Οι «αρχιτέκτονες» της ερήμου είναι... τερμίτες, Termites, not fairies, cause plant circles in African deserts

Zebras run across plains dotted with fairy circles in Namibia’s Namib Rand Nature Reserve. Photograph by George Steinmetz, National Geographic

Σε μια στενή λωρίδα ερήμου που εκτείνεται από την Ανγκόλα και τη Ναμίμπια μέχρι τη Νότια Αφρική υπάρχουν διάσπαρτοι κάποιοι κύκλοι, μικρά δαχτυλίδια, επάνω στο έδαφος. Η ύπαρξή τους προβλημάτιζε ανέκαθεν τους επιστήμονες. Οι ιθαγενείς υποστηρίζουν ότι είναι «τα ίχνη των θεών», των θεοτήτων δηλαδή των οποίων θεωρούν ότι είναι απόγονοι. Γερμανός επιστήμονας μελέτησε επισταμένα την περιοχή και τα νεραϊδοδαχτυλίδια (ή νεραϊδοκύκλους) και υποστηρίζει ότι δημιουργοί τους δεν είναι κάποιες θεότητες αλλά πολύ πιο μικρά και ταπεινά πλάσματα. Σύμφωνα με τον ερευνητή τα δαχτυλίδια δημιουργούν... οι τερμίτες.

Στόχος το νερό

Τα δαχτυλίδια στην αφρικανική έρημο είναι ουσιαστικά «παγίδες» νερού τις οποίες φτιάχνουν τερμίτες. Natural rings of perennial grasses manage to survive in parched terrain of NamibRand, Namibia, thanks to a termite that creates areas of moisture within the sand. Credit: N. Jürgens

Ο Νόρμπερτ Γιούργκενς, καθηγητής Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, διεξήγαγε πολύχρονες μελέτες στην περιοχή όπου βρίσκονται τα δαχτυλίδια η οποία έχει έκταση δύο χιλιάδων χ.λ.μ. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δημιουργοί των δαχτυλιδιών είναι οι τερμίτες Psammotermes allocerus. Σύμφωνα με τον ερευνητή, αυτοί οι τερμίτες τρώνε τις ρίζες ενός είδους χαμηλών χόρτων (κάτι σαν γρασίδι) τα οποία εμφανίζονται μια φορά τον χρόνο και έχουν πολύ μικρή διάρκεια ζωής.

Οι τερμίτες Psammotermes allocerus φτιάχνουν τις «οάσεις» στην έρημο.

Οι τερμίτες «καθαρίζουν» τα συγκεκριμένα σημεία με αποτέλεσμα να δημιουργούνται αυτά τα δαχτυλίδια που παγιδεύουν το λιγοστό νερό και λειτουργούν ως «οάσεις» -  τους είναι απαραίτητο να υπάρχουν αρκετά αποθέματα νερού ώστε να επιβιώνουν κατά τις περιόδους έντονης ξηρασίας. Σύμφωνα με τον Γιούργκενς, οι «οάσεις» αυτές λειτουργούν ευεργετικά και για άλλα είδη που ζουν στη περιοχή καθώς δροσίζουν σαύρες, αράχνες αλλά και μεγαλύτερα ζώα όπως τυφλοπόντικες, μυρμηγκοφάγους, ακόμη και τσακάλια.

Fairy circles in Namibia, by Thorsten Becker.

«Θαυμάζουμε τους κάστορες για τον τρόπο με τον οποίο φτιάχνουν τα φράγματά τους και μετατρέπουν κάποια σημεία των ποταμών σε μικρές λίμνες. Όμως οι τερμίτες μετατρέπουν την έρημο σε μια περιοχή γεμάτη μικρές οάσεις οι οποίες επιτρέπουν τη διατήρηση της ζωής ακόμη και σε περιόδους μακράς ξηρασίας. Αυτό είναι πιο εντυπωσιακό επίτευγμα» δήλωσε στο BBC ο Γιούργκενς. H έρευνα δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Science».