυτή του φωτός, οι επιστήμονες έχουν όλο το χρόνο ώστε να αποκτήσουν τον πλήρη έλεγχο του συστήματος που μελετούν. Microscope image: The artificial atom, in grey-blue to the upper right, can emit and absorb sound that moves across the surface of a microchip. The grey-blue structure to the lower left is the combined loudspeaker/microphone used to communicate acoustically with the atom. Credit: Martin Gustafsson and Maria Ekström

Ένα τεχνητό άτομο όπως αυτό που χρησιμοποίησαν οι ερευνητές είναι ένα παράδειγμα ενός ηλεκτρικού κυκλώματος, το οποίο μπορεί να φορτιστεί με ενέργεια και στη συνέχεια να την εκπέμψει με τη μορφή σωματιδίων. Συνήθως τα σωματίδια αυτά είναι φωτόνια, όμως στην προκειμένη περίπτωση το άτομο ήταν σχεδιασμένο ώστε να απορροφά και να εκπέμπει ενέργεια στη μορφή ηχητικών κυμάτων.

Σύμφωνα με τη θεωρία, ο ήχος από το άτομο χωρίζεται κι εκείνος σε κβαντικά σωματίδια, το καθένα από τα οποία αντιπροσωπεύει τον ασθενέστερο ήχο που μπορεί να ανιχνευθεί. Από τη στιγμή που ο ήχος ταξιδεύει με ταχύτητα πολύ μικρότερη από αυτή του φωτός, οι επιστήμονες έχουν όλο το χρόνο ώστε να αποκτήσουν τον πλήρη έλεγχο του συστήματος που μελετούν, κάτι που ανοίγει νέες δυνατότητες στη μελέτη αυτών των διατάξεων.

H 100.000 φορές χαμηλότερη ταχύτητα του ήχου σε σχέση με το φως, υπονοεί επίσης και ένα μικρότερο μήκος κύματος, κάτι που σημαίνει πως τα άτομα με τα οποία αλληλεπιδρούν τα ηχητικά κύματα μπορούν να είναι επίσης μεγαλύτερα, δίνοντας περισσότερες επιλογές στους επιστήμονες που θέλουν να επιτύχουν απόλυτο έλεγχο της συμπεριφοράς των συστημάτων αυτών.

Εικόνα μικροσκοπίου: Ζουμ στο «άτομο» (με μωβ χρώμα το Superconducting Quantum Interference Device – SQUID). Microscope image: Zoom-in of the artificial atom, with its integrated Superconducting Quantum Interference Device (SQUID) in violet. The SQUID gives the atom its quantum properties, and the fingers sticking up to the left provide the coupling to sound waves. Credit: Martin Gustafsson and Maria Ekström

Στο συγκεκριμένο πείραμα χρησιμοποιήθηκαν ήχοι με συχνότητα 4.8 GHz, κοντά δηλαδή στη συχνότητα των μικροκυμάτων, ή αλλιώς 20 οκτάβες πιο υψηλές συχνότητες από την πιο ψηλή νότα που μπορεί να παραγάγει ένα πιάνο. Σε μία τέτοια συχνότητα, το μέγεθος του ατόμου που ήλεγξαν οι ερευνητές ήταν της τάξης των 0.01 χιλιοστών του μέτρου, πολύ μεγαλύτερο δηλαδή σε σχέση με τα συνήθη άτομα.

Πηγή: naftemporiki.gr – www.chalmers.se

Έλληνας ερευνητής: Ο Άρης δεν αποκλείεται να φιλοξενεί ζωή. Martian meteorite yields more evidence of the possibility of life on Mars

Σημαντικά ευρήματα σε βράχο που αποσπάστηκε από τον Κόκκινο Πλανήτη και έπεσε στη Γη ως μετεωρίτης το 1911. Is there, or was there once, life on Mars? A tiny fragment of Martian meteorite 1.3 billion years old is helping to make the case for the possibility of life on Mars, say scientists. The finding are of a 'cell-like' structure, which investigators now know once held water. Credit: NASA/JPL/MSSS

Ένας βράχος που αποσπάστηκε πριν από 1,3 δισεκατομμύρια χρόνια από τον Άρη και έπεσε στη Γη ως μετεωρίτης το 1911 περιέχει ενδείξεις ότι ο γειτονικός πλανήτης δεν αποκλείεται να φιλοξενούσε ζωή, υποστηρίζει ελληνο-βρετανική μελέτη. Ακόμα και σήμερα, λένε οι ερευνητές, μικρόβια θα μπορούσαν να επιβιώνουν σε θερμές περιοχές του υπεδάφους όπου υπάρχει υγρό νερό. Είναι όμως μια μάλλον προκλητική υπόθεση, η οποία δύσκολα μπορεί να αποδειχθεί με τα σημερινά δεδομένα.

Η ανακάλυψη

Αυτή η ύποπτη κοιλότητα στο μετεωρίτη πρέπει να περιείχε κάποτε υγρό νερό, λένε οι ερευνητές. UK and Greece researchers have re-examined a meteorite that fell to Earth more than a century ago. They say the Nakhla meteorite contains possible evidence of life on Mars. The meteorite has an egg-shaped structure (scanning electron microscope image shown) that resembles a 'fossilised biological cell' on our planet. Credit: Elias Chatzitheodoridis, Sarah Haigh and Ian Lyon

Ο Ηλίας Χατζηθεοδωρίδης, επίκουρος καθηγητής Γεωλογίας στο ΕΜΠ, ανακάλυψε έναν ύποπτο σχηματισμό σε θραύσμα του διάσημου μετεωρίτη του Νάκλα, ο οποίος έπεσε το 1911 κοντά στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και αποδείχθηκε αργότερα ότι προέρχεται από τον Άρη. Οι πρώτες ενδείξεις για ίχνη βιολογικής δραστηριότητας στον μετεωρίτη χρονολογούνται στο 1999, μέχρι σήμερα όμως η θεωρία της βιολογενούς προέλευσης παραμένει αναπόδεικτη.

The Nakhla meteorite (fragments shown) fell to Earth in pieces on 28 June 1911 in Egypt. The feature on the meteorite could also be further evidence that there is water under the surface of Mars. 'Life as we know it, in the form of bacteria, for example, could be there,' said Professor Lyon from Manchester University.

Η τελευταία μελέτη, η οποία έγινε εξώφυλλο τον Αύγουστο στην επιθεώρηση «Astrobiology», εξετάζει μια δομή «σαν κύτταρο» που βρέθηκε μέσα σε θραύσμα του αργιλώδους μετεωρίτη. Ο σχηματισμός δεν φαίνεται να είναι απολιθωμένο κύτταρο, πρέπει όμως να περιείχε κάποτε νερό, αναφέρει ο Δρ Χατζηθεοδωρίδης και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, οι οποίοι μελέτησαν το θραύσμα με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης.

Τα πεδία

The feature may also be evidence of an asteroid hitting Mars (mosaic image with water-ice clouds shown), which itself would suggest the conditions were once favourable for life - or still are. This is because organisms need heat to survive and evolve.

Το συμπέρασμα είναι ότι η μικροσκοπική κοιλότητα στον μετεωρίτη περιείχε κάποτε νερό σε υψηλή θερμοκρασία. Σήμερα, νερό πιστεύεται ότι υπάρχει στον Άρη μόνο στη μορφή πάγου στο υπέδαφος και τους πόλους του πλανήτη.

Η ερευνητική ομάδα διατυπώνει την υπόθεση ότι το νερό της κοιλότητας θερμάνθηκε ως αποτέλεσμα πρόσκρουσης αστεροειδή. Τα ευρήματα «έρχονται να προστεθούν στις προηγούμενες ενδείξεις ότι μεγάλοι αστεροειδείς χτύπησαν τον Άρη στο παρελθόν και δημιούργησαν μακρόβια υδροθερμικά πεδία που θα μπορούσαν να συντηρήσουν ζωή» αναφέρει ανακοίνωση του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ τη Δευτέρα. Όπως ανέφερε ο Ίαν Λάιον του πανεπιστημίου, μέλος της ερευνητικής ομάδας, «η ζωή όπως την γνωρίζουμε, για παράδειγμα στη μορφή βακτηρίων, θα μπορούσε να υπάρχει στον Άρη, αν και δεν την έχουμε βρει ακόμα».

Δείτε περισσότερα: http://www.eliasch.metal.ntua.gr/?page_id=186

Ελεύθερα σχολεία: Από τη Μαρία Μοντεσσόρι στη Λάρα Κροφτ! Free schools: From Maria Montessori to Lara Croft!

Έφθασε η ώρα που τα ηλεκτρονικά παιχνίδια θα γίνονται πλατφόρμες διδασκαλίας και οι μαθητές θα στέλνουν στο σχολείο το άβατάρ τους. Computer games will become platforms for teaching and students will be sent to school their avatar.

Η ημέρα που οι μαθητές θα στέλνουν στο σχολείο το... άβατάρ τους, θα χρησιμοποιούν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ως πλατφόρμες διδασκαλίας και αντί να απομνημονεύουν πληροφορίες θα επιτρέπεται να τις γκουγκλάρουν, προκειμένου να επικεντρωθούν στην ανάλυσή τους, δεν είναι και τόσο μακριά!

Ίσως να μην είναι κοντά για τη χώρα μας, αφού η πρόσβαση της τεχνολογίας στα σχολεία περιορίζεται στην πειραματική χρήση διαδραστικών πινάκων και στη χορήγηση φορητών υπολογιστών σε μαθητές της πρώτης τάξης των γυμνασίων που έγινε μία και μόνη χρονιά.

A virtual campus in ProtoSphere. (Image courtesy ProtonMedia.)

Στην Ιταλία όμως, λέει ο έλληνας καθηγητής του δημόσιου ιταλικού - αλλά διεθνούς - Τηλεματικού Πανεπιστημίου Uninettuno κ. Κυριάκος Κουβελιώτης, «δημιουργήσαμε μια εικονική πανεπιστημιούπολη (virtual campus) όπου οι φοιτητές μου μπορούν σε πραγματικό χρόνο, όπου και να βρίσκονται στον κόσμο, χρησιμοποιώντας τον ψηφιακό τους εαυτό (avatar) να παρακολουθούν διαλέξεις, να λύνουν τις απορίες τους, να συνομιλούν με τους συμφοιτητές τους από τον υπολογιστή τους, το tablet τους ή το κινητό τους τηλέφωνο. Οπτικά μπορεί η διαδικασία να παραπέμπει σε ηλεκτρονικό παιχνίδι, ουσιαστικά όμως προσφέρει όλα τα θετικά στοιχεία ενός παιχνιδιού συνδυασμένα με μια απίστευτα αποδοτική μετάδοση γνώσης».

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ

Στην εποχή μας, οι αυστηρά δομημένες μορφές και τύποι εκπαίδευσης που οι μεγαλύτεροι έχουμε συνηθίσει δεν είναι απλώς σε μια διαδικασία μετάβασης και αλλαγής, έχουν ήδη αλλάξει. Αυτό το αντιλαμβάνονται τα παιδιά, αλλά όχι και τόσο ευκρινώς οι μεγαλύτεροι! Η διαδικασία όμως αυτών των αλλαγών είναι τόσο γρήγορη που έχει ξεπεράσει τα όποια θεσμικά πλαίσια θα μπορούσαν να τις φιλοξενήσουν.

«Στην Ελλάδα νομίζουμε ότι η καθολική χρήση των διαδραστικών πινάκων ή μια πλατφόρμα ψηφιακού σχολείου είναι φοβερά καινοτόμες πρωτοβουλίες και μας οδηγούν σε μια νέα εποχή, ενώ ουσιαστικά αυτό που ονομάζουμε "νέα γνώση" είναι ήδη παρελθόν. Πλέον υπάρχει η διαδικασία της αυτομάθησης (self-learning), της μεικτής μάθησης (blended learning), της υβριδικής μάθησης (hybrid learning) και της ελεύθερης και ανοικτής μάθησης (open learning). Δεν απέχει πολύ η εποχή που οι μαθητές όχι απλώς θα μαθαίνουν μόνοι τους αλλά θα κάνουν οι ίδιοι το μάθημα!», παρατηρεί ο κ. Κουβελιώτης.

Teachers will use real-life situations in lessons and will be free to employ game-based learning, which Mr Livingstone said will make classes more relevant to young people’s lives.

Στη Βρετανία, ο Ιαν Λίβινγκστον, πρωτοπόρος σχεδιαστής διάσημων ηλεκτρονικών παιχνιδιών όπως λ.χ. το Τομπ Ράιντερ, ετοιμάζεται να ιδρύσει ένα γκρουπ από «ελεύθερα σχολεία» στα οποία οι μαθητές δεν θα χρειάζεται να αφομοιώνουν πληροφορίες τις οποίες μπορούν να βρουν μέσω της Google. Θα χρησιμοποιούν τα παιχνίδια για να μαθαίνουν, ενώ τα ίδια τα παιδιά θα μπορούν να «διδάσκουν» τους συμμαθητές τους, όταν επιτυγχάνουν κάτι αξιομνημόνευτο! 

Ο καθηγητής Συγκριτικής Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Πατρών κ. Σήφης Μπουζάκης παρατηρεί ότι στο σχέδιο αυτό υιοθετείται ένας άλλος ρόλος του δασκάλου, ο ρόλος του πλοηγού, του διευκολυντή και όχι του δασκάλου από καθέδρας. «Το σχολείο που προτείνει ο Iαν Λίβινγκστον στηρίζεται στις παιδαγωγικές αρχές της ενθάρρυνσης, της επικοινωνίας και της επίλυσης προβλημάτων. Καταργούνται - έτσι πιστεύει ο Λίβινγκστον - η βιβλιοκεντρική μάθηση και τα κλειστά "προγράμματα-φυλακή" που προωθούνται στην Αγγλία. Προάγεται στο "νέο σχολείο" η επικοινωνιακή μέθοδος, η συνεργασία ανάμεσα στους μαθητές, ανάμεσα στους μαθητές και στον δάσκαλο. Και οι μαθητές μαθαίνουν από τους συμμαθητές τους», υποστηρίζει.

Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ 

West London Free School opens...London Mayor Boris Johnson (centre right) and Toby Young (centre left) with Headmaster Thomas Packer (top centre) and the first students of the newly opened West London Free School. Photo: PA

Ο θεσμός των «ελεύθερων σχολείων» λειτουργεί στη Βρετανία από το 2011 και βασίστηκε σε αντίστοιχες πρωτοβουλίες των ΗΠΑ, του Καναδά και της Σουηδίας. Η βασική τους καινοτομία έγκειται στο γεγονός ότι προάγουν την ολιστική εκπαίδευση και δίνουν τη δυνατότητα απόκλισης από το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου και από τις παραδοσιακές μεθόδους μετάδοσης της γνώσης, αλλά και της αξιολόγησης. Η μεθοδολογία περιλαμβάνει βιωματική εκπαίδευση, κοινωνικές δεξιότητες, χρήση νέων τεχνολογιών και πολύ πειραματισμό. Η τελευταία φορά που εφαρμόστηκε τόσο καινοτόμα μέθοδος ήταν την εποχή που η Μαρία Μοντεσσόρι επινόησε το παιδαγωγικό σύστημα όπου το διδακτικό υλικό προσαρμοζόταν στις ανάγκες του παιδιού, συνοδευόταν από εποπτικά βοηθήματα και παράλληλα γινόταν προσπάθεια οι μαθητές να χρησιμοποιούν όλες τις αισθήσεις τους.

Η βάση του Μοντεσσοριανού συστήματος είναι η βαθιά εμπιστοσύνη στο παιδί και ο απεριόριστος σεβασμός στις ικανότητές του να αναπτυχθεί από μόνο του. Μότο δε της μεθόδου αποτελεί το «βοήθησέ με να το κάνω μόνος μου» και γι’ αυτό η αγωγή του παιδιού πρέπει να είναι τέτοια ώστε να σέβεται την ανάγκη του για προσωπική ελευθερία, τον ατομικό του ρυθμό και τα ενδιαφέροντά του. Όσο για το ζήτημα της πειθαρχίας, αυτή, σύμφωνα με την Μοντεσσόρι, βρίσκεται εν δυνάμει στο βαθύτερο «είναι» το παιδιού. The Montessori educational method began with Maria Montessori, the remarkable physician, anthropologist, and phychologist who was born in Italy in 1870.

Μόνο που στον καιρό μας η Μαρία Μοντεσόρι έγινε Λάρα Κροφτ! Αν απλουστεύαμε τη μεθοδολογία των «ελεύθερων σχολείων» θα μπορούσε κανείς να πει ότι αποτελούν επανάληψη της «μοντεσοριανής μεθόδου», συνδυασμένη με τη χρήση νέων τεχνολογιών και ηλεκτρονικών υπολογιστών. «Δεν είναι όμως έτσι, καθώς αυτό που θα πρέπει όλοι να καταλάβουμε σχετικά με την επίδραση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση, όχι μόνο στην πρωτοβάθμια αλλά σε όλα τα επίπεδα, είναι ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας δεν βοηθά απλώς τις διδακτικές μεθοδολογίες ως εργαλείο όπως οι περισσότεροι θεωρούν, αλλά αντίστροφα δημιουργεί πλέον η ίδια από μόνη της νέες μεθοδολογίες στην εκπαίδευση. Αν προσεγγίσουμε με αυτόν τον τρόπο το θέμα θα δούμε τους υπολογιστές, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, ακόμα και τα κοινωνικά δίκτυα με άλλη ματιά. Σίγουρα πιο ώριμη και χωρίς ενοχές», σημειώνει ο κ. Κουβελιώτης.

ΕΠΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Ο Ιαν Λίβινγκστον, λοιπόν, πιστεύει ότι τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα μέσω των παιχνιδιών και ότι είναι καλό να επικεντρωθεί η διδασκαλία σε πράγματα που απολαμβάνουν. Ο Λίβινγκστον μάλιστα, σύμφωνα με ρεπορτάζ των «Τάιμς» του Λονδίνου, φέρεται να επηρεάζει τον γραμματέα Εκπαίδευσης Μάικλ Γκοβ, τον οποίον έπεισε να επανασχεδιαστούν τα μαθήματα Επιστήμης Υπολογιστών.

«Οι μαθητές αναγκάζονται να μαθαίνουν πολλά πράγματα και γεγονότα, τα οποία είναι ασύνδετα μεταξύ τους, προκειμένου να περάσουν τις εξετάσεις που απαιτούν τυχαία μνήμη, εξετάσεις που βασικά αποτελούν μια λοταρία και σχετίζονται περισσότερο με καταλόγους παρά με τη διαδικασία της μάθησης. Αυτό ήταν καλό για τη βικτοριανή εποχή ίσως, αλλά όχι σήμερα. Τα πρωτοβάθμια σχολεία είναι πιο ευέλικτα καθώς εφαρμόζουν καλύτερα τη διδασκαλία μέσω παιχνιδιού, όμως όταν πηγαίνεις στο γυμνάσιο όλα αλλάζουν και σου ζητούν να καθήσεις ακίνητος, να δουλεύεις μόνος, χωρίς συνεργασίες και πολλά ομαδικά πρότζεκτ», υποστηρίζει.

Πηγή: http://www.tanea.gr/

Διαγνωστικό τεστ για την κλινική κατάθλιψη. A blood test could be developed for depression

Vincent van Gogh, Sorrowing old man ('At Eternity's Gate'), 1890. Το νέο τεστ ίσως επιτρέψει στους ειδικούς να βοηθήσουν ταχύτερα και αποτελεσματικότερα άτομα που πάσχουν από κλινική κατάθλιψη. Blood test for depression developed after scientists discover the condition causes a spike in certain chemicals.

Αμερικανοί ερευνητές εντόπισαν εννέα χημικούς παράγοντες στο αίμα οι οποίοι συνδέονται με την κλινική κατάθλιψη  και ανέπτυξαν ένα τεστ που αναμένεται να βοηθήσει σε πιο έγκαιρη διάγνωση της διαταραχής και σε αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της.

Η διαταραχή

David Lewis, The Great Depression, 1912. Oil on canvas, 54.6 x 80 cm. Cynon Valley Museum & Gallery. Εντοπίστηκαν εννέα χημικοί παράγοντες στο αίμα που συνδέονται με τη σοβαρή διαταραχή. Early onset major depression has a worst prognosis than the adult onset condition and affects up to 25 per cent of people in their late teens.

Η κλινική κατάθλιψη που αποτελεί την πιο βαριά μορφή αυτής της διαταραχής είναι δύσκολο να διαγνωστεί επειδή οι γιατροί χρειάζονται χρόνο για να διαπιστώσουν αν ο ασθενής πάσχει όντως από κλινική διαταραχή ή αν τα ψυχολογικά και άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζει είναι προϊόν μιας δυσάρεστης εμπειρίας ή ενός τραγικού γεγονότος που συνέβη σε αυτόν πρόσφατα. Η κατάθλιψης σε ελαφρά μορφή εμφανίζεται σε αρκετούς ανθρώπους που για διαφόρους λόγους αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα για μικρά διαστήματα της ζωής τους.

Οι πάσχοντες από κλινική κατάθλιψη αντιμετωπίζουν το πρόβλημα για αρκετά χρόνια και νιώθουν ότι η ζωή δεν έχει κανένα νόημα χωρίς όμως να υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος ή αιτία που να τους έχει οδηγήσει σε αυτή τη συναισθηματική κατάσταση.

Η ανακάλυψη

Pablo Picasso, The Old Guitarist, 1903–04. Oil on panel, 122.9 cm × 82.6 cm. Art Institute of Chicago. Many of us suffer from depression from time to time, which can range from being down for a few days to years of suffering with no obvious cause.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου Northwestern στο Σικάγο έκαναν αναλύσεις αίματος σε 32 ασθενείς με κλινική κατάθλιψη και σε 32 που δεν παρουσιάζουν κανενός είδος ψυχολογικό πρόβλημα. Εντόπισαν εννέα χημικούς παράγοντες στο αίμα τα επίπεδα των οποίων παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση σε άτομα που πάσχουν από κλινική κατάθλιψη.

Οι ερευνητές ανέπτυξαν και ένα τεστ αίματος που μετρά τα επίπεδα ορισμένων εξ αυτών των χημικών παραγόντων. Ευελπιστούν ότι το τεστ αυτό θα αποτελέσει ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των ειδικών ώστε να βλέπουν και να αντιμετωπίζουν έγκαιρα το πρόβλημα σε κάποιον ασθενή. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Translation Psychiatry».

Tο πρώτο σουπερνόβα που ανακάλυψε η Γαία. Gaia discovers its first supernova

Η Γαία (Gaia), το νέο ευρωπαϊκό διαστημικό τηλεσκόπιο που θα καταγράψει με ακρίβεια τη θέση και την ταχύτητα τουλάχιστον ενός δισεκατομμυρίου άστρων του Γαλαξία μας, εντόπισε τυχαία την πρώτη της έκρηξη υπερκαινοφανούς (σουπερνόβα) η οποία συνέβη σε ένα μακρινό γαλαξία. An artist’s impression of a Type Ia supernova – the explosion of a white dwarf locked in a binary system with a companion star. While other types of supernovas are the explosive demises of massive stars, several times more massive than the Sun, Type Ia supernovas are the end product of their less massive counterparts. Low-mass stars, with masses similar to the Sun’s, end their lives gently, puffing up their outer layers and leaving behind a compact white dwarf. Due to their high density, white dwarfs can exert an intense gravitational pull on a nearby companion star, accreting mass from it until the white dwarf reaches a critical mass that then sparks a violent explosion. Credit: ESA/ATG medialab/C. Carreau

Η Γαία, η οποία ξεκίνησε να λαμβάνει παρατηρήσεις στις 25 Ιουλίου, σαρώνει τον ουρανό ανά τακτά χρονικά διαστήματα έτσι ώστε το καθένα από το ένα δισεκατομμύριο άστρα που έχει στο στόχαστρό της να καταγραφεί τουλάχιστον 70 φορές στα επόμενα πέντε χρόνια, με στόχο την εξακρίβωση της τροχιάς και της ταχύτητάς του εντός του Γαλαξία.

Κατά τη διάρκεια δύο διαδοχικών παρατηρήσεων με διαφορά ενός μήνα, η Γαία κατέγραψε στις 30 Αυγούστου μία εντυπωσιακή αύξηση της φωτεινότητας ενός γαλαξία που βρίσκεται 500 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας.

To σουπερνόβα Gaia14aaa και ο γαλαξίας που το φιλοξενεί. This image shows the supernova named Gaia14aaa as seen on 10 September 2014 with the robotic Liverpool Telescope on La Palma, in the Canary Islands, Spain. This is a Type Ia supernova – the explosion of a white dwarf locked in a binary system with a companion star – and it was discovered in the data collected with ESA’s Gaia satellite on 30 August. In the left panel, the image from the Liverpool Telescope shows both Gaia14aaa and its host galaxy, named SDSS J132102.26+453223.8, which is about 500 million light-years away. In this image, the supernova is slightly offset from the galaxy’s core. The central panel shows an image of the same galaxy, taken as part of the Sloan Digital Sky Survey, several years before the explosion of Gaia14aaa could be observed from Earth. The right panel was obtained by subtracting the second image, which contains the light emitted by the galaxy, from the first one, which depicts both the galaxy and the supernova. The difference between the two images clearly shows the appearance of Gaia14aaa. Credit: M. Fraser/S. Hodgkin/L. Wyrzykowski/H. Campbell/N. Blagorodnova/Z. Kostrzewa-Rutkowska/Liverpool Telescope/SDSS

Η δραματική αυτή αλλαγή, όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες οφειλόταν σε μία έκρηξη υπερκαινοφανούς, έκρηξη ενός άστρου δηλαδή που έχει φθάσει στο τέλος της ζωής του και καθώς εκρήγνυται απελευθερώνει τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας. Το συμβάν, που πήρε το όνομα Gaia14aaa αποτελεί το πρώτο εύρημα της Γαίας που δεν εμπίπτει στο κύριο επιστημονικό της σκοπό, αν και στο μέλλον μας επιφυλάσσει πολλές παρόμοιες ανακαλύψεις.

«Καθώς η Γαία κοιτάει κάθε τμήμα του ουρανού ξανά και ξανά, έχουμε μία ευκαιρία να εντοπίσουμε χιλιάδες άλλες παροδικές πηγές που μπορεί να είναι σημάδια ορισμένων από τα πιο ισχυρά φαινόμενα στο Σύμπαν, όπως αυτή η σουπερνόβα», εξηγεί ο Δρ. Σάιμον Χόντζκιν, από το ινστιτούτο αστρονομίας του Κέμπριτζ και μέλος της επιστημονικής ομάδας της Γαίας.

Light curve of galaxy SDSS J132102.26+453223.8 obtained with Gaia. It shows the evolution in time of the galaxy’s brightness. The brightness is indicated on the vertical axis; smaller magnitude values indicate a brighter source. The light curve shows how the galaxy significantly brightened up between the two consecutive Gaia observations because of a stellar explosion, or supernova, which was named Gaia14aaa. This is the first supernova discovered with Gaia. Credit: ESA/Gaia/DPAC/Z. Kostrzewa-Rutkowska (Warsaw University Astronomical Observatory) & G. Rixon (Institute of Astronomy, Cambridge)

Η κατακόρυφη αύξηση της ακτινοβολίας του μακρινού γαλαξία θα μπορούσε να οφείλεται και σε άλλες εξίσου ενεργητικές πηγές, όπως για παράδειγμα την «κατανάλωση» μεγάλης ποσότητας μάζας από μία υπερμεγέθη μαύρη τρύπα και για να εξακριβώσουν την πηγή οι ερευνητές κατέφυγαν στην ανάλυση του φάσματος της ακτινοβολίας αλλά και στην παρατήρηση του γαλαξία με επίγεια τηλεσκόπια. Η ύπαρξη σιδήρου και άλλων βαρειών στοιχείων στην ακτινοβολία αλλά και η κατανομή του φάσματος της Gaia14aaa συνιστούν πως πρόκειται τελικά για μία έκρηξη σουπερνόβα τύπου Ia (έκρηξη σε ένα δυαδικό αστρικό σύστημα δηλαδή, στο οποίο το ένα από τα δύο άστρα είναι λευκός νάνος).

Οι σουπερνόβα είναι πολύ σπάνια φαινόμενα που λαμβάνουν χώρα δύο με τρεις φορές ανά αιώνα σε έναν τυπικό γαλαξία. Σε όλο τον ουρανό όμως, στον οποίο υπάρχουν δισεκατομμύρια γαλαξίες προκύπτουν πολύ συχνά ευκαιρίες παρατήρησής τους που μέχρι σήμερα έμεναν σε ένα μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτες. Πλέον οι επιστήμονες αναλύουν τα δεδομένα από την πρώτη έκρηξη υπερκαινοφανούς που εντόπισε η Γαία και βελτιώνοντας τις τεχνικές και το λογισμικό τους αναμένουν σε σύντομο χρονικό διάστημα την ανακάλυψη τριών παρόμοιων εκρήξεων κάθε ημέρα, πολλαπλασιάζοντας κατά ένα μεγάλο παράγοντα τα διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα για τους αστρονόμους.

Πηγή: www.esa.int

Αρχαία Ελληνικά Α΄ Λυκείου. Απαντήσεις στις ερωτήσεις εισαγωγής Ξενοφώντα από την Τράπεζα θεμάτων

Ο Σωκράτης και ο νεαρός Ξενοφών (λεπτομέρεια τοιχογραφίας του Ραφαήλ της Σχολής των Αθηνών) στο Βατικανό.

1. Ποιες στρατιωτικές υπηρεσίες προσέφερε ο Ξενοφών στον Αγησίλαο;

(Θέμα: 59 & 103 & 146 & 233 & 277 & 320 & 349 & 364 & 407 & 479)

O Ξενοφών, έμπειρος στρατιωτικός πλέον μετά τη συμμετοχή στην εκστρατεία του Κύρου, παρέμεινε για σύντομο χρονικό διάστημα στη Θράκη ως μισθοφόρος του βασιλιά Σεύθη των Οδρυσών, και κατόπιν ήλθε σε επαφή με τις μονάδες του σπαρτιατικού στρατού στα παράλια της Μ. Ασίας (399π.Χ.). O βασιλιάς Αγησίλαος ανέλαβε την ηγεσία των μονάδων αυτών (396 π.Χ.) και ο Ξενοφών εντυπωσιάστηκε από την προσωπικότητά του, ώστε τον ακολούθησε μαζί με τον σπαρτιατικό στρατό, στη μάχη της Κορώνειας (394 π.Χ.) εναντίον του ευρύτερου αντισπαρτιατικού συνασπισμού, στον οποίο πρωτοστατούσαν η Αθήνα και η Θήβα. Μετά τη νίκη των Σπαρτιατών, ακολούθησε τον Αγησίλαο στους Δελφούς για τους επινίκιους πανηγυρισμούς.

2. Ποιες είναι οι απόψεις του Ξενοφώντα για την «αθέτηση του λόγου» και την «παράβαση των όρκων»;

(Θέμα: 113 & 157 & 244 & 287 & 331 & 359 & 403 & 490)

Παρά το θαυμασμό του για τους θεσμούς, την ιστορία και την πολιτική πρακτική της Σπάρτης, αποδοκιμάζει έντονα την κατάληψη της Καδμείας, της Ακρόπολης της Θήβας, από τους Σπαρτιάτες (382 π.Χ.) και αποδίδει σε θεϊκή τιμωρία την ήττα τους από τους Θηβαίους και την παρακμή της δύναμής τους· νικήθηκαν οι αήττητοι ως τότε Σπαρτιάτες, γιατί αθέτησαν το λόγο τους και παρέβησαν τους όρκους τους: «Πολλά παραδείγματα θα μπορούσε κανένας ν’ αναφέρει από την ιστορία και των Ελλήνων και των βαρβάρων, για να δείξει ότι οι θεοί δεν αφήνουν ατιμώρητη την ασέβεια και τις ανόσιες πράξεις»· τώρα ωστόσο θα μιλήσω μόνο για την ακόλουθη περίπτωση. Οι Λακεδαιμόνιοι που είχαν ορκιστεί ν’ αφήσουν τις πόλεις ανεξάρτητες και μολοτούτο είχαν καταλάβει την ακρόπολη της Θήβας, τιμωρήθηκαν —αυτοί, που ποτέ πριν δεν είχαν νικηθεί από κανένα— από μόνους εκείνους τους ίδιους ανθρώπους που είχαν αδικήσει» (5.4.1. Μετάφραση Ρόδη Ρούφου).

3. Ποιον χαρακτηρισµό απέδωσαν στον Ξενοφώντα οι θαυμαστές του έργου του στη ρωµαϊκή εποχή και γιατί;

(Θέμα: 115 & 158 & 202 & 245 & 289 & 332 & 404 & 491)

Στη ρωμαϊκή εποχή τον ξεχώρισαν από τους ιστορικούς του 4ου αι. π.Χ. και γιατί είχε συνδεθεί με τη φιλολογία γύρω από τον Σωκράτη αλλά και για την απλότητα του ύφους, την καθαρότητα των νοημάτων, την ποικιλία των θεμάτων και των ενδιαφερόντων του. Οι χαρακτηρισμοί «ἀττική μέλισσα» και «ἀττική μοῦσα» δείχνουν τον θαυμασμό των μελετητών του για τη γλώσσα του αλλά δεν είναι απόλυτα θεμελιωμένοι.

4. α) Να εξηγήσετε γιατί δεν είναι εύκολη η ειδολογική και η χρονολογική κατάταξη των έργων του Ξενοφώντα.

β) Σε ποια κριτήρια στηρίζεται η χρονολογική κατάταξη των έργων του Ξενοφώντα;

(Θέμα: 35 & 79 & 122 & 166 & 238 & 281 & 325 & 368 & 412 & 455)

α) Δεν είναι εύκολη ούτε η ειδολογική ούτε η χρονολογική κατάταξη των έργων του. Ορισμένα από τα έργα του συνδυάζουν γνωρίσματα διαφορετικών φιλολογικών ειδών.

β) Η χρονολόγηση των έργων του στηρίζεται σε «εσωτερικές μαρτυρίες» (= αναφορές σε πρόσωπα και γεγονότα που μπορούν να χρονολογηθούν από άλλες πηγές) και στην προσεκτική μελέτη του ύφους του.

Xenophon of Athens. Marble bust from the Asclepieion, Pergamon. Roman period. Bergama Museum.

5. Να κατατάξετε κατά χρονική σειρά τα ακόλουθα βιογραφικά στοιχεία του Ξενοφώντα:

α) Εγκαταστάθηκε στον Σκιλλούντα της Ολυμπίας, όπου ασχολήθηκε με το συγγραφικό του έργο.

β) Εξορίστηκε από την πατρίδα του, την Αθήνα.

γ) Αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το κτήμα του, στον Σκιλλούντα, και να μετακομίσει στην Κόρινθο.

δ) Οι Αθηναίοι επέτρεψαν στον Ξενοφώντα να επαναπατριστεί, μετά από την άρση του ψηφίσματος για εξορία.

ε) Έστειλε τους γιους του, Γρύλλο και Διόδωρο, να υπηρετήσουν στον αθηναϊκό στρατό.

(Θέμα 106 & 134 & 178 & 221 & 265 & 352 & 395 & 439 & 481 & 482)

β, α, γ, δ, ε.

6. Ο Ξενοφών είχε τη φιλοδοξία να συνεχίσει το έργο του Θουκυδίδη. Πόσο επιτυχημένη θεωρείται η προσπάθειά του;

(Θέμα: 10 & 53 & 97 & 140 & 184 & 227 & 271 & 299 & 343 & 386 & 430 & 473)

Ο Ξενοφών, παρά το θαυμασμό του για τον Θουκυδίδη και την προφανή φιλοδοξία του να συνεχίσει το έργο του στα Ελληνικά, δεν διαθέτει τη διεισδυτικότητα ή τη βαθειά φιλοσοφημένη πολιτική σκέψη του μεγάλου προκατόχου του. Με τη σαφήνεια όμως και την ακρίβεια στην έκφρασή του, με την απόλυτη ακρίβεια της περιγραφής των χώρων που εξελίχθηκαν τα γεγονότα, τη ζωντάνια της γραφής του, που θυμίζει ικανό «ρεπόρτερ» και την ιδεολογική του συνέπεια έδωσε μια ξεκάθαρη εικόνα των πολιτικών εξελίξεων του 4ου αι., της ενίσχυσης και της εξασθένησης της δύναμης της Σπάρτης και, στη συνέχεια, της Θήβας, της συνεχώς αυξανόμενης παρέμβασης του βασιλιά της Περσίας στα ελληνικά πράγματα ως την αμφίρροπη μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ.) όπου φάνηκε καθαρά η αποδυνάμωση όλων των ιστορικών «πόλεων-κρατών» της Ελλάδας.

Το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης. Ancient Sparta theater.

7. Ποιες ήταν οι σχέσεις του Ξενοφώντα με την πόλη της Σπάρτης; (Θέμα: 89 & 133 & 176 & 220 & 394 & 350 & 437)

Οι Σπαρτιάτες, μετά την εξόρισή του από τους Αθηναίους, του πρόσφεραν «προξενίαν», άδεια διαμονής στη Σπάρτη και πολύ σύντομα του παραχώρησαν ένα μεγάλο κτήμα στον Σκιλλούντα, κοντά στην Ολυμπία, όπου έζησε περίπου είκοσι χρόνια ήρεμη οικογενειακή ζωή με τη γυναίκα του και τους δύο γιους του, τον Γρύλλο και τον Διόδωρο, και ασχολήθηκε με τη συγγραφή πολλών έργων του. Η ήττα των Σπαρτιατών από τους Θηβαίους στη μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.) εξασθένισε τη θέση τους, οι Ηλείοι ανακατέλαβαν την περιοχή του Σκιλλούντα και ο Ξενοφών αναγκάστηκε να μετακομίσει στην Κόρινθο για νέα μακρόχρονη εγκατάσταση (370 π.Χ.).

Τμήμα του τείχους της Ακρόπολης των Θηβών "Καδμείας".

Ωστόσο, παρά το θαυμασμό του για τους θεσμούς, την ιστορία και την πολιτική πρακτική της Σπάρτης, αποδοκιμάζει έντονα την κατάληψη της Καδμείας, της Ακρόπολης της Θήβας, από τους Σπαρτιάτες (382 π.Χ.) και αποδίδει σε θεϊκή τιμωρία την ήττα τους από τους Θηβαίους και την παρακμή της δύναμής τους· νικήθηκαν οι αήττητοι ως τότε Σπαρτιάτες, γιατί αθέτησαν το λόγο τους και παρέβησαν τους όρκους τους.

8. Από την περιγραφή ποιων γεγονότων αναδεικνύεται η ικανότητα του Ξενοφώντα να ζωντανεύει με δραματική ένταση μεμονωμένες εντυπωσιακές σκηνές;

(Θέμα: 40 & 83 & 127 & 170 & 214 & 301 & 329 & 373 & 416)

Η ικανότητα του συγγραφέα να ζωντανεύει με δραματική ένταση μεμονωμένες εντυπωσιακές σκηνές φτάνει σε κορυφαία επιτεύγματα όπως στην περιγραφή της θριαμβευτικής επιστροφής του Αλκιβιάδη στην Αθήνα (1.4.12-19), της αναγγελίας της καταστροφής του αθηναϊκού στόλου στους Αιγός ποταμούς (2.2.3), της κατεδάφισης των μακρών τειχών (2.2.23), της δίκης και της εκτέλεσης του Θηραμένη (2.3.50-56), της τραγικής αξιοπρέπειας, με την οποία δέχτηκαν οι Σπαρτιάτες το άγγελμα της συμφοράς τους στα Λεύκτρα (6.4.16).

9. Ποιες συνέπειες έχει, κατά τον Ξενοφώντα, η ασέβεια προς τους θεούς στην εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων;

(Θέμα: 41 & 85 & 128 & 215 & 346 & 418 & 461)

Παρά το θαυμασμό του για τους θεσμούς, την ιστορία και την πολιτική πρακτική της Σπάρτης, αποδοκιμάζει έντονα την κατάληψη της Καδμείας, της Ακρόπολης της Θήβας, από τους Σπαρτιάτες (382 π.Χ.) και αποδίδει σε θεϊκή τιμωρία την ήττα τους από τους Θηβαίους και την παρακμή της δύναμής τους· νικήθηκαν οι αήττητοι ως τότε Σπαρτιάτες, γιατί αθέτησαν το λόγο τους και παρέβησαν τους όρκους τους: «Πολλά παραδείγματα θα μπορούσε κανένας ν’ αναφέρει από την ιστορία και των Ελλήνων και των βαρβάρων, για να δείξει ότι οι θεοί δεν αφήνουν ατιμώρητη την ασέβεια και τις ανόσιες πράξεις»· τώρα ωστόσο θα μιλήσω μόνο για την ακόλουθη περίπτωση. Οι Λακεδαιμόνιοι που είχαν ορκιστεί ν’ αφήσουν τις πόλεις ανεξάρτητες και μολοτούτο είχαν καταλάβει την ακρόπολη της Θήβας, τιμωρήθηκαν —αυτοί, που ποτέ πριν δεν είχαν νικηθεί από κανένα— από μόνους εκείνους τους ίδιους ανθρώπους που είχαν αδικήσει» (5.4.1. Μετάφραση Ρόδη Ρούφου).

Jean Adrien Guignet (1816-1854), Episode of the retreat of the Ten Thousand (Xenophon, Anabasis). Oil on canvas, 1.00 m x 1.79 m.  Musée du Louvre, Paris.

10. Να αναφέρετε τα Ιστορικά έργα του Ξενοφώντα και να δώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο δύο έργων αυτής της κατηγορίας.

(Θέμα: 8 & 52 & 95 & 139 & 182 & 226 & 298 & 341 & 385 & 428 & 472)

Κύρου Ἀνάβασις: Η συμμετοχή των «μυρίων», δέκα χιλιάδων Ελλήνων μισθοφόρων στην εκστρατεία του Κύρου εναντίον του αδελφού του βασιλιά Αρταξέρξη του Β' και η περιπετειώδης περιπλάνησή τους ως τον Εύξεινο Πόντο και από κει στη Θράκη, το 401 π.Χ.

Ἑλληνικά: [Τα γεγονότα της περιόδου 411-362 π.Χ.]

Ἀγησίλαος: [Εγκωμιαστική βιογραφική έκθεση των αρετών του Σπαρτιάτη βασιλιά.]

Λακεδαιμονίων Πολιτεία: [Περιγραφή της στρατιωτικής οργάνωσης, των κοινωνικών συνηθειών και της σταθερότητας των θεσμών της Σπάρτης.]

Κύρου Παιδεία: [Μυθιστορηματική βιογραφία του Κύρου του Μεγάλου. Ο Ξενοφών αλλάζει ιστορικά στοιχεία και επινοεί περιστατικά για να προβάλει τις δικές του ιδέες σχετικά με την εκπαίδευση του ιδανικού ηγέτη και την επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος.]

Περὶ ἱππικῆς, peri hippikēs.

11. Να αναφέρετε τα Διδακτικά έργα του Ξενοφώντα και να δώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο δύο έργων αυτής της κατηγορίας.

(Θέμα: 38 & 82 & 125 & 169 & 212 & 256 & 284 & 328 & 371 & 415 & 458)

Περί ἱππικῆς: οδηγίες για την καλύτερη δυνατή περιποίηση και χρησιμοποίηση των ίππων.

Ἱππαρχικός: οδηγίες για τις γνώσεις του Ιππάρχου (= του αρχηγού του ιππικού) σε θέματα οργάνωσης και τακτικής.

Ἱέρων: [διάλογος ανάμεσα στον τύραννο των Συρακουσών και στον ποιητή Σιμωνίδη για τις διαφορές στη ζωή του απόλυτου μονάρχη και του απλού πολίτη.]

Πόροι ή Περί Προσόδων: [πρόταση λύσεων για την εξυγίανση των οικονομικών του κράτους των Αθηνών στα μέσα του 4ου αι. π.Χ.]

12. Να αναφέρετε τα Σωκρατικά έργα του Ξενοφώντα και να δώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο δύο έργων αυτής της κατηγορίας.

(Θέμα: 110 & 154 & 241 & 400 & 487)

Ἀπολογία Σωκράτους: (διαφορετική εκδοχή από την «Απολογία» του Πλάτωνος). Ο Σωκράτης αντικρούει την κατηγορία της αθεΐας και προβάλλει την ηθική του και τη σοφία του.

Ἀπομνημονεύματα Σωκράτους: Συζητήσεις και διάλογοι του μεγάλου στοχαστή και δάσκαλου που προβάλλουν την ηθική του επιρροή στους γύρω του.

Συμπόσιον: [Μια συντροφιά μαζί με τον Σωκράτη διασκεδάζει και συζητάει για τον έρωτα.]

Οἰκονομικός: [Ο Ισχόμαχος εκθέτει στον Σωκράτη τις απόψεις του για τη διαχείριση του νοικοκυριού και του αγροκτήματος.]

Θάλαττα, θάλαττα — Thalatta! Thalatta! (The Sea! The Sea!) — painting by Bernard Granville Baker, 1901.

13. Σε ποιες κατηγορίες κατατάσσονται τα έργα του Ξενοφώντα; Να γράψετε δύο τίτλους έργων από κάθε κατηγορία.

(Θέμα 124 & 167 & 211 & 239 & 283 & 370 & 413 & 457)

Τα έργα του Ξενοφώντα κατατάσσονται σε:  Ιστορικά (Ἑλληνικά, Ἀγησίλαος), Σωκρατικά (Ἀπολογία Σωκράτους, Συμπόσιον) και Διδακτικά (Περί ἱππικῆς, Ἱππαρχικός).

14. Σε ποιες κατηγορίες κατατάσσονται τα έργα του Ξενοφώντα; Να αναφέρετε τους τίτλους των έργων μιας κατηγορίας.

(Θέμα: 109 & 224 & 268 & 398 & 485) 

Τα έργα του Ξενοφώντα διακρίνονται σε Ιστορικά, Σωκρατικά και Διδακτικά.

Διδακτικά είναι τα ακόλουθα: Περί ἱππικῆς, Ἱππαρχικός, Ἱέρων, Πόροι ή Περί Προσόδων.

15. α) Σε ποια κατηγορία των έργων του Ξενοφώντα ανήκουν τα Ἑλληνικά και σε ποια χρονική περίοδο αναφέρονται;

β) Να αναφέρετε τους τίτλους των υπολοίπων έργων του Ξενοφώντα που ανήκουν στην ίδια κατηγορία με τα Ἑλληνικά.

(Θέμα: 14 & 101 & 145 & 188 & 232 & 275 & 319 & 362 & 406 & 434 & 478)

α) Τα Ελληνικά εντάσσονται στην κατηγορία των Ιστορικών έργων του Ξενοφώντα, και αναφέρονται στα γεγονότα της περιόδου 411-362 π.Χ.

β) Κύρου Ἀνάβασις, Ἀγησίλαος, Λακεδαιμονίων Πολιτεία, Κύρου Παιδεία.

Η μάχη στα Κούναξα (401 π.Χ.) ήταν πολεμική σύγκρουση μεταξύ του βασιλιά Αρταξέρξη Β' και του αδερφού του Κύρου για την κυριαρχία στην περσική αυτοκρατορία. 19th Century English School depiction of the 401 BC Battle of Cunaxa.

16. Τι γνωρίζετε για τη συμμετοχή του Ξενοφώντα στην εκστρατεία του Κύρου;

(Θέμα: 44 & 88 & 131 & 218 & 392 & 436 & 464)

O φίλος του Πρόξενος του πρότεινε να μετάσχει στην εκστρατεία που ετοίμασε ο Κύρος, για να εκθρονίσει τον αδελφό του, τον βασιλιά της Περσίας Αρταξέρξη Β'. Συγκροτήθηκε εκστρατευτικό σώμα με δέκα χιλιάδες μισθοφόρους από διάφορες πόλεις. Μετά τη μάχη στα Κούναξα και τον θάνατο του Κύρου (401 π.Χ.), ο Ξενοφών ανέλαβε ηγετικές πρωτοβουλίες για την επιστροφή των μισθοφόρων στην Ελλάδα. H περιπετειώδης πορεία τους κατέληξε στον Εύξεινο Πόντο και από εκεί στο Βυζάντιο και στα παράλια του Αιγαίου.

17. Πώς αναδεικνύεται η πίστη του Ξενοφώντα σε υψηλές αξίες;

(Θέμα: 11 & 98 & 142 & 185 & 229 & 272 & 316 & 344 & 388 & 431 & 475)

Σε όλη την περιπετειώδη ζωή του έμεινε σταθερός στις ιδέες του και στην πίστη του σε υψηλές αξίες. Παρά την αντιπάθειά του προς ό,τι θεωρούσε μειονεκτήματα ή ακρότητες της αθηναϊκής δημοκρατίας, περιγράφει με εντιμότητα τις αγριότητες του καθεστώτος των τριάκοντα τυράννων και καταδικάζει την αυθαιρεσία και την ανηθικότητα της εξουσίας. Επίσης παρά το θαυμασμό του για τους θεσμούς, την ιστορία και την πολιτική πρακτική της Σπάρτης, αποδοκιμάζει έντονα την κατάληψη της Καδμείας, της Ακρόπολης της Θήβας, από τους Σπαρτιάτες (382 π.Χ.) και αποδίδει σε θεϊκή τιμωρία την ήττα τους από τους Θηβαίους και την παρακμή της δύναμής τους· νικήθηκαν οι αήττητοι ως τότε Σπαρτιάτες, γιατί αθέτησαν το λόγο τους και παρέβησαν τους όρκους τους: «Πολλά παραδείγματα θα μπορούσε κανένας ν’ αναφέρει από την ιστορία και των Ελλήνων και των βαρβάρων, για να δείξει ότι οι θεοί δεν αφήνουν ατιμώρητη την ασέβεια και τις ανόσιες πράξεις»· τώρα ωστόσο θα μιλήσω μόνο για την ακόλουθη περίπτωση. Οι Λακεδαιμόνιοι που είχαν ορκιστεί ν’ αφήσουν τις πόλεις ανεξάρτητες και μολοτούτο είχαν καταλάβει την ακρόπολη της Θήβας, τιμωρήθηκαν —αυτοί, που ποτέ πριν δεν είχαν νικηθεί από κανένα— από μόνους εκείνους τους ίδιους ανθρώπους που είχαν αδικήσει» (5.4.1. Μετάφραση Ρόδη Ρούφου).

18. α) Σε ποια κριτήρια στηρίζεται η χρονολογική κατάταξη των έργων του Ξενοφώντα;

β) Ποια είναι η πιθανότερη χρονολογική κατάταξη των έργων του;

(Θέμα: 7 & 50 & 94 & 137 & 181 & 209 & 296 & 340 & 383 & 427 & 470)

α) Η χρονολόγηση των έργων του στηρίζεται σε «εσωτερικές μαρτυρίες» (= αναφορές σε πρόσωπα και γεγονότα που μπορούν να χρονολογηθούν από άλλες πηγές) και στην προσεκτική μελέτη του ύφους του.

β) Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι η συγγραφική του παραγωγή άρχισε, όταν εγκαταστάθηκε στον Σκιλλούντα και εντάθηκε τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Πιθανότατα προηγήθηκαν τα λεγόμενα ιστορικά έργα του, όταν οι εντυπώσεις και τα βιώματά του από την ενεργό δράση ήταν ζωηρότερα, ακολούθησαν τα σωκρατικά, αφού είχε συναντήσει πολλούς «Σωκρατικούς» που είχαν εγκαταλείψει την Αθήνα μετά τη θανατική καταδίκη του δασκάλου τους και τελευταία γράφτηκαν τα διδακτικά, όσα αναφέρονται σε τεχνικά θέματα και θεσμούς.

19. Οι Αθηναίοι με ψήφισμά τους εξόρισαν τον Ξενοφώντα, επειδή:

α) αρνήθηκε να υπηρετήσει στον αθηναϊκό στρατό,

β) κατατάχτηκε ως μισθοφόρος στον στρατό του Κύρου, στη Μ. Ασία,

γ) ανήκε στην τάξη των ιππέων και συναναστρεφόταν με τον Σωκράτη,

δ) στη μάχη της Κορωνείας (494 π.Χ.), παρατάχτηκε με τον βασιλιά της Σπάρτης Αγησίλαο εναντίον της πατρίδας του,

ε) δεν επέτρεψε στους γιους του να υπηρετήσουν στον αθηναϊκό στρατό.

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση, σημειώνοντας το αντίστοιχο γράμμα και να αναφέρετε αν οι Αθηναίοι αναθεώρησαν το ψήφισμα αυτό και με ποια αφορμή.

(Θέμα: 34 & 77 & 121 & 236 & 280 & 323 & 367 & 410 & 454)

[β] Η ήττα των Σπαρτιατών από τους Θηβαίους στη μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.) εξασθένισε τη θέση τους. Η προσέγγιση Αθηναίων και Σπαρτιατών, για να αντιμετωπισθεί ο νέος κοινός εχθρός, οι Θηβαίοι (365 π.Χ.), οδήγησε στην άρση του ψηφίσματος για εξορία του συγγραφέα. Δεν είναι βέβαιο πότε γύρισε στην Αθήνα. Έστειλε πάντως τους γιους του να υπηρετήσουν στον αθηναϊκό στρατό και ο Γρύλλος σκοτώθηκε πολεμώντας κατά των Θηβαίων στη μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ.). Οι τιμητικές εκδηλώσεις για τον θάνατο του δείχνουν ότι το όνομα του πατέρα του ήταν πολύ γνωστό.

20. Ποια δημοφιλέστερα έργα του Ξενοφώντα χρησιμοποιήθηκαν ως διδακτικά βιβλία από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα και για ποιους λόγους;

(Θέμα: 43 & 86 & 130 & 217 & 260 & 347 & 419 & 463)

Τα δημοφιλέστερα έργα του από την Αναγέννηση ως την εποχή μας, και κυρίως η Κύρου Ἀνάβασις χρησιμοποιήθηκαν ως διδακτικά βιβλία: η Ἀνάβασις για την απλότητα του ύφους, τη ζωντάνια της περιγραφής, την έξαρση της πειθαρχίας και της ανάληψης πρωτοβουλίας, τα Ἀπομνημονεύματα Σωκράτους για το πλήθος των ανεκδότων από τη ζωή του μεγάλου φιλοσόφου, ο Ἀγησίλαος για την προβολή των αρετών του ιδανικού ηγέτη, η Κύρου Παιδεία για τα παιδαγωγικά και τα ρομαντικά στοιχεία της.

Τα Ἑλληνικά είναι το μόνο ιστορικό σύγγραμμα του 4ου αι. π.Χ. που έχει σωθεί και αποτελεί τη σπουδαιότερη πηγή για τα γεγονότα της περιόδου 411-362 π.Χ.

21. Να εξηγήσετε γιατί οι Αθηναίοι εξόρισαν τον Ξενοφώντα από την πατρίδα του (394 π.Χ.) και γιατί, πολύ αργότερα (365 π.Χ.), ανακάλεσαν αυτή τους την απόφαση.

(Θέμα: 5 & 49 & 92 & 136 & 164 & 208 & 295 & 382 & 388 & 425 & 469 & 484)

Ο Ξενοφώντας ήλθε σε επαφή με τις μονάδες του σπαρτιατικού στρατού στα παράλια της Μ. Ασίας (399π.Χ.). O βασιλιάς Αγησίλαος ανέλαβε την ηγεσία των μονάδων αυτών (396 π.Χ.) και ο Ξενοφών εντυπωσιάστηκε από την προσωπικότητα του Σπαρτιάτη βασιλιά Αγησίλαου, ώστε τον ακολούθησε μαζί με τον σπαρτιατικό στρατό, στη μάχη της Κορώνειας (394 π.Χ.) εναντίον του ευρύτερου αντισπαρτιατικού συνασπισμού, στον οποίο πρωτοστατούσαν η Αθήνα και η Θήβα. Μετά τη νίκη των Σπαρτιατών, ακολούθησε τον Αγησίλαο στους Δελφούς για τους επινίκιους πανηγυρισμούς. Η εξορία του από την πατρίδα του, την Αθήνα, ήταν και αναπόφευκτη και δικαιολογημένη.

Η προσέγγιση Αθηναίων και Σπαρτιατών, για να αντιμετωπισθεί ο νέος κοινός εχθρός, οι Θηβαίοι (365 π.Χ.), οδήγησε στην άρση του ψηφίσματος για εξορία του συγγραφέα. Δεν είναι βέβαιο πότε γύρισε στην Αθήνα. Έστειλε πάντως τους γιους του να υπηρετήσουν στον αθηναϊκό στρατό και ο Γρύλλος σκοτώθηκε πολεμώντας κατά των Θηβαίων στη μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ.). Οι τιμητικές εκδηλώσεις για τον θάνατο του δείχνουν ότι το όνομα του πατέρα του ήταν πολύ γνωστό.

22. Ποιοι λόγοι οδήγησαν τους Αθηναίους στην άρση του ψηφίσματος της εξορίας του Ξενοφώντα;

(Θέμα: 76 & 104 & 235 & 278 & 322 & 365 & 409 & 452)

Η ήττα των Σπαρτιατών από τους Θηβαίους στη μάχη των Λεύκτρων (371 π.Χ.) εξασθένισε τη θέση τους, οι Ηλείοι ανακατέλαβαν την περιοχή του Σκιλλούντα και ο Ξενοφών αναγκάστηκε να μετακομίσει στην Κόρινθο για νέα μακρόχρονη εγκατάσταση (370 π.Χ.). Η προσέγγιση Αθηναίων και Σπαρτιατών, για να αντιμετωπισθεί ο νέος κοινός εχθρός, οι Θηβαίοι (365 π.Χ.), οδήγησε στην άρση του ψηφίσματος για εξορία του συγγραφέα. Δεν είναι βέβαιο πότε γύρισε στην Αθήνα. Έστειλε πάντως τους γιους του να υπηρετήσουν στον αθηναϊκό στρατό και ο Γρύλλος σκοτώθηκε πολεμώντας κατά των Θηβαίων στη μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ.). Οι τιμητικές εκδηλώσεις για τον θάνατο του δείχνουν ότι το όνομα του πατέρα του ήταν πολύ γνωστό.

Η πορεία του Ξενοφώντα και των μυρίων. Route of Xenophon and the Ten Thousand.

23. Να κατατάξετε κατά χρονική σειρά τα ακόλουθα βιογραφικά στοιχεία του Ξενοφώντα:

α) Συμμετείχε ως μισθοφόρος στο στράτευμα του Κύρου κατά του αδελφού του Αρταξέρξη.

β) Μεγάλωσε σε εύπορη οικογένεια στον Δήμο της Ερχιάς Αττικής.

γ) Ακολούθησε τον Σπαρτιάτη βασιλιά Αγησίλαο στη μάχη της Κορωνείας.

δ) Υπηρέτησε στο σώμα των ιππέων της πατρίδας του, της Αθήνας.

ε) Οδήγησε τους Έλληνες μισθοφόρους (τους Μυρίους) από τα βάθη της Ασίας στην πατρίδα τους.

(Θέμα: 4 & 47 & 91 & 119 & 163 & 206 & 250 & 293 & 337 & 380 & 424 & 467)

β, δ, α, ε, γ.

24. Ποιοι λόγοι οδήγησαν τον Ξενοφώντα στην εξορία;

(Θέμα: 2 & 46 & 74 & 118 & 161 & 205 & 248 & 292 & 335 & 379 & 422 & 466 & 494)

Ο Ξενοφώντας ήλθε σε επαφή με τις μονάδες του σπαρτιατικού στρατού στα παράλια της Μ. Ασίας (399π.Χ.). O βασιλιάς Αγησίλαος ανέλαβε την ηγεσία των μονάδων αυτών (396 π.Χ.) και ο Ξενοφών εντυπωσιάστηκε από την προσωπικότητά του, ώστε τον ακολούθησε μαζί με τον σπαρτιατικό στρατό, στη μάχη της Κορώνειας (394 π.Χ.) εναντίον του ευρύτερου αντισπαρτιατικού συνασπισμού, στον οποίο πρωτοστατούσαν η Αθήνα και η Θήβα. Μετά τη νίκη των Σπαρτιατών, ακολούθησε τον Αγησίλαο στους Δελφούς για τους επινίκιους πανηγυρισμούς. Η εξορία του από την πατρίδα του, την Αθήνα, ήταν και αναπόφευκτη και δικαιολογημένη.

25. Τι γνωρίζετε για την καταγωγή (γέννηση, οικογενειακό περιβάλλον), τη μόρφωση του Ξενοφώντα και τις πολιτικές συνθήκες της εποχής του;

(Θέμα 1 & 73 & 107 & 116 & 160 & 203 & 247 & 290 & 334 & 377 & 421 & 493)

O Ξενοφών γεννήθηκε (μεταξύ 431 και 429 π.Χ.) στον δήμο της Ερχιάς της Αττικής. O πατέρας του Γρύλλος ήταν εύπορος κτηματίας, ο Ξενοφών πήρε καλή μόρφωση και διατήρησε σ' όλη του τη ζωή την αγάπη για τα άλογα και για την οργάνωση και διαχείριση ενός αγροκτήματος. Yπηρέτησε στο σώμα των ιππέων, μαζί με άλλους εύπορους νέους της εποχής του, γνωρίστηκε με τον Σωκράτη και έζησε τις περιπέτειες της Αθήνας στα ταραγμένα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου ως την ήττα του 404 π.Χ., την άνοδο των τριάκοντα τυράννων στην εξουσία και την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 403 π.Χ.

26. Τι γνωρίζετε για τη μόρφωση του Ξενοφώντα και ποιες ιστορικές μορφές άσκησαν επίδραση στην προσωπικότητα και στις ιδέες του; (Θέμα: 107 & 179 & 223 & 266 & 310 & 353 & 397 & 440)

O πατέρας του Γρύλλος ήταν εύπορος κτηματίας, ο Ξενοφών πήρε καλή μόρφωση και διατήρησε σ’ όλη του τη ζωή την αγάπη για τα άλογα και για την οργάνωση και διαχείριση ενός αγροκτήματος. Yπηρέτησε στο σώμα των ιππέων, μαζί με άλλους εύπορους νέους της εποχής του, γνωρίστηκε με τον Σωκράτη και έζησε τις περιπέτειες της Αθήνας στα ταραγμένα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου ως την ήττα του 404 π.Χ., την άνοδο των τριάκοντα τυράννων στην εξουσία και την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 403 π.Χ.

Αρχαία τοιχογραφία, Μουσείο Εφέσου, 1ος-5ος αιώνας. Wall painting at a house depicting Socrates, 1st-5th century CE. Museum of Ephesus.

Δύο ιστορικές μορφές άσκησαν βαθύτατη επίδραση στην προσωπικότητα και στις ιδέες του Ξενοφώντος. Ο Σωκράτης με το πρότυπο ζωής που πρόβαλε και ο Αγησίλαος με τα ηγετικά του προσόντα και την απλότητα της συμπεριφοράς του.

Οι ιδέες του Ξενοφώντος για την πολιτική και την ηθική φαίνονται στον τρόπο με τον οποίο προβάλλει τρέχουσες απόψεις της εποχής του για θέματα καθημερινής ζωής, συμπεριφοράς, αγωγής και θεσμών.

27. Πώς δικαιολογείται ο χαρακτηρισμός του Ξενοφώντα ως «ρεπόρτερ» και πώς αποτυπώνεται στο έργο του η εικόνα των πολιτικών εξελίξεων του 4ου π.Χ. αι.;

(Θέμα: 112 & 155 & 242 & 286 & 358 & 401 & 460 & 488)

Με τη σαφήνεια και την ακρίβεια στην έκφρασή του, με την απόλυτη ακρίβεια της περιγραφής των χώρων που εξελίχθηκαν τα γεγονότα, τη ζωντάνια της γραφής του, που θυμίζει ικανό «ρεπόρτερ» και την ιδεολογική του συνέπεια έδωσε μια ξεκάθαρη εικόνα των πολιτικών εξελίξεων του 4ου αι., της ενίσχυσης και της εξασθένησης της δύναμης της Σπάρτης και, στη συνέχεια, της Θήβας, της συνεχώς αυξανόμενης παρέμβασης του βασιλιά της Περσίας στα ελληνικά πράγματα ως την αμφίρροπη μάχη της Μαντινείας (362 π.Χ.) όπου φάνηκε καθαρά η αποδυνάμωση όλων των ιστορικών «πόλεων-κρατών» της Ελλάδας.

Χάρτης με τις τοποθεσίες όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα στα Ελληνικά του Ξενοφώντα (Βιβλ. 2, κεφ. 1, παράγρ. 18 κ.ε.). Κάντε κλικ πάνω στην εικόνα για να τη δείτε ευκρινέστερα.

28. α) Πώς αξιολογήθηκε το έργο του Ξενοφώντα στην Αλεξανδρινή και στη Ρωμαϊκή εποχή;

β) Σε ποια κατηγορία των έργων του Ξενοφώντα ανήκουν τα Ἑλληνικά και σε ποια χρονική περίοδο αναφέρονται;

(Θέμα: 13 & 100 & 187 & 230 & 274 & 317 & 361 & 389 & 433 & 476)

α) Η αναγνώριση της συγγραφικής προσφοράς του Ξενοφώντος δυνάμωνε με το πέρασμα του χρόνου. Οι φιλόλογοι της Αλεξανδρινής εποχής (3ος-2ος αι. π.Χ.) τον κατέτασσαν σταθερά μαζί με τους μεγάλους προκατόχους του, τον Ηρόδοτο και τον Θουκυδίδη.

Στη ρωμαϊκή εποχή τον ξεχώρισαν από τους ιστορικούς του 4ου αι. π.Χ. και γιατί είχε συνδεθεί με τη φιλολογία γύρω από τον Σωκράτη αλλά και για την απλότητα του ύφους, την καθαρότητα των νοημάτων, την ποικιλία των θεμάτων και των ενδιαφερόντων του. Οι χαρακτηρισμοί «ἀττική μέλισσα» και «ἀττική μοῦσα» δείχνουν τον θαυμασμό των μελετητών του για τη γλώσσα του αλλά δεν είναι απόλυτα θεμελιωμένοι. Η παρεμβολή ποιητικών εκφράσεων στο κείμενό του και το απλοποιημένο αττικό ιδίωμα (στο λεξιλόγιο, στο τυπικό και στη σύνταξη) προετοιμάζουν την Κοινή της ελληνιστικής εποχής.

β) Τα Ελληνικά εντάσσονται στην κατηγορία των Ιστορικών έργων του Ξενοφώντα, και αναφέρονται στα γεγονότα της περιόδου 411-362 π.Χ.

Πηγή: http://latistor.blogspot.gr/