Εξωγήινα σάκχαρα βασικά για τη ζωή ανιχνεύθηκαν για πρώτη φορά σε μετεωρίτες. First Detection of Sugars in Meteorites Gives Clues to Origin of Life

Ο στερεοχημικός τύπος της ριβόζης και ο μετεωρίτης Murchison. An international team has found sugars essential to life in meteorites. The new discovery adds to the growing list of biologically important compounds that have been found in meteorites, supporting the hypothesis that chemical reactions in asteroids – the parent bodies of many meteorites – can make some of life’s ingredients. If correct, meteorite bombardment on ancient Earth may have assisted the origin of life with a supply of life’s building blocks. This is a model of the molecular structure of ribose and an image of the Murchison meteorite. Ribose and other sugars were found in this meteorite. Credits: Yoshihiro Furukawa

Ιάπωνες και Αμερικανοί επιστήμονες ανακάλυψαν για πρώτη φορά μέσα σε μετεωρίτες σάκχαρα ουσιώδη για τη ζωή στη Γη. Η ανακάλυψη ενισχύει την άποψη ορισμένων επιστημόνων ότι ο βομβαρδισμός κάποτε του πλανήτη μας από αστεροειδείς -τα μητρικά σώματα των μετεωριτών- υπήρξε η πηγή των θεμελιωδών λίθων της ζωής.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Γιοσιχίρο Φουρουκάβα του Πανεπιστημίου Τοχόκου και τον Ντάνι Γλάβιν του Κέντρου Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), ανακάλυψαν τα σάκχαρα (ριβόζη, ξυλόζη, αραβινόζη) σε δύο μετεωρίτες πλούσιους σε άνθρακα που έχουν βρεθεί στη Γη (τους NWA 801 και Murchison).

Οι ποσότητες της ριβόζης και των άλλων σακχάρων που ανιχνεύθηκαν, ήταν από 2,3 έως 11 μέρη ανά δισεκατομμύριο (ppb) στον πρώτο μετεωρίτη και από 6,7 έως 180 ppb στον δεύτερο. Οι επιστήμονες θεωρούν απίθανη τη «μόλυνση» των δειγμάτων από γήινα σάκχαρα.

Artist’s concept of meteors impacting ancient Earth. Some scientists think such impacts may have delivered water and other molecules useful to emerging life on Earth. Credits: NASA's Goddard Space Flight Center Conceptual Image Lab

Ιδίως η ριβόζη είναι σημαντικό σάκχαρο, καθώς αποτελεί βάση για το μόριο του RNA. Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν πιθανότερο ότι το RNA εμφανίστηκε πρώτο στη Γη και στη συνέχεια εξελίχτηκε το DNA. Το RNA μπορεί να δράσει ως καταλύτης σε χημικές αντιδράσεις, καθώς επίσης να δημιουργήσει αντίγραφα του εαυτού του, κάτι που δεν μπορεί να κάνει το DNA, γι’ αυτό το RNA ίσως προηγήθηκε, ανοίγοντας το δρόμο για τη ζωή που ακολούθησε. Σήμερα πια το RNA ενεργεί ως αγγελιαφόρος του DNA, αντιγράφοντας τις γενετικές οδηγίες που περιέχει το τελευταίο και μεταφέροντας τις μέσα στο κύτταρο.

Στο παρελθόν είχαν βρεθεί άλλα βιομόρια σε μετεωρίτες, όπως αμινοξέα, από όπου δημιουργούνται οι πρωτεΐνες. Όμως μέχρι σήμερα δεν είχαν ανακαλυφθεί σάκχαρα. Από την άλλη, οι ερευνητές δεν ανακάλυψαν στους μετεωρίτες το σάκχαρο του DNA (2-δεοξυ-D-ριβόζη).

«Η έρευνα μας παρέχει την πρώτη άμεση ένδειξη για την ύπαρξη ριβόζης στο διάστημα και την μεταφορά της στη Γη. Αυτό το εξωγήινο σάκχαρο μπορεί να συνέβαλε στο σχηματισμό του RNA στη Γη, οδηγώντας πιθανώς στην προέλευση της ζωής», ανέφερε ο Φουρουκάβα.

This is a mosaic image of asteroid Bennu, from NASA’s OSIRIS-REx spacecraft. The discovery of sugars in meteorites supports the hypothesis that chemical reactions in asteroids – the parent bodies of many meteorites – can make some of life’s ingredients. Credits: NASA/Goddard/University of Arizona

Οι Ιάπωνες και Αμερικανοί επιστήμονες περιμένουν με ενδιαφέρον να αναλύσουν τα δείγματα από αστεροειδείς, τα οποία θα φέρουν στη Γη η ιαπωνική αποστολή Hayabusa2 από τον αστεροειδή Ριούγκου (το 2020) και η αμερικανική Osiris-Rex από τον αστεροειδή Μπενού (το 2023).

Πηγές: https://www.nasa.gov/press-release/goddard/2019/sugars-in-meteorites - https://www.kathimerini.gr/1052586/article/epikairothta/episthmh/e3wghina-sakxara-vasika-gia-th-zwh-anixney8hkan-gia-prwth-fora-se-metewrites

Παντελής Μπουκάλας, «Καπνός αι ημέραι μου»

Juan Gris, Smoker, 1913

«Μα τι θαρρούν οι άκαπνοι./ Πώς έτσι απλά κόβεται το ρημάδι

Τάχα υπόθεση δαχτύλων και συνήθειας;/ Πώς σημαδεύεις με την κόκκινη γραμμή

Ένα τσιγάρο/ Το κυκλώνεις/ Και καθαρίζεις

Απαγορεύεις αποκλείεις οστρακίζεις;

Χορτάρι λένε πώς καπνίζουμε ή χαρτί;/ Λέξεις καπνίζουμε.

Όσες μας δόθηκαν ακέραιες να πανηγυρίζουν

Κι όσες απόμειναν χλομές./ Και ιστορίες./ Τις τρεις, τις πέντε ιστορίες

Που απαρτίζουν έναν άνθρωπο./ Φιλιά και λέξεις./ Παρέες γέλια ανέκδοτα

Τραγούδια μοιρολόγια/ Κρασί και τσίπουρο/ Φαρμάκια

Γονατισμένες μνήμες/ Κομμένους δρόμους/ Όνειρα διψαλέα

Ηττημένα όνειρα/ Πρόσωπα ανεπίστροφα

Το τρέμουλο του πρώτου αγγίγματος

Τον τρόμο του στερνού.

Αυτά ο καπνός μας/ Αυτά το σήμα το ευανάγνωστο.

Και σπίρτο δε χρειάζεται/ Καν αναπτήρας.

Αρκεί μια σπίθα τοσηδά/ Απ’ την τριβή του νου

Στης μνήμης μας την πέτρα πάνω.

Γερνάει ωστόσο ο καιρός/ Αγκομαχάει το αίμα

Μαχαίρι λένε οι γιατροί/ Ρουφώντας τον καπνό τους απολαυστικά.

Μαχαίρι. Πού το πρόβλημα.

Θα υπάρχουν πάντοτε ιστορίες να καπνίζουμε/ από μέσα μας

Ή, σε άλλα ελληνικά, ωμότερα/

θα υπάρχει πάντα βίος για να ζήσουμε από μέσα μας.

Πλην κάποτε καπνίζουμε το εαυτό μας να καπνίζει

Ποζάροντας σε άφαντο καθρέφτη

Ντυμένοι ύφος μελαγχολικό, περίσκεπτο.

Αλλά και τότε την αλήθεια μας καπνίζουμε,

Μόνο δεν έχει αίμα ο καπνός.»

Constantin Somov, A naked man with a cigarette, 1933

Π. Μπουκάλας, Ρήματα, εκδ. Άγρα

Μακάβριο αρχαιολογικό εύρημα: Βρέθηκαν θαμμένα βρέφη με «κράνη» από κρανία παιδιών. Infants Were Buried Wearing Helmets Made from Kids' Skulls. And Archaeologists Are Puzzled

Σύμφωνα με τους ειδικούς, φαίνεται πως θάφτηκαν πριν από 2.100 χρόνια. The infant skeletons date back 2,100 years and were wearing the skulls of children, which likely still had flesh on them at the time of burial. (Image: © Sara Juengst)

Ένα μακάβριο εύρημα αντίκρισαν αρχαιολόγοι στο Εκουαδόρ, όταν ανακάλυψαν δύο θαμμένα βρέφη που φορούσαν «κράνη» από κρανία άλλων παιδιών. Σύμφωνα με τους ειδικούς, φαίνεται πως θάφτηκαν πριν από 2.100 χρόνια.

Ruins of a sanctuary used by the Inca to sacrifice children to their gods was discovered by archaeologists in at a coastal ruin complex in Peru in 2016. Experts digging at Chotuna-Chornancap (pictured), in north Lima, discovered 17 graves dating to at least the 15th century.

Οι σκελετοί των δύο παιδιών βρέθηκαν μαζί με άλλες εννιά τάφους στον αρχαιολογικό χώρο Salango στην ακτή του κεντρικού Εκουαδόρ. Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε το διάστημα 2014-2016, ωστόσο, οι αρχαιολόγοι δημοσιοποίησαν λεπτομέρειες για τα ευρήματά τους προσφάτως.

Η ομάδα υποστηρίζει, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα του Live Science, ότι πρόκειται για τη μόνη γνωστή υπόθεση όπου κρανία παιδιών χρησιμοποιήθηκαν ως κράνη για βρέφη που θάφτηκαν. Μέχρι στιγμής, οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν γιατί πέθαναν τα παιδιά και τα βρέφη.

Archaeologists unearthed 11 burials in South America, two of which were infants with 'helmets' made from the skulls of other children.

Τα κράνη τοποθετήθηκαν σφιχτά στα κεφάλια των νεκρών βρεφών, όπως διαπίστωσαν οι ειδικοί. Επιπλέον, φαίνεται ότι τα κρανία των μεγαλύτερων σε ηλικία παιδιών, είχαν ακόμη σάρκα πάνω τους όταν μετατράπηκαν σε κράνη, διότι αν δεν είχαν, δεν θα μπορούσαν να είχαν προσαρμοστεί στα κεφαλάκια τους...

Ερωτήματα προκάλεσε στους ειδικούς και ο εντοπισμός μιας φάλαγγας δακτύλου, σφηνωμένη ανάμεσα στο κεφάλι και το «κράνος» βρέφους. Άγνωστο είναι σε ποιον ανήκε, σύμφωνα με τη Sara Juengst, συγγραφέα του επιστημονικού άρθρου και καθηγήτρια ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, Σάρλοτ.

Οι αρχαιολόγοι δεν μπορούν να καταλήξουν στον ακριβή λόγο που τοποθετήθηκαν στα κεφάλια των νηπίων κράνη από κρανία άλλων παιδιών. Ωστόσο, ένα πιθανό σενάριο είναι να επρόκειτο για μία προσπάθεια να προστατευθούν οι «άγριες» ψυχές τους, καθώς δεν είχαν προλάβει να κοινωνικοποιηθούν.

Κοντά στο σημείο ταφής τους βρέθηκαν αρχαία αγαλματίδια προγόνων, φτιαγμένα από πέτρα, εύρημα που εξηγεί τη θεωρία περί προστασίας, όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι.

Lesions were found on the remains of both of the infants (a and d), suggesting the baby suffered some kind of bodily stress, perhaps from malnutrition. One of the skull helmets can be seen in photos b and c. (Image credit: Sara Juengst)

Προηγούμενες ανασκαφές έχουν δείξει ότι λίγο πριν ταφή των παιδιών σημειώθηκε έκρηξη ηφαιστείου, η οποία κάλυψε την περιοχή με στάχτη. Το φαινόμενο αυτό ενδεχομένως να σχετίζεται με τον θάνατό τους, καθώς υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι τα παιδιά ήταν υποσιτισμένα.

Έτσι, οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι ασυνήθιστη αυτή ταφή των παιδιών δεν αποκλείεται να είναι μέρος ενός ευρύτερου τελετουργικού που σχετιζόταν με τις περιβαλλοντικές συνέπειες της έκρηξης.

Πηγές: Sara L. Juengst et al. Unique Infant Mortuary Ritual at Salango, Ecuador, 100 BC, Latin American Antiquity (2019). DOI: 10.1017/laq.2019.79 - https://www.livescience.com/infants-buried-wearing-skull-helmets.html - https://www.cnn.gr/style/politismos/story/197882/makavrio-arxaiologiko-eyrima-vrethikan-thammena-vrefi-me-krani-apo-krania-paidion

Μικρή αλλά όχι μηδαμινή η πιθανότητα εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους από φυσική καταστροφή. An upper bound for the background rate of human extinction

Yves Tanguy, The extinction of species II, 1938. Η πιθανότητα εξάλειψης του ανθρώπινου είδους εξαιτίας είτε γνωστών φυσικών καταστροφών (πρόσκρουση αστεροειδούς, εκρήξεις υπερ-ηφαιστείων, κοντινή αστρική έκρηξη κ.α.), είτε άγνωστων, είναι το πολύ έως μία στις 14.000 μέσα σε οποιαδήποτε χρονιά, υποστηρίζει νέα επιστημονική μελέτη. With a warming world, a backlash against vaccines for preventable diseases and the threat of nuclear war, it’s understood that there’s a good chance humanity will bring about its own destruction. Now, scientists have looked at the probability of human extinction in any given year based only on the risk of natural disasters – no anthropogenic involvement required – and the odds could be as high as one in 14,000.

Η πιθανότητα εξάλειψης του ανθρώπινου είδους εξαιτίας είτε γνωστών φυσικών καταστροφών (πρόσκρουση αστεροειδούς, εκρήξεις υπερ-ηφαιστείων, κοντινή αστρική έκρηξη κ.α.), είτε άγνωστων, είναι το πολύ έως μία στις 14.000 μέσα σε οποιαδήποτε χρονιά, υποστηρίζει νέα επιστημονική μελέτη.

Μια τέτοια πιθανότητα -στο μέτρο που έχει βάση και δεν είναι υπερβολικά απαισιόδοξη- δεν διαφέρει πολύ από την πιθανότητα να χτυπηθεί κανείς από κεραυνό στη ζωή του, αν ζήσει έως τα 80 του, που είναι μία στις 15.300, σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (ΝΟΑΑ) των ΗΠΑ. Υπόψη ότι η μέγιστη πιθανότητα 1:14.000 δεν περιλαμβάνει την πιθανότητα εξαφάνισης της ανθρωπότητας λόγω δικής της αυτοκαταστροφής ή λάθους (κλιματική αλλαγή, πυρηνικός ή βιολογικός πόλεμος κ.α.).

Likelihood of extinction rates given our track record of survival so far, with estimated ranges of Hominin extinction rates, mammalian extinction rates, and mass extinction frequency included for reference. Blue horizontal lines indicate likelihood of 10% and 1%. Rates exceeding 6.9 × 10⁻⁵ are ruled out even with the most conservative data. Extending humanity’s track record of survival to match older fossils, the divergence with Homo neanderthalensis, or the origin of Homo creates even stricter bounds. Image credit: Sci Rep. 2019; 9: 11054.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, με επικεφαλής τον Άντριου Σνάιντερ-Μπιτλ, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Scientific Reports», επισημαίνουν ότι «από όλα τα είδη που έχουν υπάρξει (στη Γη), πάνω από το 99% έχουν σήμερα εξαφανιστεί». Τονίζουν ότι «αν και η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει αυξήσει δραματικά τους ρυθμούς εξαφάνισης πολλών ειδών, οι εξαφανίσεις των ειδών ήσαν τακτικό φαινόμενο πολύ πριν εμφανιστεί η ανθρωπότητα».

Μερικές από αυτές τις μαζικές εξαφανίσεις του μακρινού παρελθόντος συνέβησαν βαθμιαία, καθώς προκλήθηκαν από σταδιακές μεταβολές των συνθηκών του περιβάλλοντος ή από τον εξελικτικό ανταγωνισμό μεταξύ των ειδών, ενώ άλλες συνέβησαν πιο απότομα εξαιτίας μιας πτώσης στον πλανήτη μας κάποιου μεγάλου αστεροειδούς, λόγω τεράστιων ηφαιστειακών εκρήξεων ή άλλων άγνωστων ακόμη φυσικών διαδικασιών.

Θα μπορούσε κάτι ανάλογο να συμβεί και στην εποχή μας και μάλιστα χωρίς καν να βάλουμε εμείς το (αυτοκαταστροφικό) δαχτυλάκι μας; Δυστυχώς ναι, είναι η απάντηση-προειδοποίηση των επιστημόνων και μάλιστα η πιθανότητα για κάτι τέτοιο δεν είναι αμελητέα. Βέβαια, οι σχετικοί υπολογισμοί ενέχουν μεγάλη αβεβαιότητα.

Όπως λένε οι ερευνητές, «χρησιμοποιώντας μόνο την πληροφορία ότι ο Homo sapiens έχει υπάρξει για τουλάχιστον 200.000 χρόνια, συμπεραίνουμε πως η πιθανότητα η ανθρωπότητα να εξαφανιστεί λόγω φυσικών αιτίων μέσα σε οποιοδήποτε έτος είναι σχεδόν εγγυημένο ότι είναι μικρότερη από μία στις 14.000 και πιθανώς είναι μικρότερη και από μία στις 87.000».

Με άλλα λόγια, αν το δει κανείς με άλλη πιο θετική ματιά, η πιθανότητα να μας πέσει ο ουρανός στο κεφάλι μέσα στο 2020, σχεδόν σίγουρα δεν είναι μεγαλύτερη από μία στις 14.000, ενώ πιθανώς είναι μικρότερη και από μία στις 87.000.

A supervolcano is lurking beneath Yellowstone National Park (Image: Getty)

Η συχνότητα των φυσικών κινδύνων για μαζική εξαφάνιση των ανθρώπων, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι περίπου ο εξής: πτώση αστεροειδούς διαμέτρου άνω του ενός χιλιομέτρου κάθε 500.000 χρόνια κατά μέσο όρο, πτώση αστεροειδούς διαμέτρου άνω των πέντε χιλιομέτρων κάθε έξι εκατομμύρια χρόνια, έκρηξη υπερ-ηφαιστείου κάθε 1,1 εκατομμύριο χρόνια, έκρηξη άστρου σούπερ-νόβα κοντά στη Γη κάθε 100 εκατομμύρια χρόνια και έκρηξη ακτίνων γάμα με στόχο τη Γη κάθε 170 εκατομμύρια χρόνια.

Πέντε μεγάλες καταστροφές συν μισή στην εποχή μας

The report’s authors estimated that a rock big enough to cause global catastrophe hits Earth every 15 million years (Image: Nasa)

Μέχρι τώρα, κατά τα τελευταία 541 εκατομμύρια χρόνια έχουν υπάρξει στον πλανήτη μας πέντε μεγάλες μαζικές εξαφανίσεις ειδών και άλλες 13 μικρότερες, σύμφωνα με το «αρχείο» των απολιθωμάτων. Αρκετοί επιστήμονες θεωρούν ότι ήδη βρισκόμαστε στο μέσον μιας έκτης εξαφάνισης, εν πολλοίς ανθρωπογενούς.

Οι μικρότερες φυσικές καταστροφές είναι συχνότερες, αλλά έχουν επίσης μικρότερη πιθανότητα να προκαλέσουν μαζική εξαφάνιση των ανθρώπων. Από την άλλη, υπό επιστημονική συζήτηση βρίσκεται το κατά πόσο ο πραγματικός υπαρξιακός κίνδυνος για την ανθρωπότητα προέρχεται από τις ίδιες τις πράξεις και παραλείψεις της (πόλεμοι, καταστροφή περιβάλλοντος, διαφυγή επικίνδυνων ιών κ.α.). Μερικοί υποστηρίζουν ότι κατά κύριο λόγο ο κίνδυνος για εξαφάνιση της ανθρωπότητας είναι ανθρωπογενής και όχι φυσικός.

Σύμφωνα και με τους ερευνητές, «η επιβίωση του Homo sapiens εδώ και τουλάχιστον 200.000 χρόνια δεν μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα πολύ υψηλότερων πιθανοτήτων εξαφάνισης στο μέλλον από σύγχρονες αιτίες όπως τα πυρηνικά όπλα ή η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή».

Τονίζουν επίσης ότι ορισμένοι φυσικοί κίνδυνοι μπορεί να κλιμακωθούν επικίνδυνα από ανθρωπογενείς παράγοντες. Για παράδειγμα, μια πρόσκρουση μικρομεσαίου αστεροειδούς σε μια χώρα με πυρηνικά μπορεί λανθασμένα να εκληφθεί ως πυρηνική επίθεση από άλλη χώρα και να οδηγήσει σε πραγματική απάντηση με πυρηνικά. Από την άλλη, μια μεταδοτική ασθένεια που παλαιότερα θα έμενε ένα τοπικό συμβάν, σήμερα μπορεί να εξαπλωθεί γρήγορα σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω των ταξιδιών και της παγκοσμιοποίησης.

Οι ερευνητές συμφωνούν ότι οι ανθρωπογενείς κίνδυνοι εξαφάνισης της ανθρωπότητας γενικά είναι μεγαλύτεροι από τους φυσικούς. Και αυτό θα είναι ακόμη πιο ορατό στο μέλλον, καθώς αναδύονται οι νέες υπαρξιακές απειλές της βιοτεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης.

If the history of Earth was represented as a clock, when do we feature?

Σύμφωνα με τη μελέτη πάντως, «παρά τη χαμηλή πιθανότητα εξαφάνισης των ανθρώπων από φυσικές αιτίες, θα ήταν συνετό να μειώσουμε αυτούς τους κινδύνους» για χάρη των μελλοντικών γενεών. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τους κινδύνους από έναν αστεροειδή και ήδη οι διαστημικές υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο εντείνουν τα σχέδια τους για έγκαιρη ανίχνευση, προειδοποίηση και αποτροπή ενός τέτοιου απευκταίου συμβάντος.

Πηγές: https://www.nature.com/articles/s41598-019-47540-7 - https://www.iflscience.com/plants-and-animals/scientists-have-calculated-the-probability-of-humanity-going-extinct-in-any-given-year/ - https://www.kathimerini.gr/1052172/article/epikairothta/episthmh/mikrh-alla-oxi-mhdaminh-h-pi8anothta-e3afanishs-toy-an8rwpinoy-eidoys-apo-fysikh-katastrofh

Το «ταγκό» της Ναϊάδας και της Θάλασσας: Ο θαυμαστός «χορός της αποφυγής» δύο φεγγαριών του Ποσειδώνα. Neptune’s Moons Naiad and Thalassa Perform ‘Dance of Avoidance’

Ακόμα και για τα δεδομένα του εξώτερου ηλιακού συστήματος, οι περίεργες τροχιές δύο εκ των δορυφόρων του Ποσειδώνα είναι άνευ προηγουμένου, σύμφωνα με νέα μελέτη. Ειδικοί στην τροχιακή δυναμική κάνουν λόγο για έναν «χορό αποφυγής» από τα δύο μικρά φεγγάρια- Ναϊάς και Θάλασσα. Even by the wild standards of the outer solar system, the strange orbits that carry Neptune's two innermost moons are unprecedented, according to newly published research. Animation illustrating how the odd orbits of Neptune's inner moons Naiad and Thalassa enable them to avoid each other as they race around the planet. Credit: NASA/JPL-Caltech

Ακόμα και για τα δεδομένα του εξώτερου ηλιακού συστήματος, οι περίεργες τροχιές δύο εκ των δορυφόρων του Ποσειδώνα είναι άνευ προηγουμένου, σύμφωνα με νέα μελέτη.

Ειδικοί στην τροχιακή δυναμική κάνουν λόγο για έναν «χορό αποφυγής» από τα δύο μικρά φεγγάρια- Ναϊάς και Θάλασσα. Πρόκειται για ένα πραγματικό ζευγάρι, με τροχιές σε απόσταση 1.850 χλμ- ωστόσο ποτέ δεν πλησιάζουν πολύ το ένα στο άλλο. Η τροχιά της Ναϊάδας έχει κλίση και εντυπωσιακής ακρίβειας συγχρονισμό: Κάθε φορά που διέρχεται από την (πιο αργή) Θάλασσα, η απόστασή τους είναι 2.200 χλμ.

An observer sitting on Thalassa would see Naiad in an orbit that varies wildly in a zigzag pattern, passing by twice from above and then twice from below. Credit: NASA/JPL-Caltech

Στο πλαίσιο αυτής της αέναης «χορογραφίας», η Ναϊάς περιστρέφεται γύρω από τον παγωμένο γίγαντα κάθε επτά ώρες, ενώ η Θάλασσα κάνει επτάμισι ώρες. Ένας παρατηρητής στη Θάλασσα θα έβλεπε τη Ναϊάδα σε μια τροχιά που παρουσιάζει μεγάλες μεταβολές, σε μια τεθλασμένη πορεία, να περνά δύο φορές από πάνω και δύο φορές από κάτω. Αυτή η κίνηση επαναλαμβάνεται κάθε φορά που η Ναϊάς «ρίχνει τέσσερις γύρους» στη Θάλασσα.

Αν και ο «χορός» αυτός φαίνεται περίεργος, κρατά τις τροχιές σταθερές, σημειώνουν οι ερευνητές. «Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη “χορών” που μπορεί να ακολουθούν πλανήτες, φεγγάρια και αστεροειδείς, αλλά αυτόν δεν τον έχουμε ξαναδεί ποτέ» είπε η Μαρίνα Μπρόζοβιτς, ειδική σε θέματα δυναμικής του ηλιακού συστήματος στο JPL της NASA στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια και lead author του επιστημονικού άρθρου, που δημοσιεύτηκε στις 13 Νοεμβρίου στο Icarus.

Μακριά από την έλξη του ήλιου, οι γιγαντιαίοι πλανήτες του εξώτερου ηλιακού συστήματος είναι οι κυρίαρχες πηγές βαρύτητας και όλοι μαζί διαθέτουν δεκάδες φεγγάρια. Κάποια σχηματίστηκαν μαζί τους και ποτέ δεν έφυγαν, άλλα «αιχμαλωτίστηκαν» αργότερα, σε τροχιές γύρω από τους πλανήτες τους. Κάποια κινούνται σε αντίθετη φορά με αυτήν της περιστροφής του πλανήτη, άλλα «ανταλλάσσουν» τροχιές, αποφεύγοντας τη σύγκρουση. Ο Ποσειδώνας έχει 14 φεγγάρια, με το πιο μακρινό (Νησώ) να κινείται σε μια πολύ ελλειπτική τροχιά που το φέρνει 74 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τον πλανήτη – και μια περιστροφή να χρειάζεται 27 χρόνια για να ολοκληρωθεί.

Naiad and Thalassa were discovered by Voyager 2 in 1989. Image Credit: NASA/JPL-Caltech

Η Ναϊάς και η Θάλασσα είναι μικρά φεγγάρια, μήκους περίπου 100 χλμ. Είναι δύο από τα επτά εσώτερα φεγγάρια του Ποσειδώνα, και εντάσσονται σε ένα συνωστισμένο σύστημα που περιλαμβάνει αχνούς δακτυλίους. Όσον αφορά στο πώς κατέληξαν «μαζί» και «χώρια» ταυτόχρονα, θεωρείται πως το αρχικό σύστημα των δορυφόρων διαταράχθηκε όταν ο Ποσειδώνας «αιχμαλώτισε» το γιγαντιαίο φεγγάρι του, τον Τρίτωνα- και ότι αυτά τα εσώτερα φεγγάρια και οι δακτύλιοι σχηματίστηκαν από συντρίμμια που προέκυψαν.

The odd orbits of Neptune’s inner moons Naiad and Thalassa enable them to avoid each other as they race around the giant planet. Image credit: Brozović et al, doi: 10.1016/j.icarus.2019.113462.

«Η Ναϊάς και η Θάλασσα πιθανότατα είναι κλεισμένες σε αυτή την κίνηση για πολύ καιρό, επειδή κάνει τις τροχιές τους πιο σταθερές. Διατηρούν την ειρήνη αποφεύγοντας να πλησιάσουν πάρα πολύ» είπε ο Μαρκ Σόουαλτερ, πλανητικός αστρονόμος στο SETI Institute στο Μάουντεν Βιου της Καλιφόρνια και ένας εκ των συντελεστών του εν λόγω επιστημονικού άρθρου.

Πηγές: https://arxiv.org/abs/1910.13612 - https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=7540 - https://www.naftemporiki.gr/story/1534085/to-tagko-tis-naiadas-kai-tis-thalassas-o-thaumastos-xoros-tis-apofugis-duo-feggarion-tou-poseidona

Ηλίας Γκρης, «Το ερπετό που ξυπνάει»

Leonora Carrington, The bite of a snake brugmansias, 1975

17 Νοέμβρη 1989

Θητεύσαμε παιδιά στη νύχτα με ένα σταφύλι θυμού ατρύγητο.

Τι αμό­λυντη περηφάνια είχαν τα λόγια μας φωτίζοντας το θαύμα πού· θαύμα δεν έγινε.

Είναι από τότε που η μνήμη ερπετό ξυπνάει και τρώει απ' τη θλίψη και

ύστερα λουφάζει σε τάφο συλημένο, γιατί πάντα θα ανθίζει η στοργή

για τα ναυάγια που επιστρέφουν παράδοξα όπως σκιές του φονιά μέσα

στα όνειρα.

Και είναι από τότε που βγάζουν στο σφυρί τα κουρέλια εκείνου του

πάναγνου έρωτα· του πάναγνου έρωτα. Και όσοι τάχθηκαν πρώτοι,

εξαρ­γύρωσαν την κραυγή μας ερήμην.

Από κείνη τη νύχτα, ό,τι και αν πω, φωνάζει σαν αίμα.

 René Magritte, The voice of the blood, 1959

Από τη συλλογή «Η Έφεσος των Αλόγων», εκδ. Δελφίνι, 1993.

James Peebles: Γιατί το όνομα «θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης» είναι λανθασμένο. Top cosmologist's lonely battle against 'Big Bang' theory

«Το πρώτο πράγμα που πρέπει να ξέρουμε για το επιστημονικό μου αντικείμενο είναι ότι η ονομασία του, η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης (Big Bang), δεν είναι σωστή», λέει ο βραβευμένος με το Νόμπελ Φυσικής 2019 James Peebles. James Peebles won this year's Nobel prize in physics for helping transform the field of cosmology into a respected science, but if there's one term he hates to hear, it's "Big Bang Theory."

Ο όρος Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Fred Hoyle σε μια ραδιοφωνική εκπομπή του BBC, το κείμενο της οποίας δημοσιεύθηκε το 1950. Ο Hoyle με τους συνεργάτες του Hermann Bondi και Thomas Gold, είχαν διατυπώσει το 1948 την Θεωρία της Σταθερής Κατάστασης για το σύμπαν και χρησιμοποίησε τον όρο Μεγάλη Έκρηξη για να ειρωνευτεί την αντίπαλη θεωρία. Παρ’ όλα αυτά τελικά ο όρος αυτός επικράτησε, αποβάλλοντας το ειρωνικό του περιεχόμενο.

The Nobel committee last month honored Peebles for developing since the mid-1960s the now prevalent theoretical framework for the young universe 14 billion years ago. AFP / JIM WATSON

Ο James Peebles που κέρδισε το φετινό βραβείο Νόμπελ στη Φυσική είχε μεγάλη συνεισφορά, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, στην εδραίωση της θεωρίας της Μεγάλης Έκρηξης. Όμως, όπως δήλωσε σε μια πρόσφατη ομιλία του στην Σουηδική Πρεσβεία στην Ουάσινγκτον απεχθάνεται το όνομα «θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης». Το θεωρεί εντελώς ακατάλληλο. Και τούτο, διότι το όνομα αυτό υπαινίσσεται την έννοια ενός γεγονότος και μιας θέσης, κάτι που είναι λάθος, γιατί στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν σαφή δεδομένα για μια γιγαντιαία έκρηξη.

Ο James Peebles είναι προσεκτικός στις διατυπώσεις του και δηλώνει πως δεν γνωρίζει τίποτε για την «αρχή». Είναι πολύ ατυχές το γεγονός ότι κάποιος (ακούγοντας τον όρο «Μεγάλη Έκρηξη») σκέφτεται την αρχή, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχουμε μια καλή θεωρία για κάτι τέτοιο.

Αντίθετα, έχουμε μια «καλά δοκιμασμένη θεωρία της εξέλιξης από μια αρχέγονη κατάσταση» στην σημερινή κατάσταση, ξεκινώντας από «τα πρώτα δευτερόλεπτα της διαστολής» – κυριολεκτικά τα πρώτα δευτερόλεπτα του χρόνου, τα οποία έχουν αφήσει τις κοσμολογικές υπογραφές που αναφέρονται ως «απολιθώματα».

Τα απολιθώματα στην παλαιοντολογία σημαίνουν τα διατηρημένα υπολείμματα των ζωντανών οργανισμών από τις πρώιμες γεωλογικές ηλικίες. Τα παλαιότερα κοσμολογικά απολιθώματα είναι ο σχηματισμός του στοιχείου ηλίου και άλλων ελαφρών στοιχείων ως αποτέλεσμα της πυρηνοσύνθεσης που πραγματοποιήθηκε όταν το σύμπαν ήταν πολύ θερμό και πολύ πυκνό.

Αυτές οι θεωρίες υποστηρίζονται με πολύ μεγάλη ακρίβεια από θεωρητικά και παρατηρησιακά δεδομένα, σε αντίθεση με τις θεωρίες που επιχειρούν να περιγράψουν την προηγούμενη μυστηριώδη φάση της «αρχικής χρονικής στιγμής». Δεν έχουμε μια ισχυρή απόδειξη για το τι συνέβη νωρίτερα. Έχουμε θεωρίες, αλλά δεν επιβεβαιώνονται πειραματικά.

Οι θεωρίες είναι υπέροχες, αλλά για μένα, γίνονται αποδεκτές μόνο όταν επιβεβαιωθούν πειραματικά. Κάθε έξυπνος φυσικός μπορεί να δημιουργήσει θεωρίες. Δεν θα μπορούσαν όμως να έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Ανακαλύπτετε ποιες θεωρίες είναι κοντά στην πραγματικότητα, συγκρίνοντας τες με τα πειράματα. Δεν έχουμε πειραματικά στοιχεία ώστε να επιβεβαιώσουν κάποια θεωρία που περιγράφει αυτό που συνέβη νωρίτερα.

Inflation took place a fraction of a second after the Big Bang, well before the signal from the cosmic microwave background (CMB). This process dramatically increased the size of the universe in an incredibly short amount of time, both magnifying local density fluctuations and diluting the universe’s temperature profile to create the smooth CMB we observe. Other evidence of inflation is anticipated to come from identification of the gravitational waves produced during inflation, which should have a characteristic polarization (or pattern). Astronomy: Roen Kelly, after BICEP2 Collaboration

Μια από αυτές τις θεωρίες είναι γνωστή ως το «μοντέλο πληθωρισμού», το οποίο θεωρεί ότι το πρώιμο σύμπαν επεκτάθηκε εκθετικά γρήγορα μεταξύ 10^-33 και 10^-32 δευτερόλεπτων της ύπαρξης του σύμπαντος.

James Peebles at Princeton in 1990. PRINCETON UNIVERSITY/AFP/File / Robert P. MATTHEWS

«Είναι μια όμορφη θεωρία», δήλωσε ο Peebles. «Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι επειδή είναι τόσο όμορφη, είναι σίγουρα σωστή. Αλλά τα αποδεικτικά στοιχεία είναι ισχνά».

Στην ερώτηση, «με ποιόν όρο θα αντικαθιστούσε το όνομα «Μεγάλη Έκρηξη», απάντησε: Έχω εγκαταλείψει την προσπάθεια, χρησιμοποιώ και εγώ τον όρο «Μεγάλη Έκρηξη» και δεν μου αρέσει. Εδώ και χρόνια, ορισμένοι από εμάς προσπάθησαν να πείσουν την επιστημονική κοινότητα να βρει έναν καλύτερο όρο χωρίς επιτυχία. Έτσι, έμεινε ο όρος «Μεγάλη Έκρηξη». Είναι αποτυχημένος όρος, αλλά όλοι ξέρουν αυτό το όνομα. Γι αυτό και εγκατέλειψα (τις προσπάθειες αντικατάστασής του).

Πηγές: https://www.afp.com/en/news/826/top-cosmologists-lonely-battle-against-big-bang-theory-doc-1m915e1 - https://physicsgg.me/2019/11/14/