Γεμάτη «Αlien» ήταν κάποτε η Γη. Cambrian Spiky Worm Discovered in China

Το Collinsium cilιosum ήταν ένα εντυπωσιακό στην όψη ον. An international team of paleontologists, co-led by Dr Xi-guang Zhanga and Dr Jie Yang of Yunnan University, has described a new species of super-armored worm with legs that lived in what is now China during the early Cambrian, about 500 million years ago. Reconstruction of Collinsium ciliosum. Image credit: Javier Ortega-Hernandez / Sci-News.com / Dimitris Siskopoulos.

Πριν από μια εβδομάδα τον γύρο του κόσμου έκανε η ανακάλυψη στα Βραχώδη Όρη του Καναδά ενός παράξενου θαλάσσιου σκουληκιού που ζούσε πριν από 508 εκ. έτη. Ενός πλάσματος που έμοιαζε με τα τερατώδη εξωγήινα όντα που βλέπουμε σε θρίλερ επιστημονικής φαντασίας. Ερευνητές με επικεφαλής ειδικούς του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ ανακάλυψαν στην Κίνα ένα ακόμη… alien.

Η πρώτη πανοπλία

Εντοπίστηκε άλλο ένα «εξωτικό» ον που ζούσε πριν από 500 εκ. έτη. The soft-bodied but “super-armoured” Collinsium ciliosum, a Collins’ monster-type worm discovered in China and dating from the early Cambrian period. Image credit: Jie Yang.

Πρόκειται και πάλι για ένα σκωληκοειδές θαλάσσιο ον που ζούσε την ίδια ακριβώς περίοδο με εκείνο στον Καναδά. Οι ερευνητές τοποθετούν την παρουσία του στη Γη πριν από 518 εκ. έτη. Το Collinsium cilιosum όπως ονομάστηκε το πλάσμα αυτό είχε μήκος περίπου 10 εκατοστά και όλο το σώμα του ήταν καλυμμένο με μικρότερα και μεγαλύτερα αγκάθια που λειτουργούσαν ως προστατευτική πανοπλία. Πρόκειται για ένα από τα μεγάλα σε μέγεθος είδη που ζούσαν εκείνη την περίοδο όπου μόλις είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνιση τους τα πρώτα ζώα στον πλανήτη. Είναι φυσικά και από τα πρώτα που ανέπτυξαν στο σώμα τους τέτοιους προστατευτικούς μηχανισμούς. Το C.cilιosum διέθετε 12 μπροστινά πόδια και 18 πίσω πόδια. Τα μπροστινά του πόδια ήταν καλυμμένα με πολλές προεξοχές που φιλτράριζαν την τροφή του από το νερό. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «PNAS».

Guillermo Pilía, «Οι Δάσκαλοι». Guillermo Pilía, “Los Maestros”

Ο Πίνδαρος. Bust of Pindar. Marble, Roman copy after a Greek original of the 5th century BCE.

Οκτώ ώρες μελέτη την ημέρα: τότε που

μου μάθαιναν γράμματα οι δάσκαλοί μου — φοιτητής εγώ

των Αρχαίων Ελληνικών και των Λατινικών. Πόσα

πρωινά, πόσες νύχτες, πόσα και πόσα απογεύματα

με ήλιο και βροχή σκυμμένος

πάνω από τον Πίνδαρο και τον Βιργίλιο…

Τόση ξερή γραμματική μπας και γράψω

δυό-τρεις λέξεις, δάσκαλοί μου, ή κάτι στίχους

ελαφρώς περιπετειώδεις. Τί θλιβεροί οι μήνες, εκεί οπού

περίμενα τις εξετάσεις, επαναλαμβάνοντας

αόριστους βήτα και κλίσεις ονομάτων… Και όμως, ναι,

τί λαχτάρα αυτή που νιώθω τώρα να πάω να δανειστώ

βιβλία που δεν είμαι πλέον υποχρεωμένος να διαβάσω…

— Κι αν σήμερα ο καθηγητής των Ελληνικών

που τόσο αγαπούσα δεν υπάρχει, ούτε και των Λατινικών

που με τρομοκρατούσε, και αν ακόμα και οι δυό τους

είναι πια γη και σποδός, όμοιοι με τις νεκρές τους τις γλώσσες …

εγώ είμαι, δάσκαλοί μου, εσείς: είμαι ο γιός σας

που δίπλα σας διδάχτηκε να νοσταλγεί

το φως το αρχαίο, αλλά όχι για να πεθάνει· είμαι ο δικός σας γιός

που μαζί με τον Πίνδαρο και τον Βιργίλιο σας θυμάται σήμερα.

Προτομή του Βιργιλίου. Ancient Roman bust (so-called "Bust of Vergil") from the Tomb of Vergil in Naples, Italy.

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής.

Guillermo Pilía, Los Maestros

Sur ce tableau de Jean-Auguste Dominique Ingres, l’Apothéose d'Homère, (1827, Musée du Louvre), Pindare figure dans le groupe de droite, aux côtés de Phidias et de Périclès.

Ocho horas diarias de estudio: era el tiempo

que me recomendaban los maestros, en mis años

de estudiante de griego y latín. Cuántas

mañanas, cuántas noches, cuántas tardes

de sol o de lluvia sobre Píndaro y Virgilio...

Tanta seca gramática para escribir

estas tres palabras, maestros, algunos versos

medianamente venturosos... Qué tristes meses

aguardando un examen, repitiendo

aoristos y declinaciones... Pero también,

qué añoranza siento ahora al recorrer los lomos

de libros que hoy no tengo obligación de leer...

—Si hoy ya no existe el profesor de griego

al que tanto quería, el de latín

que me aterrorizaba, si ambos son

hierba y sonido, igual que lenguas muertas...

Yo soy también vosotros, maestros: soy el hijo

que aprendió a vuestro lado la nostalgia

de la luz antigua, pero no a morir; el hijo

que hoy en Píndaro y Virgilio os recuerda.

The great Latin poet, Virgil, holding a volume on which is written the Aenid. On either side stand the two muses: "Clio" (history) and "Melpomene" (tragedy). The mosaic, which dates from the 3rd Century A.D., was discovered in the Hadrumetum in Sousse, Tunisia and is now on display in the Bardo Museum in Tunis, Tunisia.

Guillermo Pilía

Μυστηριώδης σκοτεινή κηλίδα στον Χάροντα. A Mysterious Dark Spot on Pluto's Biggest Moon

These images taken by New Horizons’ LORRI long-range camera resolve some surface features of Pluto’s largest moon Charon, including an odd dark patch near one of its poles. Credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute

85 χρόνια μετά την ανακάλυψη του Πλούτωνα από τον αστρονόμο Clyde Tombaugh, στις 14 Ιουλίου 2015 ένα διαστημικό σκάφος της ΝΑΣΑ, το New Horizons, θα περάσει πολύ κοντά από το σύστημα του Πλούτωνα με τους 5 δορυφόρους του.

These images, taken by New Horizons' Long Range Reconnaissance Imager (LORRI), show numerous large-scale features on Pluto's surface. Credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute

Ήδη φτάνουν πολλές εικόνες του Πλούτωνα και των δορυφόρων του. Σε μια από αυτές φαίνεται μια μυστηριώδης σκοτεινή κηλίδα σε έναν από του πόλους τους Χάροντα. Οι αστρονόμοι βλέπουν συχνά φωτεινές κηλίδες στην επιφάνεια ενός πλανήτη εξαιτίας του πάγου, όχι όμως σκοτεινές κηλίδες.

"Who ordered that?" asked Alan Stern of the Southwest Research Institute and leader of the New Horizons mission, echoing a famous phrase by which the physicist Isidor Rabi once responded to the discovery of a new unexpected subatomic particle. Images of Pluto’s largest moon Charon taken by New Horizon’s long-range camera suggest that the Texas-size moon has a broad, dark, region at its pole. Credit: NASA

«Ποιος την παρήγγειλε αυτή;» αναρωτήθηκε Alan Stern που ηγείται της αποστολής New Horizons, επαναλαμβάνοντας την περίφημη ρήση του φυσικού Isidor Rabi όταν πριν από δεκαετίες ανακαλύφθηκε απρόσμενα ακόμη ένα σωματίδιο, το μιόνιο.

Πηγή: nytimes.com

Θωμάς Γκόρπας, «Νταλκάδες»

Κωνσταντίνος Βολανάκης, Ψαρόβαρκα. Λάδι σε χαρτόνι, 18 x 27 εκ. Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη.

Στον Ανδρέα Εμπειρίκο

Η τέντα του καλοκαιρινού κινηματογράφου είναι σαν μεγάλο ατλαζωτό φυσερό κάνει ήχο όταν ανοίγει ή κλείνει. Σαν το ήχο που κάνουν τα καράβια μπαίνοντας ή βγαίνοντας απ’ το λιμάνι.

Το ίδιο ήχο κάνουν και πάμπολλα ποιήματα του Εμπειρίκου οι βεντάλιες κάποτε των γυναικών.

Ευάγγελος Ιωαννίδης, Ρεμβάζοντας Ανάμεσα σε Αρχαία Μνημεία, 1932.

Πηγαίνουμε στα δάση πηγαίνουμε στα έρημα λιμάνια πηγαίνουμε πηγαίνουμε σε καλοκάγαθα νοικοκυρεμένα μαγαζιά σε άκρα της πόλεως για να κάνουμε επαφή με το μακρινό το μέλλον το μέλλον μας τ’ ανώνυμα σουραύλια του παρελθόντος τα επώνυμα προσκλητήρια.

Η μισή τραγουδάει η άλλη μισή μελαγχολεί περιμένοντας ολόκληρη. Από τα παιδικά μου χρόνια στη σημερινή καρδιά μου εισελαύνουν φράχτες νυχτερινοί και της μέρας χαρμόσυνα κουδουνίσματα.

Γεώργιος Ροϊλός, Οι Ποιητές, π. 1915.

Η Ποίηση είναι ένας δρόμος σπαρμένος με καρφιά είναι μια στρατιά καρφιά όπου φιλοξενούν στο ρετιρέ τους ρόδα.

Εσύ δεν είσαι καμωμένη από ρόδα δεν είσαι καρφί αλλά μια απελπισμένη άγνωστη παραλία που έχασε για πάντα κολυμβητάς και βάρκες και ψαρέματα και τα ελάχιστα εκείνα μοναδικά ζευγάρια τα τόσο ευχαριστημένα και θλιμμένα.

Όταν με κυνήγαγε η πολιτική με κυνήγαγες κ’ εσύ. Τώρα που σε κυνηγάω εγώ έγινα σαν την πολιτική και ίσως πλέον αφόρητος και πλέον ανελέητος απ’ αυτήν.

Σ’ αγαπάω σημαίνει τρυπάω με καρφίτσα παλιά σύννεφα και πέφτει βροχή. Μαζεύω τη βροχή όπως μια κόρη μαζεύει παπαρούνες στον αγρό. Μεταξύ των σπλάχνων μου και των χειλιών μου συναντάω πάλι τη λέξη πλάγια αλλά αυτή από καιρό δεν είναι λέξη πια αλλά τα μαλλιά σου ή φωτιά συνθλιβομένη από φορμαρισμένα ερωτικά φύλλα χείλη δροσιάς.

Πλaγιά διαλεγμένη από καουμπόυς μια κατακίτρινη από το κακό της αγκαλιά πλαγιά διαλεγμένη για το φετινό καλοκαίρι - που σε γέμισε άνθη δακρύων και πληγών κ’ επικίνδυνη νοσταλγία λυσσασμένη.

Θεόδωρος Μανωλίδης, Πικ - Νίκ, (Λεπτομέρεια), 1980.

Έχουμε μιαν ακρογιαλιά μα δεν έχουμε καρδιά για πέταμα έχουμε γένια μα δεν έχουμε χτένια μας τα φέρνουν άλλοι.

Σ’ ορισμένες περιοχές της νύχτας μας ενοχλούσε ΙΧ φτωχοπουτάνες φυματικά μπαρ κομψοί και χαμογελαστοί ρουφιάνοι.

Έρημες ομορφιές έρημες γυναίκες έρημες ιδεολογίες στον τόπο τους πια δεν φυτρώνει τίποτε και μόνο ταινίες αστυνομικές μας ξεκουράζουν.

Χρειάζονται πια έργα μνημειακά για το καλό του μέλλοντος για το κακό και για το τίποτε.

Σκοροφαγωμένες ιστορίες βγαίνουν απ’ τις ντουλάπες τους και δίνουν στους σύγχρονους φουκαράδες λίγη χαρά:

Το παιδάκι μου… Οι καλοί συνάδελφοι… Ο κουμπάρος… Η κουμπάρα… Το αμάξι μου… Το διαβατήριο μου…

Τα κέρατά σας τα τράγια τα κρέατα σας το σάντουίτς σας στις 11 το πρωί το σήριάλ σας στις 11 το βράδι – τα περασμένα χρόνια τι γρήγορα που περνούν… Δε νομίζω… Δε νομίζω…

Τ’ αγιόκλημα ο δυόσμος και ο βασιλικός της εποχής είναι τα σκουπίδια σας σε σακούλες νάυλον αλλά δεν τα ζωγραφίζει κανείς…

Νίκος Εγγονόπουλος, Η ιστορία των Αθηνών, 1962.

Η πολιτική είναι βρόμικη καθορίζει με αναπόληση παιδικών ιστοριών ή μελλοντικών απορρυπαντικών και μετά χέσ’ την.

Οι πραιτωριανοί συλλαμβάνουν για λογαριασμό κάποιου Χ που πρόκειται να συλληφθεί τον άλλο μήνα υποψήφιους ήρωες φαρμακωμένους φοιτητές και καμουφλαρισμένους πράκτορες.

Ύστερα από λίγες μέρες οι μεν ξεχνάν τα ποιήματα και τα ουίσκια της καρδιάς υποτίθεται οι Δε μένουν με ενάμισι πόδι ή τρώγονται στο σκοτάδι και οι άλλοι παρατάν τα προσχήματα.

Σαράντης Καραβούζης, Κεφαλή Αγάλματος και Μάσκα, π. 1986.

Κάποτε τελειώνουν τα λόγια και το ξινισμένο σεξ και τα μασκοφόρα όνειρα γατί εμφανίζονται επιτέλους οι αναμενόμενοι πιστολάδες – ούτε άργησαν ούτε μας ξέχασαν ήρθαν στην ώρα τους που αποδείχθη η ώρα μας.

Προσοχή να μη σε κάνουν γεφύρι.

Όταν χάνονται όλα τα κλειδιά ασφαλείας γεμίζουμε Ασφάλειες.

Χόρτασα λεμονιές κατσίκια τα Χριστούγεννα στα χωριά. Οι χωριάτες έχουν τηλεοράσεις μοντέλα αλλά παλιά τσαπιά. Οι παλιοί χωματένιοι δάσκαλοι χάθηκαν. Οι καινούργιοι αδυνατίζουν με τη ρόδα.

Νίκος Γκίκας  -  Χατζηκυριάκος, Οπωροπωλείον "Απόλλων", 1939.

Αυτοεξόριστοι Κενυάτες υποψήφιοι Πρόεδροι Δημοκρατίας στα τζουκ μποξ της Αθήνας βάζουν «Το 13 το κελλί» του Λαύκα. Στις ταβέρνες μπεκρήδες της αναμονής οι μαιτρ της παγκόσμιας απελπισίας κλείνουν το ξενύχτι με χαλβά του μπακάλη – με κανέλα και λεμόνι.

Αράπικο φιστίκι

Αράπικο λουλούδι

Αράπικο άλογο

Αράπικο πετρέλαιο…

Με των πολλών τη λογική

δεν συμφωνώ καθόλου

βγαίνω απ' τη στράτα του Θεού

και μπαίνω στου διαόλου.

Ρωμάνου, Εμπρήσκους και Χριστού*

και βρύση του Βαρσάμου

νερό κατάκρυο δωστε μου

να σβήσω τη φωθιά μου.

*πηγές στα Ανωγειανά όρη

Ο χαμένος κρίκος που ενώνει το λεμφικό και το ανοσοποιητικό σύστημα. Researchers Uncover Missing Link Between Brain And Immune System

Εντοπίστηκαν για πρώτη φορά αγγεία που ενώνουν το λεμφικό σύστημα με τον εγκέφαλο – αναμένεται να αλλάξουν τα ιατρικά βιβλία αλλά και η γνώση μας για τις νευρολογικές νόσους. In a stunning discovery that overturns decades of textbook teaching, researchers have determined that the brain is directly connected to the immune system by vessels previously thought not to exist. The discovery could have profound implications for diseases from autism to Alzheimer's to multiple sclerosis. Photo courtesy of Shuttestock

Μια εκπληκτική, αναπάντεχη ανακάλυψη, η οποία ανατρέπει τις «βίβλους» της ιατρικής, έκαναν ερευνητές από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια. Οι επιστήμονες είδαν ότι ο εγκέφαλος συνδέεται άμεσα με το ανοσοποιητικό σύστημα μέσω αγγείων που ως σήμερα πιστευόταν ότι δεν υπάρχουν. Το γεγονός ότι αυτού του είδους τα αγγεία δεν είχαν ανιχνευθεί μέχρι σήμερα ενώ το λεμφικό σύστημα έχει «χαρτογραφηθεί» τόσο εξονυχιστικά σε ολόκληρο τον ανθρώπινο οργανισμό είναι από μόνο του εντυπωσιακό. Στην ουσία του θέματος πάλι η ανακάλυψη αυτή μπορεί να έχει τεράστια επίδραση στη μελέτη και στη θεραπεία νευρολογικών διαταραχών - από τον αυτισμό ως τη νόσο Αλτσχάιμερ και την πολλαπλή σκλήρυνση.

Τα αγγεία-γέφυρες νευρικού και ανοσοποιητικού συστήματος

Χάρτες του λεμφικού συστήματος: αριστερά ο παλαιός και όπως αποδεικνύεται ελλιπής και δεξιά ο ανανεωμένος ο οποίος αντικατοπτρίζει και την ανακάλυψη των ειδικών του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια. Maps of the lymphatic system: old (left) and updated to reflect UVA's discovery. Credit: University of Virginia Health System

«Αντί να ρωτάμε "Πώς μελετούμε την ανοσολογική απόκριση του εγκεφάλου;" ή "Γιατί στους ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στους ιστούς;", θα μπορούμε πλέον να προσεγγίσουμε αυτές τις ερωτήσεις με μηχανιστικό τρόπο. Και αυτό διότι ο εγκέφαλος είναι σαν οποιονδήποτε άλλον ιστό που συνδέεται με το περιφερικό ανοσοποιητικό σύστημα μέσω μηνιγγικών λεμφικών αγγείων» σημείωσε ο Τζόναθαν Κίπνις, καθηγητής στο Τμήμα Νευροεπιστήμης του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια και διευθυντής του Κέντρου για την Ανοσολογία του Εγκεφάλου του Πανεπιστημίου. «Η νέα ανακάλυψη αλλάζει πλήρως τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε την αλληλεπίδραση μεταξύ του νευρικού και του ανοσοποιητικού συστήματος. Πιστεύουμε ότι σε κάθε νευρολογική νόσο στην οποία εμφανίζεται μια ανοσολογική εκδήλωση τα αγγεία που εντοπίστηκαν τώρα παίζουν κύριο ρόλο» πρόσθεσε ο δρ Κίπνις.

Ο Κέβιν Λι, πρόεδρος του Τμήματος Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, περιέγραψε την αντίδρασή του στην ανακάλυψη του εργαστηρίου του δρος Κίπνις: «Την πρώτη φορά που η ομάδα μου έδειξε το βασικό της αποτέλεσμα είπα μία και μόνο φράση: "Θα πρέπει να αλλάξουν τα ιατρικά βιβλία". Δεν γνωρίζαμε ποτέ ότι υπάρχει λεμφικό σύστημα στο κεντρικό νευρικό σύστημα και κατέστη σαφές από την πρώτη παρατήρηση των ερευνητών - οι οποίοι μάλιστα έχουν διεξαγάγει πολλές μελέτες έκτοτε που επιβεβαιώνουν το αρχικό εύρημά τους - ότι η νέα ανακάλυψη θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε τη σχέση του νευρικού συστήματος με το ανοσοποιητικό».

Ακόμη και ο ίδιος ο δρ Κίπνις ήταν επιφυλακτικός αρχικά. «Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι υπάρχουν δομές στο σώμα που δεν γνωρίζουμε. Πίστευα ότι όλο το ανθρώπινο σώμα είχε χαρτογραφηθεί. Προφανώς αυτό δεν ίσχυε».

Πώς κατέστη δυνατή η νέα ανακάλυψη

Η νέα γνώση που χαρίζει η έρευνα των αμερικανών ειδικών αναμένεται να αλλάξει όσα πιστεύαμε για τις νευρολογικές νόσους. Contrary to previous knowledge, the brain has direct connection to the lymphatic system by vessels that scientists did not know exist. The findings could have implications in the understanding and treatment of neurological diseases. (Photo: GreenFlames09 | Flick)

Η νέα ανακάλυψη κατέστη δυνατή μέσω της δουλειάς του Αντουάν Λουβό, μεταδιδακτορικού ερευνητή στο εργαστήριο του Κίπνις. Τα αγγεία εντοπίστηκαν αφού ο δρ Λουβό ανέπτυξε μια μέθοδο με την οποία οι μήνιγγες - οι μεμβράνες που καλύπτουν τον εγκέφαλο - ενός ποντικού «χώρεσαν» στο ίδιο γυαλί δείγματος μικροσκοπίου ώστε να εξεταστούν ως σύνολο.

Έχοντας παρατηρήσει κάτω από το μικροσκόπιο μοτίβα που προσομοίαζαν σε αγγεία ανάμεσα στα ανοσοκύτταρα, ο ερευνητής διερεύνησε την πιθανή ύπαρξη λεμφικών αγγείων. Και τα βρήκε! Το αδύνατο υπήρχε μπροστά του. Ο ίδιος ο Λουβό ανακαλεί στη μνήμη του τη στιγμή του «Εύρηκα». «Φώναξα τον Τζόνι (Κίπνις) να έρθει να δει στο μικροσκόπιο και του είπα: "Νομίζω ότι έχουμε βρει κάτι"».

Είναι εύλογο το ερώτημα σχετικά με το πώς τα λεμφικά αγγεία είχαν διαφύγει την παρατήρηση τόσων και τόσων επιστημόνων για τόσο μακρό διάστημα. Ο δρ Κίπνις δίνει την εξήγηση αναφέροντας ότι είναι «πολύ καλά κρυμμένα» και ότι ακολουθούν ένα μεγάλο αιμοφόρο αγγείο ως τα ιγμόρεια, μια περιοχή που είναι δύσκολο να απεικονιστεί αναλυτικά. «Βρίσκονται τόσο κοντά στο αιμοφόρο αγγείο ώστε δεν τα παρατηρεί κανείς» σημειώνει.

Φως σε πλήθος νευρολογικών διαταραχών

Η αναπάντεχη ύπαρξη αυτών των λεμφικών αγγείων «γεννά» τώρα αμέτρητα ερωτήματα που χρειάζονται απαντήσεις τόσο σε ό,τι αφορά τη λειτουργία του εγκεφάλου όσο και σε ό,τι αφορά τις νόσους που τον πλήττουν. Ας πάρουμε το παράδειγμα της νόσου Αλτσχάιμερ: «Στη νόσο Αλτσχάιμερ δημιουργούνται συσσωματώσεις πρωτεϊνών στον εγκέφαλο. Πιστεύουμε ότι οι πρωτεΐνες συσσωρεύονται εκεί επειδή δεν απομακρύνονται σωστά από τα συγκεκριμένα λεμφικά αγγεία» τονίζει ο δρ Κίπνις.

Συμπληρώνει ότι τα αγγεία φαίνονται διαφορετικά με την ηλικία, γεγονός που σημαίνει ότι ο ρόλος που παίζουν στη γήρανση αποτελεί μια άλλη οδό εξερεύνησης. Και υπάρχει ένα ολόκληρο φάσμα άλλων νευρολογικών νόσων - από τον αυτισμό ως την πολλαπλή σκλήρυνση - οι οποίες πρέπει να επαναπροσδιοριστούν υπό το φως της ύπαρξης αυτών των αγγείων που η επιστήμη πίστευε ότι δεν υπήρχαν καν...

Πηγή: Antoine Louveau, Igor Smirnov, Timothy J. Keyes, Jacob D. Eccles, Sherin J. Rouhani, J. David Peske, Noel C. Derecki, David Castle, James W. Mandell, Kevin S. Lee, Tajie H. Harris, Jonathan Kipnis. Structural and functional features of central nervous system lymphatic vessels. Nature, 2015; DOI: 10.1038/nature14432

Νέο «παράθυρο» στη μελέτη του σύμπαντος. Upgraded LIGO will begin hunt for gravitational waves soon

LIGO Livingston observatory: Προηγμένο Παρατηρητήριο Βαρυτικών Κυμάτων. Scientists hope a $200m upgrade to LIGO will bring them nearer to directly observing gravitational waves. (Courtesy: LIGO/Caltech)

Αν και η φυσική έχει ήδη γράψει ιστορία μέσα στον 21ο αιώνα με την ανακάλυψη του «σωματιδίου του Θεού», το 2012 στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων στο Cern στη Γενεύη, οι ερευνητές που συμμετέχουν στο πρότζεκτ Advanced Ligo αισιοδοξούν πως βρίσκονται ένα βήμα πριν από ένα εξίσου σημαντικό ορόσημο, το οποίο μάλιστα η επιστημονική κοινότητα περιμένει εδώ και 99 χρόνια. Το ορόσημο αυτό αφορά την ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων, δηλαδή των διαταραχών που διαδίδονται στον χωρόχρονο, όπως περιέγραψε το 1916 ο Άλμπερτ Αϊνστάιν στο πλαίσιο της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας.

Μέχρι σήμερα, δεν έχουν ποτέ εντοπισθεί και καταγραφεί βαρυτικά κύματα, με συνέπεια η ύπαρξή τους να αποτελεί μία από τις ελάχιστες προβλέψεις της Γενικής Σχετικότητας που δεν έχουν επαληθευτεί από άμεσες παρατηρήσεις. Ωστόσο, το Advanced Ligo, το οποίο θα ξεκινήσει να λειτουργεί στις ΗΠΑ το φθινόπωρο, υπόσχεται να ανιχνεύσει για πρώτη φορά τέτοιες διαταραχές ίσως και μέσα στην επόμενη διετία. Ένα επίτευγμα που θα ανοίξει για τους αστρονόμους ένα επιπλέον «παράθυρο» στο σύμπαν, για την ακόμη καλύτερη μελέτη του. Το πλήρες όνομα του πρότζεκτ είναι Προηγμένο Παρατηρητήριο Βαρυτικών Κυμάτων με Συμβολόμετρο Λέιζερ (Advanced Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory) και έχει επιστημονικούς υπεύθυνους το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας και το ΜΙΤ. Το πρότζεκτ θα βασισθεί στις ίδιες ανιχνευτικές διατάξεις που χρησιμοποιήθηκαν στο Ligo, δηλαδή στην πρώτη προσπάθεια για τον εντοπισμό βαρυτικών κυμάτων, η οποία διήρκεσε από το 2002 έως το 2010 και ολοκληρώθηκε χωρίς θετικό αποτέλεσμα. Στο μεταξύ όμως, οι δύο τεράστιοι ανιχνευτές, οι οποίοι βρίσκονται στο Χάνφορντ της Ουάσιγκτον και στο Λίβινγκστον της Λουιζιάνας, αναβαθμίσθηκαν σε τέτοιο βαθμό που έχει δεκαπλασιασθεί η ευαισθησία τους.

This illustration depicts the gravitational waves generated by two black holes orbiting each other. Credit: NASA

Όπως τα σεισμικά κύματα διαδίδονται στο υπέδαφος της Γης, έτσι τα βαρυτικά κύματα διαδίδονται στον χωρόχρονο, κινούμενα όμως με την ταχύτητα του φωτός. Προέρχονται από κοσμικά φαινόμενα που είναι τόσο βίαια ώστε να διαταράσσουν το χωροχρονικό συνεχές, όπως εκρήξεις σουπερνόβα ή ζευγάρια αστέρων νετρονίων που περιστρέφονται μεταξύ τους σε ολοένα μικρότερη απόσταση, ώστε τελικά να συγκρουστούν. Για τον εντοπισμό τους, κάθε ανιχνευτική διάταξη αποτελείται από δύο σήραγγες μήκους 4 χιλιομέτρων, που είναι κάθετες μεταξύ τους. Μία δέσμη λέιζερ που θα δημιουργείται στην κοινή βάση των τούνελ, θα διαιρείται σε δύο ακτίνες οι οποίες θα «ταξιδεύουν» μέχρι το τέλος των σωλήνων, όπου θα ανακλώνται από ειδικά κάτοπτρα για να επιστρέψουν πίσω και να ξανασυναντηθούν.

Σύμφωνα με τη θεωρία του Αϊνστάιν, αν ένα βαρυτικό κύμα περάσει από τη διάταξη, θα «προδώσει» την παρουσία του από τη μεταβολή της τροχιάς των ακτίνων, η οποία με τη σειρά της θα καταγραφεί στο τρόπο αλληλεπίδρασης των ακτίνων, όταν επιστρέψουν στη βάση. Οι μεταβολές αυτές είναι απειροελάχιστες: είναι χαρακτηριστικό πως οι δύο διατάξεις δεν κατάφεραν να δώσουν κάποιο απτό αποτέλεσμα στο πλαίσιο του Ligo, παρόλο που μπορούσαν να καταγράψουν τιμές της τάξης του ενός χιλιοστού της διαμέτρου του πρωτονίου. Το γεγονός όμως ότι πλέον θα λειτουργούν με δεκαπλάσια ευαισθησία θα αλλάξει τα δεδομένα, σύμφωνα με τους ερευνητές. «Το ερώτημα δεν είναι αν θα εντοπίσουμε βαρυτικά κύματα, αλλά το πόσο συχνά ή σπάνια θα ανιχνεύουμε τέτοιες διαταραχές» δήλωνε χαρακτηριστικά στο περιοδικό Nature o Στάνλεϊ Γούιτκομπ, φυσικός στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας, της επιστημονικής ομάδας του Advanced Ligo.

Η αναβάθμιση χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικό Ιδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ με 205 εκατομμύρια δολάρια. Με αυτά τα χρήματα, έγιναν βελτιώσεις που αύξησαν κατά 1.000 φορές τον αριθμό των κοσμικών πηγών βαρυτικών κυμάτων που βρίσκονται πια μέσα στα όρια ευαισθησίας του Advanced Ligo.

Με δεδομένο ότι αυτά τα βαρυτικά κύματα «μεταφέρουν» πληροφορίες για τα φαινόμενα που τα προκάλεσαν, αν όντως ανιχνευθούν και υποβληθούν σε επεξεργασία θα αποκαλύψουν νέα στοιχεία για τις αντίστοιχες δομές του σύμπαντος, τα οποία μάλιστα δεν θα μπορούσαν να αποκτηθούν με άλλο τρόπο.

Επομένως, τα βαρυτικά κύματα θα γίνουν ένα καινούργιο εργαλείο για την έρευνα του σύμπαντος, προσφέροντας περισσότερες λεπτομέρειες π.χ. για τον τρόπο που συγχωνεύονται δύο μαύρες τρύπες ή συγκρούονται δύο αστέρες. «Το πρότζεκτ θα μας εξασφαλίσει μια εντελώς καινούρια προοπτική. Ξέρουμε πως κάθε φορά που “άνοιξε” ένα νέο παράθυρο για παρατηρήσεις, έγιναν ανακαλύψεις που διεύρυναν τα όρια» σημείωνε η Ντενίζ Κάλντγουελ από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών, σε δελτίο Τύπου του ιδρύματος.

Κι άλλες προσπάθειες εκτός ΗΠΑ για την ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων

A schematic diagram of a pulsar timing array. NANOGrav uses this technique to detect the influence of gravitational waves on the Earth.

Εκτός από το Advanced Ligo και τις δύο εγκαταστάσεις του στις ΗΠΑ, κι άλλες προσπάθειες έχουν ξεκινήσει για την ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων. Έτσι, στο πλαίσιο του πρότζεκτ International Pulsar Timing Array (IPTA), αστρονόμοι από την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία έχουν επιστρατεύσει για ανιχνευτές 70 πάλσαρ, δηλαδή αστέρες νετρονίων που περιστρέφονται με μεγάλη ταχύτητα και εκπέμπουν παλμούς ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας με απίστευτα σταθερή συχνότητα. Με δεδομένο ότι ένα διερχόμενο βαρυτικό κύμα θα μεταβάλλει παροδικά τη συχνότητα των παλμών, οι επιστήμονες ελπίζουν πως θα καταφέρουν να καταγράψουν αυτή την παροδική μεταβολή.

Η διαφορετική μέθοδος ανίχνευσης σημαίνει πως τα βαρυτικά κύματα που θα μπορούσαν να ανιχνευθούν με το IPTA έχουν τέτοιες ιδιότητες που θα ήταν αδύνατον να αποτυπωθούν από το Advanced Ligo. Αντίθετα, παρόμοια λογική με το Advanced Ligo έχει το πείραμα Virgo, το οποίο βασίζεται σε μία ανάλογη πειραματική διάταξη, που βρίσκεται στην επαρχία της Πίζα στην Ιταλία. Η συγκεκριμένη εγκατάσταση αποτελείται κι αυτή από δύο βραχίονες, κάθετους μεταξύ τους, οι οποίοι είναι μικρότεροι αφού έχουν μήκος 3 χιλιόμετρα. Ετσι, έχει περίπου το 75% της ευαισθησίας των ανιχνευτών του Advanced Ligo.

Η εγκατάσταση ξεκίνησε να λειτουργεί από το 2007, χωρίς να έχει ανιχνεύσει μέχρι τώρα κάποιο βαρυτικό κύμα, ενώ κι αυτή βρίσκεται σε φάση αναβάθμισης. Οι επιστήμονες του πρότζεκτ συνεργάζονται στενά με τους ερευνητές του Advanced Ligo και ανταλλάσσουν δεδομένα. Κι αυτό γιατί, αν ένα βαρυτικό κύμα εντοπισθεί και από τα δύο πειράματα, τότε θα είναι πιο εύκολο να εντοπισθεί η πηγή του στο σύμπαν.

Μια αντίστοιχη, αλλά ακόμη μικρότερη εγκατάσταση, λειτουργεί επίσης στο Ανόβερο της Γερμανίας. Ο ανιχνευτής ονομάζεται GEO600 και οι σήραγγές του έχουν μήκος 600 μέτρα. Επίσης, σε ένα παλιό ορυχείο στην Ιαπωνία κατασκευάζεται ο Kamioka Gravitational Wave Detector (KAGRA), ένας ανιχνευτής με βραχίονες 3 χιλιομέτρων που αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί το 2018.

Πηγή: kathimerini.gr – physicsworld.com