Προϊστορικά «πορτρέτα» στα βράχια. Prehistoric "portraits" on the rocks

Ο νεολιθικός οικισμός στον Στρόφιλα της Άνδρου. The Neolithic settlement at Strofilas, Andros. Credit: Archaiologia

Μια πανάρχαια τέχνη, για την οποία τίποτα δεν γνωρίζαμε μέχρι πρόσφατα, φαίνεται πως εξαπλωνόταν στο προϊστορικό Αιγαίο. Οι αρχαιολόγοι την εντόπισαν πρώτη φορά στον νεολιθικό οικισμό του Στρόφιλα στην Άνδρο. Κατόπιν ανάλογα ευρήματα είχαμε στο Βαθύ Αστυπάλαιας. Τώρα το καλό τριτώνει, με βραχογραφίες και στη Χαλανδριανή της Σύρου. Αλλά δεν είχε μόνον αυτά να ανακοινώσει χθες ο ακαδημαϊκός και γενικός γραμματέας της Αρχαιολογικής Εταιρείας Βασίλειος Πετράκος κατά την παρουσίαση του έργου που επιτελέσθηκε το 2014. Επιπροσθέτως μάθαμε ότι στον Στρόφιλα έχουμε και βραχογραφίες με ανθρώπους! Κάτι που πρώτη φορά συναντάμε στον ελλαδικό χώρο κατά τη Νεολιθική Περίοδο.

Ανθρώπινες φιγούρες στον νεολιθικό οικισμό του Στρόφιλα στην Άνδρο. An ancient art, which we knew nothing until recently, it seems that spread in prehistoric Aegean. Human figures at the Neolithic settlement of Strofila in Andros.

Τις ανασκαφές στον Στρόφιλα Άνδρου διευθύνει η Χριστίνα Τελεβάντου. Σε νέες έρευνες που έγιναν πέρυσι κοντά στην πύλη του νεολιθικού οικισμού, «προ της πύλης και σε μικρή απόσταση από αυτήν καθαρίστηκε από τα χώματα το βραχώδες έδαφος και αποκαλύφθηκαν νέες βραχογραφίες που εικονίζουν, για πρώτη φορά, ανθρώπους», είπε ο κ. Πετράκος. «Πέντε μορφές κυνηγούν άγρια ζώα, ίσως τσακάλια. Ένα ζώο εμφανίζεται με δύο ύβους (σ.σ.: καμπούρες), παράσταση που επιδέχεται περισσότερες εξηγήσεις. Κυνηγός φαίνεται να έχει σκοτώσει ταύρο ή αγελάδα, άλλες παραστάσεις εικονίζουν χορευτές, δακτυλιόσχημα θέματα και πλοία ως και τα γνωστά κυκλικά βαθουλώματα» (τα προηγούμενα χρόνια είχαν εντοπιστεί βραχογραφίες με πλοία, σπείρες κ.ά.)

Παράσταση με κυνήγι ελαφιών από τσακάλια στον φυσικό βράχο, βόρεια του τείχους του Στρόφιλα. The extensive rock art representations in excavated context, with symbolic motifs (motif in the form of a ring-idol pendant, figure-of-eight patterns reminiscent of human footprints, pecked marks in spiral arrangement), linear motifs (spiral, meander), pictorial motifs (ships, animals-goats, deer, jackals, fish, dolphins, etc.), narrative scenes (flotilla of ships, jackals hunting deer, seabed with dolphin and its calf, probably a human figure or an anthropomorphic xoanon, 0.45 m. high, possibly representing a deity). It seems that long before the development of pictorial art in the Cyclades, in the Middle and Late Bronze Age (pottery, wall-paintings), the Neolithic artists laid the foundations of the iconographic vocabulary and spatial management in complex scenes. 

Η ανασκαφέας διαπίστωσε και την ύπαρξη παλαιότερων βραχογραφιών που έσβησαν με τον χρόνο, πράγμα που, κατά τον κ. Πετράκο και την ίδια, «δείχνει μακρά παράδοση χρήσης του χώρου για τη χάραξη παραστάσεων που εκφράζουν την άποψη των αρχαιοτάτων κατοίκων του Στρόφυλα για θέματα θρησκευτικά - λατρευτικά». Και, επίσης, εικονίζουν ασχολίες της καθημερινής ζωής, «όπως το κυνήγι, το εμπόριο και τη ναυτιλία».

Αλλά και σε κοντινό της Άνδρου νησί, στη Σύρο, όπου η Μαρίζα Μαρθάρη συνέχισε την έρευνα της αρχαίας προϊστορικής ακρόπολης, βρέθηκαν από την ανασκαφέα ενδιαφέρουσες βραχογραφίες στη βορειοδυτική πλευρά της οχύρωσης. Σύμφωνα με όσα είπε ο γ.γ. της Αρχαιολογικής Εταιρείας, «μία εικονίζει ψάρι ή δελφίνι. Το σχέδιο δεν έχει περίγραμμα. Φυσικά κάποιο πολύ αχνό θα είχε σχεδιαστεί με οξύ εργαλείο και γεμίστηκε με πυκνά και άνισου μεγέθους κοιλώματα στον βράχο. Του θαλάσσιου ζώου διακρίνονται τα κύρια χαρακτηριστικά, η ουρά, τα πτερύγια και το ρύγχος. Άλλες βραχογραφίες εικονίζουν μακρύ πλοίο με κουπιά ή πυκνές ανάλογες γλυφές σε ομάδες, ή κύκλο γεμάτο με πυκνά μικρά κοιλώματα από τα οποία επίσης περιβάλλεται.»

Βραχογραφίες στην Αστυπάλαια.

Νέες βραχογραφίες εντοπίστηκαν από τον Ανδρέα Βλαχόπουλο και στο Βαθύ Αστυπάλαιας, όπου πέρυσι είχε βρει παραστάσεις ερωτικού περιεχομένου, αλλά των Ιστορικών Χρόνων, δηλαδή του 6ου-5ου αιώνα π.Χ. Ωστόσο,τα προηγούμενα έτη η έρευνα του κ. Βλαχόπουλου είχε αποκαλύψει μεγάλο αριθμό προϊστορικών βραχογραφιών στις επιφάνειες των δολομιτικών ασβεστολίθων του ακρωτηρίου. Σε τρεις διαμορφωμένες ατραπούς, που κατέληγαν σε πυλίδες εισόδου προς την πρωτοκυκλαδική ακρόπολη, υπήρχαν μεγάλης κλίμακας βραχογραφίες πλοίων, μήκους έως 70 εκατοστών, κατακόρυφων εγχειριδίων και σπειρών. Υπήρχαν και σε άλλα σημεία του ακρωτηρίου με τυπολογία πρωτοκυκλαδική (3η χιλιετία π.Χ.). Τα πλοία αυτά έτσι όπως είναι κωπήλατα είναι αντίστοιχα με εκείνα που απεικονίζονται στα τηγανόσχημα σκεύη της Χαλανδριανής και σε βραχογραφίες στη Νάξο.

Παράσταση πομπής πλοίων στον κεντρικό προμαχώνα του τείχους του Στρόφιλα.

Πέρυσι στην Αστυπάλαια εντοπίστηκαν νέες βραχογραφίες που εικονίζουν πλοίο, σπείρες, δόρατα, βέλη, εγχειρίδια. Ανάμεσα σε άλλα σημαντικά ευρήματα του Ανδρέα Βλαχόπουλου είναι και ένα πρωτοκυκλαδικό ειδώλιο του οποίου το άνω μέρος οξύνεται βαθμηδόν. Το ειδώλιο εντοπίστηκε ακέραιο στη βόρεια ακτή, στο Βαθύ, όπου κατά τα προηγούμενα έτη είχαν έρθει στο φως ταφές βρεφών σε πρωτοκυκλαδικά αγγεία.

Πηγή: http://www.ethnos.gr