130.000 χρόνια πριν η έξοδος του Homo sapiens, First Eurasians left Africa up to 130,000 years ago

Ο χάρτης της μετανάστευσης του Homo sapiens. The Out-of-Africa model that best fits both the genetic and cranial shape data. A first migration along the Indian Ocean rim occurred as early as 130 thousand years ago (green arrow) and was followed by a second, more recent migration wave into Eurasia (red arrow). Credit: Katerina Harvati/University of Tübingen and Senckenberg Center for Human Evolution and Palaeoenvironment

Επιστήμονες με επικεφαλής τη διεθνώς αναγνωρισμένη ελληνίδα παλαιοανθρωπολόγο Κατερίνα Χαρβάτη, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν στη Γερμανία, συνδύασαν τα πιο πρόσφατα ανατομικά και γενετικά στοιχεία, για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο ανατομικά σύγχρονος άνθρωπος (Ηomo sapiens) άρχισε τις μεταναστεύσεις του από την Αφρική πριν από περίπου 130.000 χρόνια, πολύ νωρίτερα από ό,τι εθεωρείτο μέχρι σήμερα.

Όπως εκτιμούν οι ερευνητές, υπήρξαν διάφορα κύματα μεταναστεύσεων και πιθανότατα το αρχαιότερο ακολούθησε μία νότια διαδρομή, μέσω της Αραβικής χερσονήσου, με κατεύθυνση την Αυστραλία και τον Δυτικό Ειρηνικό.

Η μελέτη

Νέα μελέτη τοποθετεί την έξοδο του σύγχρονου ανθρώπου από την Αφρική πολύ νωρίτερα από την κρατούσα θεωρία. The first ancestors of today’s non-African peoples probably took a southern route through the Arabian Peninsula as early as 130,000 years ago, the researchers found. The study is published by Professor Katerina Harvati and her team from the Institute for Archaeological Sciences at the University of Tübingen and the Senckenberg Center for Human Evolution and Palaeoenvironment, in collaboration with colleagues from the University of Ferrara, Italy, and the National Museum of Natural History, France. The study appears in the online Early Edition of the Proceedings of the National Academy of Sciences. 

Η ομάδα της κυρίας Χαρβάτη, σε συνεργασία με ερευνητές του Πανεπιστημίου της Φεράρα στην Ιταλία και του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Γαλλίας εξέτασε διάφορα πιθανά σενάρια διασποράς και μεταναστευτικές διαδρομές με αφετηρία την Αφρική, συγκρίνοντας τις προβλέψεις του καθενός από αυτά με ουδέτερα γενετικά δεδομένα καθώς και με δεδομένα που προέκυψαν από τη μορφολογική εξέταση του κρανίου σημερινών ανθρώπων, προερχόμενων από δέκα διαφορετικούς πολιτισμούς του πλανήτη.

Όπως περιγράφουν στο σχετικό άρθρο τους στην επιθεώρηση «Proceedings of the National Academy of Sciences» οι ερευνητές κατέληξαν στην εκτίμηση πως το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι το πρώτο κύμα εξόδου από την Αφρική πραγματοποιήθηκε πριν από περίπου 130.000 χρόνια, αρκετές χιλιάδες χρόνια νωρίτερα σε σχέση με τις επικρατούσες έως τώρα εκτιμήσεις. Ένα δεύτερο μεταναστευτικό κύμα προς Την Ευρώπη και την Ασία έλαβε χώρα πολύ αργότερα, πριν από περίπου 50.000 χρόνια.

Η έξοδος από την Αφρική

The stone artifacts found in Oman were likely made by striking flakes off flint, leading to distinctive triangular shapes. This is the first time this particular stone tool technology has been found outside of Africa. Credit: Yamandu Hilbert 

Οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν ότι όλοι οι σημερινοί άνθρωποι κατάγονται από ένα κοινό προγονικό πληθυσμό, που ζούσε πριν από 100.000 - 200.000 χρόνια στην Αφρική. Το κυρίαρχο μέχρι σήμερα σενάριο ήταν ότι υπήρξε ένα κύριο ρεύμα εξόδου από την «μαύρη ήπειρο» και αυτό συνέβη πριν από 50.000 έως 70.000 χρόνια. Όμως τα πιο πρόσφατα γενετικά, αρχαιολογικά και παλαιοανθρωπολογικά δεδομένα, υποδεικνύουν ότι τα μεταναστευτικά ρεύματα ήταν περισσότερα και ότι ξεκίνησαν πολύ νωρίτερα, πριν από 130.000 χρόνια. Η κυρία Χαρβάτη και οι συνεργάτες της εξέτασαν όλα τα προτεινόμενα σενάρια αντιπαραβάλλοντάς τα με τα στοιχεία που προκύπτουν από τα γενετικά και ανατομικά δεδομένα. Τα ευρήματά τους συνηγορούν υηέρ της δεύτερης εκδοχής.

«Και οι δύο κατηγορίες στοιχείων, τόσο οι ανατομικές συγκρίσεις κρανίων, όσο και τα γενετικά δεδομένα, υποστηρίζουν την άποψη ότι υπήρξαν πολλαπλές μεταναστεύσεις», δήλωσε η κυρία Χαρβάτη. Στο πρώτο μεταναστευτικό κύμα προς την Αυστραλία και τον Ειρηνικό οφείλουν την καταγωγή τους οι αυστραλοί Αβορίγινες, οι Μελανήσιοι και οι κάτοικοι της Παπούα. Άλλοι πληθυσμοί στην ηπειρωτική Ασία έλκουν την καταγωγή τους από το κατοπινό μεταναστευτικό κύμα πριν από 50.000 χρόνια.

Ανοιχτά ερωτήματα

The 1.8-million-year-old skull unearthed in Dmanisi, Georgia, suggests the earliest members of the Homogenus belonged to the same species, say scientists in a paper published Oct. 18, 2013 in the journal Science. Credit: Photo courtesy of Georgian National Museum 

Ερωτηματικό παραμένει ποιες συνθήκες στην ανατολική Αφρική ήσαν αυτές που «πυροδότησαν» τις μεταναστεύσεις. Οι επιστήμονες εικάζουν ότι σοβαρές ξηρασίες που άρχισαν να εμφανίζονται πριν από 135.000 χρόνια, ώθησαν πολλούς προγόνους μας να δοκιμάσουν την τύχη τους σε άλλα πιο υγρά και εύφορα μέρη.

Prof. Harvati is a paleoanthropologist specializing in Neanderthal evolution, modern human origins and the application of 3-D geometric morphometric methods to anthropology. Her broader research interests include primate and human evolution; evolutionary theory and the species question in the human fossil record; evolution of primate and human life-history; Pleistocene hominins; the relationship of morphological variability to genetics and environment; and Paleolithic archaeology. She has conducted fieldwork in Europe and Africa, and recently directed paleoanthropological fieldwork in Greece (Aliakmon Paleolithic/ Paleoanthropological Survey project) and Tanzania (Lake Manyara Paleoanthropological Fieldwork). Prof. Harvati has organized international symposia on Neanderthal evolution ("Neanderthals Revisited: New Approaches and Perspectives") and modern human origins ("Transition from archaic to modern: Quantitative approaches"). Her edited volume of the articles presented at the "Neanderthals Revisited" conference was published by Springer in 2006. Her research is published, among other journals, in Nature, Science, the Proceedings of the National Academy of Sciences, Evolutionary Anthropology, Journal of Human Evolution and American Journal of Physical Anthropology. 

Η Κατερίνα Χαρβάτη γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε ανθρωπολογία στις ΗΠΑ, στα πανεπιστήμια Κολούμπια και City της Νέας Υόρκης (CUNY), από όπου πήρε το διδακτορικό της. Σήμερα είναι καθηγήτρια -επικεφαλής του τομέα Παλαιοανθρωπολογίας- του Πανεπιστημίου του Τύμπινγκεν στη Γερμανία και συνεργαζόμενη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου CUNY. Συνεργάζεται επίσης με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και την Εφορία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας. Θεωρείται μία από τις πλέον ανεγνωρισμένες παλαιοανθρωπολόγους διεθνώς όσον αφορά τους Νεάντερταλ καθώς και την καταγωγή και εξέλιξη των σύγχρονων ανθρώπων. Έχει πραγματοποιήσει εκτεταμένες έρευνες πεδίου στην Αφρική και στην Ευρώπη (μεταξύ των οποίων στην Ελλάδα). Έχει επίσης κάνει σημαντικές δημοσιεύσεις στα πλέον έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά (Science, Nature, PNAS κ.α.).