Μαύρη τρύπα πιάστηκε να καταβροχθίζει άστρο. Earth-size telescope tracks the aftermath of a star being swallowed by a supermassive black hole

Τη στιγμή που η μελανή οπή απορροφούσε στο εσωτερικό της ένα άστρο κατέγραψαν οι επιστήμονες. This artist’s impression shows the remains of a star that came too close to a supermassive black hole. Extremely sharp observations of the event Swift J1644+57 with the radio telescope network EVN (European VLBI Network) have revealed a remarkably compact jet, shown here in yellow. Image credit: ESA/S. Komossa/Beabudai Design

Αστρονόμοι από διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων ένας Έλληνας επιστήμονας της διασποράς, εντόπισαν μια τεράστια μαύρη τρύπα στο κέντρο ενός μακρινού γαλαξία, η οποία απορροφά ένα άστρο, ενώ την ίδια ώρα ένας πίδακας ύλης εκτοξεύεται από την «καρδιά» του γαλαξία.

Η παρατήρηση του σπάνιου φαινομένου στον γαλαξία Swift J1644+57, σε απόσταση 3,9 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, έγινε με ένα ευρωπαϊκό δίκτυο από ραδιοτηλεσκόπια εκτεταμένα πάνω σε όλη τη Γη, γνωστό και ως European VLBI Network. Πρόκειται για μια συμβολομετρική διάταξη, που περιλαμβάνει πάνω από 20 επιμέρους ραδιοτηλεσκόπια, μεταξύ αυτών μερικά από μεγαλύτερα και πιο ευαίσθητα στον κόσμο.

Η ανακάλυψη, με επικεφαλής τον Τζουν Γιανγκ του Διαστημικού Παρατηρητηρίου Ονσάλα του σουηδικού Πανεπιστημίου Τεχνολογίας Τσάλμερς, παρουσιάσθηκε στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Αστρονομίας (EWASS 2016) στο Ίδρυμα Ευγενίδου στην Αθήνα, ενώ παράλληλα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society»της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας της Βρετανίας. Μεταξύ των ερευνητών είναι ο καθηγητής Δημήτρης Γιαννιός του Τμήματος Φυσικής και αστρονομίας του Πανεπιστημίου Purdue των ΗΠΑ, ο οποίος απέκτησε το διδακτορικό του στην αστροφυσική το 2005 από το Πανεπιστήμιο Κρήτης. 

Στα «σαγόνια» της μαύρης τρύπας

Three years of extremely precise EVN measurements of the jet from Swift J1644+5734 show a very compact source with no signs of motion. Lower panel: false colour contour image of the jet (the ellipse in the lower left corner shows the size of an unresolved source). Upper panel: position measurement with dates. One microarcsecond is one 3 600 000 000th part of a degree. Image credit: EVN/JIVE/J. Yang

Οι παρατηρήσεις έδειξαν ότι καθώς το αστέρι άρχισε να διαλύεται για να απορροφηθεί από την μαύρη τρύπα στο κέντρο του συγκεκριμένου γαλαξία, ένα μέρος της ύλης του ακτινοβολεί έντονο φως στις ακτίνες X. Παράλληλα, ένα άλλο μέρος της αστρικής ύλης καταφέρνει να διαφύγει από το έντονο βαρυτικό πεδίο της μαύρης τρύπας και εκτοξεύεται με τη μορφή πίδακα σωματιδίων από αυτήν, ο οποίος κινείται σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός και εκπέμπει ισχυρά ραδιοσήματα.

Είναι η πρώτη φορά που η συνεχώς αναπτυσσόμενη τεχνολογία των ραδιοτηλεσκοπίων καθιστά εφικτή μια τέτοια παρατήρηση. Στο κοντινό μέλλον νέα πιο προηγμένα γιγάντια ραδιοτηλεσκόπια τα οποία ήδη κατασκευάζονται, όπως το FAST (Five hundred meter Aperture Spherical Telescope) στην Κίνα και το SKA (Square Kilometer Array) στη Νότια Αφρική, θα δώσουν ακόμη περισσότερες πληροφορίες για το τι συμβαίνει κοντά στις αινιγματικές μαύρες τρύπες.

Πηγή: www.ras.org.uk