Έτρεξε προς τον θάνατο φωτίζοντας όλο το Σύμπαν. Spinning black hole swallowing star explains superluminous event

To άστρο στην πορεία θανάτου του προς την μαύρη τρύπα εξέπεμψε την ισχυρότερη λάμψη στο Σύμπαν. This artist's impression depicts a sun-like star close to a rapidly spinning supermassive black hole, with a mass of about 100 million times the mass of the sun, in the center of a distant galaxy. Its large mass bends the light from stars and gas behind it. Despite being way more massive than the star, the supermassive black hole has an event horizon which is only 200 times larger than the size of the star. Its fast rotation has changed its shape into an oblate sphere. The gravitational pull of the supermassive black hole rips the the star apart in a tidal disruption event. In the process, the star was "spaghettified" and shocks in the colliding debris as well as heat generated in accretion led to a burst of light. Credit: ESO, ESA/Hubble, M. Kornmesser

Πριν από 11 μήνες αστρονόμοι εντόπισαν μια λάμψη φωτός περίπου 500 δισ. φορές πιο λαμπρή από τον Ήλιο και 20 φορές πιο έντονη από όλη μαζί τη λάμψη του γαλαξία μας! Πρόκειται για την πιο ισχυρή λάμψη που εντοπιστεί μέχρι σήμερα στο Σύμπαν και οι ειδικοί θεώρησαν ότι ένα τέτοιο φαινόμενο δεν θα μπορούσε να έχει άλλη πηγή από το πιο βίαιο κοσμικό φαινόμενο, μια έκρηξη υπερκαινοφανούς αστέρα (ένα σουπερνόβα). Το φαινόμενο έλαβε την ονομασία (ASASSΝ-15lh).

Τώρα όμως, μετά από νέες παρατηρήσεις, ερευνητές με επικεφαλής έναν έλληνα αστρονόμο της διασποράς, ανακάλυψαν ότι στην πραγματικότητα -ή τουλάχιστον κατά πάσα πιθανότητα- επρόκειτο για κάτι άλλο, ακόμη πιο εξωτικό: τον θάνατο ενός τεράστιου άστρου, το οποίο έκανε το λάθος να περάσει πολύ κοντά από μια υπερμεγέθη μελανή οπή. Σύμφωνα με τους ερευνητές καθώς το άστρο έπεφτε με ταχύτητα στα βαρυτικά δίχτυα της μαύρης τρύπας εξέπεμψε αυτή την τρομερή λάμψη σαν να ήθελε με αυτόν τον τρόπο να στρέψει πάνω του το βλέμμα όλου του Σύμπαντος λίγο πριν εξαφανιστεί από αυτό.

Η ανακάλυψη

This artist’s impression depicts a Kerr (rapidly spinning) black hole, surrounded by an accretion disc: this thin disc of rotating material consists of the leftovers of a Sun-like star which was ripped apart by the tidal forces of the black hole; shocks in the colliding debris as well as heat generated in accretion led to a burst of light, resembling a supernova explosion. Image credit: ESO / ESA / Hubble / M. Kornmesser

Ομάδα αστρονόμοι, με επικεφαλής τον Γιώργο Λελούδα, μεταδιδακτορικό ερευνητή του Ινστιτούτου Επιστημών Weizmann του Ισραήλ και του Κέντρου Σκοτεινής Κοσμολογίας του Ινστιτούτου Νιλς Μπορ της Δανίας συνδύασαν παρατηρήσεις δέκα μηνών από επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια, μεταξύ των οποίων του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή και το Hubble της NASA.

This animation shows how the ASASSN-15lh most likely happened. A Sun-like star gets into the area of influence of a rapidly spinning supermassive black hole in the centre of a distant galaxy. While its orbit gets constantly closer to the black hole the star gets “spaghettified”, creating an accretion disc around the supermassive black hole. When it finally gets ripped apart close to the event horizon it creates a bright flash, that could resemble a superluminous supernova. Credit: ESA/Hubble, ESO, M. Kornmesser

«Μια τεράστια μαύρη τρύπα ασκεί πελώριες βαρυτικές δυνάμεις πάνω σε οποιοδήποτε άστρο που την πλησιάζει πολύ και βασικά το κάνει κομμάτια, μετατρέποντάς το σε σπαγκέτι», ανέφερε ο Λελούδας. Ένας τέτοιος θάνατος άστρου από μαύρη τρύπα είχε παρατηρηθεί μόνο δέκα φορές έως τώρα, αλλά κανείς δεν ήταν τόσο θεαματικός όσο ο συγκεκριμένος. Η εν λόγω περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα στο κέντρο του μακρινού γαλαξία εκτιμάται ότι έχει μάζα τουλάχιστον 100 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Astronomy».

Πηγή: G. Leloudas et al. The superluminous transient ASASSN-15lh as a tidal disruption event from a Kerr black hole. Nature Astronomy, 2016; 1: 0002 DOI: 10.1038/s41550-016-0002

Εξωπλανήτης με ατμόσφαιρα από ζαφείρια και ρουμπίνια! First exoplanet weather report shows clouds of ruby and sapphire

O εξωπλανήτης HAT-P-7b διαθέτει εντυπωσιακά νέφη και εξωτικά κοσμικά φαινόμενα. An artist's impression of HAT-P-7 b, which has been observed to have weather phenomena in its atmosphere. It is the first time that such events have been seen on a giant exoplanet. Credit: NASA; ESA; G. Bacon, STScI

Ο καιρός θα είναι νεφελώδης με πιθανότητα...πολύτιμων λίθων. Ένας μεγάλος εξωπλανήτης σε απόσταση 1.044 ετών φωτός από τη Γη διαθέτει μάλλον πανέμορφα σύννεφα στην ατμόσφαιρά του, τα οποία πιθανώς περιέχουν τα συστατικά από τα οποία δημιουργούνται τα ρουμπίνια και τα ζαφείρια.

Η παρατήρηση

Windy conditions are forecast for HAT-P-7b today, while heavy gem cloud may clear up later. Credit: Mark Garlick/University of Warwick

Ο εντοπισμός πλανητών σε άλλα αστρικά συστήματα στον γαλαξία μας έχει γίνει πλέον σχεδόν καθημερινή υπόθεση. Τον τελευταίο καιρό μάλιστα οι επιστήμονες χάρις στον στόλο των ισχυρών διαστημικών τηλεσκοπίων εκτός από το να εντοπίζουν εξωπλανήτες καταφέρνουν να τους μελετούν. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει αναλύσεις και εκτιμήσεις για τις ατμοσφαιρικές συνθήκες ορισμένων εξωπλανητών.

Ομάδα αστρονόμων από την Ιρλανδία και την Αγγλία  με δημοσίευση τους στην επιθεώρηση «Nature Astronomy» παρουσιάζουν το πρώτο μετεωρολογικό δελτίο εξωπλανήτη που βασίζεται σε άμεσες παρατηρήσεις καιρικών μεταβολών. Όπως διαπίστωσαν ο HAT-P-7b που βρίσκεται σε απόσταση 1.044 ετών φωτός από τη Γη διαθέτει πανέμορφα σύννεφα στην ατμόσφαιρά του, τα οποία πιθανώς περιέχουν τα συστατικά από τα οποία δημιουργούνται τα ρουμπίνια και τα ζαφείρια.

Η ποικιλία

GIANT: HAT-P-7b is 40% bigger than Jupiter. WIKICOMMONS

Είναι γνωστό στο ηλιακό μας σύστημα ότι οι πλανήτες όπως ο Δίας και ο Κρόνος εμφανίζουν μια μεγάλη ποικιλία -συνήθως ταραγμένων- καιρικών συνθηκών. Όμως οι εξωπλανήτες είναι πολύ μακριά για να διακρίνει κανείς μεταβολές στα νέφη ή στους ανέμους τους. Οι ερευνητές, που έβαλαν στο στόχαστρό τους τον εξωπλανήτη HAT-P-7b, μελετώντας στοιχεία τεσσάρων ετών από το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler, διαπίστωσαν περιοδικές μεταβολές στη φωτεινότητά του.

Ο γιγάντιος αέριος εξωπλανήτης, που είχε ανακαλυφθεί το 2008, είναι περίπου 40% μεγαλύτερος από τον Δία και 16 φορές μεγαλύτερος από τη Γη. «Ψήνεται» στους 1.927 βαθμούς Κελσίου -συνεπώς ούτε λόγος για φιλικές προς τη ζωή συνθήκες- επειδή βρίσκεται σε πολύ κοντινή τροχιά στο άστρο του, που είναι διπλάσιο από τον Ήλιο μας, διαγράφοντας μια πλήρη περιφορά μόνο κάθε δύο μέρες (το έτος του).

H εξαέρωση

NEW PLANET: The gas giant rains rubies and sapphires discovered. GETTY

Καθώς διαπιστώθηκε ότι οι φωτεινές περιοχές του δεν είναι σταθερές, αλλά μετακινούνται, οι αστρονόμοι συμπέραναν ότι υπάρχει νεφοκάλυψη που μεταβάλλεται λόγω των ανέμων. Μόνο που τα νέφη αυτά δεν θα είναι όπως τα γήινα, αλλά εκτιμάται ότι μπορεί να είναι πολύ πιο εντυπωσιακά, καθώς πιθανώς δημιουργούνται -λόγω των καυτών θερμοκρασιών- από την εξαέρωση ορυκτών όπως το κορούνδιο, παραλλαγές του οποίου στη Γη αποτελούν τα ρουμπίνια και τα ζαφείρια.

Όταν λειτουργήσουν τα ισχυρότερα τηλεσκόπια James Webb της NASA, καθώς επίσης τα CHEOPS και PLATO του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, οι αστρονόμοι θα μπορέσουν να μελετήσουν καλύτερα τις ατμόσφαιρες και τα νέφη τέτοιων εξωπλανητών, ψάχνοντας ακόμη και για ίχνη ζωής.

Πηγή: D. J. Armstrong, E. de Mooij, J. Barstow, H. P. Osborn, J. Blake, N. Fereshteh Saniee. Variability in the atmosphere of the hot giant planet HAT-P-7 b. Nature Astronomy, 2016; 1: 0004 DOI: 10.1038/s41550-016-0004

Το κολασμένο τέλος του ηλιακού μας συστήματος. Dying Star Offers Glimpse of Earth's Doomsday in 5B Years

Εντυπωσιακά ευρήματα σε άστρο παρόμοιο με τον Ήλιο το οποίο... πέθανε. L2 Puppis is an evolved star located over 200 light-years from Earth. Though this seems far away, it's pretty much on our cosmic doorstep and well within the resolving power of the Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chile. Through precise measurements of the star, astronomers have deduced its mass and age, realizing that it is (or was) a sun-like star that's now 10 billion years old. It's also a prime example of a planetary nebula in the making. Like our sun five billion years in the future, L2 Puppis is ripping itself apart, blasting huge quantities of gas into space. This process creates a massive glowing cloud and this particular planetary nebula resembles a beautiful cosmic butterfly (pictured above by the ESO's Very Large Telescope). Credit: ESO

Μια νέα μελέτη έρχεται να επιβεβαιώσει τις κυρίαρχες θεωρίες για το τέλος που θα έχει το μητρικό μας άστρο και το ηλιακό μας σύστημα. Ερευνητές μελέτησαν ένα κοντινό άστρο παρόμοιο με τον Ήλιο και εντόπισαν στοιχεία που αποκαλύπτουν τι πρόκειται να συμβεί όταν ο Ήλιος φτάσει στο τέλος της ζωής του.

Κόκκινος γίγαντας άσπρος νάνος

A composite view of the L2 Puppis star system, including the location of the red giant star and probable exoplanet. Credit: P. Kervella et al. (CNRS/U. de Chile/Observatoire de Paris/LESIA/ESO/ALMA)

Ομάδα ερευνητών του το Ινστιτούτου Αστρονομίας KU Leuven στο Βέλγιο μελέτησε το άστρο L2 Puppis που βρίσκεται σε απόσταση 200 ετών φωτός από εμάς. Το άστρο αυτό πριν από μερικά δισ. έτη είχε μάζα και χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά του Ήλιου. Οι ερευνητές μελετώντας το άστρο κατέληξαν σε μια σειρά από ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

Εκτιμούν ότι σε πέντε δις. έτη ο Ήλιος θα γίνει ένας κόκκινος γίγαντας 100 φορές μεγαλύτερος από ότι είναι σήμερα με αποτέλεσμα να «καταπιεί» τον Ερμή και την Αφροδίτη. Οι ερευνητές εικάζουν ότι η Γη μπορεί να επιβιώσει αλλά θα είναι ένας κόσμος χωρίς καμία δυνατότητα να υποστηρίξει οποιαδήποτε μορφή ζωής.

«Ο Ήλιος σε κάποια στιγμή αυτών των διεργασιών θα χάσει ένα μεγάλο κομμάτι μάζας από έναν δυνατό αστρικό άνεμο. Το τελικό στάδιο της εξέλιξής του, σε επτά δισεκατομμύρια χρόνια από τώρα, θα είναι ένα μικρός λευκός αστέρας νάνος. Αυτός θα έχει το μέγεθος της Γης, όμως θα είναι πολύ βαρύτερος: ένα κουταλάκι του γλυκού από την ύλη ενός λευκού νάνου αστέρα ζυγίζει περίπου πέντε τόνους» αναφέρει η Λιν Ντεσίν, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

This is a schematic view of the candidate planet’s orbit in L2 Puppis disk. Image credit: Kervella et al / CNRS / University of Chile / Observatory of Paris / LESIA

Οι ερευνητές έχουν τώρα εντοπίσει έναν πλανήτη 300 εκατ. χιλιόμετρα από το αστέρι η μελέτη του οποίου αναμένεται να προσφέρει νέα δεδομένα για την τύχη της Γης αλλά και του ηλιακού μας συστήματος γενικότερα.

Πηγή: Astronomy & Astrophysics 

Στην εποχή μας… In Our Time…