Το λυχνάρι της Άρτεμης. The lamp of Artemis

Λύχνος, ενυπόγραφος, με ανάγλυφη παράσταση Αρτέμιδος (ρωμαϊκή περίοδος). Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης.

Στην αρχαιότητα, τα λυχνάρια αποτελούσαν δημοφιλή μέσα τεχνητού φωτισμού και απαρτίζονταν από το κυρίως σώμα, το επάνω μέρος με το διακοσμημένο χείλος, τη λαβή, την οπή για το φιτίλι και την οπή για το γέμισμα του λαδιού.

Το λάδι ή το λίπος που χρησιμοποιούνταν, έπρεπε να είναι αρκετά ρευστό ώστε να επιτρέπει σε ένα φιτίλι ικανοποιητικού βάρους να διάγει την απαραίτητη ποσότητα στο καιόμενο μέρος ώστε να τροφοδοτείται η φλόγα. Στο ελαιόλαδο, συχνά προστίθετο και αλάτι, το οποίο βοηθούσε ώστε να αποφεύγεται το πιτσίλισμα, το ιδιαίτερα κίτρινο χρώμα της φλόγας, καθώς και η υπερθέρμανση του λαδιού.

Σε ορισμένες περιπτώσεις τα λυχνάρια διέθεταν, για τα φιτίλια, περισσότερα από ένα ακροφύσια. Αναλόγως με τον αριθμό των ακροφύσιών τους, οι λύχνοι ονομάζονταν δίμυξοι, τρίμυξοι κ.λπ., από το ακροφύσιο, το οποίο αποκαλούνταν μύξος ή μύξα.

Nikopolis Museum: Terracotta oil lamps. Nikopolis, Roman-Late Roman periods. Archaeological Museum of Nikopolis, Preveza, Epirus, Greece (Ministry of Culture; Wikipedia).

Στη Νικόπολη έχει βρεθεί ποικιλία λυχναριών με παραστάσεις που σχετίζονται με τους ακτιακούς αγώνες, το θέατρο, με θέματα εμπνευσμένα από τη θάλασσα αλλά και μυθολογικές παραστάσεις. Πληθώρα λύχνων παρουσιάζουν θεότητες του ρωμαϊκού και του ελληνικού πανθέου. Όπως ο ακέραιος μονωτός λύχνος με ανάγλυφη παράσταση της Άρτεμης σε κατ’ ενώπιον στάση.

Bάση λύχνου με εγχάρακτο δακτύλιο που φέρει την υπογραφή «ΛΟΥΚΙΟΥ». Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης.

Στο αριστερό της χέρι η θεά κρατά τόξο. Στη δεξιά της πλευρά εικονίζεται σκύλος στραμμένος προς αυτήν, ενώ πίσω εικονίζεται βωμός. Η οπή πλήρωσης βρίσκεται στα πλάγια τοιχώματα του δίσκου. Το λυχνάρι έχει επίπεδη βάση που ορίζεται από εγχάρακτο δακτύλιο και στο κέντρο του φέρει την υπογραφή «ΛΟΥΚΙΟΥ», πιθανότατα του τεχνίτη που το κατασκεύασε.

Από τα αρχαία λυχνάρια ως τις σύγχρονες λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας και από την ανακάλυψη της φωτιάς ως τη λατρεία του θεού Ήλιου, το φως πάντοτε διαδραμάτιζε εξαιρετικά σημαντικό ρόλο τόσο στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων ανά την υφήλιο όσο και στην τέχνη, τη φιλοσοφία και τη θρησκεία.