Η πρώτη προσγείωση σε κομήτη. History beckons for Rosetta comet mission

Το Philae θα αρχίσει να κατεβαίνει αργά και, αν όλα πάνε καλά, η προσγείωσή του στον κομήτη θα γίνει μετά από επτά ώρες, στις 17:30 ώρα Ελλάδος, ενώ το ραδιοσήμα που θα επιβεβαιώνει την επιτυχία, θα φθάσει στη Γη μετά από μισή ώρα. Η ESA θα προσφέρει «ζωντανή» διαδικτυακή κάλυψη του γεγονότος από το κέντρο ελέγχου της στο Ντάρμσταντ, στη διεύθυνση ΕΔΩ. A first for space exploration: No probe has previously made a soft touchdown on a comet. 

Ποτέ έως τώρα μία -ανθρώπινη τουλάχιστον- διαστημική συσκευή δεν έχει προσγειωθεί σε έναν κομήτη. Αυτό ακριβώς θα επιχειρήσει την Τετάρτη το πρωί το μητρικό μη επανδρωμένο ρομποτικό διαστημικό σκάφος «Ροζέτα» του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA).

Το διαστημικό σκάφος έχει ήδη πλησιάσει κοντά στον κομήτη – στόχο 67Ρ/Τσουριούμοφ/Γκερασιμένκο και πρόκειται να απελευθερώσει μια μικρή θυγατρική επίσης ρομποτική συσκευή – εργαστήριο, με την αρχαία ελληνοαιγυπτιακή ονομασία «Φίλαι» (Philae), που θα επιχειρήσει να προσγειωθεί στον εν κινήσει κομήτη και να «αγκιστρωθεί» σε αυτόν.

Η τοποθεσία προσγείωσης. The targeted landing site is on the head of the 4km-wide rubber duck-shaped comet.

Η αποστολή, για την προετοιμασία της οποίας χρειάστηκαν δύο δεκαετίες περίπου, θεωρείται δύσκολη και η έκβαση του παράτολμου εγχειρήματος είναι αβέβαιη. Η επιφάνεια του παγωμένου κομήτη, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση περίπου μισού δισεκατομμυρίου χιλιομέτρων από τον πλανήτη μας, δεν είναι καθόλου ομαλή και οι υπεύθυνοι της αποστολής (μετά από κοπιώδεις μαθηματικούς υπολογισμούς) προσπάθησαν να διαλέξουν την λιγότερο κακή λύση -την τοποθεσία «Αγκιλκία» – όμως η επιτυχία κάθε άλλο παρά διασφαλισμένη είναι.

Ο κομήτης φέρει το όνομα δύο ουκρανών αστρονόμων, οι οποίοι τον εντόπισαν για πρώτη φορά το 1969, σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο και το BBC. Οι φωτογραφίες που έχει τραβήξει ως τώρα η «Ροζέτα», η οποία έφθασε στον 67Ρ/Τσουριούμοφ/Γκερασιμένκο στις 6 Αυγούστου φέτος, δείχνουν ότι ο κομήτης, συνολικού μήκους περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων, έχει περίεργο σχήμα, αποτελούμενος από δύο ξεχωριστούς «λοβούς» ενωμένους μεταξύ τους με ένα λεπτό «λαιμό».

Έχει πολύ σκούρο χρώμα, εκλύει αέρια με πολύ άσχημη μυρωδιά (κάτι μεταξύ κλούβιων αυγών και ούρων αλόγων) και στην επιφάνειά του υπάρχει μια πληθώρα από βράχους ύψους έως 50 μέτρων, ρωγμές και λοφίσκους με κλίσεις πάνω από 30 μοίρες. Είναι κάτι που δεν περίμεναν οι υπεύθυνοι της αποστολής και γι’ αυτό ανησυχούν κατά πόσο το «Φίλαι» θα καταφέρει να «δέσει» πάνω σε μια τέτοια επιφάνεια. Οι επιστήμονες δεν ξέρουν καν πόσο σκληρή είναι η επιφάνεια ενός κομήτη και κατά πόσο το ρομποτικό σκάφος θα βουλιάξει μέσα της.

Rosetta mission: Can you land on a comet?

Ο αποχωρισμός του βάρους 100 κιλών οχήματος προσγείωσης «Φίλαι» από το βάρους τριών τόνων σκάφος «Ροζέτα» (που είχε εκτοξευτεί το 2004) θα λάβει χώρα περίπου στις 10:30 το πρωί ώρα Ελλάδος της Τετάρτης και ενώ θα βρίσκεται σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από τον κομήτη. Το «Φίλαι» θα αρχίσει να κατεβαίνει αργά και, αν όλα πάνε καλά, η προσγείωσή του στον κομήτη θα γίνει μετά από επτά ώρες, δηλαδή στις 17:30 ώρα Ελλάδος, ενώ το ραδιοσήμα που θα επιβεβαιώνει την επιτυχία, θα φθάσει στη Γη μετά από μισή ώρα.

Πενήντα εταιρείες από 14 ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ, καθώς και προσωπικό 200 ατόμων, συνέβαλαν για να υλοποιηθεί η φιλόδοξη αποστολή. Η όλη επιχείρηση, που έχει κοστίσει ως τώρα 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ, κατευθύνεται από το κέντρο ελέγχου της ESA στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας.

The Philae robot is pushed off Rosetta by means of spindles.

Αν η «Φίλαι» τα καταφέρει, χάρη στα δύο ειδικά άγκιστρα – καμάκια που διαθέτει, να προσδεθεί στην ανώμαλη επιφάνεια του κομήτη, θα αρχίσει στη συνέχεια να κάνει φυσικές και χημικές μελέτες με τα δέκα επιστημονικά όργανά της. Κάτι τέτοιο δεν έχει ξαναγίνει ποτέ πριν και αναμένεται να προσφέρει σημαντικά επιστημονικά στοιχεία.

What does Philae do during descent? Credit: ESA/ATG medialab

Χάρη στις μπαταρίες της, η «Φίλαι» θα έχει ενέργεια για τις πρώτες 60 ώρες και μετά θα χρησιμοποιήσει την ηλιακή ενέργεια, κάτι που μπορεί να της επιτρέψει να αντέξει ως τον Αύγουστο του 2015, όταν ο κομήτης θα έχει πλησιάσει τον Ήλιο. Μεταξύ άλλων, διαθέτει ένα μικρό γεωτρύπανο για να πάρει δείγματα από βάθος έως 20 εκατοστών στο υπέδαφος του κομήτη, ανιχνευτή ακτίνων-Χ, φασματογράφο, πανοραμικές μικροκάμερες κ.α. Τα ευρήματα των ερευνών θα στέλνονται στη «Ροζέτα» και από εκεί στη Γη.

Οι κομήτες αποτελούνται από αρχαίο πάγο, σκόνη και άλλα υλικά που προέρχονται από την πρωτογενή ύλη, από όπου προήλθε το ηλιακό μας σύστημα πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Οι επιστήμονες ελπίζουν να βρουν πάνω στον κομήτη ενδείξεις ακόμη και για την προέλευση της ζωής στη Γη.

Εκδήλωση στο ΑΠΘ

Ο Θανάσης Οικονόμου γεννήθηκε στο Ζιάκα του νομού Γρεβενών, σπούδασε Φυσική στη Τσεχία και την Αμερική και εργάζεται από το 1981 στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Έχει διεξάγει βασική έρευνα στην Πυρηνική Φυσική, ειδικά σε φασματόμετρα σωματιδίων άλφα και ακτίνων-Χ. Πειραματικές συσκευές του λειτουργούν επί τόπου ή έχουν κάνει μετρήσεις σε διάφορα σώματα του Ηλιακού Συστήματος (Σελήνη, Άρης, Κρόνος, αστεροειδείς και κομήτες) σε ρωσικές, αμερικανικές, ευρωπαϊκές καθώς και ιαπωνικές διαστημικές αποστολές, όπως Surveyor, Apollo, Viking στη Σελήνη, Pathfinder, Spirit και Opportunity στον Άρη, Cassini/Huygens στον Κρόνο και Stardust και Rosetta σε κομήτες. Έχει βραβευθεί πολλές φορές, διεθνώς, για τη συμβολή του στη μελέτη του Ηλιακού Συστήματος και τη συμμετοχή του σε διαστημικές αποστολές.

Τα μυστικά του κομήτη Τσουριούμοφ – Γκερασιμένκο (Churyumov – Gerasimenko), προορισμού του διαστημικού σκάφους Ροζέττα (Rosetta), του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), θα πληροφορηθούν από… πρώτο χέρι οι Φοιτητές του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Τα πρώτα αδημοσίευτα αποτελέσματα από την επικείμενη προσεδάφιση της διαστημικής συσκευής “Philae” πάνω στον κομήτη, που θα πραγματοποιηθεί μεθαύριο, Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2014, θα παρουσιάσει στους φοιτητές ο επιφανής Έλληνας αστροφυσικός, Senior Scientist του Εργαστηρίου Αστροφυσικής και Διαστημικής Έρευνας του Πανεπιστημίου του Σικάγο και σημαίνων συντελεστής της διαστημικής αποστολής του “Ροζέττα” Θανάσης Οικονόμου.

Η ομιλία του θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου 2014 και ώρα 12.30, στην Αίθουσα Α31 του Τμήματος Φυσικής.

Πηγές: enet.gr – www.bbc.com