Η μοναχικότητα έχει και κληρονομικά χαρακτηριστικά. Do these genes make me lonely? Study finds loneliness is a heritable trait

Henri de Toulouse-Lautrec, Alone, 1896. Νέα μελέτη διαπίστωσε γονιδιακή συμβολή στην τάση κάποιου να θέλει να περνά αρκετό χρόνο μόνος του. Feelings of perceived isolation may be linked to a genetic predisposition to loneliness.

Ανάμεσα σε όσα μπορεί κανείς να κληρονομήσει από τους γονείς του, είναι και η μοναχικότητα, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα που διαπίστωσε ότι τα γονίδια ενός ανθρώπου μπορούν να τον προδιαθέσουν, ώστε να γίνει πιο μοναχικός. Η επίδραση του περιβάλλοντος πάντως παίζει σαφώς μεγαλύτερο ρόλο για την πρόκληση μοναχικότητας.

Τα συμπεράσματα

Loneliness is linked to poor physical and mental health, and is an even more accurate predictor of early death than obesity. To better understand who is at risk, researchers conducted the first genome-wide association study for loneliness -- as a life-long trait, not a temporary state. They discovered that risk for feeling lonely is partially due to genetics, but environment plays a bigger role. Credit: © kichigin19 / Fotolia

Και άλλες μελέτες στο παρελθόν έχουν καταλήξει σε παρόμοια συμπεράσματα. Η νέα μελέτη εκτιμά ότι η μοναχικότητα είναι σε ποσοστό 14% έως 27% γενετική, ενώ προηγούμενες εκτιμήσεις είχαν ανεβάσει τη γενετική συμβολή σε 37% έως 55%, ποσοστά όμως που θεωρούνται υπερβολικά.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή ψυχιατρικής Άμπραχαμ Πάλμερ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Σαν Ντιέγκο ανέλυσαν γενετικά και ιατρικά δεδομένα για σχεδόν 10.800 ανθρώπους ηλικίας άνω των 50 ετών, οι οποίοι επιπλέον κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτηματολόγια για το πόση χρόνια (όχι περιστασιακή) μοναχικότητα ένιωθαν.

Η μελέτη κατέληξε στη διαπίστωση ότι σε μερικούς ανθρώπους η μοναχικότητα τείνει να κληρονομείται μαζί με τον νευρωτισμό και τα συμπτώματα κατάθλιψης. Πιο ασθενής είναι η συσχέτιση της κληρονομικής μοναχικότητας με τη σχιζοφρένεια και τη διπολική διαταραχή. Πάντως μέχρι στιγμής δεν έχει εντοπισθεί κάποιο συγκεκριμένο γονίδιο της μοναχικότητας. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Neuropsychopharmacology».

Οι κίνδυνοι

Η μοναξιά σχετίζεται με χειρότερη σωματική και ψυχική υγεία, πράγμα που αυξάνει τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο, περισσότερο και από την παχυσαρκία. Από την άλλη, η μοναχικότητα βιώνεται διαφορετικά από τους ανθρώπους και για ορισμένους αποτελεί πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα από ό,τι για άλλους. Όπως είπε ο Πάλμερ, αυτό ακριβώς μπορεί να οφείλεται στο ότι κάποιος έχει γενετική προδιάθεση για μοναξιά, ενώ κάποιος άλλος όχι.

Πηγή: Jianjun Gao, Lea K Davis, Amy B Hart, Sandra Sanchez-Roige, Lide Han, John T Cacioppo, Abraham A Palmer. Genome-Wide Association Study of Loneliness Demonstrates a Role for Common Variation.Neuropsychopharmacology, 2016; DOI:10.1038/npp.2016.197

NASA: Στους πάγους της Ευρώπης, μια ζωοδόχος πηγή. NASA’s Hubble Spots Possible Water Plumes Erupting on Jupiter's Moon Europa

Επιβεβαιώνεται η ύπαρξη ενός υπόγειου ωκεανού στον παγωμένο δορυφόρο του Δία. Λίγο αριστερά από τον νότιο πόλο της Ευρώπης, το Hubble είδε φωτεινούς σχηματισμούς που πιθανότατα αντιστοιχούν σε πίδακες υδρατμών. This composite image shows suspected plumes of water vapor erupting at the 7 o’clock position off the limb of Jupiter’s moon Europa. The plumes, photographed by NASA’s Hubble’s Space Telescope Imaging Spectrograph, were seen in silhouette as the moon passed in front of Jupiter. Hubble’s ultraviolet sensitivity allowed for the features -- rising over 100 miles (160 kilometers) above Europa’s icy surface -- to be discerned. The water is believed to come from a subsurface ocean on Europa. The Hubble data were taken on January 26, 2014. The image of Europa, superimposed on the Hubble data, is assembled from data from the Galileo and Voyager missions. Credits: NASA/ESA/W. Sparks (STScI)/USGS Astrogeology Science Center

Η Ευρώπη, ένα από τα μεγάλα φεγγάρια του Δία, είναι πράγματι το πιο πολλά υποσχόμενο μέρος στο Ηλιακό Σύστημα για την αναζήτηση εξωγήινης ζωής: η NASA ανακοίνωσε ότι κάτω από το κέλυφος πάγου που καλύπτει τον δορυφόρο κρύβεται πιθανότατα ένας απέραντος, πιθανώς φιλόξενος ωκεανός.

Η ανακοίνωση

Artwork: The plumes would rise a few hundred km above the surface and then fall back down. Credit: NASA/ESA

Σε μια πολυαναμενόμενη συνέντευξη Τύπου το απόγευμα της Τρίτης, ερευνητές της NASA και του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble παρουσίασαν νέες ενδείξεις για πίδακες υδρατμών που εκτινάσσονται σε ύψος εκατοντάδων χιλιομέτρων από ρωγμές στον πάγο της Ευρώπης. «Φαίνεται ότι υπάρχει ένας ωκεανός αλμυρού νερού που τυλίγει ολόκληρο τον δορυφόρο» δήλωσε ο Πολ Χερτζ, διευθυντής του τμήματος Αστροφυσικής της NASA.

Η πρώτη καταγραφή

O δορυφόρος Ευρώπη του Δία από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble to 2014. Διακρίνονται τα ίχνη των πιδάκων υδρατμών στο κάτω μέρος. Πηγή: NASA

Οι πίδακες είχαν καταγραφεί για πρώτη φορά το 2012 από το τHubble, μέχρι σήμερα όμως δεν είχαν παρατηρηθεί ξανά. Οι ίδιες οι ρωγμές, πάντως, τροφοδοτούσαν εδώ και χρόνια τις υποψίες ότι ένα σημαντικό γεωλογικό φαινόμενο κρύβεται κάτω από το θρυμματισμένο τοπίο.

Οι υδρατμοί

NASA's Hubble Space Telescope took direct ultraviolet images of the icy moon Europa transiting across the disk of Jupiter. Out of 10 observations, Hubble saw what may be water vapor plumes on three of the images. This adds another piece of supporting evidence to the existence of water vapor plumes on Europa; Hubble also detected spectroscopic signatures of water vapor in 2012. Credits: Goddard/Katrina Jackson

Αυτή τη φορά, το Hubble διέκρινε πίδακες υδρατμών παρατηρώντας τη σιλουέτα της Ευρώπης με φόντο τον φωτεινό Δία. Η επιβεβαίωση της ανακάλυψης, η οποία θα δημοσιευτεί την επόμενη εβδομάδα στην επιθεώρηση Astrophysical Journal,  ανοίγει το δρόμο για μια αποστολή που σκοπεύει να εκτοξεύσει η NASA τη δεκαετία του 2020. Δεδομένου όμως ότι ο Δίας λούζει την Ευρώπη με ακραία επίπεδα ακτινοβολίας, το σκάφος δεν θα μπορέσει καν να τεθεί σε τροχιά, αλλά απλώς θα περάσει από την Ευρώπη και άλλους δορυφόρους στο σύστημα του Δία.

Η φασματική ανάλυση των υδρατμών θα επέτρεπε την ανίχνευση οργανικών ουσιών που μπορεί να σχετίζονται με την ύπαρξη ζωής, είπαν οι ερευνητές. Ωστόσο η άμεση ανακάλυψη μικροοργανισμών στο απώτερο μέλλον θα απαιτούσε έναν πραγματικό τεχνικό άθλο, αφού η αποστολή θα έπρεπε να επιβιώσει στην επιφάνεια του φεγγαριού, να διαπεράσει δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιόμετρα πάγου και να συλλέξει μετρήσεις στα σκοτεινά νερά.

Η ζωή

This video is a time-lapse sequence of Hubble Space Telescope images of the moon Europa as it moved across the face of Jupiter over the course of 19 minutes. Europa is at the bottom center on Jupiter's disk, with the Great Red Spot to the left and Europa's shadow to its right. The video was created by combining six snapshots taken in ultraviolet light with Hubble's Wide Field Camera 3. Credit: NASA, ESA, W. Sparks and Zolt Levay (STScI)

Σε γενικές γραμμές, οι αστροβιολόγοι πιστεύουν ότι η εμφάνιση ζωής απαιτεί τρία βασικά συστατικά, τα οποία η Ευρώπη δείχνει να προσφέρει σε αφθονία, παρόλο που είναι λίγο μικρότερη από τη Σελήνη. Το πρώτο συστατικό είναι βέβαια το υγρό νερό, του οποίου η παρουσία δείχνει να επιβεβαιώθηκε. Το δεύτερο είναι τα χημικά συστατικά της ζωής, μόρια που μπορούν να προκύψουν από αυθόρμητες χημικές αντιδράσεις και να κυκλοφορούν στον ωκεανό.

Το τρίτο βασικό συστατικό είναι η ενέργεια. Στη Γη, το μεγαλύτερο μέρος των ζωντανών οργανισμών βασίζονται άμεσα ή έμμεσα στο ηλιακό φως, το οποίο τροφοδοτεί τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης στη βάση της τροφικής αλυσίδας.

Ο ωκεανός της Ευρώπης παραμένει στο σκοτάδι για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει διαθέσιμη ενέργεια: ο λόγος για τον οποίο το νερό μπορεί να παραμένει σε υγρή κατάσταση είναι οι παλιρροϊκές δυνάμεις που ασκεί το πανίσχυρο βαρυτικό πεδίο του Δία. Η βαρυτική έλξη περιοδικά τεντώνει και συμπιέζει το δορυφόρο, κάτι που απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες θερμότητας λόγω τριβής.

Η ενέργεια αυτή θα μπορούσε θεωρητικά να τροφοδοτεί ολόκληρα οικοσυστήματα στο απόλυτο σκοτάδι, όπως συμβαίνει με τα οικοσυστήματα που αναπτύσσονται σε υδροθερμικά φρεάτια των γήινων ωκεανών. Οργανισμοί που δεν εξαρτώνται από τον ήλιο επιβιώνουν εδώ και εκατομμύρια χρόνια και σε λίμνες υγρού νερού που κρύβονται κάτω από το κάλυμμα πάγου της Ανταρκτικής, όπως η περίφημη λίμνη Βοστόκ. Ρώσοι ερευνητές άνοιξαν γεώτρηση μέχρι τη λίμνη Βοστόκ το 2012, και τα ευρήματά τους θα μπορούσαν να δώσουν μια εικόνα για τα μικρόβια που ίσως ζουν στην Ευρώπη.

Ακόμα όμως κι αν η Ευρώπη αποδειχθεί απόλυτα στείρα, η αναζήτηση εξωγήινων μικροβίων μπορεί να στραφεί αλλού: Πίδακες υδρατμών που κατά πάσα πιθανότητα πηγάζουν από έναν υπόγειο ωκεανό έχουν παρατηρηθεί και στον Εγκέλαδο, δορυφόρο του Κρόνου που επίσης καλύπτεται από πάγο. Το Hubble έχει επίσης εντοπίσει ενδείξεις ενός υπόγειου ωκεανού στον Γανυμήδη, έναν άλλο μεγάλο δορυφόρο του Δία. Αν ο ωκεανός αυτός υπάρχει, περιέχει περισσότερο αλμυρό νερό από ό,τι όλοι μαζί οι ωκεανοί της Γης.

Πηγή: NASA’s Hubble Spots Possible Water Plumes Erupting on Jupiter’s Moon Europa

Ο αλμυρός ωκεανός του Πλούτωνα. Pluto must have liquid ocean or it’d look like an overripe peach

Όπως φαίνεται και ο Πλούτωνας διαθέτει ένα υπόγειο ωκεανό αποδεικνύοντας ότι το ηλιακό μας σύστημα κρύβει πολλές εκπλήξεις. Doesn’t look peachy, but it’s cracking. Credit: NASA/JHUAPL/SwRI

Την στιγμή που τα φώτα της δημοσιότητας είναι στραμμένα στις ανακοινώσεις της NASA για τον υπόγειο ωκεανό της Ευρώπης η μελέτη των δεδομένων μιας ακόμη αποστολής της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας υποδεικνύει την παρουσία ενός ωκεανού στα βάθη του παγωμένου Πλούτωνα.

Τα ευρήματα

The New Horizons spacecraft spied extensional faults on Pluto, a sign that the dwarf planet has undergone a global expansion possibly due to the slow freezing of a subsurface ocean. A new analysis by Brown University scientists bolsters that idea, and suggests that ocean is likely still there today. Credit: NASA/JHUAPL/SwRI

Από τότε που το σκάφος της αποστολής New Horizons της NASA πέρασε κοντά από τον Πλούτωνα πέρυσι το καλοκαίρι, αυξάνονται οι ενδείξεις -με βάση τα στοιχεία που έχει στείλει έως τώρα- πως ο νάνος πλανήτης φιλοξενεί ένα ωκεανό κάτω από την παγωμένη επιφάνειά του. Τώρα, μια νέα μελέτη Αμερικανών γεωλόγων θεωρεί μεγάλη την πιθανότητα να υπάρχει ένας υπόγειος ωκεανός νερού βάθους άνω των 100 χιλιομέτρων. Συγκριτικά, στη Γη που είναι περίπου 50 φορές μεγαλύτερη από τον Πλούτωνα, ο βαθύτερος ωκεανός δεν ξεπερνά τα 11 χιλιόμετρα.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή Μπράντον Τζόνσον του Τμήματος Γεωεπιστημών και Πλανητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μπράουν, εκτιμούν ότι ο ωκεανός, που πιθανώς βρίσκεται κάτω από την επίπεδη έκταση 900 χιλιομέτρων με την ονομασία Sputnik Planum, έχει περιεκτικότητα σε αλάτι 30%, όση περίπου η Νεκρά Θάλασσα στη Μέση Ανατολή. Οι νέες εκτιμήσεις που δημοσιεύονται στην επιθεώρηση «Geophysical Research Letters» βασίζονται πάντως μόνο σε υπολογιστικά μοντέλα που προσομοιώνουν τις πιθανές γεωλογικές διαδικασίες στον Πλούτωνα, συνεπώς χρειάζονται επιβεβαίωση από παρατηρήσεις.

Αρχαιότερος πολιτισμός στην Γη αυτός των Αβοριγίνων. Indigenous Australians most ancient civilization on Earth, DNA study confirms

Αυτό είναι το συμπέρασμα μεγάλης γενετικής ανάλυσης με επικεφαλής ελληνίδα επιστήμονα. A new population analysis of Indigenous Australians and Papuans shows they can trace their origins back to the very first arrivals on the continent about 50,000 years ago. Photograph: Matt Turner/Getty Images

Οι πρώτοι ιθαγενείς πληθυσμοί της Αυστραλίας, γνωστοί σήμερα ως Αβορίγινες, κατάγονται από τους ίδιους πληθυσμούς της Αφρικής, που εγκατέλειψαν τη «μαύρη ήπειρο» πριν από περίπου 72.000 χρόνια για να εξαπλωθούν σε όλη την Ευρώπη και στην Ασία.

Η συνεχής παρουσία αυτών των πρώτων τολμηρών εξερευνητών στην Αυστραλία, όπου έφθασαν πριν περίπου 50.000 χρόνια διασχίζοντας τον ωκεανό, τους καθιστά τον αρχαιότερο πολιτισμό του πλανήτη. Αυτό αποκαλύπτει η πιο ολοκληρωμένη έως σήμερα γενετική ανάλυση, με επικεφαλής μια Ελληνίδα γενετίστρια της διασποράς.

Η ανακάλυψη

Willandra Lakes where the oldest Australian "Mungo Man" was found (43,500 years old).

Η έρευνα, που έγινε σε συνεργασία με τις διάφορες κοινότητες των αυτοχθόνων, επιβεβαιώνει ότι όλοι οι σημερινοί Αβορίγινες κατάγονται απευθείας από εκείνους τους πρώτους «Αφρικανούς» μετανάστες που αποίκησαν την Αυστραλία.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Άννα-Σαπφώ Μαλασπίνα, επίκουρη καθηγήτρια γενετικής του Ελβετικού Ινστιτούτου Βιοπληροφορικής, του Πανεπιστημίου της Βέρνης και του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, καθώς και τον δανό καθηγητή γενετικής Έσκε Βίλερσλεβ του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, ανέλυσαν το πλήρες γονιδίωμα 83 συγχρόνων Αβοριγίνων, καθώς και 25 κατοίκων της Παπούα Νέας Γουινέα.

«Η έρευνα δείχνει ότι στην πραγματικότητα υπήρξε μόνο ένα κύμα ανθρώπων, από τους οποίους προέρχονται όλοι οι σημερινοί μη-Αφρικανοί συμπεριλαμβανομένων των Αυστραλών» δήλωσε ο Βίλερσλεβ.

«Η μελέτη αυτή που διήρκεσε τρία χρόνια» δήλωσε η Μαλασπίνα, «είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας ανάμεσα σε ομάδες Αυστραλών ιθαγενών και επιστημόνων. Οριοθετεί την αρχή μιας καινούργιας εποχής, όπου  παραδοσιακοί  ιδιοκτήτες της γης, δηλαδή οι Αυστραλοί ιθαγενείς, και οι επιστήμονες συνεργάζονται στενά  προς κοινό τους όφελος. Τα δεδομένα, που αντιστοιχούν στην πρώτη συνολική μελέτη πλήρους γονιδιώματος σε επίπεδο πληθυσμών στην Αυστραλία, αποκαλύπτουν ότι η γενετική ποικιλομορφία της αυστραλιανής ηπείρου είναι αντίστοιχη σε μέγεθος με την ποικιλομορφία ανάμεσα στους Ευρωπαίους και τους κάτοικους της ανατολικής Ασίας, στηρίζοντας έτσι την άποψη ότι οι Αυστραλοί ιθαγενείς κατοικούν σε αυτήν την ήπειρο  για ένα  εξαιρετικά μεγάλο χρονικό διάστημα».

«Η γενετική διαφοροποίηση ανάμεσα στους Αβορίγινες Αυστραλούς είναι εντυπωσιακή. Οι ομάδες τους στη νοτιοδυτική Αυστραλία είναι γενετικά περισσότερο διαφορετικές από εκείνες στη βορειοανατολική Αυστραλία, από όσο διαφέρουν γενετικά μεταξύ τους π.χ. οι αυτόχθονες Αμερικανοί από τους Σιβηριανούς», πρόσθεσε. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

Η εξάπλωση

New evidence supports the idea that there was just ‘one exit event’ – but once out of Africa, the Papuan and Aboriginal ancestors branched off early on, with some eventually reaching Australia, where they would remain isolated from the rest of the world for thousands of years.

Οι ανατομικά σύγχρονοι άνθρωποι (Homo sapiens), που εγκατέλειψαν την Αφρική πριν από 72.000 χρόνια, εξαπλώθηκαν στην Ευρώπη και στην Ασία. Οι πρόγονοι των σημερινών Αβοριγίνων εκτιμάται ότι διαχωρίσθηκαν από τους υπόλοιπους πριν από 58.000 χρόνια. Συγκριτικά, οι πρόγονοι των Ευρωπαίων και των Ασιατών (αμφότεροι αφρικανικής καταγωγής) διαχωρίσθηκαν γενετικά πιο πρόσφατα, πριν από περίπου 42.000 χρόνια.

Οι πρόγονοι των Αβοριγίνων έφθασαν τελικά στην Αυστραλία πριν από περίπου 47.000 έως 50.000 χρόνια, σύμφωνα με τα αρχαιότερα απολιθώματα. Τότε ακόμη η Αυστραλία ήταν ενωμένη με τη Νέα Γουινέα και την Τασμανία. Όταν η στάθμη των υδάτων σταδιακά ανέβηκε, οι περιοχές αυτές, πριν από 10.000 χρόνια, διαχωρίσθηκαν μεταξύ τους γεωγραφικά.

Ενωμένη ή διαχωρισμένη, πάντως, η μακρινή ήπειρος κατοικείται συνεχώς εδώ και τουλάχιστον 50.000 χρόνια από απογόνους εκείνων των πρώτων μεταναστών. Από την άλλη, οι Αβορίγινες της Αυστραλίας και οι Παπούα της Νέας Γουινέα -για άγνωστους λόγους- φαίνεται ότι διαχωρίσθηκαν γενετικά πριν από 37.000 χρόνια, πολύ πριν οι δύο περιοχές διαχωρισθούν από τα νερά.

Η απομόνωση

Rock art at Mount Borradaile, Awunbarna, Arnhem Land. IMAGE: UIG VIA GETTY IMAGES

Οι πρόγονοι των Αβοριγίνων έζησαν σχεδόν τελείως απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο, μέχρι πριν από λίγες χιλιάδες χρόνια, όταν ήλθαν σε επαφή με μερικούς ασιατικούς πληθυσμούς, ενώ μόλις πρόσφατα, τον 18ο αιώνα, τους «επισκέφθηκαν» (αν αυτή είναι η σωστή λέξη...) οι Ευρωπαίοι.

Η έρευνα -στην οποία συμμετείχε ένας ακόμη ελληνικής επιστήμων, ο Γιώργος Αθανασιάδης του Κέντρου Ερευνών Βιοπληροφορικής του δανικού Πανεπιστημίου του Ώρχους- αποκαλύπτει επίσης ότι στο εσωτερικό της Αυστραλίας πριν από 31.000 χρόνια οι διάφορες κοινότητες των Αβοριγίνων είχαν ήδη γενετικά απομονωθεί μεταξύ τους, πιθανώς λόγω του δύσβατου και δυσπρόσιτου εδάφους, ιδίως εξαιτίας της ουσιαστικά αδιάβατης ερήμου στο κέντρο της ηπείρου.

Πριν εξάλλου από 4.000 χρόνια, η γενετική ανάλυση δείχνει ότι υπήρξε μια εκτεταμένη εσωτερική μετανάστευση από μια μυστηριώδη ομάδα ανθρώπων στα βορειοανατολικά της ηπείρου προς τις άλλες κατευθύνσεις, επηρεάζοντας καθοριστικά τον τρόπο ομιλίας και την κουλτούρα των κατοπινών Αβοριγίνων. Όμως ξαφνικά αυτοί οι εσωτερικοί μετανάστες εξαφανίστηκαν σαν «φαντάσματα» από το γενετικό αρχείο.

Η μετανάστευση

The research suggests all modern humans living today emerged from a single migration wave and then interbred with other extinct human species (illustrated).

Όλοι οι μη Αφρικανοί που ζουν σήμερα -οι Ευρωπαίοι, Ασιάτες κ.α.- έλκουν την καταγωγή τους σχεδόν αποκλειστικά από την τολμηρή εκείνη ομάδα των εξερευνητών-μεταναστών που έφυγαν από την κοιτίδα τους, την Αφρική, σε ένα μαζικό μεταναστευτικό κύμα πριν από περίπου 60.000 έως 75.000 χρόνια, σύμφωνα με νέες γενετικές μελέτες, τις πιο ολοκληρωμένες έως τώρα πάνω στην καταγωγή των σημερινών ανθρώπων.

Αυτό πάντως δεν αποκλείει ότι είχαν προηγηθεί μικρότερες μεταναστεύσεις από την Αφρική. Όμως εκείνοι οι πρώτοι-πρώτοι πρωτοπόροι γρήγορα εξαφανίστηκαν από προσώπου γης και έτσι τα ίχνη τους στο DNA των σημερινών ανθρώπων έχουν χαθεί σχεδόν τελείως. Το «αποτύπωμα» εκείνων των πρώιμων και όχι ιδιαίτερα πετυχημένων μεταναστεύσεων δεν ξεπερνά το 1% έως 2% του DNA των σημερινών ανθρώπων.

Παραμένει όμως ακόμη άγνωστο ή αποτελεί αιτία επιστημονικής διαμάχης πότε ακριβώς έγινε η «έξοδος» από την Αφρική, από ποιο ακριβώς σημείο της «μαύρης» ηπείρου και από ποιους ακριβώς πληθυσμούς στο εσωτερικό της Αφρικής. Οι νέες πάντως αναλύσεις DNA από συνολικά 787 ανθρώπους που ανήκουν σε πάνω από 270 διαφορετικούς πληθυσμούς ανά τη Γη, ενισχύουν την πεποίθηση των περισσοτέρων επιστημόνων πως ένα μοναδικό συμβάν «εξόδου» -και όχι πολλά- ήταν αυτό που καθόρισε το DNA των σημερινών ανθρώπων.

Οι διαφωνίες και τα ευρήματα

Aboriginal rock art in the Kimberley. Image via Flickr user Ian Cochrane

Έως τώρα, οι επιστήμονες συμφωνούσαν ότι οι ανατομικά σύγχρονοι άνθρωποι (Homo sapiens) αναδύθηκαν και εξελίχθηκαν στην Αφρική, αλλά διαφωνούσαν κατά πόσο η μετέπειτα μετανάστευσή τους προς την Ευρώπη και την Ασία έγινε σε διαδοχικά κύματα ή σε ένα μόνο.

Οι γενετικές ομοιότητες ανάμεσα στους γεωγραφικά απομακρυσμένους πληθυσμούς δείχνουν ξεκάθαρα ότι υπήρξε μόνο μια «έξοδος», δήλωσε ο καθηγητής γενετικής Ντέιβιντ Ράιχ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, επικεφαλής μιας από τρεις επιστημονικές μελέτες που παρουσιάσθηκαν στην επιθεώρηση «Nature». Επίσης, πρόσθεσε, οι νέες αναλύσεις δείχνουν ότι οι Αφρικανοί πρόγονοί μας είχαν αρχίσει να σχηματίζουν διαφορετικές ομάδες στο εσωτερικό της Αφρικής πριν από τουλάχιστον 200.000 χρόνια.

Η πρώτες έξοδοι

This illustration shows the interaction between modern and archaic human lineages according to a second study published, showing traces of an early out of Africa expansion that can still be seen within the genome of modern Sahul populations in Papua New Guinea.

Η δεύτερη μελέτη, με επικεφαλής τον Λούκα Παγκάνι του Τμήματος Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Κέμπριτζ, ανακάλυψε ότι το 2% του DNA των κατοίκων της Παπούα Νέας Γουινέα φαίνεται να προέρχεται από μια παλαιότερη ακόμα «έξοδο» από την Αφρική. Οι ερευνητές δήλωσαν ότι αυτά τα γενετικά ίχνη μιας πιθανής παλαιότερης μετανάστευσης «σκεπάστηκαν» σχεδόν τελείως από την κατοπινή μαζική «έξοδο».

Οι επιστήμονες μιας τρίτης μελέτης, με επικεφαλής τον Άλεξ Τίμερμαν του Πανεπιστημίου της Χαβάης, θεωρούν πιθανό ότι κατά τα τελευταία 125.000 χρόνια υπήρξαν συνολικά τέσσερα κύματα εξόδου από την Αφρική, υπό την πίεση των κλιματικών αλλαγών. Σε όλες τις περιπτώσεις οι μετανάστες πιθανώς ακολούθησαν τον τότε «πράσινο» βορειοανατολικό διάδρομο εξόδου μέσω της Μέσης Ανατολής και της Αραβικής χερσονήσου. Οι πιθανές χρονολογίες των τεσσάρων μεταναστεύσεων είναι κατά προσέγγιση πριν από 100.000, 80.000, 55.000 και 37.000 χρόνια.

Πέρα από τις γενετικές αναλύσεις, απολιθώματα ανατομικά σύγχρονων ανθρώπων έχουν βρεθεί σε Ισραήλ, Κίνα κ.α., τα οποία χρονολογούνται προ 80.000 έως 120.000 ετών. Αυτό ενισχύει τις απόψεις ορισμένων γενετιστών ότι υπήρξαν μεμονωμένες έξοδοι από την Αφρική πριν από την μεγάλη έξοδο, η οποία τελικά καθόρισε και το DNA των σημερινών ανθρώπων.

Η μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου για τη Rosetta. New Vangelis album inspired by ESA's Rosetta mission

O Βαγγέλης Παπαθανασίου ταξιδεύει, για μία ακόμη φορά, στο Διάστημα… Vangelis has revealed details of upcoming album Rosetta, inspired by the European Space Agency mission of the same name. The 12-track suite was inspired by the 12-year operation that landed the Philae module on Comet P67 in 2014. The programme will end on September 30, when the Rosetta parent vehicle is slow-crashed on to the comet. The music was inspired after speaking to ESA astronaut Andre Kuipers, who was aboard the International Space Station at the time.

Κυκλοφόρησε το νέο άλμπουμ του Βαγγέλη Παπαθανασίου (Vangelis) με τίτλο “Rosetta”. Είναι εμπνευσμένο από την ομώνυμη διαστημική αποστολή της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας, που έθεσε διαστημικό σκάφος σε τροχιά γύρω από κομήτη, και επιπλέον προσγείωσε την διαστημοσυσκευή Philae, στην επιφάνειά του. Ένα επίτευγμα μοναδικό στην μέχρι σήμερα ιστορία της ανθρωπότητας.

Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου έχει γράψει έργα εμπνευσμένα από το Διάστημα, όπως η μουσική για την τηλεοπτική σειρά «Cosmos: A Personal Voyage» και η «Μυθωδία» για διαστημική αποστολή της NASA.

«Η εξερεύνηση του Διαστήματος είναι ένα θέμα που με συναρπάζει από την παιδική μου ηλικία», έχει εξομολογηθεί ο Βαγγέλης Παπαθανασίου. Γι’ αυτό εξάλλου κι όταν βρέθηκε στον διαστημικό σταθμό της συγκεκριμένης αποστολής, η έμπνευση τον «επισκέφθηκε» απρόσμενα και του έδειξε τον δρόμο γι’ αυτές τις νέες συνθέσεις, τις οποίες αφιέρωσε σε όλους όσοι συνέπραξαν για την επιτυχία αυτού του προγράμματος, που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, ως ένδειξη σεβασμού και εκτίμησης της σημαντικής προσπάθειάς τους.

Η επίσκεψη

Ανάμεσά τους είναι ο αστροναύτης Andre Kuipers, o οποίος συζήτησε πολλή ώρα με τον Έλληνα συνθέτη κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στον διαστημικό σταθμό, αλλά και το στέλεχος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος Carl Walker, ο οποίος δήλωσε χαρακτηριστικά: «Όταν συνδυάσαμε τις εικόνες της αποστολής με τη μουσική, νιώσαμε ότι αποτυπώνουν ακριβώς το πώς θα ένιωθαν οι άνθρωποι αν αντίκριζαν έναν κομήτη από κοντά. Με τη μουσική μπορείς να εντείνεις τα συναισθήματα και να δημιουργήσεις αναμνήσεις. Πιστεύω ότι αυτό που επιθυμούσε ο Vangelis ήταν να μοιραστεί μια ανάμνηση της αποστολής Rosetta μέσω της μουσικής του».

Here's something very rare: a suite of unreleased music Vangelis composed for the special edition of Carl Sagan's Cosmos in 1986, the tv documentary serie that originally started already in 1980. The suite is compiled from 6 Movement songs. I omitted the sixth movement since it's the same as the only song that is commercially released as Comet 16. The music is absolutely gorgeous. Vangelis uses both crystal clear digital synthesizers and his famous old analogues as well... absolutely fabulous combination of both worlds. It's incredible luck for us all that these movements saw the daylight.

Η σχέση του Βαγγέλη Παπαθανασίου και της μουσικής του δημιουργίας με το Διάστημα είναι μακρόχρονη και ιδιαίτερη στενή. Δεδομένου πως ο ίδιος πιστεύει ακράδαντα ότι η μουσική είναι μια ιερή βασική δύναμη του Σύμπαντος με σκοπό να ανυψώσει, να εμπνεύσει και να γιατρέψει την ανθρωπότητα, έχει γράψει σπουδαία έργα εμπνευσμένα από το Διάστημα και αφιερωμένα σ’ αυτό. Η πρώτη επαφή του με τον μαγικό κόσμο του Διαστήματος έγινε το 1980 μέσω της μουσικής που συνέθεσε για την αμερικανική τηλεοπτική σειρά «Cosmos: A Personal Voyage» που αφορούσε στη σχέση του ανθρώπου με το Σύμπαν και στην ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Τη σειρά, η οποία τιμήθηκε με βραβείο Emmy, παρακολούθησαν περισσότεροι από 500 εκατομμύρια τηλεθεατές σε 60 διαφορετικές χώρες.

Mythodea — Music for the NASA Mission: 2001 Mars Odyssey is a choral symphony by Greek electronic composer and artist Vangelis. Originally premiered in concert in 1993, it was published in 2001 by Vangelis' new record label Sony Classical, which also set up the NASA connection and promoted a new concert. The 2001 version of Mythodea was recorded and played on-stage by: Vangelis on synthesizers and keyboards, the London Metropolitan Orchestra augmented by two harpists, sopranos Kathleen Battle and Jessye Norman, the chorus of the Greek National Opera, and, for the concert only, the Seistron and Typana percussion ensembles. The concert was held in Athens, Greece on June 28, 2001, and the record was officially released on October 23, 2001, to coincide with the 2001 Mars Odyssey spacecraft entering the orbit of planet Mars. A video of the concert was released in early 2002.

Από τα κορυφαία έργα του διεθνούς Vangelis εξάλλου είναι και η «Μυθωδία», η οποία γράφτηκε για να συνοδεύσει τη διαστημική αποστολή της ΝΑΣΑ 2001: Οδύσσεια στον Άρη και παρουσιάστηκε, σε α’ παγκόσμια εκτέλεση, το καλοκαίρι του 2001 στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, με τη συμμετοχή των διάσημων υψιφώνων Τζέσι Νόρμαν και Κάθλιν Μπαλτ και της Μητροπολιτικής Ορχήστρας του Λονδίνου. Η παρουσίαση του έργου εντυπωσίασε και προβλήθηκε τηλεοπτικά σε όλο τον κόσμο.

Παράλληλα, το 2013 η ΝΑΣΑ επέλεξε και πάλι τον Βαγγέλη Παπαθανασίου για τη δημιουργία ενός μουσικού έργου που πλαισίωσε το βίντεο από την αποστολή ΗΡΑ, το οποίο παρουσίαζε, για πρώτη φορά, την ταυτόχρονη κίνηση της Γης και της Σελήνης. Η ΝΑΣΑ μάλιστα έχει απονείμει στον καταξιωμένο συνθέτη το μετάλλιο δημόσιας συνεισφοράς, σε αναγνώριση της σημαντικής συνεισφοράς στο όραμά της, ενώ από το 1995 ο Αστεροειδής της Κύριας Ζώνης 6254 ονομάζεται 6354 Vangelis!

With less than a week before Vangelis' "Rosetta" album release, Decca has unveiled a lighthearted and fun website dedicated to the album at vangelisrosetta.com. The website features some music snippets from Vangelis' album, while giving the chance to play a shooter game featuring a little spaceship clearing a field of asteroids. On the website there are links to the recent music videos that were posted on YouTube, links to retailers where the album can be obtained, and some additional information.

Η αποστολή του διαστημικού σκάφους Rosetta ολοκληρώνεται στις στις 30 Σεπτεμβρίου. Η Rosetta θα ακολουθήσει την προσεδάφιση της διαστημοσυσκευής Philae στον κομήτη θα πέσει στην επιφάνεια του κομήτη 67P/C-G με μια ελεγχόμενη σύγκρουση.

Animation of Rosetta’s trajectory over the last two months of its mission at Comet 67P/Churyumov–Gerasimenko.  The animation begins in early August, when the spacecraft started flying elliptical orbits that brought it progressively closer to the comet at its closest approach. On 24 September 2016, Rosetta will leave its current close, flyover orbits and transfer into the start of a 16 x 23 km orbit that will be used to prepare and line up for the final descent. On the evening of 29 September (20:50 GMT) Rosetta will manoeuvre onto a collision course with the comet, beginning the descent from an altitude of 19 km. The spacecraft will fall freely, without further manoeuvres, collecting scientific data during the descent. The trajectory shown here was created from real data provided over the last month, but may not necessarily follow the exact comet distance because of natural deviations from the comet’s gravity and outgassing.

Κατά τη διάρκεια αυτής της καθόδου, θα είναι δυνατές μοναδικές επιστημονικές παρατηρήσεις, όπως πολύ υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες και ευαίσθητες μετρήσεις των αερίων και της σκόνης του κομήτη, από τις πιο κοντινές αποστάσεις της Rosetta από τον κομήτη – μέχρι κι από την επιφάνεια (σχεδόν) του 67P/C-G.

Πηγή: New Vangelis album inspired by ESA's Rosetta mission

Ανακαλύφθηκε ένας ακόμη εξωπλανήτης που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από δύο άστρα. Astronomers Confirm Existence of Giant Circumbinary Exoplanet 8,000 Light-Years Away

Η παρατήρηση του εξωπλανήτη OGLE-2007-BLG-349 έγινε με το διαστημικό τηλεσκόπιο «Χαμπλ» και η καινοτομία έγκειται στο ότι είναι η πρώτη φορά που επιβεβαιώθηκε ένας εξωπλανήτης σε τέτοιο διπλό αστρικό σύστημα με την τεχνική του βαρυτικού μικροφακού. Καλλιτεχνική απεικόνιση του διπλού συστήματος. Astronomers using the NASA/ESA Hubble Space Telescope have confirmed the existence of a Saturn-mass exoplanet in the binary system OGLE-2007-BLG-349L, located 8,000 light-years away towards the center of our Milky Way Galaxy. Artist’s impression of the Saturn-mass exoplanet OGLE-2007-BLG-349L(AB)b. Image credit: NASA / ESA / G. Bacon, STScI

Μια διεθνής αστρονομική ομάδα, στην οποία περιλαμβάνεται και ένας Έλληνας αστρονόμος της διασποράς, επιβεβαίωσε την ύπαρξη ενός ακόμη εξωπλανήτη, ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ένα διπλό σύστημα άστρων σε απόσταση περίπου 8.000 ετών φωτός από τη Γη, προς το κέντρο του γαλαξία μας.

Η παρατήρηση του εξωπλανήτη OGLE-2007-BLG-349 έγινε με το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble και η καινοτομία έγκειται στο ότι είναι η πρώτη φορά που επιβεβαιώθηκε ένας εξωπλανήτης σε τέτοιο διπλό αστρικό σύστημα με την τεχνική του βαρυτικού μικροφακού. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται, εφόσον η βαρύτητα του κοντινότερου άστρου καμπυλώνει και ενισχύει το φως που εκπέμπει το μακρινότερο άστρο, όταν παροδικά τα δύο άστρα ευθυγραμμίζονται μεταξύ τους και με τη Γη. Αυτό βοηθά στον εντοπισμό τυχόν πλανητών γύρω από τα άστρα.

Που βρίσκεται

Hubble images of the system OGLE-2007-BLG-349L. Image credit: D.P. Bennett et al.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο εξωπλανήτης κινείται σε απόσταση περίπου 300 εκατομμυρίων μιλίων από το αστρικό δίδυμο, δηλαδή όσο απέχει από τον Ήλιο η ζώνη των αστεροειδών μεταξύ Άρη-Δία. Ο πλανήτης ολοκληρώνει μια πλήρη τροχιά γύρω από τα δύο άστρα κάθε επτά χρόνια. Τα δύο άστρα - δύο ερυθροί νάνοι- απέχουν μεταξύ τους μόνο επτά εκατομμύρια μίλια.

Η αρχική πιθανή ανακάλυψη του εξωπλανήτη και των μητρικών άστρων είχε γίνει το 2007 από επίγεια τηλεσκόπια, αλλά εκκρεμούσε η επιβεβαίωσή για την ύπαρξή του, που έγινε μόλις τώρα από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble.

Οι περισσότεροι εξωπλανήτες που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, κινούναι πέριξ μονών άστρων. Οι λίγοι γύρω από διπλά άστρα έχουν εντοπισθεί κυρίως από την αποστολή Kepler.

Η ανακάλυψη, με επικεφαλής τον Ντέιβιντ Μπένετ της NASA, δημοσιεύεται στο περιοδικό αστρονομίας «Astronomical Journal». Μεταξύ των ερευνητών είναι ο Έλληνας αστρονόμος Γιάννης Τσάπρας του Ινστιτούτου Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Ο ίδιος ήταν ανάμεσα στην επιστημονική ομάδα που ανακάλυψε πρόσφατα τον πιθανώς φιλόξενο για ζωή εξωπλανήτη γύρω από το κοντινό άστρο Εγγύτατος β του Κενταύρου (Proxima b).

Ανακοίνωση-έκπληξη της NASA για την Ευρώπη. NASA to Hold Media Call on Evidence of Surprising Activity on Europa

Εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες υποπτεύονταν ότι κάτω από το έδαφος του δορυφόρου του Δία κρύβεται ένας μεγάλος ωκεανός. NASA will host a teleconference at 2 p.m. EDT Monday, Sept. 26, to present new findings from images captured by the agency’s Hubble Space Telescope of Jupiter’s icy moon, Europa. Astronomers will present results from a unique Europa observing campaign that resulted in surprising evidence of activity that may be related to the presence of a subsurface ocean on Europa. Surface of Jupiter's icy moon Europa. Image Credit: NASA

Συνέντευξη Τύπου για την επόμενη Δευτέρα ανακοίνωσε η NASA, με θέμα τον δορυφόρο του Δία Ευρώπη και ειδικότερα τις «απροσδόκητες ενδείξεις δραστηριότητας που φαίνεται να σχετίζονται με την ύπαρξη ενός ωκεανού στο υπέδαφος».

Η ανακοίνωση της αμερικανικής υπηρεσίας διαστήματος δεν δίνει άλλες πληροφορίες για τα ευρήματα που θα δημοσιοποιήσει, πέρα το ότι προέκυψαν από εικόνες του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble.

Εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες υποπτεύονταν ότι κάτω από το έδαφος του δορυφόρου του Δία κρύβεται ένας μεγάλος ωκεανός. Ωστόσο, με δεδομένο πως δεν έχει σταλεί κάποιο ρομποτικό όχημα, το οποίο να εξερευνήσει επιτόπου την Ευρώπη, μέχρι σήμερα αυτή η υπόθεση δεν μπορούσε να επιβεβαιωθεί.

Αυτό που κάνει πάντως ακόμη πιο συναρπαστική την προοπτική επιβεβαίωσης της ύπαρξης ενός ωκεανού στο υπέδαφος είναι μία μελέτη τον περασμένο Μάιο ερευνητών από το Εργαστήριο Αεριοπροώθησης (JPL) της NASA, οι οποίοι προσδιόρισαν τη χημική σύσταση που θα πρέπει να έχουν αυτές οι ποσότητες ύδατος, αν υπάρχουν.

Έτσι, όπως βρήκαν, η χημική ισορροπία του αλμυρού νερού στην Ευρώπη θα είναι παρόμοια με αυτήν των γήινων ωκεανών. Κάτι που σημαίνει πως οι ποσότητες υδρογόνου και οξυγόνου θα πρέπει να είναι αρκετές για την ανάπτυξη ζωής, παρόλο που ο δορυφόρος δεν παρουσιάζει ηφαιστειακή δραστηριότητα.

This enhanced-color view from NASA's Galileo spacecraft shows an intricate pattern of linear fractures on the icy surface of Jupiter's moon Europa. Credits: NASA/JPL-Caltech/ SETI Institute

Παρόλο που τέτοιες μελέτες παραμένουν σε εντελώς θεωρητικό επίπεδο μέχρι να επιβεβαιωθεί τελεσίδικα η ύπαρξη του ωκεανού, αυτό δεν σημαίνει πως οι επιστήμονες δεν έχουν στοιχεία τα οποία να συνηγορούν σε αυτό το ενδεχόμενο. Πρώτα καλύτερα, το γεγονός ότι το ανάγλυφο του δορυφόρου είναι ασυνήθιστα ομοιογενές.

An artist’s impression of a plume of water erupting out of Europa’s surface. A mission in the mid-2020s could fly through these such a plume to determine the composition of the interior of the Jovian moon. Image Credit: NASA

Επιπλέον, υπάρχουν μετρήσεις που υποδεικνύουν πως από την Ευρώπη εκτινάσσονται πίδακες  νερού, ενώ πέρυσι επιστήμονες ανακοίνωσαν πως ορισμένες περιοχές της φαίνεται να καλύπτονται από αλμυρό νερό φαίνεται να καλύπτει ορισμένες  η έλλειψη ασυνήθιστα.

Με δεδομένη την απόστασή της από τον ήλιο, η μεγαλύτερη ποσότητα αυτού του νερού θα πρέπει να είναι σε κατάσταση πάγου. Ωστόσο, οι ερευνητές πιστεύουν πως οι ισχυρές παλιρροϊκές δυνάμει από τον Δία διατηρούν σε υγρή μορφή τον ωκεανό στο υπέδαφος.

Παράλληλα, υπάρχουν ενδείξεις πως αυτές οι παλιρροϊκές δυνάμεις προκαλούν γεωλογικά φαινόμενα που μοιάζουν με τις κινήσεις τεκτονικών πλακών, τα οποία με τη σειρά τους ενδεχομένως έχουν οδηγήσει στη δημιουργία υδροθερμικών πηγών, όπου το νερό έχει πολύ υψηλή θερμοκρασία.

Could a liquid water ocean beneath the surface of Jupiter’s moon Europa have the ingredients to support life? Here's how NASA's mission to Europa would find out.

Μάλιστα, παρατηρήσεις με τηλεσκόπιο δείχνουν πως ίσως στην Ευρώπη υπάρχει διπλάσια ή και τριπλάσια ποσότητα νερού απ’ ό,τι στη Γη. Επομένως, αν τη Δευτέρα επιβεβαιωθεί η ύπαρξη αυτής της υγρής έκτασης, πιθανότατα θα επιταχύνει η NASA τη μη επανδρωμένη αποστολή στον δορυφόρο του Δία, τη μελέτη της οποίας χρηματοδότησε φέτος. Μπορείτε να παρακολουθήσετε την συνέντευξη ΕΔΩ: http://www.nasa.gov/live

Πηγή: http://www.nasa.gov/press-release/nasa-to-hold-media-call-on-evidence-of-surprising-activity-on-europa