Το πιο σφαιρικό άστρο κι άλλες αστρονομικές ειδήσεις. Distant star is roundest object ever observed in nature and other astronomical news

To Κέπλερ 11145123, σε απόσταση 5.000 ετών φωτός που είναι υπερδιπλάσιο από τον Ήλιο είναι το πιο στρογγυλό άστρο σύμφωνα με τους επιστήμονες. The star Kepler 11145123 is the roundest natural object ever measured in the universe. Stellar oscillations imply a difference in radius between the equator and the poles of only 3 km. This star is significantly more round than the sun. Credit: Mark A. Garlick

Το πιο στρογγυλό άστρο που έχει ποτέ βρεθεί στο διάστημα, ένα μακρινό γιγάντιο άγνωστο έως τώρα υπερσμήνος γαλαξιών που κρυβόταν πίσω από τον γαλαξία μας, ένας ακόμη γειτονικός εξωπλανήτης που μοιάζει με μια υπερμεγέθη Γη, καθώς και μια πολύ μεγάλη κοιλάδα στον πλανήτη Ερμή είναι οι νέες ανακαλύψεις των αστρονόμων.

Τα άστρα δεν είναι τέλειες σφαίρες, καμία φορά μάλιστα μοιάζουν ακόμη και με κολοκύθες, καθώς όσο πιο γρήγορα περιστρέφονται, τόσο πιο πεπλατυσμένα γίνονται λόγω της φυγόκεντρης δύναμης. Ο Ήλιος μας είναι στον ισημερινό του 20 χιλιόμετρα πιο μεγάλος από ό,τι είναι η διάμετρος που συνδέει τους πόλους του, ενώ στη Γη αυτή η διαφορά φθάνει τα 42 χιλιόμετρα.

Όμως οι επιστήμονες ανακάλυψαν ένα άστρο που είναι σχεδόν ολοστρόγγυλο. Πρόκειται για το καυτό και πολύ φωτεινό άστρο «Κέπλερ 11145123», σε απόσταση 5.000 ετών φωτός, το οποίο είναι υπερδιπλάσιο από τον Ήλιο μας και περιστρέφεται τρεις φορές πιο αργά από αυτόν.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Λοράν Γκιζόν του γερμανικού Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για την Έρευνα του Ηλιακού Συστήματος, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science Advances», υπολόγισαν με την μέθοδο της αστροσεισμολογίας ότι η διαφορά ανάμεσα στην οριζόντια (ισημερινό) και την κάθετη διάμετρο (των πόλων) είναι μόλις τρία χιλιόμετρα.

Οι ερευνητές έκαναν λόγο για εντυπωσιακά μικρό αριθμό, αν ληφθεί υπόψη ότι το τεράστιο άστρο έχει ακτίνα 1,5 εκατομμυρίων χιλιομέτρων. «Πρόκειται για το πιο στρογγυλό φυσικό αντικείμενο που έχει ποτέ μετρηθεί, πιο στρογγυλό και από τον Ήλιο», δήλωσε ο Γκιζόν.

Ένα κρυμμένο υπερσμήνος γαλαξιών

To υπερσμήνος Vela (VLC) και το ευρύτερο περιβάλλον του. The Vela supercluster in its wider surroundings: The image displays the smoothed redshift distribution of galaxies in and around the Vela supercluster (larger ellipse; VSC). The centre of the image, so-called the Zone of Avoidance, is covered by the Milky Way (with its stellar fields and dust layers shown in grey scale), which obscures all structures behind it. Colour indicates the distance ranges of all galaxies within 500 - 1000 million light years (yellow is close to the peak of the Vela supercluster, green is nearer and orange further away). The ellipse marks the approximate extent of the Vela Supercluster, crossing the Galactic Plane. The VSC structure was revealed thanks to the new low latitude spectroscopic redshifts. Given its prominence on either side of the plane of the Milky Way it would be highly unlikely for these cosmic large-scale structures not to be connected across the Galactic Plane. The structure may be similar in aggregate mass to the Shapley Concentration (SC, smaller ellipse), although much more extended. The so-called “Great Attractor” (GA), located much closer to the Milky Way, is an example of a large web structure that crosses the Galactic Plane, although much smaller in extent than VSC. The central, dust-shrouded part of the VSC remains unmapped in the current Vela survey. Also visible are the Milky Way’s two satellite galaxies, LMC and SMC, located south of the Galactic plane. Credit: Thomas Jarrett (UCT)

Μια διεθνής ομάδα αστρονόμων, με επικεφαλής την καθηγήτρια Ρενέ Κράαν-Κόρτεβεγκ του Πανεπιστημίου του Κέιπ Τάουν της Ν.Αφρικής, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society» της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Βρετανίας, εντόπισαν ένα άγνωστο μέχρι σήμερα υπερσμήνος γαλαξιών στον αστερισμό των Ιστίων.

Το λεγόμενο πλέον «υπερσμήνος των Ιστίων», που βρίσκεται σε απόσταση 800 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, κρυβόταν πίσω από τον γαλαξία μας. Η βαρυτική επίδρασή του πιστεύεται ότι είναι σημαντική στην κίνηση της Τοπικής Ομάδας Γαλαξιών, που περιλαμβάνει και τον δικό μας.

Τα γαλαξιακά υπερσμήνη είναι οι μεγαλύτερες γνωστές δομές στο ορατό σύμπαν. Αποτελούνται από σμήνη γαλαξιών και απλώνονται σε έκταση έως 200 εκατομμυρίων ετών φωτός.

   

Μια ακόμη κοντινή υπερ-Γη

Καλλιτεχνική απεικόνιση του εξωπλανήτη GJ 536 b και του άστρου GJ 536. Researchers have discovered a "super-Earth" type planet, GJ 536 b, whose mass is around 5.4 Earth masses, in orbit around a nearby very bright star. The exoplanet is not within the star's habitable zone, but its short orbital period of 8.7 days and the luminosity of its star, a red dwarf which is quite cool and near to our Sun, make it an attractive candidate for investigating its atmospheric composition. Artistic design of the "superearth" GJ 536 b and the star GJ 536. Credit: Gabriel Pérez, SMM (IAC)

Αστρονόμοι, με επικεφαλής τον Γιονάι Ισάι Γκονσάλες του Ινστιτούτου Αστροφυσικής των Καναρίων Νήσων της Ισπανίας, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Astronomy & Astrophysics", ανακάλυψαν άλλο έναν κοντινό εξωπλανήτη που αποτελεί μεγέθυνση της Γης.

Η εν λόγω υπερ-Γη κινείται πέριξ του άστρου GJ 536 σε απόσταση 32 ετών φωτός και έχει μάζα 5,4 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης. Όμως ο εξωπλανήτης GJ 536 b, που κατά πάσα πιθανότητα είναι βραχώδης, δεν βρίσκεται εντός της δυνητικά φιλόξενης για ζωή ζώνης του μητρικού άστρου του.

Άλλη μια μεγάλη κοιλάδα στον Ερμή

A high-resolution digital elevation model derived from stereo images obtained by NASA’s MESSENGER spacecraft has revealed Mercury’s great valley shown here in this 3D perspective view. Credit: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Carnegie Institution of Washington/DLR/Smithsonian Institution

Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον Τόμας Γουότερς του Κέντρου Πλανητικών Μελετών του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Geophysical Research Letters» της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης, ανακάλυψαν μια νέα μεγάλη κοιλάδα στον Ερμή, τον κοντινότερο στον Ήλιο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος.

Η ανακάλυψη έγινε μετά από προσεκτικότερη ανάλυση των στοιχείων που έστειλε το σκάφος Messenger της NASA και τα οποία επέτρεψαν τη δημιουργία ενός νέου υψηλής ανάλυσης τοπογραφικού χάρτη του νοτίου ημισφαιρίου του πλανήτη.  Η κοιλάδα έχει πλάτος περίπου 400 χιλιομέτρων, μήκος άνω των 1.000 χιλιομέτρων και βάθος έως τριών χιλιομέτρων.

Πηγές:  Shape of a slowly rotating star measured by asteroseismology, Science Advances, 16 November 2016. advances.sciencemag.org/content/2/11/e1601777 

Renée C. Kraan-Korteweg et al. Discovery of a supercluster in the ZOA in Vela, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters (2016). DOI: 10.1093/mnrasl/slw229. 

"A super-Earth orbiting the nearby M-dwarf GJ 536", by A. Suárez Mascareño, J. I. González Hernández, R. Rebolo, N. Astudillo-Defru, X. Bonfils, F. Bouchy, X. Delfosse, T. Forveille, C. Lovis, M. Mayor, F. Murgas, F. Pepe, N. C. Santos, S. Udry, A. Wünsche and S. Velasco. Accepted for publication in Astronomy & Astrophysics. www.iac.es/preprints/?c=view&pre_id=16097 

Fault-bound valley associated with the Rembrandt basin on Mercury, Geophysical Research Letters, DOI: 10.1002/2016GL070205

Τεράστιος ωκεανός κάτω από την «καρδιά» του Πλούτωνα. Pluto's icy surface may conceal a vast ocean, say researchers

Βρίσκεται κάτω από την γνωστή περιοχή με σχήμα καρδιάς και υπολογίζεται ότι είναι τόσο μεγάλος όσο όλες οι θάλασσες της Γης. The position of the dwarf planet’s heart has long been a puzzle. Now two research teams suggest Pluto tipped over - potentially aided by a huge ocean. The 1,000-kilometre-wide plain known as Sputnik Planitia. Photograph: Nasa/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute

Κάτω από την πιο χαρακτηριστική περιοχή του Πλούτωνα, η οποία έχει σχήμα καρδιάς, είναι πολύ πιθανό να υπάρχει ένας κρύος μισολιωμένος ωκεανός παγωμένου νερού, μεγάλος όσο όλες μαζί οι θάλασσες της Γης, σύμφωνα με νέες μελέτες των στοιχείων που είχε στείλει στη Γη το σκάφος «Νέοι Ορίζοντες» (New Horizons) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA).

Έτσι, ο Πλούτων έρχεται να προστεθεί σε άλλα σώματα του ηλιακού μας συστήματος που μπορεί να φιλοξενούν υπόγειους ωκεανούς, με πιθανότητα κάποιων μορφών ζωής σε αυτούς. Ο ωκεανός του Πλούτωνα εκτιμάται ότι βρίσκεται 150 έως 200 χιλιόμετρα κάτω από την παγωμένη επιφάνειά του και έχει βάθος έως 100 χιλιομέτρων.

Οι ερευνητές των πανεπιστημίων ΜΙΤ, Αριζόνα και Καλιφόρνιας-Σάντα Κρουζ, με επικεφαλής τον καθηγητή πλανητικών επιστημών Φράνσις Νίμο από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας-Σάντα Κρουζ, που έκαναν δύο σχετικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό «Nature», εκτιμούν ότι ο υγρός ωκεανός βρίσκεται πολύ κοντά κάτω από την επιφάνεια του νάνου πλανήτη και όχι σε μεγάλο βάθος.

Ο πλουτώνιος ωκεανός

Sputnik Planitia, the western lobe of Pluto’s icy “heart,” is a giant basin that probably formed from a powerful impact northwest of its present location. It reoriented to is current position near Pluto’s equator as its basin filled with volatile ices, potentially aided by the upwellings of a subsurface ocean deep within the dwarf planet. Credit: James Tuttle Keane

H λεγόμενη περιοχή Tombaugh που μοιάζει με καρδιά και ειδικότερα ένα κυκλικό επίπεδο τμήμα της 1.000 χιλιομέτρων με την ονομασία Sputnik Planitia (προηγουμένως λεγόταν Sputnik Planum), που πιθανότατα δημιουργήθηκε από πρόσκρουση αστεροειδούς, είναι η πιο φωτεινή πάνω στον Πλούτωνα. Για κάποιο άγνωστο λόγο, είναι μονίμως «κλειδωμένη» απέναντι στο δορυφόρο Χάροντα.

An ocean could explain why Sputnik Planitia - the left lobe of the bright, heart-shaped expanse on the dwarf planet’s surface - lies near Pluto’s equator, facing away from Pluto’s largest moon. Photograph: NASA/Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory/Southwest Research Institute

Ένας ωκεανός από κάτω της θα μπορούσε να εξηγεί αυτή τη βαρυτική ανωμαλία. Παρόλο που απέχει από τον Ήλιο περίπου 40 φορές περισσότερες από ό,τι η Γη, ο Πλούτων έχει διατηρήσει στα έγκατά του ραδιενεργή θερμότητα από την εποχή που δημιουργήθηκε πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια, κάτι που επιτρέπει τη διατήρηση ενός υγρού ωκεανού στο εσωτερικό του, λιώνοντας - ή έστω μισολιώνοντας - τους πάγους. Επιπλέον, ο πλουτώνιος ωκεανός πιθανώς περιέχει αμμωνία που δρα ως...αντιψυκτικό.

Το σκάφος New Horizons, που έχει μέγεθος μεγάλου πιάνου, εκτοξεύθηκε από τη Γη τον Ιανουάριο του 2006 και έφθασε στον μακρινό Πλούτωνα τον Ιούλιο του 2015, όπου παρέμεινε επί τρεις μήνες, στέλοντας πίσω πολύτιμα στοιχεία, προτού συνεχίσει το ταξίδι του ακόμη πιο πέρα από τον Ποσειδώνα, στη Ζώνη Κάιπερ και ειδικότερα στο σώμα «2014 MU69», όπου αναμένεται να φθάσει την Πρωτοχρονιά του 2019. Υπάρχουν ενδείξεις ότι και άλλα μεγάλα σώματα σε αυτή τη Ζώνη μπορεί να διαθέτουν υπόγειους υγρούς ωκεανούς.

Πηγή: https://www.theguardian.com/science/2016/nov/16/plutos-icy-surface-may-conceal-a-vast-ocean-say-researchers-sputnik-planitia

Σ. Χόκινγκ: Η «απόδραση» από τη Γη αναγκαία για την επιβίωση της ανθρωπότητας. Professor Stephen Hawking: Humanity will not survive another 1,000 years if we don’t escape our planet

Humans will not survive another 1,000 years on 'fragile' Earth, according to Professor Stephen Hawking. The renowned theoretical physicist believes that life on Earth is at an ever-increasing risk of being wiped out by a disaster, such as the increasing threat of artificial intelligence.

Το ανθρώπινο είδος δεν θα καταφέρει να επιβιώσει, αν σε μία χιλιετία δεν έχει προλάβει να βρει μία άλλη «κατοικία» στο διάστημα. Αυτό υποστήριξε ο διάσημος Βρετανός φυσικός Στίβεν Χόκινγκ σε χθεσινή του διάλεξη στην Οξφόρδη, με θέμα την κοσμολογία.

Climate change, nuclear war, over population could all contribute to the end of the world. GETTY

Ο Χόκινγκ σημείωσε πως θα πρέπει να συνεχισθεί η διαστημική εξερεύνηση, για το μέλλον της ανθρωπότητας. «Δεν νομίζω πως θα επιβιώσουμε άλλα 1.000 χρόνια, αν στο μεταξύ δεν έχουμε δραπετεύσει από τα εύθραυστο πλανήτη μας», σημείωσε χαρακτηριστικά, σύμφωνα με την εφημερίδα The Independent.

Τον περασμένο Ιανουάριο, ο ίδιος είχε εκτιμήσει πως θα χρειασθούν 100 χρόνια για να γίνουν πραγματικότητα οι πρώτες αποικίες στον Άρη. Όπως πρόσθεσε, στα χρόνια που θα μεσολαβήσουν, θα πρέπει να είμαι «πολύ προσεκτικοί» στη διαχείριση του γήινου περιβάλλοντος.

Professor Hawking explained in his talk, titled 'The Origin of the Universe', how he was currently working to prove how the origin of the universe did obey the laws of physics as was understood what modern physicists called M-theory.

Κατά τη διάρκεια της διάλεξής του, ο 74χρονος επιστήμονας χαρακτήρισε θρίαμβο τα βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στην κοσμολογία. Χάρις σε αυτά τα βήματα, «έχουμε έρθει τόσο κοντά στο να κατανοήσουμε τους νόμους που κυβερνούν το σύμπαν και εμάς τους ίδιους», υπογράμμισε.

Κάνοντας έναν απολογισμό αυτών των επιτευγμάτων, ανέφερε πως είναι μία εξαιρετική εποχή για να ζει κανείς και να εργάζεται πάνω στη θεωρητική φυσική. Επίσης, μίλησε για τις έρευνες που έχει ο ίδιος πραγματοποιήσει, σημειώνοντας ότι είναι χαρούμενος για τη «μικρή συμβολή» του στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο «βλέπουμε» το σύμπαν μέσα στα τελευταία 50 χρόνια.

Transcript of Professor Hawking’s speech at the launch of the Leverhulme Centre for the Future of Intelligence, October 19, 2016

Όσον αφορά το μέλλον, ο Χόκινγκ μίλησε για «φιλόδοξους» στόχους. «Θα χαρτογραφήσουμε τη θέση εκατομμυρίων γαλαξιών, με τη βοήθεια υπερυπολογιστών όπως το Cosmos. Θα κατανοήσουμε καλύτερη τη θέση μας στο σύμπαν».

Το Cosmos είναι ένας υπερυπολογιστής που βρίσκεται εγκατεστημένος στο πανεπιστήμιο Κέιμπριτζ, στο Κέντρο Θεωρητικής Κοσμολογίας Stephen Hawking (CTC).

Ο θεωρητικός φυσικός συμβούλευσε επίσης το ακροατήριο να θυμάται να «ατενίζει ψηλά τα αστέρια, και όχι να χαμηλώνει το βλέμμα στα πόδια του».

«Να προσπαθείτε να κατανοείτε ό,τι βλέπετε, αναρωτηθείτε τι είναι αυτό που κάνει το σύμπαν να υπάρχει. Να έχετε περιέργεια. Όσο δύσκολη κι αν φαίνεται η ζωή, πάντοτε υπάρχει κάτι που μπορείτε να κάνετε και στο οποίο να πετύχετε. Αυτό που έχει σημασία είναι να μην εγκαταλείπετε την προσπάθεια», τόνισε.

Πηγή: www.independent.co.uk

Πίδακες από μαύρες τρύπες εμποδίζουν την γέννηση άστρων. Black hole jets can influence star formation in galaxies

Θερμαίνουν και διασκορπούν το μεσοαστρικό αέριο στους γαλαξίες μέσα στο οποίο δημιουργούνται νέα άστρα. Καλλιτεχνική απεικόνιση των ανέμων στον γαλαξία IC5063 που δημιουργούνται από τον πίδακα μιας μαύρης τρύπας. Ο πίδακας εμφανίζεται σαν μια κόκκινη δέσμη που διαπερνά τον γαλαξία. A new study conducted by a group of astrophysicists led by Dr K. Dasyra suggests that black hole jets can affect the star formation in galaxies by both dispersing and heating large amounts of gas over large areas. The result is based on observations of the nearby galaxy IC5063, collected with the Atacama Large Millimeter Array (ALMA) of the European Southern Observatory (ESO). Credit: National and Kapodistrian University of Athens

Ομάδα αστροφυσικών με επικεφαλής τη Δρ. Καλλιόπη Δασύρα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών απέδειξε ότι μια μαύρη τρύπα μπορεί να επηρεάσει τη δημιουργία νέων άστρων στο γαλαξία της, θερμαίνοντας και διασκορπώντας μεγάλες ποσότητες αερίου σε μεγάλη έκταση.

Οι άνεμοι

This video shows what happens to the gas in a galaxy when the jet of a black hole propagates in it. The jet consists of charged particles (electrons/protons) that were caught in magnetic field lines as they were inflowing towards the black hole, and they were ejected outwards in the shape of a beam with high velocities. The beam is shown in red. The white, dense clouds form the disk of the galaxy.

Το αποτέλεσμα βασίστηκε σε δεδομένα που συνέλεξε η ερευνητική ομάδα για τον κοντινό γαλαξία IC5063 με τη μεγαλύτερη συστοιχία ραδιοτηλεσκοπίων στον κόσμο, το Atacama Large Millimeter Array (ALMA) του Νότιου Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου (ESO).

Η μελέτη αυτή έγινε εν συνεχεία προηγούμενης ανακάλυψης πολλαπλών κι εκτεταμένων ανέμων στον ίδιο γαλαξία, οι οποίοι δημιουργούνται λόγω της υπερμεγέθους μαύρης τρύπας στο κέντρο του. Πριν από 160 εκατομμύρια χρόνια, φορτισμένα σωματίδια (ηλεκτρόνια, πρωτόνια) που εισέρεαν προς τη μαύρη τρύπα πιάστηκαν σε μαγνητικά πεδία κι εκτοξεύτηκαν προς τα έξω με μεγάλη ταχύτητα και σε μορφή δέσμης. Η δέσμη των σωματιδιών, γνωστή κι ως πίδακας, διήνυσε το γαλαξία για απόσταση μεγαλύτερη των τριών χιλιάδων ετών φωτός.

Πέρασε μέσα από ένα δίσκο αερίων νεφών, δημιουργώντας ισχυρούς ανέμους στα σημεία όπου συγκρούστηκε με νέφη. Οι άνεμοι αυτοί διήρκεσαν πάνω από μισό εκατομμύριο έτη. Η προηγούμενη ανακάλυψη βασίστηκε σε δεδομένα από το τηλεσκόπιο VLT επίσης του ESO.

Το αέριο

Left: A Hubble Space Telescope optical image of the ionized atomic gas in IC5063, including Hb and [OIII] emission related to the jet. Overlaid is the jet radio emission, displayed in blue (see Dasyra et al. 2015 and references therein). Right: Contours of the ionized gas [FeII] emission showing the winds in our line of sight. Contours of different colors correspond to winds with different starting points. In magenta, we mark the region where > 10% of the line emission comes from gas in the wind. Credit: National and Kapodistrian University of Athens

Μέσω των νέων παρατηρήσεων με το ALMA, οι επιστήμονες διερεύνησαν εάν το αέριο έχει διαφορετικές ιδιότητες στους ανέμους απ’ότι στα υπόλοιπα νέφη του γαλαξία. Για το σκοπό αυτό παρατήρησαν γραμμές εκπομπής μονοξειδίου του άνθρακα (CO), προερχόμενες από μόρια σε πυκνά μεσοαστρικά νέφη, όπου συχνά γεννιούνται νέα άστρα κι όπου οι θερμοκρασίες είναι κοντά στους 10 Κ. Οι επιστήμονες απέδειξαν ότι το μοριακό αέριο στο οποίο προσέκρουσε ο πίδακας της μαύρης τρύπας έχει θερμανθεί σημαντικά και βρίσκεται σε θερμοκρασίες 30-100Κ.

Η σημασία του αποτελέσματος έγκειται στο ότι δυσχεραίνεται η δημιουργία νέων άστρων που συνδέεται με τη βαρυτική κατάρρευση αυτού του αερίου: οι αυξημένες θερμικές του κινήσεις αποτρέπουν τη βαρυτική του κατάρρευση. Επιπλέον, η πρόσκρουση του πίδακα αφαιρεί αέριο από πυκνά νέφη και το διασκορπά σε αραιούς άνεμους. Η μάζα του αερίου στους ανέμους αντιστοιχεί σε τουλάχιστον 2 εκατομμύρια ηλιακές μάζες.

Εξαιτίας της ενέργειας που εναποθέτει ο πίδακας, το μοριακό αέριο στους ανέμους είναι πιο υψηλά διεγερμένο απ’ ότι στα υπόλοιπα νέφη. Το αποτέλεσμα αυτό είναι ενθαρρυντικό για μελλοντικές μελέτες στον κλάδο, αφού υποδεικνύει ότι η ανίχνευση ανέμων από μαύρες τρύπες σε μακρινούς γαλαξίες θα είναι πιο εύκολη απ’ότι νομίζαμε έως τώρα. Κατά συνέπεια, θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε το ρόλο των ανέμων από μαύρες τρύπες στο μέγεθος των παρατηρούμενων γαλαξιών σε κοσμολογικές κλίμακες. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Astronomy & Astrophysics».

Πηγή: K. M. Dasyra et al. ALMA reveals optically thin, highly excited CO gasin the jet-driven winds of the galaxy IC 5063, Astronomy & Astrophysics (2016). DOI: 10.1051/0004-6361/201629689, On Arxiv: https://arxiv.org/abs/1609.03421

Οι προϊστορικοί Έλληνες προτιμούσαν το κρέας από το γάλα. Widespread evidence of prehistoric dairying discovered along the Mediterranean coast

Διεθνής μελέτη αποκαλύπτει τις προτιμήσεις των κατοίκων της χώρας πριν από οκτώ χιλιάδες έτη. Oι κάτοικοι της Ελλάδας στην λίθινη εποχή προτιμούσαν όπως φαίνεται το κρέας από τα γαλακτομικά προϊόντα. Το χρυσό κύπελλο Νο. 1758 από τον θολωτό τάφο του Βαφειού Λακωνίας με έκτυπες παραστάσεις καταδίωξης και σύλληψης ταύρων. Πρώτο μισό 15ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για δύο αριστουργήματα της κρητομυκηναϊκής μεταλλοτεχνίας, που βρέθηκαν μαζί με άλλα πολύτιμα αντικείμενα στο θολωτό τάφο του Βαφειού και σώζουν δύο από τις ωραιότερες σκηνές σύλληψης ταύρων. Έχουν το χαρακτηριστικό σχήμα του μόνωτου κυπέλλου των πρώιμων μυκηναϊκών χρόνων και φέρουν έκτυπες παραστάσεις, που καλύπτουν ολόκληρη την επιφάνειά τους. Στην παράσταση του ενός κυπέλλου η σύλληψη του ζώου γίνεται χωρίς τη χρήση βίας: τρεις ταύροι βόσκουν, ενώ ένας άνδρας δένει το πόδι άλλου ταύρου την ώρα που αυτός ερωτοτροπεί με αγελάδα. Στο δεύτερο κύπελλο, η σκηνή πλαισιώνεται από ταινία στο χείλος και στη βάση του αγγείου. Ένας από τους ταύρους εικονίζεται παγιδευμένος σε δίχτυ, άλλος επιτίθεται στους δύο κυνηγούς, και ένας τρίτος καταφέρνει να διαφύγει. Οι δύο σκηνές αποδίδονται φυσιοκρατικά και οι λεπτομέρειές τους έχουν χαραχθεί με αιχμηρό εργαλείο μετά τη σφυρηλάτηση. Θεωρούνται έργο του ίδιου τεχνίτη, αν και το πρώτο φαίνεται ότι κατασκευάσθηκε με μεγαλύτερη επιμέλεια.

Η παραγωγή και η χρήση γαλακτοκομικών προϊόντων ήταν εξαπλωμένη σε όλη τη βόρεια πλευρά της Μεσογείου από την Ανατολία έως την Ισπανία - με εξαίρεση την Ελλάδα, όπου η κτηνοτροφία έδινε έμφαση περισσότερο στο κρέας.  Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας νέας διεθνούς επιστημονικής έρευνας με ελληνική συμμετοχή.

Η χαρτογράφηση

Οι επιστήμονες και αρχαιολόγοι «χαρτογράφησαν» την εμφάνιση και την επέκταση της παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων στην περιοχή της Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής (Λεβάντε), αναλύοντας οργανικά υπολείμματα λιπιδίων σε 567 κεραμικά θραύσματα από σκεύη μαγειρέματος, καθώς και οστεο-αρχαιολογικά δεδομένα από εξημερωμένα ζώα που βρέθηκαν σε 82 περιοχές, μεταξύ των οποίων αρκετές στην Ελλάδα. Όλα τα ευρήματα χρονολογούνταν μεταξύ της έβδομης και της πέμπτης χιλιετίας προ Χριστού.

Μια βασική διαπίστωση ήταν ότι ενώ τόσο στη δυτική όσο και στην ανατολική Μεσόγειο βρέθηκαν σαφή στοιχεία για την παραγωγή και χρήση γάλατος, δεν ίσχυε στον ίδιο βαθμό κάτι τέτοιο στη βόρεια και στην κεντρική Ελλάδα, όπου η συχνή ανεύρεση οστών χοίρων δείχνει μια μεγαλύτερη εξάρτηση από την παραγωγή και την κατανάλωση κρέατος παρά γάλατος.

Οι ερευνητές από πολλές χώρες (Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα), με επικεφαλής τη Μέλανι Ρόφετ-Σαλκ του βρετανικού Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στην επιθεώρηση «PNAS». Στη μελέτη συμμετείχε η Ντουσάνκα-Χριστίνα Ούρεμ-Κώτσου, επίκουρη καθηγήτρια προϊστορικής αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.

Η στροφή

Αγελάδα της στεπικής φυλής, με ιστορία χιλιάδων ετών στον Ελληνικό χώρο, όμοια με την προηγούμενη απεικόνιση στο χρυσό κύπελο.

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι περισσότερες περιοχές της βόρειας (ευρωπαϊκής) Μεσογείου άρχισαν να εκτρέφουν ζώα για την παραγωγή γάλατος (πρόβατα, κατσίκες, βοοειδή) μόλις τα εξημέρωσαν μεταξύ του 8500 και του 7000 π.Χ.

Η στροφή στα γαλακτοκομικά προϊόντα είχε σημαντικές επιπτώσεις στον πολιτισμό, στη βιολογία και στην οικονομία των πρώιμων νεολιθικών κοινοτήτων, που αποτελούνταν από γεωργούς-κυνηγούς-βοσκούς. Σταδιακά το DNA των ανθρώπων αυτών απέκτησε την κατάλληλη μετάλλαξη, ώστε ο οργανισμός τους να μπορεί να μεταβολίσει την λακτόζη, το βασικό σάκχαρο του γάλακτος (αν και μέχρι σήμερα ορισμένοι άνθρωποι πάσχουν ακόμη από σχετική δυσανεξία).

Σύμφωνα με τη μελέτη, οι πρώτες αγροτικές-κτηνοτροφικές κοινότητες στην Ανατολία (σημερινή Τουρκία) και στην Εγγύς Ανατολή χρησιμοποίησαν τα πρώτα κεραμικά που δημιούργησαν, για να επεξεργαστούν το γάλα των ζώων τους. Η πρακτική αυτή επεκτάθηκε προς τα δυτικά κατά μήκος των βόρειων ακτών της Μεσογείου, μαζί με την μετανάστευση των εξ Ανατολής γεωργών-κτηνοτρόφων.

Όμως στη βόρεια Ελλάδα παρατηρείται σχετική απουσία τέτοιων καταλοίπων γάλατος μέσα σε κεραμικά, σε αντίθεση με την αφθονία τους στη βορειοδυτική Μεσόγειο. Αυτό, κατά τους ερευνητές, σε συνδυασμό με τα συχνά ευρήματα οστών χοίρων και όχι ζώων που παράγουν γάλα, δείχνει ότι οι νεολιθικές κοινότητες στην περιοχή της Ελλάδας έδειχναν προτίμηση στην κτηνοτροφία με στόχο την κατανάλωση κρέατος. Το γιατί μπορεί να συνέβαινε αυτό, δεν είναι σαφές, αλλά οι ερευνητές εκτιμούν ότι πιθανώς έπαιξαν ρόλο περιβαλλοντικοί και πολιτισμικοί παράγοντες.

Πηγή: Cynthianne Debono Spiteri et al. Regional asynchronicity in dairy production and processing in early farming communities of the northern Mediterranean, Proceedings of the National Academy of Sciences (2016). DOI: 10.1073/pnas.1607810113

Κώστας Θ. Ριζάκης, «Τ' άλογο»

Benjamin West, Death on a Pale Horse, 1796

ώριο σφαχτάριν έσταζε το αίμα του στο χορτάρι

κι απέ βουβάθηκαν πουλιά ή σιγανά το πήραν

στου ποιητή την ταραχή του παραπονεμένου

θολό στο ρακοπότηρο κόμπιαζε το κρασί μας

βλόγηση δίχως εκκλησιά κατακαμπής στ’ αλώνια

τέσσεροι σήκωσαν το νιό κι οι τέσσερις σαν ένας

υψώθη γόος κοριτσιών βλέμματα ξεχείλισαν

μα το λουκούμι του νεκρού στυφό στο μύγδαλό του

σ’ αδράχτια Θρήνους ύφαιναν για σένα ψεύτη κόσμε

στάχυα δε δώσατε καρπό καρπός το χώμα εγίνη

μαυρολογάει η φαμελιά κι η μάνα πρώτη πρώτη

γύρω-τριγύρω οι ψυχές ορθές σ’ ένα συνάφι

κι ο χάροντας ρουθούνιζε μ’ αφρούς στο χάσκο στόμα

ο χάρος ποδοπάταγε σκληρά πεταλωμένος!

William Blake, Death on a Pale Horse, c.1800

Από το αφιέρωμα στο έργο του ποιητή Κώστα Θ. Ριζάκη του περιοδικού Εμβόλιμον τ.79-80 Άνοιξη-Καλοκαίρι 2016.

Έρβινγκ Πεν, Μια καριέρα στη φωτογραφία. Irving Penn, A Career in Photography

Ο Irving Penn, ήταν ένας Αμερικάνος φωτογράφος που έμεινε γνωστός κυρίως από τα πορτρέτα που έκανε και την συμβολή του στην φωτογραφία της μόδας.

Το 1917 γεννιέται στο New Jersey και το διάστημα 1934-1938 φοιτά στο σημερινό University of Arts, στην Φιλαδέλφεια, ζωγραφική και σχέδιο. Οι σπουδές του ήταν μια θαυμάσια εισαγωγή στον καλλιτεχνικό χώρο γενικότερα και άφησαν το στίγμα τους στην μετέπειτα ενασχόληση του με την φωτογραφία.

Θα δουλέψει τόσο στο Harper’s Bazaar (όπου δημοσιεύτηκαν αρκετά από τα σχέδιά του) όσο και στο Vogue, σαν φωτογράφος πια. Το Vogue στήριξε ιδιαίτερα, θα λέγαμε, τον I. Penn, μιας και του παρείχε κάθε δυνατότητα (συνεργείο, εξοπλισμό κλπ) προκειμένου να πραγματοποιήσει την οποιαδήποτε φωτογράφιση.

Το 1943 ξεκινά η συνεργασία του με το Vogue, αφού προηγουμένως είχε ταξιδέψει για έναν χρόνο στο Μεξικό φωτογραφίζοντας και ζωγραφίζοντας. Σαν θέματά του είχε τόσο ανθρώπους όσο και νεκρή φύση και τοπία.

Την δεκαετία του 1950 θα ιδρύσει το δικό του στούντιο στην Νέα Υόρκη και θα κάνει τα πρώτα βήματα στην εμπορική φωτογραφία. Η φήμη του σιγά σιγά εξαπλώνεται και αρχίζει να εδραιώνεται στην διαφήμιση και στην μόδα.

Ενώ την δεκαετία του 1970 πλέον, όπου η φωτογραφία έχει γίνει ένα μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης, ο Irving Penn και οι φωτογραφίες του κάνουν θραύση. Πολυάριθμες διαφημιστικές καμπάνιες για πασίγνωστες εταιρείες αλλά και διάσημες προσωπικότητες της εποχής κάνουν ουρά προκειμένου να τους φωτογραφίσει. Κάθε φωτογραφία ήταν ξεχωριστή για εκείνον.

Η επιτυχία του Irving Penn οφείλεται, κατά πολλούς, στην διαφορετικότητα με την οποία προσέγγιζε την φωτογραφία. Η λιτότητα των πορτρέτων του ενέπνεαν ένα αριστοκρατικό αέρα, χωρίς περιττά σκηνικά και υπερβολές. Θεωρείται μάλιστα ο τελευταίος εκπρόσωπος αυτού του στυλ. Ο ίδιος υποστήριζε πως η απλότητα των φωτογραφιών του οφείλονται στην άγνοια που είχε όσον αφορά τον χώρο της εμπορικής φωτογραφίας γενικότερα.

Chicks in a Jar, Mexico, 1942 (print 1983), Gelatin silver photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.160), © 1984 by Irving Penn)

Ενώ άλλοι σύγχρονοι συνάδελφοί του έφτιαχναν σκηνικά με τα πιο περίεργα αντικείμενα, εκείνος είχε ως μόνο φόντο ένα λευκό χαρτί προκειμένου να αποφύγει την υπερβολή και το ακαλαίσθητο. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε, είχε ως αποτέλεσμα την ανάδειξη αυτού που φωτογράφιζε κάθε φορά και όχι του σκηνικού. Βασικός του στόχος υπήρξε η ανακάλυψη του ψυχισμού και η ανάδειξη της προσωπικής ιστορίας του εκάστοτε αντικειμένου. Κατά αυτόν τρόπο λοιπόν, ο Irving Penn, κατάφερε να συνδυάσει την εμπορική φωτογραφία με τα καλλιτεχνικά πορτραίτα. Δυο εντελώς διαφορετικοί κλάδοι της φωτογραφίας συνδέονται και το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό.

Tambul Warrier, New Guinea, 1970 (print March 1979), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.268), © 1974 by Irving Penn, courtesy of Vogue)

Ο Irving Penn, δεν φωτογράφιζε ποτέ το αντικείμενό του στον προσωπικό του χώρο ή στον χώρο εργασίας του. Όλες οι φωτογραφίσεις λάμβαναν χώρα στο στούντιο του, γυμνές από σκηνικά με τα καλώδια ή και άλλα σύνεργα να παρεμβάλλονται συχνά στις φωτογραφίες του. Θα μπορούσε να πει κανείς πως είχε μια έμμονη με το στούντιο. Συνομιλούσε με τα μοντέλα του στην προσπάθειά του να κάνει την κάθε φωτογραφία να ‘μιλήσει’ και αυτή με την σειρά της.

Αντιμετωπίζοντας την φωτογραφία από μια ελεύθερη σκοπιά, αυτή της ζωγραφικής χρησιμοποιούσε συχνά τον όρο ‘ζωγράφος της μόδας’. Αν και είναι ένας όχι απόλυτα διευκρινισμένος όρος, σίγουρα είναι μια καλή εισαγωγή για το τι πρόκειται να νιώσει κάνεις κοιτάζοντας τις φωτογραφίες του.

Young Woman in a Net (Miyake Design), New York, 1993 (print April 1994), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.250) © 1993 by Irving Penn)

Harlequin Dress (Lisa Fonssagrives-Penn), New York, 1950 (print March 1979), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.236), © 1950 (renewed 1978) by The Condé Nast Publications, Inc.)

Anais Nin, New York, 1971 (print February 1982), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.216) © 1971 by The Condé Nast Publications, Inc.)

Chimney Sweep, London, 1950 (print 1967), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.263) © 1951 by The Condé Nast Publications, Inc.)

Lion Skull, Prague, 1986 (print 1986), Gelatin silver photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.179), © 1986 by Irving Penn)

Truman Capote, New York, 1965 (print 1986), Platinum palladium photograph, The Art Institute of Chicago, gift of Irving Penn (1996.215) © 1965 (renewed 1993) by The Condé Nast Publications, Inc.)

Άγνοια, φόβος για την υπερβολή ή διαφορετική αίσθηση του ωραίου, όποιο και να είναι το αίτιο που ώθησε τον Irving Penn να τραβήξει αυτές τις φωτογραφίες, το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό. Η δουλειά του άφησε εποχή και ουκ ολίγοι μεταγενέστεροι φωτογράφοι προσπάθησαν να βαδίσουν στα χνάρια του. Σε μια εποχή της υπερβολής και του πλούτου, η απλότητα έκανε πάταγο…

Πηγή: www.consider.gr/irving-penn-photographer/